|
| |
| |
| |
Ontzet van Koppenhaven, Onder 't beleit van den Ed. Gestr. Heer Jakob van
Wassenaer, Ridder der Koningl. Ordre van Denemarken, Heer van Wassenaer,
Obdam, &c. &c. L. Admiraal van de Scheeps-Vlooten der Vereenighde Nederlanden,
&c. &c.
| |
| |
| |
Aan de doorluchtighste Prinses, Sofia Amalia, Koningin te Deenemarken, Noorwegen
&c. &c. Hertogin in Sleswyk, Holstein, Stormaren, Ditmarsen, &c. Geboren Hertogin
te Brunswyk en Luneburg, &c. Wordt het Ontzet van Koppenhaven opgeoffert met
zulk een vuurigen yver, als Hare Majesteit de heete stormen der vyanden, door 't vuur
Harer onbezweeken moedigheidt, van de wallen heeft helpen af keeren; door Haar
Majesteits ootmoedige en getrouwe dienaar Jan Vos.
| |
| |
| |
Ontzet van Koppenhaven.
Denmarken wapent zich door 't parsen van de reede.
Gedwonge oorlog is zoo loflijk als de vreede.
Wie zich uit noodt verweert beschermt zijn wettig recht.
Het Zweedtsche Leger rooft, vermoort, verwoest en vecht
Uit zucht tot heerschappy, en mint vervloekte vonden.
De Staatzucht bindt zich noch aan eeden, noch verbonden.
Dat blykt aan 't wreede zwaardt doorverft in menschebloedt.
Ik volg, o Frederik! terwijl het krijghsvolk woedt,
Uw schreeden naar de wal door 't gieren van de looden,
En 't zwalpen van het bloedt, om op een berg van dooden,
In schaaduw van uw schildt, het dondren van 't metaal,
De stormen van het heir, het blixemen van 't staal,
En 't schriklyk woeden van de vlooten op te zingen.
My dunkt ik ben alreê in 't heetste van 't bespringen.
Op, wijze Koningin, mijn zangheldin heft aan,
Om met een yzre tong een staale maat te slaan.
Toen Koning Frederik van d'oopen toorentransen
De lenden van zijn stadt omgordelt zagh van schansen,
Vertrok hy vol van spijt, zoo smarten hem 't belegh.
Een moedigh paardt gedoogt geen draaiboom op de wegh.
Hier eist vernuft, riep hy, om 't krijghsgevaar te waagen.
Die wijs is wikt de last of hyze weet te draagen.
De Dapperheidt alleen wordt meenigmaal belacht.
Wie zich verweeren zal vereist een dubble kracht.
Terwijl hy zich beraadt en hulp zoekt by de goode',
Verscheen hem Pallas, (want hy hadt nu hulp van noode,)
| |
| |
Gelyk zyn vaders geeft, de gryze Christiaan:
Maar niet in zulk een schyn, als toen hy, heet op slaan,
De Zweedtsche Vloot besprong, om in hun bloedt te baaden.
De Krygsmaagdt was gekleedt met hemelsche gewaaden.
Haar staacymantel blonk van starren schoon van glans
Zy droegh in plaats van helm een helden lauwerkrans.
Myn zoon, schep moedt, sprak zy, (en quam vast naader dringen)
Want Zweeden komt de Stadt met oorlogsvolk omringen.
Nu hebt gy stof tot roem door 't nypen van de noodt.
Wie lauwerier begeert moet dwars door staal en loodt
Heenstreeven, om dit loof op 's vyandts grondt te haalen.
Een moedigh krygsman laat zich van geen heir bepaalen.
D'onsterflykheeden zyn voor dapperheidt te koop.
Wie macht heeft en geen moedt vecht met een ydle hoop.
Op, geef u in 't geweer: gy hoeft slechts tydt te rekken.
Het heir van Oostenryk komt hier tot bystandt trekken.
Het scheepryk Neederlandt, uw trouwe Bontgenoot,
Heeft zich gewapent, om uw haven door haar Vloot
T'ontsluiten, spyt de macht van Zweeden, Lappen, Vinnen.
Wie tydt in oorlogh wint heeft hoop van meer te winnen.
Op, 't kost uw vryheidt, roem, uw ryxstaf, kroon en bloedt.
Zoo sprak Minerf en stampt' met een vergramde voet,
Dat alles daverde. Haar lyf wierd overtoogen
Met een meetaale plaat. De schrik bekroop haar oogen;
De Doodt haar sterke vuist. Zy scheen een yzreberg
In eene zee van bloedt, bespat van brein en merg.
De Vorst omhelst de schim; maar zy verdween in d'armen;
Of kroop hem in zyn hart: want toen het schichtigh zwarmen
Van vaaders geest (gelyk hy waande) weêr verdween,
Gevoelden hy zyn borst voor 't moedigh hart te kleen.
Hy schreeuwd' om wapenen, daar andre 't hart beklemmen.
Een aangehitste moedt is qualyk te betemmen.
Hy raast van ongeduldt. Nu ziet hy wat de poort,
Dan wat de wal ontbreekt. De Gramschap dryft hem voort,
| |
| |
En gespt hem 't harnas aan, en wapende zyn handen.
Hy was gelyk een leeuw, in kiem van yzrebanden,
Die op de keeten byt, en knaagt en brult van pyn.
Een koninglyk gemoedt wil niet beslooten zyn.
De Staatzucht, die het heir van Zweedenryk bewaakte,
Verliet haar goude troon, die van gesteente blaakte,
En ging in aller yl naar 't lusthof van 't Geweldt.
In 't Noorden leit een hol in 't midden van een veldt
Dat driemaal wordt omheint van gruwlyk' ommegangen:
Het krielt 'er overal van wolven, beeren, slangen,
Harpyen, havikken en al wat heilloos is.
De zon vertoont zich nooit by deeze wildernis.
De maan verschynt hier niet of 't licht begint te walgen.
De mondt van d'ingang pronkt met putten, raaden, galgen,
En al wat meer verslint dan 't moordtvuur van de pest.
De Doodt die elk verschrikt, verschrikt voor dit gewest.
De wanten zyn versiert met sabels, stroppen, koorden,
Harnassen, knotsen, roers, en alles wat tot moorden,
Verbranden, rooven, en verdelgen dienst kan doen.
In dit vervloekte hol, verlieft op vinnig woên,
Verscheen de Staatzucht uit de naam van 't heir der Zweeden.
Hier zagh zy 't woest Geweldt omheint van gruwlykheeden;
Maar wie hier was, zy zagh hier geen Meineedigheidt:
Want dit verduiveldt spook, dat yder laagen leit,
Hadt zich in 't Zweedtsche heir in dienst der Krijg begeeven.
Door raadt van deez' brak zy (wie hoordt het zonder beeven!)
Het Poolsch en Deensch verbondt, dat zy bezwooren hadt.
't Geweldt vertoont zich hier van brein en bloedt bespat.
Hy hadt de werreldtkloot, die op twee assen dreiden
Van zilver, voor zich staan. Zyn brandend' oogen weiden
Van 't een in 't ander landt, en teekent yder stuk:
Hy zocht waar 't Noodtlot hier het Zweedtsche krygsgeluk
Op 't aardtryk hadt bepaalt. In deeze beezigheeden
Zag hy de Staatzucht staan. Wat doet uw herwaarts treeden?
| |
| |
Wat jaagt u hier? vraagt hy. Ik kom in deeze wyk,
Zegt zy, om u. Gy hulpt onlangs het Zweedtsche Ryk
(Daar heel Euroop om weent) de Poolsche boôm verdelgen:
De stroomen konden 't bloedt der menschen niet verzwelgen;
Het zwalpten over 't landt dat wit van lyken was:
Wie zagh de weereldt ooit in zulk een diere plas,
Door 't lemmet afgetapt, dan in die hoek, gedompelt?
De Vrank heeft, door uw hulp, den Vlaaming overrompelt.
Het Britsche leegerpaart gaat in de Ley te wedt.
Byzanten weet u dank dat zy haar zeetrompet
Afgryselyk in 't oor van Kandiën doet klinken.
Op, voegh uw groote kracht, om heerlyk uit te blinken,
(De noodt gebiedt het u) by myn voorzichtigheidt.
Gustaaf, die met zyn heir voor Koppenhaven leit,
Heeft ons tot hulp van doen. Men wint geen sterke steeden
Dan door manhaftigheidt, doormengt met schranderheeden.
In landtbestiering hoeft men niet dan enkle geest.
Heeft Karel ooit by u en my ter school geweest,
Zoo laat ons d'oorloghshelt niet in de noodt verlaaten.
'k Beloof Gustaaf, het hooft en d'arm der Zweedtsche Staaten,
Sprak 't breidelooz' Geweldt, te helpen in de stat.
Voort riep hy Roof, Bederf, Verwoedtheidt, en al wat
Gustaaf kon dienen in 't beleg van Koppenhaaven.
Hy doet dit spook voor heen naar 't Zweedtsche leeger draaven.
Mit gorden hy het zwaardt, daar Mulciber de moordt
In smeeden, op zyn zy. De Krygszucht dreef hem voort.
Hy dekten zyn perruik, om in het heir te raaken,
Met een gekamde helm, daar twee meetaale draaken
Die met haar starten door elkander zyn gevlecht,
Op vast geklonken zyn; die onder het gevecht,
Een gloênde zwavelwolk van blaauwe vlammen spuwen.
De stoute Staatzucht scheen voor 't ongediert te gruwen.
Nu ging hy naar zyn koets en leidt haar by de handt,
Door Staatzucht en Geweldt verwoest men stadt en landt.
| |
| |
Hier tusschen was het heir voor 't schichtigh overvallen
Der vyanden versterkt. Men groef vast naar de wallen,
In 't oog van 't woede schut. De vruchtbaar' Aarde keek
Uit d'opgegraaven gront: haar aangezicht wierdt bleek
Toen zy de Veldtvorst zagh met zyn verwoede makkers,
Haar toorenryke kroon en sleutel, daar zy d'akkers
Voor hagel, sneeuw en ys, de krygsluy van de vorst,
In d'oude Herfst meê sluit, en in de Lent de korst
Van d'overzwangre grondt, tot wasdom aller vruchten,
Meê oopent, was zy quyt. Men hoord' haar deerlyk zuchten.
O Vreede! riep zy, geef u vaardigh herwaarts aan:
Help d'alverslindbre Krygh in klem van boeiens slaan,
D'ellenden naaderen Euroop' aan alle kanten.
Het bloedigh worstelen der naasse bloedtverwanten,
De dolle burgertwist, de felle dwinglandy,
't Vermoorden van het volk, de geile schendery,
't Verwoesten van de steên en 't wisselen der kroonen,
Maakt d'afgrondt zelf verbaast, daar alle gruwlen woonen.
Het heilooz' Oorelogh vermeestert volk en landt.
Al wat de krygh verwoest wordt door de vreê herplant.
De Vreede strekt een zon die 't aardtryk komt bestraalen.
Verlaat, o groote Vrouw! verlaat uw goude zaalen;
Ik laat om u d'olyf en greene daadeltak
Opschieten uit de grondt, om 't rontgespannen dak,
En al de wanten van uw kerken meê te pronken.
De Vreê, die d'Aardt al lang in traanen zagh verdronken,
Verscheen, en sprak haar, uit een wolk vol starren, aan:
Gy roept vergeefs om my; de zoon van Christiaan
Is schelms bedroogen van het heir der woeste Zweeden.
Wie dat de Gooden durft bedriegen door zyn' eeden,
Ja wie al lachendt durft met eenen dartlen voet
Gaan trappelen op 't hart, en trippelen in 't bloedt
Der menschen heeft in 't minst van vreede geen gevoelen.
De dorst der wreedtheidt is niet dan door bloedt te koelen.
| |
| |
Ik zie (o Aardt!) geen rust voor dat Euroop met macht
De Zweedtsche Oorlogsgodt, tot heil van 't aardtsch geslacht,
Met yzre keetens sleept tot in zyn' koopermynen;
En op dat dit gedrocht nooit zonstraal komt beschynen,
Moet zy de duistre mondt toestoppen met een rots;
Die door geen sterke reus, hoe wreeveligh en trots
Op kracht, t'ontsluiten is. Zoo kan men veiligh slaapen.
Wie oorlogh voert om vreê heeft een gezegent wapen.
Zoo wordt de kryghslauwrier met vreedepalm vertuit.
Zy wou meer spreeken: maar zy zag de Krijgsgodt uit
Zyn tentdeur koomen, om het leeger te beoogen.
Zy schrikt', en heeft haar glans met wolken overtoogen,
Gelyk de zon toen zy de helhondt uit de hel
Zagh koomen in het licht. De Aardt heeft zich ook snel
In d'aardt verschoolen, om dat zich 't geschut liet hooren.
Toen Freedrik Kroonenburg door stormen hadt verlooren,
Verloor hy, en 't hadt reên, de veurwal van zyn hoop:
Maar toen hy zyn gezicht liet daalen op de knoop
Van zyn verstaalde kling, begon zyn hart te blaaken:
Want Brontes die dit zwaardt, om zich beroemt te maaken,
Voor Freedrik hadt gesmeedt, wrocht Kokles, om de dolk
Te sieren, in 't gevest. Hy zach hoe deez' voor 't volk
Van Roomen, op de brug Porsennes heir dorst keeren.
Hoe! sprak hy, heeft een man, om Roomen te verweeren,
Al 't vyandts heir gestuit? zoo wil ik op de wal
Betoonen wat ik kan. Voort riep de Koning al
Wie wapens voert by een, om zich terweer te stellen.
Manhafte Burgers en getrouwe rotgezellen,
Zoo sprak hy, en voer voort, nu 't godtlooz' Gotsch geweldt
Zyn standert in 't gezicht van Koppenhaven stelt,
Vereist 'er dapperheidt om naar de storm te loopen.
De vryheidt is voor moedt en oorlogskracht te koopen.
Een stadt vol Burgers lyt geen toegesloote poort.
De noodt, die bloode stout kan maaken, dryft ons voort;
| |
| |
Niet om myn kroon, noch staf, veel minder om myn leeven:
De schatten die my door het erfrecht zyn gegeeven,
Zyn min van my geschat, dan 't heil der burgery.
Ik wapen my om u: want Karels tieranny
Komt om uw vryheidt, goedt en leeven te verdelgen.
De Zweedtsche wreedtheidt zoekt haar balg vol bloedt te zwelgen,
En 't geen 'er over is te mengen met het stof
Van 't puin der wooningen, en 't afgebrande hof,
En kerken hoogh van kap, die wy den hemel wyen.
Een die meineedigh is ontziet geen schelmeryen.
Hy kiest geen maatgezang voor 't schreien van 't gemeen.
Wat komt 'er uit een landt dat door Natuur van steen,
Ysbergen, yzer, staal en kooper t'zaamen spande?
De menschen aarten meest naar d'eigenschap der Lande'.
Wie vry wil weezen volg, en redt zich uit de noodt,
Een laffe boezem is een zetel van de Doodt.
Wie voor de vryheidt sterft zal naa de vryheidt leeven.
De grootste krygsroem spruit uit vinnigh teegenstreeven.
De wallen zijn niet dan tot siersel van de Stadt.
Wie moedigh is verlaat zich op geen gracht vol nat,
Noch sterke vestingen: maar op zyn dapperheeden.
Een dapper krijgsman is de sterkste wal der steeden.
Is 't leeger groot? zoo veel te grooter zal uw lof
By alle volken zijn: zoo krijgt de dichtkunst stof.
Hier helpt geen marren meer: wy hebben niet te wachten
Dan moorden, plonderen, verwoesten, en verkrachten
Van onze dochteren en vrouwen kuis van aart.
Ik stap vol moedts vooruit gewapent met mijn zwaardt,
Om onze grachten met een oest van doôn te vullen.
Het trouwlooz' heir genaakt: ik hoor de stroopers brullen.
De Noodt, de Tydt, en 't Recht gebiên ons weer te biên.
Zoo sprak de Koning, die geen stormheir wou ontzien.
Het volk scheen d'oorlogsmoedt ten oogen uit te blinken.
Gy zult ons, riep de Stadt, eer 't licht in zee zal zinken,
| |
| |
Noch leevendigh of doodt bedanken, dit staat vast.
De stormleer wierdt gezet en boogh door overlast.
De lemmers leeverden in 't treffen meerder vonken,
Dan Etnaas reuzesmits, toen zy in hun spelonken
De wapens smeeden van de moedige Trojaan.
De stadt scheen door 't geschut in vuur en vlam te staan.
Men streefden naar de gracht door 't spatten van de looden.
Men klom langs heuvelen van versgevalle dooden.
De Rasernyen vliên met fakkels onder 't volk.
Bellona schittert met haar vreeselyke dolk:
Wie datze raakt was doodt. Hier worstlen met elkanderen
Een Stadt vol Koklesen, een heir vol Alexanderen.
't Verwoestende Bederf, 't voorzichtige Beleit,
De sidderende Vrees, de dolle Stoutigheidt,
De schaadelyke Twist, de wreede Moorderyen,
En al wat gruwlyk is vertoonden zich in 't stryen.
Men slibberd' waar men tradt door 't vloeien van het bloedt.
Nu hadt het Deensche volk, dan 't Zweedtsche weeder moedt,
Het bloedigh krygsgeluk heeft ongelyke vlaagen.
De Doodt vertoonden zich in 't woeden op haar waagen:
Zy rende door de lucht, en hitst de vaandels aan.
Ik hoef geen pyl, riep zy, om 't volk te keer te gaan:
Het oorlogs moordtgeweer weet meer dan ik t'ontlyven.
Ik wil in dit gewest, om by het woên te blyven,
Myn zetel bouwen op een berg van bloênde doôn.
Zoo riep de Moorderes, die zulk een oorlogstroon
Niet ruilde voor 't gestoelt daar Cezar zich in zetten.
Men vocht 'er onder een. Het oorlogh heeft geen wetten.
De stadt hadt volkgebrek, om teegenstandt te doen;
Het Zweedtsche leeger plaats, om mannelyk te woên.
De moordt was overal, en kaatst met yzre ballen.
De Koningin verscheen, in 't stormen, op de wallen:
Zy volgd' haar Egemaal in weeldt en tegenspoedt.
Zoo ziet men in een vrouw een mannelyke moedt.
| |
| |
De liefde vreest zich niet in doodtsgevaar te stellen.
Zoo plagh Andromache haar Hektor te verzellen,
Als hy de Grieken van de Trooische wallen hiel.
Wyk, Baltisch' Amazoon, wyk hooghgeboore ziel,
Eer 't loodt u door de borst tot in het hart komt vallen.
Deez' had zyn eene been op 't hooghste van de wallen,
En 't ander in zyn graf. Die streeft door vuur en vlam
En quam in 't water om, daar hy zyn volk een dam
En vaste brug verstrekt. Elk poogt zich best te quyten.
Deez', om zyn leven op het dierbaarst uit te slyten,
Vloog tot zyn vyandt in, en dompeld' hem zyn zwaardt
In 't hart, daar 't leeven woont. Elk maakt zich zelf vermaart.
Men hoord' een naar geschreeuw. Elk burger was een kryger.
Gustavus riep: val aan, de stadt is als een tyger
Die 't yzer van de spriet in zyne lenden heeft,
En dol van pyn de doodt al brullendt teegenstreeft,
Om onder 't jaghtgespan, eer dat hy 't op wil geeven,
Een groote moordt te doen tot woeker van zyn leeven.
De walkreits was met doôn en wapenen bespreet;
De wapenen met bloedt; het bloedt met stof en zweet.
De stormers weeken af. De strydtbre burgers lachten.
Mit dat de Waternimf het krygsvolk in de grachten
Der Stadt zag zinken, zwom ze naar de ruime Beldt.
Help, riep zy, 't is nu tydt: myn grachtkil lydt geweldt.
Het bloedigh oorlogh komt myn slibbrigh hof verstooren.
Men moet het heillooz' quaadt in zyn geboorte smooren.
De noodigheidt gebiedt op 't felste weer te biên.
Wie d'aardt bevechten durft zal 't water niet ontzien..
Op, dompel 't Zweedtsche heir, om 't oorlogsvuur te blussen.
Heb ik u ooit behaaght als ghy myn mondt quaamt kussen,
Zoo laat myn beed' u ook behaagen, het is tydt.
O Nimf! zoo sprak de Belt, gy hebt my, ik bely 't,
Door gunst aan u verplicht: maar 't noodtlot zet my paalen:
Het wil niet dat myn vloedt door 't leeger heen zal straalen,
| |
| |
Om Karel en zyn heir te zwelgen in myn nat.
Zoo sprak hy, en hy heeft de Nimf in d'arm gevat.
De Koning, die zoo veel door kunst als kracht kon stryen,
Ging met zyn zoon, de hoop der Deensche heerschappyen
De wal bezichtigen, en storten hem een moedt,
Door d'ooren in het hart, daar 't heir vergeefs op woedt.
Hier leert hy hem de kunst van vestingen te bouwen.
Daar 't boeten van de wal. Gins 't stormen af te houwen.
Hier uit te vallen met een onverwachte sprong.
Vorst Freedrik scheen een leeuw, die met zyn moedig jong
Dat zyn gekrulde maan te berg begint te klimmen,
De staart te kronkelen, de felle muil te grimmen,
En klaauwen t'oopenen, in 't spoorelooze wout
Op roof uit gaat, en maakt het door zyn voorgang stout.
De jongling eist geweer, om op de wal te stryen.
Zoo plag Eneas met Askaan door 't heir te ryen,
En scherpte hem het wit der oorlogslessen in.
De Krygskunst leert men best in 't oog der Krygsgodin.
Nu baard' de zwangre buik der barstende granaaten,
(Myn veeder lilt van angst!) in huizen, toorens, straaten,
Een gruwelyk gedrocht van yzer, loodt en staal;
Dat Zeelandt in het hart gelyk een blixemstraal,
En Iut- en Langelandt tot in de keel toe spatten.
De Doodt quam Koppenhaav' afgryselyk omvatten.
Wie dat een karn genaakt wierdt jammerlyk geveldt.
Vulkaan hadt dit geweer met gramschap, moordt, geweldt,
Verwoedtheidt, gruwel, brandt en allerley ellenden,
Met kruidt doormengt, gevult: al t'zaamen op het schenden
Der steile gevelen van sloten hardt van steen;
Van spitse toorenen, zoo dol van windt bestreên,
En menschen afgerecht. Men zagh de scharven woeden,
Gelyk de dondergodt met zyne vuist vol gloeden
Op scheepen styf van kiel: of bossen taay van kruin;
En bergen hemelhoogh: of, als hy, om het puin
| |
| |
Met bloedt te mengelen, de steên komt overvallen,
En morselt en verplet, door 't slaan der donderballen,
De huizen en het volk. De Koning wierdt als vuur,
En streeft, vol moedts, voor uit naar 't zwakste van de muur.
Getergde dapperheidt ontziet geen heir te naaken.
Nu spalkt het Deensch geschut tot wraak haar gloênde kaaken,
En braakt haar ingewant op Karels leegerzwarm.
Men hoord' een moordtgeschreeuw, doormengt met naar gekarm.
Duik, Zweedtsche Koning, duik, eer d'uitgelaate koogels,
Riep 't krijgsvolk, want de Doodt bestelt hen snelle vloogels,
U treffen, duik, ey duik, eer 't yzer u genaakt.
Men heeft u hooft van 't heir, maar geen soldaat gemaakt.
Als 't opperhooft vervalt, vervalt de hoop van zeege'.
De Veldtheer strekt het heir een donderbus en deege.
Verberg u voor 't geschut eer 't yzer u doorboort.
De Doodt vermaakt zich meest in een beroemde moordt.
Uw leeven is de hoop van onze heerschappyen.
Zoo riep het leger, heet op wreede rooveryen.
Het woest Geweldt, dat zyn gewest verlaaten hadt,
Om Karels leeger in de koninglyke Stadt
Te brengen, liet zich vast naar Koppenhaven draagen.
Hy wierdt met Staatzucht, op zyn yzer' oorloghswaagen,
Van Gruwel, Schrik en Vrees, drie plaagen, voortgevoert.
De wolken raakten los. 't Gestarnte wierdt beroert.
De buyen barsten uit. De snelle blixemschichten
Vertoonden haar als bloedt. De maan begon te zwichten.
De donder daverden met yselyk geschal.
De beeken spoogen vuur. De bronnen braakten gal.
De Ryn begon van angst van ondren op te huilen.
De koets was met een zwarm van kraaien, gieren, uilen,
En allerley gediert, dat niet dan onheil speldt,
Waar dat hy reedt, omringt. Men hoorde groot geweldt
Van wapens in de lucht, en wat versaagt kan maaken.
De zetel van Madrid begon van vrees te kraaken.
| |
| |
Italiën bezweem. Heel Duitslandt wierdt verbaast.
Het Frans gewest besturf. Terwyl het onweer raast,
Deedt Papenheim, door kracht, zyn zwaare grafzark breeken,
En quam zyn hooft vergramt ten diepen kuil uitsteeken,
De wonden bloeden noch die hy in 't heir ontfing.
Wie eist my uit? riep hy, hier ben ik met de kling.
Maar hy verschool toen hy het Zweedts Geweldt zag komen,
Waar 't stout Geweldt verscheen verdorden veldt en boomen.
Daar hy de gront eerst raakt met zyn gelaarsde voet,
Verzuchten d'aardt van angst en dauwde menschebloedt.
De krygsmoedt van 't Geweldt quam in de harten woonen.
Al 't volk gevoeld' een zucht tot groene lauwerkroonen.
D'een gespt zyn harnas aan. Een ander wet zyn zwaardt.
Hier schuurt 'er een zyn helm. Gins springt 'er een van 't paardt,
Om aan de koude graft zyn heete moedt te blussen.
Een ander laadt de buik der groote donderbussen
Met al wat gruwlyk is, die voort in arbeit gaan,
En niet dan koegelen, die 't al te barsten slaan,
En blixems baaren, om de wallen te verpletten.
Minerve, om 't Geweldt van Zweeden te beletten,
Verzeld' het Deensch gezagh met moedigheidt en raadt.
Nu zorgde hy als Vorst, dan vocht hy als soldaat.
Op Freedrix wakkerheidt durft Koppenhaven slaapen.
Waar kracht en wysheidt is behoeft geen ander waapen.
Nu stondt Gustaaf in 't heir en zweiden 't wreede zwaardt:
Spitsbroeders, ving hy aan, dat ik, tot schrik van d'aardt,
De hoven, dorpen, steên en vorstelyke slooten,
Door staal en vuur verdelg, en 't bloedt der Bondtgenooten
Langs 't veldt doe bruizen, weet ik uwe rechtehandt
En oorlogsdeugden dank. Myn standert is geplant
Op 't hooft van Kronenburgh, in 't oog van bei de Ryken:
Maar nu doet u een Deen, o spyt! in 't stormen wyken,
En jaagt u naar, en keert met groote roof gelaân.
Niet snooder voor een Vorst dan dorre lauwerblaân.
| |
| |
Geen dieper brandtmerk voor een heir dan laf te weezen.
Wie andre vreezen doet hoort zelver niet te vreezen.
Wilt gy uw oude roem herstellen? hier is stof.
De muurkroon lacht u toe. De Faam zal uwe lof,
Zoo ver als 't zonlicht straalt, met duizent monden melden,
Gy zult onsterflyk zyn: want dapperheidt maakt helden.
De zucht tot roem, de roof, de koningskroon en staf,
En al de schatten die hem 't wettigh erfrecht gaf,
Gebiên u op de Stadt gewapent aan te vallen.
Dat zich de vyandt weert op zyn beschoote wallen,
Is meer uit wanhoop dan uit fiere moedigheidt.
De krygslauwrier wordt door een stoute kling gemeit.
Verschrikt gy? schrik bedriegt. De grootste dapperheeden
Zyn veiligh voor 't gevaar. De dichtgesloote steeden
Zyn voor een moedig heir gelyk een oopen veldt.
De Krygsboukunst heeft nooit voor 't steigren van 't Geweldt
Zoo steil een werk gemaakt, of d'ongekreukte moeden
Beklommen 't tot hun roem. Een krygsman die in 't woeden
Zyn leeven niet ontziet, kan overwinner van
Een anders leeven zyn. Groothartige, val an
Het stormen, winnen, woên, vermoorden, branden, stroope'.
Gy zult door dit bedryf tot schrik zyn van Euroope.
De schrik voor wreedtheidt weet de hardtste borst te kneên.
Zoo wint men, door een Stadt te dempen, alle steên.
Uit hadt de Vorst, en heeft de bussen los doen branden.
De donder trof zoo fel op poort en vestingranden,
Of al de donders van de dondergodt aan een
Geschaakelt waaren, tot bederf der Deensche steên.
Het schieten heeft de muur aan morselen gesmeeten.
De wallen zyn in 't lest door 't groot geweldt gereeten,
En kloofden d'aardt van een. Men zagh door d'oopen grondt,
Zoo 't waar is dat men zeght, tot in de hel haar mondt.
Het krielden overal van lyvelooze schaaren.
Hier zagh men Charon door de helsche stroomen vaaren:
| |
| |
Zyn ranke veerschuit was vol zielen, roodt van bloedt,
De in de leste storm door koegel, zwaardt en gloedt,
In 't vinnigst van 't gevecht, vol moedts, gebleeven waaren,
Het daavren smeet de kroon van Plutoos zwarte hairen.
De helhondt jankte naar. Het drabbigh Acheron,
Het nevelige Stix, het brandende Flegeton,
En 't bloedige Kocyt, zyn van de zon bescheenen.
Prozerpina besturf en viel van schrik aan 't weenen.
De walreedt wierdt door 't spook gestopt met groote kracht.
De Zweedtsche Staatzucht riep, in 't naadren van de gracht:
Op, oorlogshelden, op, beklim de steile veste';
De Stadt is als een toorts, die op het allerleste
Het allerlichtste brandt: maar 't is om uit te gaan.
Voort stakze haar trompet en stuwt het krygsvolk aan.
De stukken donderen. De scherpe lemmers blinken.
De Krygsgodt deedt zyn stem tot aan de starren klinken,
En dreef zyn wolven met zyn zweep van yzer voort.
Verwoedtheidt, Schennis, Brandt, Bedrogh, Bederf en Moordt,
Zyn lyftrauwanten, vliên langs onbepaalde spooren.
't Geweldt vertoonden zich al brullende van tooren;
Hy knarsetande fel, als dol naar menschevlees,
En heet naar rookendt bloedt. Hy schreeuwt zyn gorgel hees,
Om in de Stadt te gaan, door d'afgeschoote wallen.
Gustaaf is zelf vol vuur al raazendt aangevallen.
De Burgers hielden standt, in spyt van loot en kling.
De Koning quam van 't hof en rukt de steedeling,
Gewapent, met zich voort, daar 't leeger hem quam tergen.
Wanneer de fiere Ryn komt bruizen van de bergen,
Om 't woên te stuiten van de steigerende zee,
Neemt hy de stromen, die hy onder weeg vindt, meê,
En keert de gramschap van de vader aller vloeden.
Zoo rukt de Vorst het volk met zich, om 't volk te hoeden.
Hy stondt gelyk een rots die storm en springvloedt tart.
Een moedig Krygshooft maakt de weekste harten hart.
| |
| |
Men stopt de reeten van de muuren met de lyken,
Van die de muuren eerst door 't schut van een deên wyken.
Zoo stuit men 't woest geweldt van die geweldt bestaan.
Deez' vecht om vryheidt, die om roof en lauwerblaân,
Ten lesten week de Zweedt al bytendt op zyn tanden.
De Vaader Iupiter, die 't recht der steeden, landen,
En Koningen altydt voor heiligh heeft geschat,
Deedt, om het Zweedtsche heir te krygen van de Stadt,
De waterman en al de wolken by zich koomen:
Zelf d'Eridaan die by de zuideräs komt stroomen.
Voort stort uw vloên, sprak hy, om Koppenhaven neêr,
Verdrenk de leegerplaats van die door 't wreedt geweer
Al 't Noordt in bloedt verdrenkt. Ik wil de Stadt bewaaren.
Men temt de boosheidt best door steigerende baaren.
De trouweloozen zyn tot doelwit van de straf.
Span all' uw krachten t'zaam en stortze t'eevens af.
Zoo sprak de donderaar, en oopend' all' zyn sluizen,
Daar 't water, los van toom, al raazendt deur quam bruizen,
't Welk voort een onheil in Gustavus leeger baart.
De wolken smolten en verspreiden zich op d'aardt,
Om met een volle loop op 't Zweedtsche heir te woeden.
De Watergieter vult zyn kruik met heele vloeden,
En stortze weder uit op 't eilandt aan de Beldt.
De vloeiend' Eridaan heeft alles opgestelt,
En braakt' zyn golleven uit zeven wyde monden.
De Zweedtsche nadernis wierdt door het nat verslonden.
Heel Zeelandt scheen een zee door 't zwallepen der vloên.
Zo kreegh de burger, die door waaken, weeren, woên,
En uit te vallen, heel vermoeit was, nieuwe krachten.
De Zweedt, die 't aardtsche volk, spyt Koninglyke machten,
Beoorlogt, (want wie dat al d'aardt bevecht, veracht
De Vorsten) vondt zich nu door 't reegnen zonder kracht.
Hy loeit en balkt van spyt, en raast van enkle tooren.
Een stier die in het perk zyn hoornen heeft verlooren,
| |
| |
Door 't stadigh stooten, is zoo schriklijk niet voor 't volk.
Hy brengt het heir aan boordt, en zeilt langs Tetis kolk
Naar d'oever van Amak, daar 't leger weeder landen.
Dit deedt de Deensche Vorst van eed'le gramschap branden.
Een moedigh Koning lydt geen vreemt in zyn gebiedt.
Hy was gelyk een leeuw, als hy zyn jongen ziet
Bespringen van de klaauw der hongerige tygers.
Hy rent met Guldeleeuw en Aleveldt, twee krygers
Vol moedts, naar 't leeger van de geessel van Euroop.
De vyandt zet zich schrap en sluit hem in zyn loop.
Hier zyn twee Koningen in 't perk om fel te kampen.
Wie dat om zeege vecht ontziet geen bloênde rampen.
Gustaaf zocht Freedrix kroon te rukken van zyn kruin;
En Freedrix handt Gustaaf in 't water van Neptuin,
Of in zyn eigen bloedt, door 't scherpe zwaardt, te smooren.
Wie hier in moedt bezweek hadt plaats, of lyf verlooren.
Elk houdt hardtnekkigh stal. Men vecht 'er voet aan voet:
Maar endtlyk is Gustaaf, door Freedrix oorlogsmoedt,
Die hier geen donder week, al sidderendt geweeken.
Nu viel de Deen aan 't woên. Het houwen, kerven, steeken,
Ontzielen en 't vertreên der menschen hiel geen standt.
Deez' jaagt zyn deegen dwars door 's vyandts ingewandt,
En wyst de ziel en 't bloedt twee weegen om te wyken.
Die kreegh een spiets in 't lyf: maar hy, in plaats van stryken,
Drong noch, uit zucht tot wraak, schoon 't spits door 't lyf heen ging,
Recht op zijn vyandt aan, en planten hem zijn kling
In 't weekste van zyn buik. De wraaklust is vol hetten.
Hier raakt 'er een van 't paardt door 't botsen der musketten;
't Paardt valt hem op zyn lyf: zoo kreegh de klepper d'eer
Dat hy van 't bloênde lyk van zijn doorschooten heer,
Die hy gedraagen hadt, nu zelver wierdt gedraagen.
Gins wierdt 'er een op 't paardt het hooft van 't lijf geslaagen,
't Paardt dat aan 't loopen was, rendt met de romp naar strandt,
Daarz' uit de zadel viel. Nu vlucht de vloot van landt,
| |
| |
En zeilt door menschen, die verjaagt zyn van de Deenen,
Men schreeuwt vergeefs om hulp: hier baat noch klagt, noch weenen.
De dooden leggen langs het bloedigh veldt verspreit.
Het schouwspel van de krygh is vol van schriklykheidt.
O groote Frederik! dat wy uw krygsbedryven,
Noch al de stormen van het leeger niet beschryven,
Ontstaat uit reeden: want het trommlen, 't veldtgeschal,
Het dondren, blixemen, het stuiven van de wal,
En 't rooken van 't geschut, bedwelmen oog' en ooren.
Hier eist een sterker stem om uwe kracht te hooren.
De hoogste toonen zyn voor koninglyke daân.
Een dapper koning siert zijn kroon met lauwerblaân.
Gustaaf, die zich uit waan de Deensche kroon beloofde,
Was nu op Kroonenburg, daar hy al d'opperhoofde'
Van 't landt- en waaterheir onthaalden aan zyn disch.
Heldthaftige, sprak hy, de Zweedtsche krygsmacht is
Zoo hoogh geklommen, dat al d'aardt begint te saagen:
Maar Hollandt poogt die roem, om grooter roem te draagen,
Te stuiten door haar vloot, veel minder dan de schyn.
Een modderpoel braveert de Zweedtsche koopermijn.
De zwakk' Adonis durft de knots van Herkles tergen.
Wy moeten 's vyandts vloot in onze havens bergen;
En stappen over zee tot in 't Hooghmoogendt hof,
En beuken 't voort zoo laag, dat gy door 't gloeiendt stof
Zult draaven, om 't bederf al lachendt aan te schouwen.
Ik wil myn troon op 't puin van andre troonen bouwen,
Geen schoonder schildery dan afgebrande steên.
Ik zal de handelaars aan d'Ystroom en in 't veen
Weêr in een rieten hut doen duiken by hun netten.
Uit hadt hy. 't krygsvolk riep: de Zeeleeuw heeft geen hetten:
De vrees houdt hem veel meer dan weer en windt van hier.
Zwyg, riep Minerf van ver, de Leeuw is 't hart vol vier:
Hy zal u, eer gy 't denkt, zoo fel met schut aanklampen,
Dat gy noch wenschen zult, uit vrees van grooter rampen,
| |
| |
Dat d'yszee tusschen uw en zyne vloot in lagh.
Geen smaller scheimuur eist uw doodtschrik in de slagh.
Wie langzaam komt begeert aan 's vyants boordt te leggen.
De Zweedtsche Koning kreeg, gelijk de Faam komt zeggen,
Een kop van louter goudt. vol moedighmaakendt nat,
Daar Karel, die zyn neef door 't zwaardt verdreeven hadt,
Het jaargety, dat hem de kroon wierdt opgedraagen,
Meê vierde, ja die kroon die hy door oorlogslaagen,
Van Sigismondt, die hy voor stadtvoogt diende, nam.
De praalkop was versiert met steenen hel van vlam,
En vinnigh wapentuigh, tot teeken dat hy Zweeden
Door wapens hadt verhoort. Deez' brocht hy d'overheeden,
Op hoop van dapperheidt te toonen in de slag.
Zyn Zeevoogt wacht de dronk, en zweert by 's Konings vlag;
En wensten, zoo zyn schip geen standt hiel op de baaren,
Dat hem meer spooken dwars door 't lichaam moesten vaaren,
Als hy noch druppels zocht te zwelgen uit het vat.
Hy wierdt van elk gevolgt (zoo werkte Bacchus nat)
Met vloeken die de hel hier zelver wenst te leeren.
Toen Jazons bruit de draak op Kolchos wou bezweeren;
De stier in 't juk doen gaan langs Fafis dorre strandt,
Heeft zy zoo schriklyk niet gevloekt op Plutoos brandt,
Als deez' hen aan den disch op Kroonenburg deên hooren.
Geen orgel klinkt Gustaaf zoo liefelyk in d'ooren.
Zy waaren zadt van wyn, en haakten noch naar bloedt.
Terwyl dat dit gebeurt vertoond' zich op de vloedt
Een Triton wit van schuim, om Zweeden te verbaazen;
Men hoorden hem met kracht op zynen hooren blaazen:
Wyk landt- en waterpest. De zee is elk gemeen.
De Leeuw van Hollandt draagt de sleutel aller zeen;
Niet om te rooven: maar om elk een weg t'ontsluiten.
De vyandt sidderden en stak zyn hooft nauw buiten,
Of hem verscheen van ver de scheepsvloot van Obdam.
Toen onze Watervoogt de Zweedtsche vloot vernam,
| |
| |
Ontvonkten d'oogen: want zyn hart begon te blaaken.
Hy riep het volk by een om oorlogsmoedt te maaken.
Zeehelden, ving hy aan, die onder myn beleit,
Het zwaardt hebt aangegort, zoo gy uw dapperheidt
Wilt toonen, hier is kans om mannelyk te kampen.
De scheepskroon is voor die het felst aan boort durft klampen.
Gy hebt uw landt onlangs verlost van 's vyandts vloot:
Toen vocht gy voor uw zelf; nu voor uw bondtgenoot.
Wie Bondtgenooten helpt zal dubble room behaalen:
Zoo kan men voor zich zelf en andre zeegepraalen.
Ik eis niet meer dan plicht. Wy zullen in deez' wyk
Niet vechten om een stadt: het kost een koningryk.
De kroon en scepter zal voor d'overwinner weezen.
Wie om een schepter vecht moet geen gevaaren vreezen,
De waardtste dingen zyn altydt het dierst' gekocht.
Wie Zeelandt wil behoên voor 't Zweedtsche krygsgedrocht,
Of 't Duitsch gewest niet staâg in 't harnas wil zien waken,
Moet zyn manhaftigheidt, die elk in 't oog zal blaken,
Bewyzen in de Zondt met enterbyl en zwaardt.
Wie dat manhaftig is maakt zich by elk vermaardt.
De krygsdeugt laat zich niet door 't woên des tydts verflensen.
De grootste Koningen en Keizers zullen wensen,
Om zich te binden aan een landt met zulk een vloot.
Niet loffelyker dan een trouwe Bondtgenoot.
Wie zich te laf bevindt magh weêr naar 't Vlie toe vaaren.
De laffen zyn tot last der mannelyke schaaren.
Men wint veel meer door moedt dan door een groot getal.
Wie keeren wil, ik blyf, en hou ook zoo lang stal,
Dat ik het Zweedtsche volk, of zy het mijn doen sneeven.
Wie in het vechten blyft zal door het sterven leeven.
Niet duurt 'er langer dan een onversaaghde moedt.
Zoo sprak het Opperhooft, en wierdt van d'oorlogsstoet
Met eeden toegezeidt, zich loffelyk te toonen.
Zeehelden branden in de zee naar steevenkroonen.
| |
| |
Nu wondt men d'ankkers op en zeilt naar 's Konings vloot:
De fiere Dapperheidt en vreeselyke Doodt,
Ontslooten hier 't gordijn der wreede zeetooneelen.
Wie dat twee Koningen in 't harnas wou zien speelen
Hun rollen roodt van bloedt, en vol van razerny,
Begaf zich in de Zondt. Minerve koos de zy
Van Freedrik, en 't Geweldt zocht Karel, heet op stroopen.
De zwangre bussen deên hun koopre monden oopen,
En braakten vuur en vlam en koegels langs de vloedt.
De mannelyke Wit, beroemt door heldenmoedt,
Genaakt de vloot in spyt van haar meetaale draaken,
Obdam, om zich op zee ontsachelyk te maaken,
Begroete Wrangel met een doodelyke laagh:
Hy wierdt geantwoordt met een dubble dondervlaagh.
Belloone zoekt haar dorst met menschebloedt te laaven.
De koegels, bouten, schroot, schuiftangen, wiggen, staaven,
En al wat volk vermoordt, vloogh gruwelyk door een.
De blixem van 't geschut was vol afgryslijkheên.
De donders hielden aan met morselen en kneuzen.
Toen d'opper Jupiter de grofgeschonkte reuzen
De bergen op elkaâr zagh staaplen, om zyn troon
Heel t'overweldigen, nam hy, tot wraak van hoon,
Zyn gloênde blixemschicht vol dolle donderklooten,
En heeftz' op 't steil gebergt en 't woeste heir geschooten,
Dat alles daaverden en bryzelden van een.
Noch was die donderstorm, hoe gruwlyk ongemeen,
Niet dan geschildert by de donders die hier streeden.
Fortuin, die zeeker is in haar onzeekerheeden,
Vertoonde zich op zee, daar 't waterleeger woedt.
Men zagh haar waagenschelp voorttrekken door de vloedt,
In plaats van paarden, door vier lichte dwarrelwinden.
Nu lietz' haar by Obdam, dan weêr by Wrangel vinden.
Zy maakte waarze quam veel laffe krygsluy stout.
Men zagh haar Freedrix kroon en scepter, zwaar van goudt,
| |
| |
In 't midden van 't gevecht aan 't oorloghsvolk vertoogen.
Het Koninglyk sieraadt bekoort een kryghsmans oogen.
Wie moedigh is, riep zy, wordt deeze gift gebrocht.
De heerschappyen zyn voor zweet, of bloedt gekocht.
Men kan zyn landt bywijl door waterkrygh bewaaren.
't Gevecht der baaren zal de stoute zeege baaren.
Zoo drong zy met haar stem door 't oorelogs gerucht,
En dreef de vlooten aan. de kroon- en scepterzucht,
Ontstak het kryghsvolk meer dan trommels en trompetten,
Het buldren van 't geschut, het baldren der musketten,
Het yslijk krijgsgeschrey, het hagelen der loôn,
Het reegenen van 't bloedt, en 't vallen van de doôn,
Wierdt niet met al ontzien van bootsluy, noch soldaaten,
Al 't helsche spook scheen hier al t'eevens uitgelaaten.
't Geweldt versterkt de Zweedt, en Pallas Neederlandt.
Deez' hiel uit dapperheidt, en die uit wanhoop standt.
Men klampt elkaâr aan boordt en wisselt dubble laagen.
De Wraakzucht weet de vrees van sterven te verjaagen.
Wie overwinnen wil ontziet geen doodtsgevaar.
Het staadigh donderen verspreide zich heel naar
En diep in d'ooren van de naaste koningryken.
Deenmarken daaverden; haar bosschen, dicht van yken,
Ontwortlen door 't gedreun en raakten heel uit d'aardt.
Noorweegen, ver door hout en visschery vermaart,
Begon te sidderen en hoord' haar klippen kraaken.
Zelf Zweeden, afgerecht op grofgeschut te maaken,
Geraakt' aan 't schudden, en haar myn vol kooper stof,
Van angst, te scheuren, tot bederf van 't heillooz' hof.
Men zagh het eilandt Ween beweegen door 't bestooken.
De geest van Tycho, die men hier bywijl hoort spooken
In zijn Uranjenburg ontwaakte door 't geluit,
En stak zijn hooft verbaast ten steilen toptrans uit;
O Ptolemeeu! riep hy, uw les heeft my bedroogen:
Ik maakte 't aardtrijk vast, en 't wordt, ik voel 't, bewoogen.
| |
| |
'k Volg nu Kopernikus, en al wat Blaauw bewyst;
(Die nu aan d'Amstel door zyn zoon ten graf uitryst)
Deez' stelden vast dat d'aardt op losse spillen dreide.
Toen Tycho 't groot geweldt, dat zich door 't eilandt spreide,
Bevondt door 't schut t'ontstaan, dook hy van schaamt' in 't dak.
O dappre Koningin! dunkt u myn stem te zwak
Te weezen? dit ontstaat door 't donderen der scheepen.
Nu wierdt van Wassenaar van 's vyandts vloot beneepen:
Men zagh hem zwak van lyf; maar oversterk van moedt.
Wie op het landt durft staan bezwykt niet op de vloedt.
Waar hy zyn steeven wendt vernoemt men niet dan moorden.
Zyn sabel vocht in 't schip; maar 't hart aan alle boorden.
Hy was godt Mars gelyk: maar hier in was verschil,
Mars wapent zich voor 't woên, en d'arm van Neêrlandt wil
Geen harnas: want hy hadt, schoon hy door 't bloedt moest waden,
Min angst dan Cezar op zyn troon, omheint van Raaden.
De stouten zyn bywyl het veilighst' voor de doodt.
Gins zag men Witte door zyn eigen volk in noodt.
Keer schelmen, riep Minerf, of 't scheepshooft gaat verlooren.
Maar 't schreeuwen was vergeefs. de doodtschrik stopt hun ooren.
Noch hadt de Witte hart al hadt hy weinigh bloedt.
Het schip is hem veel eer ontsonken dan zyn moedt;
Want eer het zyne zonk deedt hy zyn vyandt zinken.
Wie dat zich loflyk wreekt zal naar zyn sterven blinken.
Nu wordt zyn lykcipres doormengelt met lauwrier.
De branders zeilen, vol van onuitbluslyk vier,
Naar Wrangels kielen, door het snorren van de looden.
De scheepen springen op. De halfverbrande dooden
En levendige vliên dwars door de wolken heen.
De zon begaf zich op het springen naar beneên,
En daald' op middagh in 't gezicht der westerstranden.
De Faam, die zich om hoog van 't onheil aan zag randen,
Verliet haar koopre hof en blies met volle kracht:
Op, hemelteekens, op, hier klimt geen reus geslacht
| |
| |
Langs steile bergen; neen: iet anders dreigt uw zaalen.
Deez' vliên op vleugelen van snelle blixemstraalen,
En donderklooten naar de troon des dondergodts.
Hier op heeft Herkles zich gewapent met zyn knots:
Wie niet verheert wil zyn, riep hy, moet zich verweeren.
De hemel laat zich van geen aardtsche macht braveeren.
Zoo moedight hy 't gestarnt, en heeft zich schrap gesteldt.
De Steenbok, Leeuw en Stier verwachten 't woest geweldt.
De Schutter spand' zijn boog om zich vol moedt te toonen.
Al wie op 't zonnespoor, bezaait met starren, woonen,
Verscheenen in 't geweer om teegenweer te biên.
Een wakker krijgsman weet de laagen te ontvliên.
Gy hoeft hier, riep Merkuur, geen waapens te gebruiken:
,,Want d'oproermaakers van al 't aardtrijk zijn aan 't duiken.
Al wat u hier ontmoet is niet dan ydelheidt.
Terwijl hy aan 't gestarnt de waterkrijg verbreit,
Begon de Zweedtsche vloot voor d'onz' op zee te saagen.
Hier zagh men hen, door 't schut, verbaast naar 't strandt toe jagen.
Daar overweldigen naar lange teegenstandt.
Gins naar de grondt toe gaan. Hier wierdt 'er een zyn handt,
Door 't zwaardt, van d'arm gehakt: maar hy, in plaats van zwichten,
Vocht met zyn moedigheidt, om andre te verplichten.
Daar mist 'er een zyn been: maar hy stondt op zijn hart.
Gins mikt een schutter op zijn vyandt: maar hem wardt
Het oog daar hy mee mikt van d'ander uitgeschooten.
Deez' kreeg terwyl hy blies, in 't enteren der vlooten,
Een koegel door zijn strot, mit smoorden 't schor geluit:
Hy blies het leeven, 't bloedt om windt ter keelwondt uit.
Hier klom 'er een om 't want voor 't vuurwerk te bewaaren;
Maar hy wierdt door een loodt gesmeeten in de baaren.
Zoo wierdt het leeven eer dan 't brandendt want gedooft.
Gins vloogh een koegel, die de lucht en rook doorklooft,
Voor in een tromp: maar 't stuk, dat vuur begon te geeven,
Heeft deeze koegel weêr in 's vyandts schip gedreeven,
| |
| |
Daar zy haar eigen volk erbarmelyk vermoordt.
Een heete waterkryg brengt wreede wondren voort.
Hier zagh men Floriszoon van 't grofgeschut doorbooren.
De Faam deê 't sterven, door haar hooren, Hooren hooren;
Dat om haar Zeevoogt nu een zee van traanen stort.
Men krygt geen scheepskroon dan daar bloedt vergooten wordt.
Men zagh de zee, waar Mars zyn dolle rol quam speelen,
Vol gloênde Lemnossen, vol brandende kasteelen,
En Etnaas vol van vuur. De Zondt wierdt roodt van bloedt.
De golven kookten door d'onlesselyke gloedt.
Euroope, die 't gevecht van verre quam beschouwen,
Riep, toenze Karels vloot niet langer zee zag houwen:
De Zweedsche Krygsgodt vlucht, o Wass'naar! voor u heen:
Op, boei zyn handen met een keeten hecht aan een,
En leit hem met een reex, tot teeken van de zeege
Die Deenemarken door uw daden heeft gekreege',
Deur alle Ryken heen, gelyk als Herkles deedt,
Toen by de helsche hondt, zoo oversterk als wreedt,
Gekeetent in de steên van Griekelandt deedt hoonen.
Gy moet dit schrikdier ook aan Mazaryn vertoonen,
Tot schrik van al die hier, tot schrik der vreede, leeft.
Laat hem slechts denken wat dit schouwspel in zich heeft.
De straf der Staatzucht doet all' oproermaakers zwichten.
O Staatsche Herkules! gy zult al d'aardt verplichten,
Zoo gy door dapperheidt de Zweedtsche Krygsgodt vat.
Wie 't bloedig' Oorlog dwingt wordt loffelyk geschat.
De menschen zyn op d'aardt om veiligh aâm te haalen.
Minerve, die Euroop' hoord' zorgen voor haar paalen,
Riep: 't Oorlog is gevlucht eer dat de slag begon:
By die de Leeuw onlangs in zyn gemoedt verwon,
Moet zelf gedoogen, dat de Leeuw hem zoo komt temmen
Dat hy niet weêr zoo licht om roof door zee zal zwemmen.
Een afgeworstelt Ryk vertoeft geen tweede macht.
Het dondren van 't geschut deedt Pallas, groot van kracht
| |
| |
En wysheit, zwygen, en Euroope weêr bedaaren.
Toen d'Amiraal de Zweedt zag vluchten uit de baaren,
Heeft hy Lantskroon, daar deez' zich in verburg, bezet.
Gustaaf die dit verlies, dat hem de moedt verplet,
Van 't vaste landt moest zien, is nu geheel aan 't saagen.
De allerwreedste zyn het allerlichtst' verslaagen.
Zyn opgeblaazen hart is nu te grondt gegaan.
Hy is gelyk de vloedt van vaader Oceaan,
Die van vermeetelheidt en hoverdy gezwollen,
Om ruimer heerschappy dwars over duin komt rollen,
En dompelt heiningen, hofsteeden, bosschen, vee,
En al wat hem ontmoet, in d'uitgebreide zee;
En korts daaraan gedoogt, ja lydtzaam moet verdraagen,
Dat een nieuwsgierig kindt, te blood' om iets te waagen,
Droogvoets de schelpen op komt raapen van de strandt.
Wanneer de Staat vervalt, vervalt het groots verstandt.
Een overwonnen moet is lichtlyk te vervaaren.
Wat komt 'er voor geween opborlen uit de baaren?
Het is de Stroomgodt van de Zondt, o ongeval!
Hy dobbert met een schaar van Zeegoôn langs de wal,
Die om het sterven van de Witte deerlyk karmen.
Hy neemt het heldenlyk tot driemaal in zyn armen,
En stopt de moordtwondt: maar het leven is te vlot.
Tot driemaal hoort men hem het straffe Noodiglot
Aanroepen om de ziel: maar 't weet hem niet te helpen.
De Nimfen koomen met haar paarlemoereschelpen
Opschieten van de grondt, en vangen 't dierbaarbloedt.
Elk verft 'er haar perruik in deeze purpervloedt,
Om paarlen en koraal op 't schoonste te vernissen.
D'een poogt het lichaam met haar hairen af te wissen:
En d'ander zilt het met de traanen die zy schreit.
Door deeze wordt het lyk op bolle mos geleit.
De Tritons blaazen op hun hoorens in all' ooren:
De Witte, die de Zweedt, de Taag, de Brit en Mooren,
| |
| |
Deedt stryken, zinken, vliên, en overwon door 't schut,
Is nu, o ramp omhals. De Beurs wierdt meer gestut
Door zyn gevreesde macht, dan door haar hooftpylaaren.
Hy sloot de havens op om vry door zee te vaaren.
Een moedigh Zeeheldt durft het allerstoutst' bestaan.
De Nijdt, die hem weleer in kluisters heeft doen slaan,
Beweent het sneuvlen van dien Zeeburg van Europe.
Men mist de helden eerst als 't leeven is verloope'.
De deugden worden naar het sterven dierst geschat.
Nooit hoord' men iemandt die de Wit verwonnen hadt,
Men schonk hem 't leeven: maar hy heeft het bits geweigert.
De Wittens krijgsroem was te hoogh in top gesteigert,
Om 't leeven van een Zweedt te leen te hebben: neen.
Hy overwon zich zelf door eedle moedigheên.
Op Deenemarken, op, 't is tijdt om 't graf te houwen;
Gy zult het uit geen berg van harde marmer houwen.
Neem tot de grafsteê van zoo loffelijk een man,
De stevens, spiegels, roers, en al de stukken van
De scheepen die hy won, en stapeltz' op elkander:
Versier het naar waardy met wimpels, vleugels, stander,
En vlaggen, die hy van des vyandts kielen heeft:
Maar bouw het, tot bewijs dat hy naar 't sterven leeft,
Op 't uiterst' van Amak, in 't oog der Oosterbaaren.
Zoo zal nooit roover zich verstouten om te vaaren
Naar uwe stroomen, tot bederf van 't Deensche Rijk:
Want elk zal schrikken als hy 't graf, daar Wittens lijk
In sluimert, komt te zien, uit vrees van weêr te leven.
Dit graf zal Witte niet voor Cezars grafsteê geven.
Geen schoonder heldengraf dan van verwonne stof.
Terwijl de Tritons met hun schorre hoorens 't lof
Uitbreien, wordt mijn oog gerukt naar Koppenhaven.
Ik vindt de Stadt ontzet. De Zweedtsche ruiters draven
Niet meer voor Freedrix poort, zy zijn naar Kroonenborg.
Wie overwonnen wordt is overal vol zorg.
| |
| |
De vrees vervolgt de bloôn tot in hun eigen vesten.
De Burgers zijn ontlast van landt- en waterpesten;
En gaan in 't Zweedtsche heir: zy schrikken voor 't geweldt,
Dat hier tot ondergang der muuren was gestelt.
Wie steeden winnen wil moet oorlogssterkten bouwen.
Men trekt het grof geschut met taaie kabeltouwen,
Al zingendt in de Stadt. Dat onlangs wierdt gevreest,
Wordt nu ontfangen met een zorgelooze geest.
Een uitgelaaten vreugdt is quaalijk te bepaalen.
Nu wordt Obdam, het Hooft der water-Amiraalen,
En 't Nederlandtsche volk gewelkoomt van 't Gemeen.
Met juichen, schateren, omhelzen, en 't geween
Van blijdtschap, heeft geen endt in 't allereerst' ontmoeten.
Men hoordt het Hooft om 't heir met dit gezang begroeten:
Zijt welkoom Wassenaar, o steunstijl van onz' hoop!
Zijt welkoom Neederlandt, o Zeestar van Euroop!
Wy hebben 't heir gekeert: maar gy verwon hun vlooten.
Geen sterker zuilen voor een troon dan Bondtgenooten.
Vereende wapenen zijn zegerijk in 't woên.
Wy zijn door u ontzet. Ontfang de lauwerhoên,
En steevenkroonen, om uw hairen mee te sieren,
Gy toont ons d'oude kracht der nieuwe Batavieren.
Getergde moedigheidt doet daaden van gewicht.
Gy hebt het Poolsch gewest niet min dan ons verplicht.
De zon van Oostenrijk begint door u te rijzen.
Wie veel door een ontzet verdient de hooghste prijzen.
De Zee haalt aassem door de keel van uw geschut.
Het trouwe Hollandts volk, dat ons voor 't vallen stut,
Zal in onz' barren als in onze havens leggen.
Hy zy vervloekt die hem ooit toegang durft ontzeggen.
Treê in, Obdam, treê in. Zoo klonk de zeegezang.
De Koning leid' hem zelf door 't schaaterendt gedrang.
Men schreeud' onlangs door 't landt: zo wy geen krijgshooft krijgen,
Zoo heeft heel Neêrlandt uit. Nu is het graauw aan 't zwijgen:
| |
| |
Men toont hen in de Zondt, door oorlogskracht en list,
Dat Neederlandt geen hooft voor 't Staatsche landtvolk mist.
De landtvreê hoeft geen hooft: want hy is schuw voor baaren.
De heilig' Eendraght kan een landt in vreê bewaaren.
De laster, o Obdam! is stomp op u gewoedt.
Zy is zoo roodt van schaamt als gy van 's vyandts bloedt.
Gy hebt haar stom gemaakt door 't spreeken van uw bussen.
Gy weet het lastervuur door waterkryg te blussen.
Nu wordt de scheepsvloot in Lantskroon van zee gesneên.
Men zinkt 'er scheepen, die met bergen zwaar van steen
Gelaân zyn, om de kil voor eeuwigh toe te paalen.
De Zeegoôn koomen uit hun slibberige zaalen
Met schelp' en keizeling, om d'uitgang te beslaan.
D'een drukt de scheepen neêr, en d'ander hangt 'er aan
De stevens, om de kiel in 't welzandt te doen schieten.
Zoo blyft de vloot, zoo 't lukt, zelf zonder bloedtvergieten.
Men hoeft geen zeegepraal; 't is slechts een ydle schyn:
De Zweedtsche kielen, die hier opgeslooten zyn,
Verstrekken teekens die onz' oorlogszeege melden.
Zoo roemt de vyandt, schoon hy zwygt, op onze helden.
Waar toe dan andre praal? of zoo gy meer oprecht,
Zoo recht dan galgen op, voor al die in 't gevecht
Obdam verlieten, om zyn zeege te bedwelmen.
Geen schoonder schouwspel dan een galg met bloode schelmen.
Wie dat geen blooden straft maakt stout krygsluy bloodt.
De zielen van de doôn begeeren hen ter doodt.
De vrees voor straffen dwingt de lafst' tot heldendaaden.
De koning Freederik, zoo schrander in het raaden
Als dapper in de strydt, betoont op zoomerdagh,
Dat hy het Zweedtsche heir te winter door een slagh
Verdelgt zouw hebben, hadt hy 't uiterst' moogen pleegen.
Hy hoedt de Kroon door zorg, de Burgers door zyn deegen.
Zoo ziet men in een Vorst Jupyns en Mavors aart.
Het koninglyk gezag bewaart men best door 't zwaardt.
| |
| |
Hy zoek de vreede: maar door mannelyke daaden,
Men krygt geen palmen dan door 't hooft vol lauwerblaaden.
Het oorlogsvuur wordt licht door 't Zweedtsche bloedt geblust.
De Vreedetroon houdt standt indienz' op wapens rust.
De Wakkerheidt behoedt zich voor vervloekte laagen.
Op, Deenemarken, span uw Vorst een zeegewaagen:
De fiere Leeuw, die door zyn zeven pylen leeft,
Zal met uw Leeuw, die meer dan zestien harten heeft,
De Koning door 't gedrang der blyde Burgers trekken.
De schelmen, die hun hart voor Freedrix oog bedekken,
Nu hen 't verraadt niet helpt, zult gy in boeiens slaan,
En doenz' ook achter aan de staacywaagen gaan.
Wie veilig heerschen wil moet geen verraadt vergeeven.
O Koning, die uw volk door wapendeugdt doet leeven!
De daaden van de minst' der helden zyn weleer
Onsterfelyk gemaakt door zangen: uw geweer
Dat maakt myn zangheldin en zwakke poëzyen
Onsterfelyk. Wie nu wil leeven door uw stryen,
Moet zingen hoe uw zwaardt... Wie sleurt my? Wat gerucht
Verlet myn stramme pen? Ik hoor een bang gezucht,
Ja klaagen, karmen, dat doormengelt wordt met schreien.
Het komt ons aan het Y van Koerlandt overweien.
Men hoort 'er niet, o schrik! dan wreedtheidt, dwinglandy,
Eedtbreeken, stout bedrogh, en alle schelmery,
Die immer is gepleegt door 't leeger van de Zweeden.
Ik weet geen woorden, om de Gotsche godtloosheeden
Zoo valsch, zoo wreedt, en helsch te schryven alsze zyn.
Gy hoort geen dichter; neen. de waarheidt hoeft geen schyn.
Ik wensten dat ik loogh, al zoudt myn luister schenden.
Myn ooren zyn verdooft door deeze moordtellenden.
Myn kaaken worden nat. De pen wil uit myn handt.
Een schrikkelyk gerucht bedwelmt het grootst' verstandt.
|
|
Auteursrechtvrij