Hekeldichten

Met de aantekeningen der ‘Amersfoortsche’ uitgave

Decretum aant. Horribile. Gruwel der Verwoestinge^a.

Godt rukt d' onnozelheit aant. van moeders borsten af ^b,
En smaktze in 't eeuwigh vier, o poel! o open graf!
Waer berg ik my van stank aant.? durf aant. dit gedroght aant. zyn' pooten
Noch branden aen Serveet aant., en hem ten afgront aant. stooten,
Als een Godtslasteraer; nadien dit schendigh aant. boek
In 's hemels aenschijn spuwt dien gruwelijken vloek?
Waer ben ik? onder 't Licht der Godtgeleerde lampen?
Of onder Lucifer aant., in 't zwarte rijk der dampen?
Is dit het nootlot van 't verkooren wierookvat ^c?
Is dit de ziekentroost aant., en Kristelijke schat?

a De titel slaet op de woorden van Calvinus, die, het besluit der Praedestinatie, gelijck hy 't begreep, decretum horribile, een gruwlyck besluyt noemt. Ziet het derde boek zijner Onderwijsinge in 't 23e cap. en 7e afdeelinge.

b Dit heeft zijn opsicht aant. op een andre plaats van Calvinus, in zijn antwoort op de 13e en 14e lasteringe van zekeren rabaut of fiel aant. (soo noemt hy Castalio): ‘braeck nu uw galvergift tegen Godt, om dat hij onnozele kinderen van moeders borsten afruckt en smacktze in het eeuwige vier.’

c D' Apostel Paulus. Oorspr. aant.

[p. 77]

 

En was die lastermuil dus op Michiel ^a gebeten?

 

Of was het om met eer zijn spaensche goude keten,

 

Die klinkklaer zich met zoo veel roode schakels vouwt,

 

Te strijken? Zou men dan, om pistolettegout aant.,

15

Of heldren zonneglans van Fransche lelikroonen,

 

Geen Vaderlant verraên, en zeven vorstentroonen ^b?

a Michiel Serveet van geboorte een Spanjaard, van Tarragona uit Catalonie, en van professie een Geneesmeester; deze man van voornemen zijnde door Geneve te reizen, wierdt aenstonts op zijn komste aldaer, door J. Calvyns beschuldiging van Ketterijen in de gevangenis geworpen, en op den 27 October 1553 ter zelver plaetse levendig verbrant; en om den man pijn genoeg aen te doen, heeft men groen hout genomen 't welk hem eer hij den geest gaf wel drie uuren lang in 't vuur deet omloopen, roepende: o Godt behout myne ziele! ô Jesu gy Zone des eeuwigen Godts, ontferm u over mij! dit voorval deet een geleert Heer zeggen, dat de Antichrist niet alleen aen den Tyber, maar ook aan de Geneefse zee verschenen was. Zie Gotfried Arnolds Kerk- en Ketter Historie 2 deel pag. 749 het 23 hooftstuk.

b Dit slaet op François van Aerssen Heer van Sommelsdijk, zie de aenteekeninge op de Medaelje.
In het geschreeven Memoriael van Dr. Cornelis Weesp, Raed, Burgemeester en Gecommitteerde Raed, wegens de stad Leyden, vindt men dit volgende:
Alsoo in Mei 1617, zeker geschrift by den geweezen Ambassadeur Aerssen aant. in de Vergadering van de Heeren Staeten Generael is overgelevert, dienende tot wederlegging van zeker boekje, genaemd Ontdekking van den Spaenschen Raed, waer van de heer van der Myle aant. vermeind wierd d'auteur te zijn, voor soo veel hij Aerssen daar in geraekt wierdt, soo heeft de Hr. Advocaet in de Vergadering van de Heeren Staeten van Holland in substantie deeze woorden gebruikt:
‘Ik heb deezen Aerssen tot het Ambassadeurschap helpen promoveeren, alzoo ik bespeurde, dat hij gaeu was, en heeft ook zeer goede diensten gedaen; maer in 't jaer 1606 heeft hij, in presentie van mij, en zoo ik goede memorie heb, mede bij de Heeren Van der Aa en Joachimi, geproponeert om deezen landen aen de Majesteit van Vrankrijk op te draegen op zekere conditiën: als dat men de Roomsche Religie in het Land zoude toelaeten; en in 't jaer 1607 daer nae heeft hy noch breeder de zaek gededuceert; welke propositie of zij eerst van den Koning is voortgekomen, dan of Aerssen aant. zelve die den Koning hadt ingegeven, kan ik niet wel zeggen; doch zoo heb ik een advijs aant., van een Grooten uit Vrankrijk geschreeven: “Aujourdy est cecy au Roi remonstré”, en die overgroote rijkdom van Aerssen is mij zeer suspect’.

[p. 78]

 

Maer dit verklaert geen' tekst, noch mikt op 't rechte doel;

 

Mijn yver dwaelt van 't spoor: hij slacht den predikstoel.

 

Quaksalvers venten dit vergift noch voor driakel aant..

20

Dees kinderduivel was, een eeu lang, 's volks Orakel aant..

 

'k Getroostme licht, zoo mans noch derwaert bevaert gaen,

 

Maer dat m'er vrouwen vint, en kan ik niet verstaen:

 

Voornaemelijk die, met een hartelijk genoegen,

 

Gezwangert, onder 't hart oit ziel en leven droegen,

25

En levend tuigen, met hoe hartelijk een zucht

 

Het moederlijk gemoedt omhelst zijn lieve vrucht.

 

Hier uit heeft Salomon het vonnis vlak aant. gestreken,

 

En noch kon hongersnoot dat staelen hartslot breeken:

 

De buik en luistert naer geen kinderlijk gekarm,

30

De honger holt en raest, en propt den blinden darm.

 

Men noem' dan dit een' moort van ongezonde zinnen.

 

En schoon een moeder staek haer zuigeling te minnen,

 

Des Scheppers liefde, die 't onschuldig schepsel kust,

 

En koestert en omarmt, wort nimmermeer geblust ^a.

35

Dat staet, gelijk een rots, die stormen kan verduren.

 

Dit slot beschermt 't Geloof, met diamante muuren.

 

Hier siddert niemant voor de blixems van Kalvijn,

 

Die door het misbruik krachteloos geworden zijn;

 

Waerom hy mutserts aant. dient te prachen van de Goden aant.,

40

Op dat in eere blijf de klapmuts aant. der Synoden:

a Jes. 49:15. Kan ook een vrouw hares zuigeling(s) vergeten, dat zy haer niet en ontferme over den zone hares buiks; of schoon deze vergaten, zoo en zal Ik doch uwer niet vergeten.

[p. 79]

 

Want Loevestein aant. dat slacht de Rotterdamsche aant. kerk,

 

Die ledigh loopt van zelf. Het volk en maekt geen werk

 

Van dees verdoemelijke moortpredestinati,

 

Al zit zy opgepronkt met Trentens aant. doelestaci aant.:

45

Al wort de Bijbel hierom aant. op een nieu aant. vertaelt:

 

Elk wallegt van dien draf: die wijn is lang verschaelt,

 

Hy smaekt op niemants tong, die lekker is op 't proeven,

 

En dient slechts, om het kranke kraembedt te bedroeven;

 

Als 't afgepijnde brein zich ernstig innebeelt:

50

Wat baatme, dat ik heb een tweelingvrucht aant. geteelt,

 

En dat ze beide rein door 't doopsel zijn gewassen

 

In Kristus dierbaar bloet, die kostelijke plassen ^a?

 

Men twijfelt wie van tween aant. in 't ende wort verdoemt.

 

Men troost ons met een leer, die gruwelen verbloemt,

55

En teedre harssens maekt door 't mijmeren verwerder.

 

Och, schaepkens wie van u zal doolen zonder herder,

 

In duistere woestijn, daer kruit noch lover wast?

 

Daer 't grimmigh ongediert des diepen afgronts aant. bast,

 

En huilt, en brult, en loeit; om zoo ge quaemt te stikken

60

Aen 't eerste zogh, u voort, als wiltbraet, in te slikken:

 

Wie van u beide zal een brok zijn van de hel?

 

Schept Godt, als Nero, dan in dit moordaedigh spel

 

Des helschen schouburgs aant. vreugt, om zijn verdoemde slaven

 

In 't ingewant van beer en tiger te begraven?

65

Is Godt een stookebrant aant., tot glori van zijn hof?

 

En lust hem Troje weêr in puin en glimmend stof

 

Te storten, met haer pracht van tempels en gewelven,

 

En zoo veel weeskens diep in assche te bedelven?

 

Is Godt de krokodil ^b, die 't versch gebooren kint,

a Klachte van eene Christelijcke kraemvrouw, die, tweelingen gebaert hebbende, bekommert is voor hare vruchten, over de kinderduyvelsche predestinaci-leere. (Kantteekening der eerste uitg.)

b Pharao (Kantt. der eerste uitg.) Hier wort gevraegt of Godt als Pharao vermaek schept in 't verslinden der kinderen. (Am. uitg.)

[p. 80]

70

Aan d'oevers van den Nijl, voor lekkerny verslint?

 

Daer Moses naeuwelijks in 't kistje wort behouwen,

 

En drijft door 't moortgeschrey der Isralijtse vrouwen,

 

Door lijken zonder tal? Is Godt een huichelaer ^a,

 

Die d'Ooster leidstar vleit met kerkelijk gebaer,

75

En verft het moorttooneel der Betlehemsche aant. straten,

 

En ziet de worsteling van vrouwen en soldaten,

 

Een deerlijk schouspel, noch met lachende oogen aen,

 

En pijnight Rachels geest, by duister, op te staen,

 

Om van krankzinnigheit te spooken en te rabbelen aant.,

80

Het hair te scheuren, en den boezem op te krabbelen?

 

Is Godt een Moloch aant., van barmhertigheit vervreemt,

 

Die 't offerpopken in zijn gloeiende armen neemt,

 

En laeft het aen de speen, met oli, vier en vonken?

 

Maer dat 's genadelijk aant. een' slaepdrank ingedronken:

85

Zoo rust het ongewieght, ontslagen van veel schriks.

 

Ik raeskal. Plonderpaep aant., ga, doop mijn lam in Styx,

 

In Kalchas hellevont aant.: het zal Verworpling aant. heten,

 

De Razeryen aant. staen met fakkelen, als peeten.

 

Zoo wort het Plutoos kerk geheilight, als een lidt.

90

Wie rooft mijn arrem schaep? wie braet mijn hart aen't spit?

 

Wie droopt aant. mijn vleesch met bloet? wat baetme 's Heeren zuivel,

 

Indien mijn wichtje wort een spijze van den Duivel?

 

Of zal het eeuwigh braen? en is het nimmer gaer?

 

Of is 't een vledermuis op 't ongewijde autaer?

95

Mijn oogen zijn vol rooks: mijn neus vol zwavelreuken.

 

Is dit een kraemkoets, of een Belzebubsche aant. keuken?

 

Wat galgetroosters staen daer achter de gordijn aant.?

 

Of zijn 't gewetensbeuls? nu ben ik zonder pijn.

 

Hoe dunkt u? is 't geen tijt dat elk die kranke redde?

100

Op, baekermoeder aant.: drijf die dokters wegh voor 't bedde,

 

Met bedstok, toffels aant., of met graeuwen: 't is alleens aant..

a Herodes. (Kantt. der eerste uitg.)

[p. 81]

 

Gy, kindervlegels, is dit zuiver reformeeren?

 

Of waerheits dorschvloer dicht met logenkaf stoffeeren aant.?

105

Heeft Nassau aen dees leer geoffert 's lants trofeen aant.?

 

Is dit de zon, die klaer in modderpoelen scheen?

 

En rust hy zaligh, die het hooft bergt in dees kappen?

 

Is dit uw galgleer aant. met praedestinacitrappen?

 

En wort Goulart aant., die voor 't onmondigh wiegsken pleit,

110

Van 't Walenhek geschopt, en 't vrye lant ontzeit ^a?

 

Nu zal Gommaer den stoel aen spaenders stukken kloppen

 

En met zijn spreukken dees godlooze breukken stoppen.

 

Men bulckt: de Poëzy aant. die bidden duyvel aen,

 

Den baerelijken aant. Droes; de werelt moet vergaen.

115

Dat 's recht, Gommaer, dat 's recht: verbrandt die booze prye aant.:

 

Zij stinckt tot in den baert van uw Theologye,

 

Die 't aenschijn Godts begruist aant. met zooveel schoorsteenroets;

 

Het welk de Moor blanket, als oorsprong alles goets,

 

Wan aant. hy, geknielt, slechts beeft voor dreigende Pagoden aant..

120

Hoe nodigh waer hem 't licht van Bogermans Synoden,

 

En 't Euangeliboek der Genevoische aant. rots,

 

Verheerlijkt door den strael der klaere kennis Godts,

 

Wiens glans zelf aant. Michaël ^b ter aerde sloegh met blintheit!

 

Door 't vier, dat Guize ^c smolt, tot heil der bloetgezintheit!

125

Mijn kraemziel, zijt getroost: gy hebt op uwe zy'

 

Jehova, die uw zaet al meer bemint als gy.

 

Hy heeft zijn hartebloet voor uwe vrucht vergoten,

a Simon Goulart, Predikant in de Walsche kercke t' Amsterdam, werdt in den jare 1615 in sijn dienst geschorst, om dat hy tegens de verwerping der kleene kinderen hadt gepredickt. Zie de Historie der Reformatie 2de deel, p. 261 en 265, en Uitenbogaerts Historie p. 627-269, H. de Groots Verantwoordinge in 't 6e Cap. p. 74. Ook de Wdl. op hanen.

b Michael Servetus.

c François van Lorraine, Hertog van Guise, door Jan Poltrot doorschoten.

[p. 82]

 

En tekentze in den boek aant. der zaelge bondgenoten aant..

 

De hemel is haer erf: hy loktze met zyn stem.

130

Hy zameltze in den schoot van 't nieuw Jeruzalem aant..

 

Veel liefelijker als een klokhen aant. met haer wieken

 

Beschaduwt en beschermt het ongepluimde kieken.

 

De waerheit aant. is oprecht: zy hoeft geen plondergrijns aant.

 

Zy toont u 't Paradijs aant., en d'eer des Cherubijns:

135

Dat zijn de zieltjes, daer uw ziel om was verlegen aant.,

 

Die zich, als Duiven, op haer witte schachtjes wegen,

 

Veel witter dan de melk, die uit uw' tepel springkt.

 

Zij weiden in het gout en hemelsch blaeu. Hoe blinkt

 

Hun kuif en zachte pruik aant. van ingevlochte steenen,

140

Van d'ongenaekbre zon der eeuwigheit bescheenen!

 

Dit hangwiekt, en dat zwaeit den triomfanten palm.

 

Een ander streelt de snaer, en wekt yvoiren galm.

 

Een ander blaest de fluit. Een ander goude noten

 

Uit roozebladen leest. Een ander onverdroten

145

Eet mann aant.. Een ander lept der Englen lekkerny.

 

Een ander lacht aant. om Bezaes aant. kinderkettery.

 

 

 

mdcxxxi.

Eerste uitg.: 3 dar (Am. ed. durft). 9 wierrook (= Am. ed.)

14 taecken.

29 na. 30 vult (= Am. ed.).

55 teeder harssen... verwarder. 56 harder. (Am. ed.: verwerder: harder). 60 op te (= Am. ed.). 61 beyden is een snickje aant.. (Am. ed.1736)

74 leistar. 75 toonneel. 83 tekst olivier. 94 ongewijd altaer.

106 Sonne, die in. 111, 115 Trigland. 118 oirsprong (= Am. ed.) 121 Evangeli (= Am. ed.)

Eerste uitg. Onderschrift: Haleluia.
137... uw tepels (= Am. ed.). 138 weyen. 142 tockt *.