Anatomia. Dat is ontledinghe van den geestelycken mensch
(1622)–Frederik de Vry–
Auteursrechtvrij
Het xxiij. Capittel.
| |
[pagina 95]
| |
Gelijck de meeste van den minsten word ge-eert,
Een meester met het doen, bemoeijen hem begeert
Van zijn geheel gesin: So d'inwendige Sinnen
Omhelsen oock bequaem, bemoeijen sich van binnen
Met 't geen wat yder Sin uytwendigh werckt of doet:
Ja elck der Sinnen vijf haer staen ten dienste moet.
So dat, als Dienaers trouw, d'uytwendige vijf dienen
Om d'inwendige drie haer hulpe te verlienen.
De binnen Sinnen zijn, het Gevoelen gemeen,
De Fantasi bequaem, de Memori met een.
't Gemeen Gevoelen nu dat is een kracht inwendigh,
In't voorste deel van't hooft geordineert behendigh:
Het welck voor eerst ontfangt de gedaenten van al
Dat elck der Sinnen vijf daer henen brenghen sal,
En onderscheyd het voort, na dat het is geleghen:
En voert het dan van daer, door behoorlijcke wegen,
Tot in het tweede deel der herssenen; alwaer
Als een gedaente komt, van't geen gebrocht word daer:
Waer uyt dan voort ontstaet de Fantasije krachtigh,
Die alles overweeght, de welck vergaert aendachtigh,
Wat daer van het Gemeen-Gevoelen werd gebracht,
En over-peynst dat daer door in-beeldende kracht.
De Fantasije heeft haer plaetse, wel geleghen,
In het middelste deel der herssenen verkreghen,
Om daer bequamer als 't Gemeen-Gevoelen doet,
Wel te bewaren 't geen wat een mensch weten moet.
Want daer word ingebracht van het Gemeen-Gevoelen,
De gedaenten van't geen de Sinnen vijf bewoelen.
Daer worden dan verhaelt en over-woghen wel,
Geoordeelt en gebracht in ordre op haer stel,
De dinghen die 't verstand soo nu, soo dan voor-komen,
Besorght dat die van daer niet werden wegh genomen,
| |
[pagina 96]
| |
En daer om die dan voert tot de Memory voort,
Op datse mogen zijn bewaert daer soo't behoort.
Want de Memory heeft heel in d'achterste deelen
Der Herssenen haer plaets, waer als met stercke zeelen
Gebonden, wort bewaert, 't geen dat daer wort vertrout.
Aldus ist dat de mensch 't geen hy verstaet onthout.
Want zijn Memory goet, sal dat getrouw bewaren,
Om als't de noot vereyscht perfect weer t'openbaren.
Der binnen Sinnen drie, inwendig haer beleyt,
Nature, plaets en werck, is dit een cort bescheyt.
Resteert de heyligheyd van die drie te bekijcken.
De binnen sinnen drie haer heyligheyd doen blijcken,
Als sy inwendigh wel, de dingen die tot haer,
Door de vijf Sinnen zijn gebracht, ontfangen daer;
Die in de vreese Gods heylighlijck over wegen,
En tot nutbaer gerijf bewaeren wel te degen.
Dat is, ontfangen 't geen dat tot haer wort gebracht,
Om dat na Godes woort te wegen met aendacht:
En soo na Godes wil geschickt te reguleren,
Om geestelijck verstant te krygen, en te leeren:
Dat te bewaeren wel, om voort te brengen weer,
Dan als het wort vereyscht, tot Godes lof en eer,
Tot stichtinge bequaem ons naestens, en ons eygen
Verstercking des geloofs: dus haer die Sinnen neygen.
't Verlicht gemeen verstant en wil ontfangen niet
Des werelts ydelheyd; 't geen haer het vlees aenbiet
Sy niet wil nemen aen: Maer sal altijd de wercken,
Der Sinnen vijf bequaem in heyligheyd aenmercken:
Om die te nemen aen, wijslijck na Godes woort,
En die voorsichtigh dan van daer te voeren voort
Tot den vernieuwden sin, der Fantasije krachtigh.
Dewelcke t'aller tijd met vlijt wel let aendachtigh,
| |
[pagina 97]
| |
Om van't ghemeen verstant, geen ydelheyt t'ontfaen:
Om 't geen wat schaed'lijck is geensins te nemen aen:
Om de gedaenten van ongeoorlofde saken
Sich in te beelden niet, ja niet eens aen-te-raken.
Maer van't ghemeen verstandt, ontfanghen wil alleen,
Het geen wat heyligh is, warachtich, goet en reen;
En overwegen dat dan recht na't woort des Heeren,
Om daer door ons gheloof en kennis te vermeeren,
En de Memory dat bevelen dan met vlijt,
Om te bewaren wel, en niet te worden quijt,
Om als het noodich is, we'er veerdich voort te halen,
Om God daer door met vreucht, danckbaerheyt te betalen.
Maer d'onherboren mensch heeft binnen sinnen quaet
Die ydel sijn en dwaes, ja sondigh van beraet.
Want al syn sinnen syn tot ydelheyt gheneghen.
Sijn Alghemeen Verstant, ontfanget aller weghen,
Al wat het vleesch behaegt, en neemt dat aen met vreucht.
Sijn Fantasy begrijpt des vleesches doen, ondeucht,
De ydelheyt bepeynst, en omhelst wel de beelden
Van tijdelijck profijt, en van wereltsche weelden:
Is besich met het geen, wat onnut is, omvaet
Het geen wat sondich is, ongheoorloft en quaet:
En sulcke dinghen al en sal zy niet vergheten.
Maer daer van met vermaeck, al het bescheyt wil weten.
Want de Memory sal die dinghen int gheheel
Vlytich bewaren wel, vergheten niet een deel:
Maer 't ghene wat is goet, sy niet sal kunnen vaten,
En al wat heylich is, hy wech sal vlieghen laten,
Soo haest het tot haer comt, ja wilt niet nemen aen.
Want al wat Ga naar margenoota geest'lijck is, en kan zy niet verstaen.
Soo dom, quaet van begrijp, die mensch noch wort bevonden
In al wat Godlijck is; ja is doot Ga naar margenootb door de sonden.
| |
[pagina 98]
| |
Nochtans soo moet den mensch aen-nemen Godes woort,
Verstaen wat geest'lijck is, onthouden, soo 't behoort
Het gene God behaeght, en schicken al zijn gangen
Daer nae: eer hy van God kan eenigh heyl erlangen.
So seer ellendigh is den onherboren mensch,
Ga naar margenoot+Want na't geen God behaegt, heeft hy noch treck, noch wensch:
Ja sondigh ende quaet het doen is van zijn Sinnen,
Eer hy herboren is, niet goets hy kan beginnen.
So dat zijn Sinnen al wat geestlijck is ontbreeckt,
En een in-etent quaed in al zijn Sinnen steeckt,
Waer door zijn Sinnen al, van quaed tot erger loopen,
En door haer sondigh werck Gods plagen op hem hoopen.
Maer den herboren Mensch heel anders is gestelt:
Zijn Sinnen zijn vernieuwt, als hier voor is vertelt:
Ontfanght, verstaet, bewaert met vreught geestlijcke saken:
Het geen dat geestlijck is hem kan alleen vermaken.
So dat den nieuwen mensch heylige Sinnen heeft,
Ga naar margenoot+Daer d'herboren mensch onreyn en sondigh leeft.
Den mensch moet dan altijd, wat goed is, recht betrachten:
Ja d'ydelheyd onnut, en dinghen quaet verachten.
Want de geest'lijcke mensch zijn Sinnen wel bemoeyt
Met dingen heyligh goet, maer gantschelijck verfoeyt
Wereldsche dinghen quaed, vleesch'lijcke ydelheden,
Onwaerheyd, kennis van onbehoorlijcke reden.
Daerom den nieuwen mensch zijn Sinnen tracht met vlijt
De Fantasijen quaed geheel te maken quijt:
Sorghvuldigh sorghe draeght, dat d'inwendige Sinnen
Niet door gedachten quaed worden vervult van binnen:
Oock uyterlijck bedwinght zijn Sinnen alle vijf,
Dat geen gedaenten quaed, die tot zijn ongerijf
Toe-brenghen, ende mijt oock de gelegentheden
Alwaer men ondeught siet, of hoort godloose reden,
| |
[pagina 99]
| |
Om Fantasijen quaed daer door te kryghen niet,
Die menighmael een mensch aen-doen geen kleen verdriet:
Maer sal tot het gehoor van Gods woord vlytigh treden,
Om dat te lesen oock, zijn tijd met vreught besteden:
En daer-beneffens oock met oordeel lesen wel
Heylighe Schriften goed, die ons verklaren hel
Na waerheyd Godes woord, en leeren goede zeden.
Maer boven al zijn Godt, door vierige gebeden,
Bidden om Sinnen goed, om den Heylighen Geest;
Die heylight door zijn kracht ons Sinnen aldermeest:
Die ons verstant vernieuwt, ons Sinnen maeckt aendachtigh
Tot Godes heyligh woord; werckt daer door in ons krachtigh,
Dat Fantasijen quaed wech vlieghen uyt ons hooft,
En alle d'ydelheyd in ons geheel verdooft:
Ons Sinnen maeckt bequaem om waerheyd recht te kennen,
Om onse Fantasij na Gods woord te gewennen:
Geeft ons de kennis klaer van de verborgentheyd
Van onse saligheyd, door Christum ons bereyd:
Leert onse Sinnen al Godsalighlijck aenmercken
Des Heeren ware woord, en Godes wonder-wercken:
Geeft ons daer neffens oock een Memori so goed,
Die wel onthouden kan 't geen sy bewaren moet,
Om voort te brenghen weer als het wel pas sal geven,
I. Datmen moet Godes eer verbreyden, of daer geven,
II. Als men ons even-mensch sal geven een vermaen
Tot deught, of Godes Leer hem wil doen recht verstaen:
III. Om daer door ons beroep bequamer te betrachten,
En onse saligheyd met hoop vast te verwachten.
|
|