De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

De Zeeleeu op den Teems.aant.^*

JACULATUS PUPPIBUS IGNEIS.

Ik, de koning van de Britten,

Ben door openbaere blijk²

Gode zelf alleen gelijk,

Dat 's gerust en stil te zitten,⁴
  Aen te zien, in top gevoert,

Hoe 't zich al rondom my roert:

Want van Kalis tot aen Doever⁷

Hangt ons waterketen vast,⁸

Dat 'er niet een enkle mast

Doorsluipt tusschen elken oever,

En ons dondrende metael

Brant al 's aerdtrijx kusten kael.

Thetis offert ons haer' vollen¹³

Schoot, van schatten overlaên,

  En de vader Oceaen
Moet zijn wateren vertollen,¹⁶

Zwichten voor ons zeegewelt,

Dat den zeegoôn wetten stelt.

Zoo sprak Karel, trots gezeten
  Op den troon, daer onlangs prat²⁰

Zijn onthalsden vader zat:

* Van 1667. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 697).
Tweede gedicht op dezelfde tocht. Het motto, ontleend aan Aeneïs II, 275, betekent: ‘Het vuur op de stevens (= de schepen) geworpen hebbende.’

2 door openbaere blijk: door duidelike kentekenen.

4 Dat's: namelik, dat kenteken bestaat in; gerust: veilig.

7 Kalis (met accent op Ka): Calais; Doever (met oe, rijmende op oever): Dover.

8 ons waterketen (figuurlik): de afsluiting door onze schepen; vast: stevig.

13 Thetis: een zeenimf.

16 vertollen: schatplichtig verklaren.

20 prat: trots.

[p. 314]

 

Doch die treurrol scheen gesleeten,²²

 

Schoon de stam van Stuard leert

 

Hoe het weereltsdom verkeert.²⁴

25

d'Allerhooghste, die met wenken²⁵

 

In een' oogenblik het al

 

Wat zich opblaest brengt ten val,^26-27

 

En verwaentheit in kan schenken²⁸

 

Wat zy anderen bereit,

30

  Hoorde dees vermeetenheit.³⁰

 

Hierop bruist de vloot der Staeten

 

Naer den Teems, daer Brittenlant

 

Trots zijne ysre keten spant:

 

Maer wat kan een keten baeten,

35

  Als de Leeu van Hollant brult,

 

En de zee met dootschrik vult?

 

Hy rukt stael, als ragh aen flarden,

 

Sloopt kasteelen langs het strant,

 

Steekt met zijn gezicht den brant³⁹

40

In de schepen. wie kan 't harden!⁴⁰

 

Voor het vier van 't leeuwenoogh

 

Vlieght het magazijn om hoogh.⁴²

 

Karel, die de trotse schepen

 

Zaeght verbranden in uw nest,

45

  En uw zeeslot, 's nabuurs pest,⁴⁵

 

Met een' klaeu naer Tessel sleepen,

 

Zeghme, ô scherpe waterroe,

 

Hoe was toen uw hart te moe?

 

Toen de Zeeleeu uwen standert

50

  Streek, en zonder schrik en schroom⁵⁰

 

U braveerde op uwen stroom,⁵¹

 

En Breda, van toon verandert,⁵²

 

Leerde zwichten voor dees kans,

 

Van onsterfelijken glans?

55

Riddert vry met koussebanden:⁵⁵

 

Ruiter, Gent, en Ruwaert Wit⁵⁶

22 die treurrol scheen gesleeten: de rol van Karel I in dat treurspel scheen uit het geheugen gewist.

24 hoe het weereltsdom verkeert: hoe wisselvallig de aardse zaken zijn.

25 met wenken: door een enkele wenk.

26-27 het al wat zich opblaest: alles wat zich trots verheft.

28 verwaentheit: overmoed; inschenken: vergelden, betaald zetten (Ned. Wdb. VI, 1877).

30 vermeetenheit: vermetelheid.

39 gezicht: blik.

40 harden: uithouden.

42 magazijn: waarsch. van krijgsbenodigdheden.

45 zeeslot: de ‘Royal Charles’ (vgl. Zegevier vs. 68).

50 streek: neerhaalde.

51 braveerde: trotseerde.

52 Breda: de vredesonderhandelingen kregen, door deze krijgsdaden, een voor de Republiek gunstige wending.

55 Deelt vrij uw orde van de Kouseband uit.

56 Ruwaert Wit: Cornelis de Wit, die als commissaris van de Staten de vloot begeleidde.

[p. 315]

 

Toonen u het rechte pit

 

Van 's lants adel, die de tanden^57-58

 

Die verwaenden hooghmoet biet,

60

  Die noch Godt noch mensch ontziet.

 

 

 

J.v. VONDEL.

t'Amsterdam, voor de weduwe van Abraham de Wees, in 't Nieuwe Testament. 1667.

57-58 het rechte pit Van 's lants adel: het ware wezen van de geestesadel die onze republikeinen eigen is.