De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 637]

Op den lof van den Ystroom, gezongen door Joannes Antonides.aant.^*

FLUVIUS REGNATOR AQUARUM.

Doorluchtige YSTROOM, laet u hooren,

Indien gy uw geluk beseft:

De dichter is in 't ent geboren,³

Die zynen toon op u verheft,⁴

En alle Nederduitsche tongen⁵

Verwekt op zyne schoone wys,

Van lust en yver aengedrongen,⁷

Dus weits te weiden, u ten prys,⁸

Zoo wyt de fixe zeilkompassen⁹
De zon zien ondergaen en wassen.

De stroom valt smal voor zulk een' zanger,¹¹

Benaeut door dyken van weêrzy,

Vyf mylen lang, of weinigh langer.

In Zuiderzee verdrinkt het Y:

Maer uw trompetter acht geene engde,¹⁵

En laet zich hooren wyt en zyt.

Hy rekt en spant uw korte lengde,

Zoo ver de kiel op anker rydt:¹⁸

Zoo ver Homeer en Maro beide
Den lof van Xantus oever spreide.^19-20

Twee hooftsteên aen uw rechte zyde²¹

Bestellen overryke stof²²

* Van 1671. - Afgedrukt volgens de tekst van het handschrift.
Opschrift: In 1671 verscheen te Amsterdam het beroemdste dichtwerk van Antonides (1647-1684), De IJstroom, ruimschoots voorzien van lofdichten van mannen van naam, en opgedragen aan Cornelis de Vlaming van Oudshoorn, zie deel 9, blz. 175.
Het motto, ontleend aan Aeneïs VIII, 77, betekent: Een vloed, de beheerser der wateren.

3 in 't ent: eindelik.

4 die aan u zijn lied wijdt.

5 Nederduitsche: Nederlandse.

7 aengedrongen van: gedreven door.

8 Dus weits te weiden: zo feestelik zich alom te doen horen.

9 fixe zeilkompassen: de niet afwijkende, betrouwbare kompassen (Ned. Wdb. III, 4481), hier: de Nederlandse zeilschepen.

11 valt: is.

15 trompetter: lofzanger; acht geen engde: geeft niet om die geringe breedte. Evenals lengde (17) met het oorspronkelike suffix -de.

18 rydt: heen en weer gaat.

19-20 Maro: Vergilius, die in de Aeneïs Xantus vermeldt als de god van de rivier Skamander, bij Troje.

21 Twee hooftsteên: Amsterdam en Haarlem als ‘stemhebbende’ steden zo genoemd; rechte: rechter.

22 Bestellen: verschaffen.

[p. 638]

 

Aen hem, die zyn gedachten wydde

 

Om eene waterkroon van lof

25

Te vlechten om uw bieze haeren,^24-25

 

Zoo wyt de Faem zich hooren laet,

 

De waterreien op de baren²⁷

 

Ziet trippelen op Tritons maet,²⁸

 

En levendige zonneglanssen

30

Van gout op 't zilvre water danssen.

 

 

 

Geen nevel zal uwe eer verduisteren,

 

Zoo lang twee ryke nabuursteên.³²

 

Naer 't ruisschen van uw water luisteren,

 

En gy van elk wort aengebeên,³⁴

35

Daer meereminnen, uitgekoren³⁵

 

In uwen dienst, gereet ten disch

 

Opschaffen eenen vollen horen³⁷

 

Van ooft, en wiltbraet, vleesch en visch,

 

En nektar, op de Muiderbergen³⁹

40

Gewassen, om Parys te tergen.⁴⁰

 

 

 

Voorwaer dit is 't banket der Goden,⁴¹

 

Daer niets ontbreekt. hier groeit het al:⁴²

 

Men magh hier Koningen op nooden.

 

Nu braekt de nyt haer hart en gal.⁴⁴

45

Hier riekt de kruitgeur der Molukken,⁴⁵

 

En wat de werrelt teelt in 't ront.

 

Hier is het lekkerlant te plukken,⁴⁷

 

En d'appels groeien in den mont.

 

ANTONIDES, hou op van roeien:⁴⁹

50

  Wy dryven, waer uw vaerzen vloeien.⁵⁰

 

 

 

J.v. Vondel.

24-25 Op de titelprent van Romyn de Hooge bij de IJstroom ziet men de langgebaarde IJgod door Mercurius kronen met een schelpenkrans, hier laat Vondel het door de dichter doen met waterplanten (eene waterkroon van lof).

27 waterreien: dansende riviernymfen.

28 Triton, die als trompetter van Jupiter wordt voorgesteld met een kinkhoren als blaastuig, op een zeemonster rijdend over de zee.

32 nabuursteên: de hooftsteên van vs. 21.

34 van: door.

35 Daer: terwijl.

37 Opschaffen: ter tafel brengen, opdienen; horen: een ‘horen des overvloeds’, gevuld met fruit.

39 nektar: welke drank hier bedoeld wordt, is niet duidelik. Van Lennep dacht aan druiven.

40 te tergen: uit te dagen, d.w.z. de loef af te steken.

41 't banket der Goden: zinspeling op de godenmaaltijd in het derde boek van de IJstroom.

42 het al: alles.

44 de nyt: de afgunst. Is hier gedacht aan het concurrerende Engeland?

45 riekt: geurt.

47 het lekkerlant: de produkten van een luilekkerland.

49 hou op van roeien: gij behoeft niet verder te gaan met uw lofzang.

50 Uw vloeiende verzen hebben ons in geestdrift meegesleept.