Amazone

[p. 122]

XI.

Marciana was geen jong en onzelfstandig meisje. Zij was van de dertig jaren niet ver meer verwijderd, maar noch in den volle bloei eener gerijpte schoonheid, wier aantrekking vooral in de frischheid van hare verschijning lag en den stijl die haar geheele wezen onderscheidde. Hare geheele persoon oefende eene eigenaardige en geheime bekooring uit. Haar karakter was sterk, somtijds bijna mannelijk; toch was zij geheel vrouw en niets haar meer vreemd en haar onaangenamer dan die ruwe en werkelijk mannelijke vormen waarin zich de vrijheid en onafhankelijkheid van sommige vrouwen uitte. Zij week echter in zoo ver van het gewoon vrouwelijke af, dat de teederheid en weekheid der zacht vrouwelijke naturen bij haar of in mindere mate aanwezig of althans minder zichtbaar was. Toch was zij niet onzacht,

[p. 123]

haar gevoel was fijn en warm, maar het was vast en door een zeer ontwikkelden geest in evenwicht gehouden. Zeker hadden de omstandigheden er toe medegewerkt het teedere op den achtergrond te dringen en de kracht voorop te plaatsen. Van daar dat haar glans aan sommigen minder eene koesterende zonnewarmte, dan het blinken van een hard metaal scheen. Haar geest was gevoed met al het groote. Met de letterkunde van den dag bemoeide zij zich alleen zoo veel als noodig was om er geen vreemdeling in te zijn; ernstig gaf zij slechts acht op het allerbeste daarin, met wat aanspraak had op blijvende waarde. Want de groote meesters van vroegeren tijd hadden haar eene wet gegeven, die een bolwerk was tegen alle platheid, onbeduidendheid en kleinheid. Als Goethe en Heine, Shakespeare en Dante, de groote Grieken en de geciseleerde fijnheid der horatiaansche zegswijs haar vertrouwd waren, had zij natuurlijk weinig hart voor dat nieuwere dat aan ontrustende prikkeling, aan schildering van de gemeene werkelijkheid, aan gemaaktheid of romantische vormverachting zijnen opgang te danken had. De zin voor klassieken adel en ge-

[p. 124]

matigdheid was haar door van Walborch ontsloten, en daarbij voegde zich hare eigene ontvankelijkheid voor natuur en volkspoësie; natuur en naiefheid gaan samen met de hooge kunst die waar is en eenvoud bezit. Zoo als stijl aan haar geheele wezen de wijding gaf, beminde zij ook in alle kunst dien hoogeren vorm die stijl heet. Schoon geene vreemdeling in Rome, waar zij nu voor de derde maal eenige maanden doorbracht, in omgang met al het beste, was haar toch eerst door Aisma het oog voor de groote italiaansche schilders en tevens voor de edelste uitingen der moderne schilderkunst geopend. Dit vormde van lieverlede zekere band tusschen hen.

Aisma was haar al spoedig niet onverschillig geworden; zij zag dat hij anders was dan gewoon. Zelfs zijne gematigde houding tegenover haar had eerst hare nieuwsgierigheid getrokken, en toen haar geprikkeld. Zonder eenig opzet om te veroveren, wilde zij toch niet onopgemerkt voor hem blijven; dat was haren vrouwelijken aard, niet met coquetterie of ijdelheid te verwarren, toch te na. Niet gewone persoonlijkheden oefenen immer eenige aantrekking op elkander uit, men

[p. 125]

moge het zich al of niet ontveinzen. Haars ondanks en onbewust was er dus wel zekere.... laat ik het noemen afwezigheid van onverschilligheid, geboren. Doch met de eigenaardige bewegelijkheid der vrouwen, of, zoo zij het verlangen, van sommige vrouwen, had zij nauwlijks bemerkt dat Aisma's gevoel niet geheel en al onaangetast was gebleven van hare macht, of zij trok zich weer terug in grooter geslotenheid. Zoo had zij niet gedoogd, dat zijne persoon haar veranderde of te zeer vermeesterde. Zij had de bitterheden des hartelevens geproefd; de jonge vrouw was niet onberaden en onbewaakt. Zij was nu overtuigd dat zekere periode in het gevoelsleven voor goed tot het verledene behoorde. Zij had dat weggeweend, weggeschertst en weggestreden en zich daardoor alleen met het bestaande leeren verzoenen. Om niets zou zij gedoogen dat dit moeitevol verkregen zelfbezit in zijne rust wierd gestoord. Hare kracht had zij gezocht in iets dat eene soort van stoicisme geleek. Als zij de volle verlangens der menschelijke natuur niet mocht deelachtig worden, had zij zich geleerd ze te dooden. Ja, zij was en wilde zijn eene Amazone; die

[p. 126]

scherts was haar ernst geworden; niet meer gewond, maar toch Amazone; eigen meester in haar vrouwelijk recht, geen invloed van eens mans liefde, die wederliefde, dat is afstand van zich zelve, vordert, en van hare borst had zij, als de sage van de Amazonen zegt, in geestelijken zin verwijderd wat de vrouw verhindert sterk te zijn op haar zelve alleen.

Als zij dit onderwerp aanroerden, zag van Walborch haar met een glimlach aan of schudde het hoofd. Dat is de weg niet, zeide hij. Er is niets in den mensch dat hij missen kan, dat hij kan uitroeien of het wreekt zich ergens op. De Amazonen hebben zich verminkt, en een volledig mensch staat hooger. Vreest gij de te groote gevoeligheid, die gij weekheid en zwakheid noemt, en schroeft gij het hart toe,- dan wordt men droog, hard, onsympathiek. Als men die organen van het gevoel laat verdooven, wordt men onbeminnelijk en onze humaniteit loopt gevaar. Men moet de neigingen leiden, niet uitroeien, niets is een gebrek in een normaal mensch; alles kan het worden; alles is noodig, maar het moet beheerscht worden en onder de macht komen der hoogere harmonie

[p. 127]

van al onze gaven. Geen koper of bas of fluit moet buiten het orkest uitschreeuwen, buiten de eenheid, maar alles op zijne plaats ondergeschikt zijn aan de harmonische instrumentatie. Zoo wordt de mensch eene symfonie.

Hij zag dat Marciana deze richting niet deelde en had er haar al meer op gewezen, dat zij en Ada ieder een verkeerden weg gingen: Ada deed niets en gaf zich geheel toe aan verslapping en moedeloosheid uit onvoldane wensschen geboren; in volslagen onverschilligheid verdoofden hare aandoeningen: - Marciana doodde wat zij het zwakke noemde, maar daardoor ook wel eens iets van het zachte. Zij was sterk, maar ook eigenzinnig in haren trots.

Est modus in rebus, sunt certi fines.
Quos ultra citraque nequit consistere rectum.

- er is een maat, er zijn grenzen waarbuiten het juiste ophoudt - men kent geen ‘midden’ - nil medium est - o, Horatius wist het. Die eigenaardigheid, die zucht om zich zelve alleen tegen alles te handhaven, is zij niet eene soort van egoisme?

Zoo leeraarde van Walborch, en Marciana hief dan het hoofd en antwoordde trotsch:

[p. 128]

- Hartstocht is een wild dier - als gij het niet doodt, doodt het u.

- Tenzij gij het temt en onderwerpt; er zijn wilde dieren die den wil van den mensch ondergeschikt zijn geworden.

- Bah! zei dan weer Marciana, van den tijger een huiskat maken, van den wolf een schoothond, dank u; dat wordt het meest prosaische utilitarisme. Dan noch liever een koningstijger in zijn woestheid dan een kat die vleemt en valsch is.

- Nil medium! zuchtte van Walborch maar, geen middenterm. Neen, om rust te hebben moet gij de beide uitersten in uw hart vermijden.

Zoo was soms noch de nagalm van vroegere donderbuien, schoon hij zich zelden meer liet hooren.

Nu was zij sterk geworden en met een helder licht op het gelaat ging zij haren weg.