Schets van de Nederlandse letterkunde

19. De vroege renaissance in de Nederlandenaant.

De eerste sporen van renaissance-invloed in onze letterkunde zijn uiterlijkheden. In rederijkerskringen ontstaan vertalingen van de klassieken, waaruit de geest van de Ouden niet spreekt. Met klassieke namen wordt kinderlijk gepronkt. Eerst langzamerhand dringt de invloed dieper door. Eén van de belangrijkste centra van de nieuwe gedachten werd Antwerpen, de West-Europese metropool van de zestiende eeuw, waar in de tweede helft de vermaarde drukkerij van Plantijn gevestigd werd.

De vroege renaissance, onder invloed van de moderne Franse dichtkunst, is te onzent door een merkwaardig drietal dichters

[p. 28]

vertegenwoordigd. De Antwerpse ‘patricius’ jonker jan van der noot [1539-±1595], een typische renaissance-kunstenaar, navolger van Ronsard, beoefende met zwierig talent de nieuwe dichtvormen [ode, sonnet] en had de eerzucht in een groot epos zijn Olympia te verheerlijken [Cort begrijp der twaalf boecken Olympiados]. Zijn Poeticsche Werken verschenen tussen 1580 en 1595. Na een avontuurlijk leven dat hem o.a. naar Londen, de Rijnstreek en Parijs voerde, eindigde hij in zijn geboortestad als dichter om den brode. Aanvankelijk heftig calvinistisch, later katholiek en Spaans-gezind, is hij vóor alles een individualistisch kunstenaar met kosmopolitische allure.

De schilder-dichter carel van mander [1548-1606] ontwikkelde zich van rederijker tot renaissance-kunstenaar, mede door zijn reis naar Italië. Als doopsgezind Vlaming in 1583 naar Haarlem uitgeweken, werd hij daar het middelpunt van een kring die de nieuwe kunst ijverig beoefende. Hij bleef het meest bekend door zijn belangrijke Schilderboeck [1604], met levensbeschrijvingen van velerlei schilders. Ook als dichter en Homerusvertaler heeft hij betekenis.

Het dichtwerk van de Leidse stadssecretaris jan van hout [1542-1609] is bijna geheel verloren gegaan. De tijdgenoten roemden hem omdat hij de nieuwe versmaat, op klassieke grondslag, het eerst had toegepast.