Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch
(1622)–Frederik de Vry–
Auteursrechtvrij
Het xxxvj. Capittel.
| |
[pagina 179]
| |
In den herboren mensch wort dese faculteyt,
Behoorlijck na den eysch heylighlijck aen-geleyd.
Dat is, danckbaer altijd spijs ende dranck genomen
Na noot-druft, om van God den zegen te bekomen:
Waer door spijs ende dranck wel Voedsaem word gemaeckt,
Als men door het gebedt geheylight Voedsel smaeckt.
Want weten moet de mensch dat sonder Godes zegen
Geenderley spijs of dranck hem Voeden kan te degen.
Ja sonder Godes kracht en kan noch brood, noch wijn
Niet meer als hout en steen ons eenigh voedsel zijn.
Daer-om d'herboren mensch hem op die aerdsche dingen
Geensins verlaten sal: Maer zijn hert altijt dwingen
Te stellen al zijn hoop alleen op Godes kracht,
Waer door in spijs en dranck word Voedsaemheyd gebracht:
En soo van God den Heer door het Gebedt begeeren,
Dat hy zijn zegen wil genadigh tot ons keeren,
Op dat spijs ende dranck, tot noodigh onderhout,
Ons mach gedyen door zijn goetheyd menighfout:
En wort daer door dan voort tot danckbaerheyd ontsteken,
Om danckseggingen goed tot Godes lof te spreken:
Te spreken niet alleen, maer danckbaer oock te zijn
Van herten met der daet in alder-handen schijn;
In voor-spoed of in kruys de goetheyd Gods te prysen.
Daer-om hy trachten sal danckbaerheyd te bewysen,
Oock als hy spijs en dranck gebruyckt tot onderhout, Ga naar margenoot+
En toonen door zijn doen dat hy alleen betrout
Op Gods genade groot: en daer-om sal hy soecken
Te leeren wat hem Godt in de Heylige boecken
Van zijn Godtlijcke woord gebied oock in dit deel;
Om hem in het gebruyck van spijs en dranck geheel
Daer na te voegen wel: dat Gods naem sy gepresen.
Nu in des Heeren woord wy worden onder-wesen;
| |
[pagina 180]
| |
Dat de Heer spijs en dranck den mensch gegeven heeft
Tot noodigh onder-houd, so langh als hy hier leeft:
Op dat hy mocht daer door bequamer veerdigh wesen
Om God in sijn beroep te dienen, eeren, vresen:
Als het eenige eyndt, waer toe wy leven hier,
Want de lof, prijs en eer van God seer goedertier,
Ga naar margenoot+Het eynde is waer toe geschapen zyn de menschen:
Daer-om wy boven al daer na oock moeten wenschen,
En trachten na het geen ons maket wel bequaem,
Te dienen onsen God, tot lof van zynen naem.
En daer toe in dit deel verhoeden en vermyden,
Wat tot den Godes-dienst ons mocht t'eeniger tyden
Doen worden onbequaem: want altijd is vernoeght
Met weynigh de natuur, so wie hem daer na voeght,
Voor gulsicheydt hem wacht: de natuur wil niet wesen
Ga naar margenoot+Beswaert met spijs of dranck: in Godes woort wy lesen
Dat den mensch wort vermaent tot noodigh onderhoudt,
Tot nucht're soberheydt, en niet te sijn so stout,
Om met spijs ende dranck het lichaem t'over-laden,
Om 't dertel geyle vleesch gulsichlijck te versaden;
Want door die over-daet het herte wordt beswaerdt,
Veel sonden op gehoopt, ongesontheydt vergaert,
De gaven Gods misbruyckt, de tijdt die wort versleten
In ydelheyd; ia Godt en Gods gebodt vergeten.
d'Apostel Paulus seydt, Ga naar margenoota ons wandel eerbaer zy,
Maer niet in dronckenschap, noch oock in brassery.
Ga naar margenootbLaet ons nuchteren sijn: Ga naar margenootc want sy die droncken drincken
Dat doen by nacht, en dan in sonden veel versincken.
Ga naar margenootdNiet droncken drinckt in Wijn, waer in is over-daet.
Ga naar margenooteEn geen Wijn-suyper sijt, maer houdt in alles maet.
Ga naar margenootfWant het sy ons genoegh dat wy den tijd verleden,
Na der Heydenen wijs so plegen te besteden
| |
[pagina 181]
| |
In wellust, dronckenschap, begeerlijckheden dwaes,
Brassery, suypery, en grouwelijck geraes:
Ons leven laet ons nu na Godes wille voegen,
En met de wereld boos in sonde niet meer ploegen.
Ga naar margenootgWant hy die geerne leeft in wellust sal vergaen,
In kommer: Ga naar margenooth waer is wee? waer wortmen aengedaen
Met leet? waer is gekijf? waer is het seltsaem klagen?
Waer sijn de wonden oock sonder oorsaeck geslagen?
Waer zijn de oogen root, de Wyse-Man dus vraeght?
End tot ons onderwijs, dit antwoordt ons toe draeght,
Het is te weten daer, al-waermen by den Wyne,
By een te samen komt, als in vrolijcken schyne,
Om al te drincken uyt wat in geschoncken wort,
Met volle glasen groot den Wijn in't lichaem stort.
Siet doch den Wijn niet aen, als ghy die dan siet schincken,
Als die root is in't glas, schoon en klaer schijnt te blincken, Ga naar margenoot+
Hy gaet wel fijn glad in; Maer na der handt hy steeckt
Gelijck als Slangen doen, en als fenijn op-breeckt.
Ga naar margenootiWilt ghy u in u ieught, o Jongelingh verheugen!
V hert sy goeder dinghs, en doet na u vermeugen,
Wat dat u herte lust, en u gesicht behaeght:
Maer siet toe, dat ghy dat in't eynde niet beklaeght,
Weet dat u Godt daer-om gewisselijck sal plagen,
En voeren voor 't gericht; dus wel besteet u dagen.
Quaet is dan het gebruyck dat by ons gaet in swangh,
Van met om-gangers groot te brengen in bedwangh,
Te drincken glasen uyt om vreughde te vermeeren;
Te drincken nu op die gesontheydt van de Heeren,
Nu op't wel-varen goet van't lieve Vader-landt,
En die so 't meeste drinckt den kroon van allen spant.
Sijn vrienden die also met drincken kan tracteeren
Door omme-gangers veel (al sietmen dan verkeeren
| |
[pagina 182]
| |
't Verstant in raserny) dat is den besten man
Die vrienden wel tracteert, en vreught vermeeren kan.
Dit is een groot misbruyck, dat men behoort te weeren:
Want daer men noodt een vrient om vrientschap te vermeeren,
Daer wort hy so gequelt met dranck, dat het is schant,
Dat door het drincken veel geswackt wordt sijn verstant,
En sijn gesontheydt oock te kort gedaen; beschoncken
Met so veel stercken dranck dat hy daer van wort droncken,
En soo de toorne Gods op hem en op zyn vrient
Gehaelt; is dan die vrient niet wel ge-eert, gedient?
Daer-om dit quaet gebruyck laet ons eens reformeren,
So wy de gunste Gods op onsen Staet begeren.
Wee Ga naar margenootk hun verkondight wort die 's morgens vroegh op zyn,
En suypen tot den nacht, dat hun verhit den Wijn.
Wee Ga naar margenootl hem die zynen vrient so veel Wijn doet in schencken,
So dat hy droncken wort, om dat hy zijn gedencken
En secreet weten wil; De Ga naar margenootm Wijn een mensch verdwaest,
De stercke dranck maeckt wilt; wie met lust daer na haest
Niet wijs wort, maer wel dom: Ja Ga naar margenootn sy die haer op vullen
Gulsich met spijs en dranck, den Hemel niet en sullen
Besitten: Siet aldus den mensche wort geleert,
Hoe dat spijs ende dranck van hem moet sijn begeert
Tot nootdruft: dat hy moet voor overdaet hem schamen,
Sijn lichaem Voeden wel; maer matich na't betamen.
Ga naar margenoot+Het vleesch besorgen niet tot lusten; maer doen aen
Christum door het geloof; en alle dingh bestaen
Te doen tot Godes eer: die vleesschelijcke wercken
Af-leggen, end' zijn hert door matigh Voedtsel stercken,
Op dat hy wesen mach bequamer, om met vlijt
Te doen wat sijn beroep vereyst, en t'aller tijt
Ga naar margenoot+Te dienen God den Heer; ia boven al betrachten
De geestelijcke spijs, om geestelijcke krachten
| |
[pagina 183]
| |
Te krygen; want die eens des levens spijs recht eet,
Christum door het geloof; seer lichtelijck vergeet,
En veracht vleesches lust, en soeckt al zyn vermaken
Alleen tot Godes eer in geestelijcke saken.
Hier door wort dan bestraft die leckerny, die prael,
Die overdaet, die pracht, die twee, drie of vier mael
Op een maeltijt gheschiet door twee, drie, vier gherechten,
Elck twee, drie boven een: so dat men schijnt te vechten
Elck om den meesten pracht; al offer eer en prijs
In over-daet en prael van uyt gesochte spijs
En leckernijen veel, waer onder ons gelegen,
Als 't in de wereldt doet. Wy Christenen de wegen
Der wereld volgen na: 't geen noodt-druft en vermaeck
Ter eeren Gods vereyscht is te geringen saeck.
Maer onmaet wordt begeert; men moet de spijs vercieren
Met hoofden, veeren schoon van vogels ende dieren,
Met silver en met gout, dat noch voed, noch wel smaeckt;
Wt suycker en bancket wort tot cieraet gemaeckt
Visschen en vogels veel, beesten en menschen beelden:
Men en kan niet genoegh bedencken om zyn weelden,
Pracht, prael en over-daet te toonen, om ons lust
Te blusschen na ons wensch: ia men en heeft geen rust
Tot dat oock d'onmaet gaet so verd', so onverbolgen,
Dat weynigh Burgers rijck daer in ons kunnen volgen.
Waer door de kosten sijn oock menigh-mael so swaer,
Dat die sulcks volgen wil, daer door komt in gevaer,
Te moeten banckerot, of middelen te soecken
Waer door hy met bedrogh sijn naesten mocht verkloecken,
Om so te blyven staen, om houden sulck een staet.
Tot sulck een pracht en prael onmaet en over-daet,
Met recht of met onrecht, al soud' men 't al verslinden,
Elck middelen en raet genoeghsaem weet te vinden.
| |
[pagina 184]
| |
Ja als al d'over-daed is over-tolligh groot,
Dan toont men noch semblant, al of het waer van noot
Dat men met woorden veel sich noch most excuseren,
Om sulck een pracht en prael te maken wel ter eeren.
Maer als 't de noot vereyscht dat men een weynigh moet
Wt-deelen van zijn goed, ja van zijn over-vloet
Tot behoef van het land, den Gods-dienst, of den armen,
Daer toe en heeft men niet als klagen ende karmen.
Dit quaet, die over-daed, die onder ons so lang
Geweest is de manier, en heeft gegaen in swang,
Is noodigh, en hoogh tijd dat werde eens te degen
Gereformeert, op dat ons blyve by Gods zegen.
Ga naar margenoot+Hoort hoe dat Amos roept op Jacobs Hoogh-moet stout;
Op lede-kanten schoon uyt elpen-been gebout,
Ghy slapet, en bedrijft over-vloed met u bedden,
(Ghy schijnt om eer en prijs in pracht en prael te wedden)
V tafels ghy beswaert met groote leckerny,
Van het gemeste kalf en lammerkens eet ghy,
Op psalteren ghy speelt, ghy dichtet u gesanghen
Als David heeft gedaen, doch met verkeerde ganghen,
Met balssem ghy u salft, ghy drinckt den klaren Wijn
Wt schalen, glasen klaer: maer den bedroefden schijn
Van Josephs schade groot bekommert niet u herte,
Daer-om so sullet ghy nu voor aen gaen met smerte
Onder hun, die 't gewelt der vyand uyt het land
Gevanck'lijck voeret wegh. En dan sal oock met schand
Het slempen houden op der pralers. Met verstoren
De Heere, Heere heeft by zyner ziel gesworen,
Ga naar margenoot+De Heere Sebaoth die spreeckt, my seer verdriet
De hoovaerdije die in Israël geschiet,
'k Ben haer palleysen gram, ick sal de Stadt verderven
Met al dat daer is in, ick salse al doen sterven.
| |
[pagina 185]
| |
Daer-omme wy te saem, die de Heer goedertier
Verlicht heeft door zijn woord, laet ons doch die manier
Der werelt volgen niet: laet ons niet prachtigh pralen
Met op-gesmuckte spijs: en laet ons niet meer talen
Na spijs en dranck bereyd op lecker-tands manier;
Beswaren onsen disch niet met twee, drie, of vier
Gerechten twee, drie hoogh; ons tafels niet vercieren
Met vederen vergult, met vogels, visschen, dieren
Van suycker fray gemaeckt, en ander over-daet;
Niet van den middagh af tot in den avond laet,
Of heele nachten lang ter maeltijd bancketeren:
't Misbruyck van spijs en dranck uyt onse huysen weren:
Betrachten tot Gods eer ootmoedigh onsen plicht;
En soecken dat, het welck ons even-naesten sticht,
Met een hand danckbaer, milt, der armen noot groot achten:
Voor over-daed en prael in spijs en dranck ons wachten.
Ons nootdruft en vermaeck, en al ons tafel vreught
Bepalen na Gods woord, met heyligheyd en deught,
Met matigheyd, met al wat stichtelijck mach wesen,
Met danckbaerheyt, waer door Gods goetheyd word gepresen.
Maer geestelijcker wijs door de Voedende kracht,
In dees Anatomi wel wesen mach betracht
Die kracht, die God in ons door zynen Geest wil wercken
Om 't Geest'lijck leven goed te Voeden, te verstercken:
Want God door zynen Geest, en dienst van't Godlijck woort
Herbaert ons niet alleen, maer onderhoud ons voort
Door het beschreven woord van de twee Testamenten,
En 't heylige gebruyck van de twee Sacramenten:
Door welcke Godes Geest seer krachtigh in ons werckt,
Het leven des geloofs in ons Voed en versterckt.
So dat den Nieuwen Mensch een Voedsel word gegeven,
Waer door krijght kracht in hem het geestelijcke leven;
| |
[pagina 186]
| |
't God-saligh leven groeyt en bloeyt in hem met vreucht;
't Geloof, de liefde, hoop, de heyligheydt, de deught,
In hem meer ende meer verthoonen hare krachten:
De hoop doet hem gerust op Godes goetheydt wachten,
De hoop meer ende meer gerustheydt brenght in't hert,
't Geloof neemt Christum aen, en meer en meer oock werdt
Vermeret en versterckt: Hoop en geloove groeijen,
En doen de liefde reyn in liefdes wercken bloeijen:
De liefde doet de deughd, van deughd tot deughde gaen;
De deught in deughdsaem werck kan en wil stil niet staen;
Der deughden heyligh werck gaet voort in alle dingen,
Om 't hert, wil en verstant tot heyligheydt te dwingen.
Heylicheydt door het werck der liefde wort betracht;
't Geloof, de liefde, hoop, in geestelijcke kracht,
Aldus van dagh tot dagh vermeeren meer en meere,
En so bevordert wordt ons heyl, end' Godes eere.
De geestelycke mensch aldus dan wordt Gevoedt
Door kracht van Godes Geest, die 't heyligh leven goet
In hem toe-nemen doet door geestelijcke krachten,
Dat liefde, hoop, geloof hy heyligh leert betrachten:
En wordet met der tijd so een vol-wassen man,
In liefde, hoop, geloof die krachtigh wercken kan.
God door sijn woordt en geest hem krachtigh oock wil styven,
Om in liefd', hoop, geloof volstandigh hem doen blyven;
Om in hoop boven hoop kloeck-moedigh vast te staen,
Van geloof tot geloof, van deught tot deught te gaen
Met yver heyligh voort in't geestelijcke leven,
Tot dat hem God in't eynd de saligheyd sal geven.
Wtwendigh word gebruyckt Gods woort wel als't behoort,
De Sacramenten oock; maer daer by moet dan voort
In-wendigh Godes Geest door sijn kracht krachtigh wercken,
En dan kan Godes woort ons Voeden en verstercken.
| |
[pagina 187]
| |
Daer-om o Christen mensch! in dien ghy dan begeert
Te weten of ghy zijt tot God den Heer bekeert;
Besiet of ghy in u bevindt te wesen krachtigh,
De kracht van Godes Geest: dat is, of ghy waerachtigh
Door u geloove leeft: dat is, of ghy gelooft
Met een vast waer geloof op u geestelijcke hooft
Christum Jesum gegrondt: of ghy met vast vertrouwen
Hoopt boven alle hoop; of ghy u vast kunt houwen
Aen 't ancker van u hoop op den hoeck-steen gegrondt
Christum: of u geloof, u hoop van stondt tot stont
Vermeeren meer meer: of in u werd gevonden
Oock onbeveynsde liefd': of ghy tot allen stonden
Oock heylicheydt betracht, u voor de sonden wacht,
En gaet van deught tot deught door geestelijcke kracht;
Of ghy genegen sijt tot een God-saligh leven.
In dien ghy dan bevindt dat ghy so wort gedreven
Door geestelijcke kracht, danckt danckbaer God den Heer,
En bidt dat hy u wil verstercken meer en meer:
Maer so ghy dan bevindt dat in u niet is krachtigh
Die geestelijcke kracht, bidt God den Heer almachtigh
In Jesu Christi naem, dat hy u met de kracht
Van den Heyligen Geest wil aen-doen; en betracht
Dan so veel als ghy meught het geestelijcke leven,
God u genadigh dan geest'lycke kracht sal geven.
|
|