Amazone

[p. 330]

XXV.

Noch was Marciana's gemoed echter een chaos. Onrust rees er en zelfverwijt. Maar het oude stelsel week zoo spoedig niet en betoogde haar dat Aisma heerschzuchtig was als alle mannen, dat hij hare onafhankelijkheid nooit zou eerbiedigen, en wat dat is, had zij immers reeds eens hard genoeg ondervonden.

Intusschen kon zij het gemis niet loochenen, de leegte die zij begon te voelen. De avonden waren stil en kleurloos geworden; haar geest vond geen uitwendigen prikkel, geen voldoening; hare sympathie miste de eens gewekte behoefte aan beantwoording; nieuwe ideeën en aspiraties lagen braak.

Alles had zij verstoord, bij de anderen en zich zelve. Fel begon dat te prangen, te schrijnen. Zij kon niet lezen, niet schrijven. Altijd

[p. 331]

sloop eene gedachte tusschen haar en haar boek. Zij werd droevig, stil, kwijnend.

Van Walborch zat aan zijne Amazonestudie te werken, maar de scherts die er mede verbonden was had eene te ernstige wending genomen, en dit bedierf de stemming voor zijn wetenschappelijk onderzoek. Toevallig viel zijne hand op de bladzijde van Herodotos, waar de geschiedenis der mannendoodende heldinnen verhaald wordt.

- Ja, ja, pruttelde hij half luid.

- Hebt gij iets nieuws gevonden, vroeg Marciana afgetrokken.

- Niet bepaald nieuw, maar wat heel oud is herhaalt zich telkens op nieuw. De Grieken namen de Amazonen toch gevangen.

- Maar, als ik mij wel herinner, sloegen deze de mannen dood op de schepen die haar wegvoerden.

- Dat is waar, maar zij konden de schepen, natuurlijk, niet besturen, en zij waren wind en golven prijs.

- Toch kwamen zij te recht in Skythië; is het niet?

- Ik geloof dat gij deze plaats goed bestudeerd

[p. 332]

hebt. Gij zult u dan herinneren dat de skythische jongelingen wat anders verzonnen om ze te temmen. Zij legden hun kamp dicht bij het hare en eens vond een jongeling eene Amazone buiten haar leger; het schijnt dat die wat zwak was in de leer; zij spraken af elkander meer te ontmoeten. De Amazone bracht eene vriendin mede en de Skyth een kameraad; dit waren al twee paren. - Kort en goed, zij gingen allengs allen samen wonen aan de overzij van de Tanaïs. Zoo kwam er een eind aan de dwaasheid.

Daar was ook eens een Amazone, Penthesileia, die zich zelfs tegen Achilleus waagde. Hij wondde haar doodelijk - maar toen hij ze zag neerliggen, vond hij haar zoo schoon, dat hij met liefde op haar neerzag en zijne daad betreurde. Pas op, zoo iets kan meer gebeuren, - of het omgekeerde.

Marciana bleef zwijgen. Even ongevoelig voor Herodotos als voor Horatius! peinsde de oude heer.

Een andermaal zag hij met bezorgdheid dat Marciana steeds meer in zich zelve ingetrokken werd en bleek was. Nu kon hij het niet langer uithouden en zeide met ernst:

[p. 333]

- O, Marciana, je speelt over een afgrond. Je bent overmoedig trotsch geweest en de oude goden haten den overmoed, de hubris. Kind, in den tempel van Jupiter op het Capitool was een heilige steen, het was de terminus, de grens; en Jupiter zelf eerbiedigde die. Prometheus.....

- Prometheus onafhankelijkheid was zelfs Zeus te machtig, zei ze met een poging tot schertsen.

- Prometheus buigt toch ten slotte ook voor Zeus, dat is voor de redelijke wereldorde, die hooger is dan de eigen wil. Maar Prometheus had langer te leven dan wij; als het leven heeft uitgebloeid is het te laat om te veranderen; bij ons, als wij zoo zijn, eindigt het stuk met den val van den overmoedige.

Marciana was als de geen die gedrongen wordt en zich daartegen te schrapper zet naar de andere zijde. Zij kon niet bukken voor een ander en noch niet voor zich zelve; en toch zij wilde soms dat zij kon willen.

De oude heer verloor eindelijk zijne klassieke kalmte geheel:

- Mijn dierbaar kind, ik zie je kwijnen en ellendig worden en ik weet heel goed wat er in je omgaat. Je doet verkeerd; je hebt hem meer

[p. 334]

gegeven dan men aan eenen goeden bekende in den gewonen omgang geeft; je hebt die intimiteit, de innigste sympathie laten toenemen; een kinderachtigheid, maar die zwaar weegt, verstoort je samenzijn; hij wou zoo gaarne je portret maken, hij wou zoo gaarne dat je zat voor zijne Helena; wat beduidt die halstarrigheid om dat te weigeren en hem pijn te doen; terwijl je hem aan den anderen kant je vrijmoedigheid, je geest, je vriendschap, meer zelfs, dat weten wij immers, schenkt. Zoo trek je hem aan en stoot hem af; dat kan zoo niet. Daar ligt iets dubbelzinnigs in. Wees in ieder geval geheel en je zelf - maar wees niet eigenzinnig tegen je eigen gevoel in.

- Ach! had zij hem eens in een oogenblik van zachtere stemming geantwoord, - ja, het was even een liefelijke droom van mij. Mijn droom heeft geleefd éen zoeten lentenacht, - wie droomen wil vasthouden, wil een wolk in marmer vereeuwigen. Voorbij, voorbij! De werkelijkheid bleek anders.

Van Walborch sprak om haar te bedaren:

- Geen droomen, maar waken en het leven schoon maken. Kleed uw idealen in ware vor-

[p. 335]

men, deze zullen blijven; geloof aan het goede en vooral, vernietig dien eigenzin; die zelfzucht. Sta iets van u zelve af, zonder dàt geen geluk onder de menschen. Wees zachter en doe den wilden trots van u weg, die zoogenaamde onafhankelijkheid. Geloof mij, kind, niet in die onafhankelijkheid, in aanhankelijkheid ligt vrede en geluk.

- Heb ik het niet beproefd? En hoe is het mij bekomen? zei ze bitter. - Ben ik niet altijd te vreden geweest, zoo lang ik bij u mijne onafhankelijkheid bewaarde? Ach, al schijnt het waagstuk schoon, - het blijft een waagstuk.

Eens had hij haar al gezegd dat Aisma naar Athene ging; nu liet hij er ter loops eens invloeien dat de dagbladen vol waren van de verontrustende schilderingen van de ziekte die er heerschte. Zij voelde wat daarin lag.

Misschien zou dit haar allengs overtuigd hebben, misschien ook niet, want zij was een van die karakters die niet licht voor beweeggronden van buiten zwichten; de overtuiging moest uit haar zelve geboren en ontwikkeld worden. Dat verbeelden zij zich ten minste, want de inwendige overtuiging is toch meest, misschien altoos,

[p. 336]

niets anders dan de reflexie in ons van het buiten ons voorvallende.

Maar Marciana wist meer dan haren oom bekend kon zijn, en haar eigen bewustzijn moest zijne redenen wel aanvullen. Zij wist wat zij uit eigen beweging ter wille der kunst voor Askol gedaan, wat zij uit een gril aan Aisma geweigerd had. Dat zij de oorzaak was van de gespannen en dreigende verhouding tusschen die twee kunstenaars. Zij wist, en dat woog noch veel zwaarder, dat zij Aisma's gevoel beantwoordde met eene toeneiging waaraan zij den waren naam maar niet wilde of durfde geven, en dat zij hem behandeld had met eene schijnbare koelheid die onwaar was en hem moest krenken. Zij wist dat zij het vreugdevol samenzijn van allen verstoord had. Twijfel rees of hare volharding ook halsstarrigheid ware; zij begon zich te verwijten dat zij de liefde van een edel man en een groot kunstenaar fijner en teederder had kunnen bejegenen dan zij de laatste maal gedaan had. Het werd haar eene wroeging en marteling.

En waarom dit alles?

Had zij hem niet lief?

[p. 337]

Alleen omdat zij zich had voorgenomen aan zulk een gevoel niet meer toe te geeven, geleerd, zoo zij meende, door de ondervinding; uit vrees dat de begoocheling weer in nevel mocht opgaan, uit vrees dat zij misschien hare onafhankelijkheid van persoon en geest zou verliezen. Ach, zou hij al zulke beweegredenen van haar gemoed kunnen begrijpen, en zoo hij ze begreep, zou hij ze kunnen billijken? Kon zij zelve ze thans wel geheel billijken? Had hij zich ooit opgedrongen? Had hij haar ooit willen overheerschen? En als het eens zoeter ware een beminden invloed op zich toe te laten, dan alleen, eenzaam te heerschen op een rotsburg? Of - ook dit, gebiedster te zijn in eens anders hart, niet door het tot slaaf te maken, maar als bezielende macht, als liefde?

Daar kwam noch eene kleine menschelijke zwakheid bij. Zoolang als Aisma haar met zachtheid had zoeken te winnen, was zij tegenstand blijven bieden, - maar de laatste maal had

haar met kracht aangevat; de beslistheid en koelheid van zijn afscheid had haar meer geschokt dan zij dacht, en nu voelde zij dat zij daartegen met al hare Amazonetheorie toch als vrouw zwakker was.