De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 642]

Ter eeuwige gedachtenisse van den heer Joan de Wit,
Raetpensionaris van Hollant, &c.aant.^*

ILLE VELUT RUPES, VASTUM QUAE PRODIT IN AEQUOR, OBVIA VENTORUM FURIIS.

Zoo beelt de tekenkunst De Wit af, naer het leven,

Den mont der Staeten, die voor 't recht van Hollant sprak;²

Hy best zich zelven, door veel wonderdaên bedreven,³

Een' Atlas, opgegroeit tot zulk een lastig pak.⁴

Eneas monsterde de daeden van zyn neven,

En al't Romainsch geslacht, volvoert met zulk een' lof,

Door Godt Vulkaen in 't velt des beukelaers gedreven:^5-7

De Wit bestelde alleen de pennen ryker stof;⁸

Het zy de man zich queet te water en te lande,
  En 't leven niet ontzagh te waegen op de zee;^9-10
Of Ruwaert, die de kroon der Waterhelden spande,

Met Britsche standaerden onthaelde op onze ree;^11-12

Of zette in lichten brant de Koninghlyke vlooten;¹³

Of door het vreeverbont 't gewelt van Vrankrijk stuit.¹⁴

Maer Burgerschutters, leyt dit hart van u doorschooten,¹⁵

Met zijn' heer broeder, waert al 't aertryk door beluit?¹⁶

* Van 1672. - Volgens de tekst in Vondel's Poëzy 1682 I, blz. 576.
Opschrift: Dit gedicht werd geschreven onder de verse indruk van de vermoording van Jan de Wit (1625-72), welke op 20 Aug. 1672 plaats vond.
Het motto, ontleend aan Aeneïs X, 692, werd door Vondel vertaald (deel 7, blz. 81-83):

Hy staet, gelijck een rots, die tegens het verstooren
Der stormen staet gekant, en op het vlacke ruim
Geplant is vast en pal.

2 Als pensionaris de rechtskundige raadsman van de Staten.

3 Hy best zich zelven: hij beeldt het best zich zelf af.

4 Atlas, de Titan die door Zeus gedwongen werd de hemel met hoofd en handen te torsen; lastig: drukkend.

5-7 Zie Aeneïs VIII, vs. 625-vlg.; voor Vondel's vertaling zie deel 6, blz. 869-80; monsterde: beschouwde keurend; neven: nakomelingen; volvoert met zulk een' lof: zo loffelik volbracht; beukelaer: schild.

8 De Wit bestelde alleen: De Wit alleen reeds verschafte.

9-10 te water: Op 14 Aug. 1665 bracht Johan de Wit zelf onze vloot door het Spanjaardsgat naar zee. En toen De Ruyter in Sept. 1666 wegens ziekte de vloot moest verlaten, werd Jan de Wit met de hoofdleiding belast, terwijl het kommando berustte bij L. Adm. van Nes.

11-12 Of dat hij zijn broeder, de Ruwaard (zie volg. gedicht), teruggekeerd van zijn overwinningen op Engeland met de veroverde vaandels, op onze kust verwelkomde; die de kroon der Waterhelden spande: Cornelis de Witt verwierf de meeste bekendheid als gedeputeerde op de vloot in 1667 en 1672 en bij beide gelegenheden onderscheidde hij zich door persoonlike moed (N. Ned. Biogr. Wdb.).

13 Dit is mij niet duidelik; het moet slaan op Cornelis, zie vlg. gedicht.

14 de Triple Alliantie, in 1668 door de Republiek met Engeland en Zweden gesloten, met het doel Frankrijk tot vrede te dwingen.

15 Burgerschutters: de schutters uit de burgerij, die aan de moord deelnamen; leyt: ligt.

16 waert ... beluit: die verdienen dat over de gehele wereld tot hun nagedachtenis de klokken geluid worden.

[p. 643]

 

Joan en Cornelis de Wit naar de prent van Lambert Visscher

[p. 644]

 

Verloore zoonen, och, vergelt ge dus uw vaders,

 

En voesterheeren, die u voedden met hun bloet?¹⁸

 

Verdient hun trou en deught den naem van lantverraders?

20

  Noit wort met naberou dit zwaer verlies geboet.

 

 

 

MDCLXXII.

18 voesterheeren: de beschermers, aan wie gij uw welvaart te danken hebt.