De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 630]

Op de zelve Venus, door F. de Koning.aant.^*

INVIDIAE CAPAX.

Men brogt, toen lust en kunst in 't renperk t'zaemen liepen,¹

De schaduwe en het licht op doeken en panneel.

't Een steekt op 't ander af. De schaduwen verdiepen.³

Het licht verheft zich uit het duister. 't eene deel⁴

Behoeft het andere. het voorste staet in d'oogen

Heel sterk, en 't achterste verschiet voor ons gezicht.⁶

't Gelyken van dees beide is van een groot vermogen.⁷

De dwergh vergroot den reus, de hut een hoogh gesticht.⁸

Dus baert de schilderkunst ook zoons van duisternissen,⁹
  Die gaerne in schaduwe verkeeren, als een uil.
Wie 't leven navolght kan verzierde schaduw missen,¹¹

En als een kint van 't licht gaet in geen scheemring schuil.

Hy schildert zonder schim en schaduw. Zoo volgt Koning¹³

De heldere natuer: en vraeght men waer dit blykt?

Bezie dit heerlyk stuk, de levende vertooning

Van Venus, die hier slaept, en geen schildry gelykt,

Noch verf, maer vleesch en bloet. Jupijn komt neêrgesteegen,

Verslingert op het schoon van een volschapenheit,¹⁸

Niet in zijn eigen schijn, maer als een gouden regen.¹⁹
  Heeft Zeuxis kloek penseel de vogels zelfs verleit,²⁰
Hier wort het hooft der goôn door schildery bedrogen.²¹
Zoo wort de schilderkunst allengs in top voltogen.²²

* Van ? - Volgens de tekst in Vondel's Poëzy 1682 II, blz. 356.
Opschrift: Gerson (zie vorig gedicht) noemt Vondel's beschrijving van dit gedicht - Jupiter die in een gouden regen tot Venus afdaalt - ‘recht verworren’. Doch reeds Unger (deel 1671, blz. 359) heeft de veronderstelling geopperd dat de uitgever (in dit geval Brandt) een verkeerde titel heeft gegeven aan dit gedicht, dat tot opschrift voeren moest: Op de slapende Danaë. Unger wijst er tevens op dat de woorden ‘de levende vertooning van Venus’ (vs. 15-16) aanleiding kunnen hebben gegeven tot deze vergissing. Zie ook Molkenboer in Vondelkroniek VII (1936), blz. 89-90. Het is dus mogelik dat Vondel twee mythologiese taferelen van Koninck in twee verschillende gedichten heeft bezongen. Diens schilderij van de slapende Danaë is echter niet meer bekend. - Voor het motto zie deel 8, blz. 651.

1 lust en kunst: kunstzin en kunstvaardigheid; in 't renperk t'zaemen liepen: om strijd te werk gingen.

3 verdiepen: bewerken diepte in het tafereel.

4 verheft zich: geeft reliëf.

6 verschiet: wijkt terug.

7 Gelyken: vergelijken, het opmerken van de tegenstelling; vermogen: macht.

8 gesticht: bouwwerk.

9 zoons van duisternissen: denkt Vondel hier aan schilders van nachttaferelen, met kaarslicht?

11 verzierde: bedachte.

13 schim: synoniem van schaduw.

18 Verslingert: verliefd (vgl. het vorige gedicht, vs. 10); volschapenheit: volmaakte schoonheid.

19 schijn: gedaante.

20 Zeuxis: beroemd Grieks schilder (400 v. Chr.), van wie verteld wordt dat hij vruchten zo natuurgetrouw schilderde, dat de vogels er op af kwamen. (Vgl. Gulden Winckel, LXXIII, dl. I, blz. 423).

21 Tot deze zonderlinge uitlating is Vondel wellicht verleid door het vorige gedicht, waar alleen de slapende schoonheid afgebeeld is. Hier (d.w.z. op dit schilderij) is immers ook Jupiter zelf voorgesteld als gouden regen (vs. 17-19).

22 in top voltogen; tot het hoogste peil opgevoerd.