d'Uytgelesenste Wonderen, en bysonderste Seldsaemheden eeniger Landen en Volckeren in America, Asia, en Africa

De voornaemste seldsaamheden Uyt de Naeuwkeurige Beschryving van de Westersche Indien En in't bysonder van Peru en Nievw Spaenje; In't Spaensch gedaen door Ioseph d'Acosta.

DEesen Ioseph d'Acosta, eenen uit d'Orde der Iesuiten, en verscheydene Iaeren soo in Peru als in Nieuw Spaenje ghewoondt hebbende, is gheweest een seer nauwkeurigh ondersoecker en Beschryver deeser Landen. Sijn Boek, in't Spaensch uytgegeven, is tamelijk groot, doch handeld meest op de wijs der Geleerde, gevende wijsgeerige Redenen van alle dingen, of ondersoeckende d'oorsaken van't geen hy verhaalt. Hierom is't, dat hy zig meest besigh houd ontrent 'tSchepsel en de gedaente des Hemels in de N. Wereld: Hoe menschen en beesten in Indien gekomen mogen sijn: Ofmen voortijts de Zee bevaren heeft gelijk hedensdaegs: Voorts, van d'eigenschappen der winden in't gemeen; en in't bysonder van de geene die in West-Indien waeyen: van d'oorsaecken der brandende Bergen in die landen; vande Goude en Zilvere Berghwercken en honderd diergelijcke dingen meer, die't meeste deel der Lesers meer verdrietig als vermaeklijk en kundigh sijn. Derhalven hebben wy, op de voorgaende voet, kortelijk hier t'saem gebraght, 'tgeen 't Opschrift van dit ons tegenwoordig werk voldoen kon, uitkippende de voornaemste Vreemdigheden van Peru en Nieuw Spaenje, die vande voorgaende Schryvers niet gedagt sijn geworden, en deselve onder eenige Hooftdtucken verdeelende.

I. Doodlycke Windt.

IN Peru leyd een seer hoogh Gheberght, Pariacacca genoemdt, 'k Had (seydt d'Acosta) hooren seggen, dat de Wind hier een groote veranderingh veroorsaeckte; derhalven voorzagh ick my, op't best dat ik kon, van al soodaenighe dingen, die, volgens 't beright van andere, dienstigh waeren, om my te bevryden van 'tgeen veele alreeds overkomen was.

[p. 77]

Dus toegerust sijnde, steegh ick den Bergh op; maer eer ick noch booven op den selven was gekoomen, quam my schielijck sulck een doodlijcke benauwtheyd over, dat ick gereed was om van't Paerdt ter aerden te vallen. Wy waeren een tamelijck sterck gheselschap, doch yeder spoedighde sijn wegh sonder d'andere in te waghten, om haestelijck van dese quade plaats te mogen geraecken. 'k Had alleen een Indiaan ontrent my, dien ick bad, my op't Paard te willen vasthouden. Stracks daer nae begon ick soo gheweldigh te braecken, dat my daght, de Ziel met eenen te sullen overgeven. Want eerst de genuttighde spijs, daer na fluymen, ja longh en lever (soomen

seyd) gelost hebbende, 'teen geel, 'tander groen, quam 'er ten laetsten bloed voort: En soo't langh gheduurd had, 'kmoest gewisselijk gestorven hebben Doch dese onsteltenis quelde my niet boven drie of vier uyren tijds: Want vanden Bergh weer afgedaeld sijnde, quamen wy in een bequaeme en ghemaetighde lugt, vindende 'tgantsche geselschap (veerthien of vijfthien man sterck) seer ontsteld. Sommige, noch op weg sijnde, riepen om gebieght te werden, meenende datse seeckerlijck moesten sterven. Andere, door't lossen van vooren en aghteren afgemat sijnde, laegen als doodt ter aerden. My wierd geseyd, dat eenige voor deesen, door dit toeval, 'tleven daer ingescho-

[p. 78]

ten hadden; alhoewel'er gemeenlijck geen ander quaedt van komt, als de gedaghte pijnlijke quelling. Dit gebeurd niet alleen in't overtrecken van den Berg Pariacacca, maer oock over die gantsche ry van Gebergten, streckende vervolgens meer als 500. Mylen weegs. Acosta lib. 2. cap. 9.

Dese benauwtheyd treft niet alleen de menschen, maer ook de Paerden en andere Beesten, die dickmael soodaenigh verstyven en verflaeuwen, datmense niet een voet kan doen voortsetten, hoe seerse oock met de Sporen genoopt werden. Ibid.