De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 692]

Ter bruilofte van den weledelen heere Franciscus van Imstenraedt, en de brave joffer Sofia Katharina Wichems.aant.^*

FIDELIS ET CONSTANS.

Nu met blijde bruiloftsrijmen¹

't Vrolijk feest van Imstenraedt,

En Kathryne, op 't spoor van Hijmen,

Ingewijt. Elk volgh' de maet

Van violen en gezangen,

Daer de moeder van de min⁶

Twee gelieven zal ontfangen.

Laet der Goden koningin,⁸

Hooftbewintsvrou van de trouwe,
  Meê verschijnen op het feest;
Ook den Wijngodt, schuw van rouwe,¹¹

En verheuger van den geest.

Ceres zy hier me gebeden,¹³

Met de rijpe korenaer.

Wat de stammen bouwt en steden¹⁵

Geef 't geleide aen 't jonge paer,

Dat het menschdom helpt vermeeren.
Laet dit feest geen vreught ontbeeren.

Neen, ay zet eene andre wijs

Op dit feest voor feestgenooden,

* Van ? - Volgens de tekst in Vondel's Poëzy 1682 I, blz. 772.
Opschrift: Van dit Keulse bruidspaar zijn geen biezonderheden bekend. Leendertz veronderstelt dat Vondel dit onpersoonlike gedicht maakte voor een Amsterdammer die deze bruiloft ging bijwonen (Het Leven van Vondel, blz. 348). Het motto, dat beteekent ‘Getrouw en standvastig’ was misschien de zinspreuk van bruid of bruidegom.

1 bruiloftsrijmen: als rijm op Hijmen (huweliksgod) waarschijnlik met ie-klank (vgl. deel 3, blz. 484. Vgl. ook het rijm in vs. 87-89).

6 de moeder van de min: Venus (vgl. vs. 33).

8 der Goden koningin: Juno, de beschermvrouw van het huwelik (de trouwe, vs. 9); vgl. vs. 34.

11 schuw van rouwe: afkerig van verdriet.

13 gebeden: genodigd.

15 Alle (godheden), die zorgen voor onderhoud en voortplanting (vgl. bou in vs. 93 en 99).

[p. 693]

 

Gode alleen ten love en prijs,

 

Niet ten roem van blinde goden.²²

 

Heeft Maternus, afgezant

 

Van Godts eersten Stedehouder,^23-24

25

  Hier het Christendom geplant,

 

En gestut met hals en schouder:

 

Dempte hy het godendom,²⁷

 

Hesus, en Teutaets altaeren,²⁸

 

Wout en gruwelen alom,²⁹

30

Over zestienhondert jaeren:³⁰

 

En zat Hymen doot en stom:³¹

 

Zwegen 's afgronts huwlijxtroepen:³²

 

Waer toe Venus wederom,

 

June, en Bacchus uitgeroepen?

35

  Neen, men hoore eene andre wijs,

 

Gode en zijnen Zoon ten prijs.

Billijk dat Godts heldre klaerheit

's Afgronts duisternis beschaem'.

Logen strijke voor de waerheit,³⁹
  Die de daet eischt, en den naem.⁴⁰
Laet dit feest met Godt beginnen,

Die den huwelijken staet

Innewijde, om aen te winnen⁴³

Een godtvruchtigh heiligh zaet,⁴⁴

Kinders, die den Schepper loven,

's Levens oirsprong, en de bron,

Daer het leven uit begon.

Zoo sta d'eer des Hooghsten boven,⁴⁸

Aller vroomen hoop en lot.

  Zoo begint men d'echt met Godt.

Nu den oppersten behoeder

Jesus hier ter feest genoot,

22 blinde goden: de goden van de heidenen, in strijd met het ware geloof vereerd.

23-24 Over Maternus, ‘een leerlingh van Sint Peter’, zie Vondel's Maeghden. vs. 27 (deel 3, blz. 717).

27 Dempte: vernietigde (Ned. Wdb. III 2398); het godendom: het geloof aan heidense goden.

28 Hesus en Teutates werden door de Galliërs vereerd.

29 gruwelen: bloedige offers?

30 Over: vóór.

31 Was het geloof aan Hymen verdwenen.

32 's afgronts: van de hel, d.w.z. het wangeloof aan duistere machten in het huwelik (vgl. vs. 38).

39 strijke voor: onderdoen voor; hierbij is gedacht aan: de vlag strijken.

40 Die een Christelike levenshouding eist en het aanroepen van God.

43 aen te winnen: te verwekken.

44 zaet: nakomelingschap.

48 sta boven: gelde het meest.

[p. 694]

 

En die zuivre Maeght, Godts moeder,⁵³

 

Hem getrou tot in den doot.

55

Eer men feestwijn zoude ontbeeren,

 

Op dit Christensch bruitsbanket,

 

Most de Rijn in wijn verkeeren,⁵⁷

 

Door een moederlijk gebedt.

 

Dit's de rechte bruitsgeleier.^51-59

60

  Bruiloftsgasten, zijt verheught,

 

Kroont den Rijnschen berkemeier⁶¹

 

Vry met schuim, en spaer geen vreught,

 

Om den Oppersten te danken,

 

Die uit een verworpen hout,⁶⁴

65

Voortbrengt zulk een puik van ranken,

 

En den Wijnberg eert en bouwt.

 

Jesus schenkt hier nektarstroomen.

 

Nektar en ambroos zijn droomen.⁶⁸

Ziet den bruiloftszegenaer

Door den wijnstok min verwekken,

In 't van Godt gezegent paer.

Ziet die duiven trekkebekken.

Bruiloftsgasten ziet niet om:

Want gy moght de Bruit beschaemen,⁷⁴
  Nu zy met den Bruidegom
Kennis houdt en leert verzaemen.⁷⁶

Vrientschap brengt veel vrientschap in.⁷⁷

Lange moet hun vrientschap duuren.⁷⁸

Liefde en min baert wedermin.

's Bruigoms liefde telt nu uuren:⁸⁰

Midlerwijl melt schaemte en schrik,

Onder 't bloozen en besterven,⁸²

Beurt om beurt, alle oogenblik,

Door de roode en bleeke verven⁸⁴
  Van de Bruit, een eer van 't feest,⁸⁵

Waer het bloode hart voor vreest.⁸⁶

53 zuivre: reine.

57 Dit slaat op het wonder van Canaä, waardoor het water in wijn veranderde.

51-59 Vondel doelt hier op de Bruyloft van Cana (zie deel 3, blz. 484).

61 berkemeier: beker.

64 een verworpen hout: het Kruishout, met zinspeling op de legende, die daarvan een lange voorgeschiedenis wist te verhalen.

68 De nektar en de ambroos (godenspijs) van de klassieke mythologie zijn maar fantasie.

74 beschaemen: zich doen schamen.

76 Kennis houdt: vertrouwelike omgang onderhoudt (Ned. Wdb. VII, 2180).

77 Vriendschap: door Vondel vaak gebruikt voor huweliksliefde.

78 moet: moge.

80 telt nu uuren: verlangt ongeduldig naar de vereniging.

82 besterven: verbleken.

84 verven: gelaatskleur.

85 een eer van 't feest: het eervolle doel van de bruiloft, de vereniging.

86 bloode: schuchtere, beschaamde.

[p. 695]

Slotzang.

 

Allerschoonste Bruit Sofye,

 

Vrees niet, op uw moeders spoor,

 

Aen Franciscus groene zye,⁸⁹

90

  Op te treên in 't bruiloftskoor.⁹⁰

 

Denk niet dat gy kunt verdoolen

 

Op een baen, van elk betreên.⁹²

 

Bou uw schoone rijxstadt Kolen.⁹³

 

Zoo verduurtze stael en steen,⁹⁴

95

In haer dochteren en zoonen,

 

Het gezegende echtciraet,

 

Dat zoo schoon en heerlijk staet

 

Als haer goude wapenkroonen.

 

Bou het Adelijk geslacht.

100

  Blink, gelijk een star by nacht.

89 groene zye: rechterzijde.

90 Op te treên: uw intrede te doen.

92 van: door.

93 Bou: vgl. noot bij vs. 13.

94 verduurt: duurt langer dan, is duurzamer dan.