De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 191]

Ter bruilofte van den E. Bruidegom, Peter de Wolf
en zyne E. Bruit, Clementia van der Vecht.aant.^*

HIS UNUS AMOR.

Toen Natuur zich quam vermeiden¹

Door een' zegenrijken hof,²

Zy Clementia zagh weiden³

Met gezang in 's hemels lof,

Onder schaduwe van bladen,

Daer een lucht door heene blaest,

Die de kruiden en de zaeden

Met haer' laeuwen adem aest.⁸

Op het onvoorziens gemoeten⁹
  Van der dingen voesterin,¹⁰
Neegh de maeght aen haere voeten,

Daerze stant hiel, bly van zin,

Met een' hooren, rijk van vruchten,

Terwe, olijf, en druif, en ooft,

Van de zonne, in zomerluchten,

Overstraelt, en gaer gestooft.

* Van 1665. - Volgens de tekst in Vondel's Poëzy I, 1682, blz. 762. Het motto, ontleend aan Verg. Aeneïs, IX, 182 (his amor unus erat), betekent: ‘Een gelijke liefde bezielde hen.’
Opschrift: Vondel bezingt hier het huwelik van zijn achterneef Peter de Wolf (1646-1691) en zijn achternicht Clementia van der Vecht (± 1645-1677), volle neef en nicht van elkander, die 30 Nov. 1665 ondertrouwden (Zie Kwartierstaat De Wolff achterin Sterck, Oorkonden). De vriendschap die Vondel voor de vader van Peter, de zijde-lakenkoper Hans de Wolf Jr., koesterde, is overgegaan op de zoon. Ook de overleden vader der bruid, de lakenkoper Jacob van der Vecht, was met Vondel en zijn familie bevriend geweest.
Uit het gedicht blijkt dat bruid en bruidegom elkander nader leerden kennen op een hofstede. Dit moet zijn de hofstede in de Purmer, in 1635 door Clementia van den Vondel, beider grootmoeder, aangekocht, en volgens haar testament van 1641 in onverdeeld bezit aan haar kinderen vermaakt. De vader van de bruidegom Hans de Wolf, en de moeder van de bruid, Anna de Wolf, gehuwd met Jacob van der Vecht, hadden daarop gelijke rechten. Zie over de latere lotgevallen dezer hofstede Sterck, Oorkonden, blz. 81-82, en dez., Een 17e eeuwsche buitenplaats in de Purmer in Hoofdstukken over Vondel en zijn kring, Amst. 1923, blz. 123-31.

1 vermeiden: hypercorrecte vorm naast vermeien.

2 hof: hofstede, buitenplaats.

3 weiden: zich verlustigen, geestelik genot smaken (Mnl. Wdb. IX, 2056).

8 aest: voedt.

9 gemoeten: ontmoeten.

10 der dingen voesterin: de alvoedende Natuur (vs. 1).

[p. 192]

III.

 

Jongkvrou, sprak Natuur ten leste,

 

Waerom leeftge alleen voor u,

 

En geen' jongeling ten beste?¹⁹

20

  d'Allerwijste was niet schuw²⁰

 

Met een gade zich te paeren,

 

En te bezigen den tijt,

 

In de lente van de jaeren,

 

Eer 't gewenscht saizoen verslijt.

Wiltge naer de lessen hooren

Van de Wijsheit, volgh de reên.²⁶

Gy zijt voor u zelf gebooren

Slechts ten deele, en niet alleen,

Maer een' ander ook ten goede.²⁹
  Alle vrekheit is gebrek,
In het oordeel van den vroede,

Schuw van ergernis en vlek.³²

Leer u zelve mededeelen.³³

Stut het menschdom, en den staet,

Men wort rijk door aen te teelen³⁵

Zijns gelijken. Telgh en zaet,

Groeizame en gezielden minnen.^36-37

Hoor hoe vrolijk zingt het woudt,

Daer gevogelt, heet op 't winnen,³⁹
  Trekkebekt, en nesten bout.

Elk bedankt de gloênde roozen,⁴¹

Na genot van kleur en geur.

Zie daer aen een ente blozen,⁴³

Een paer appels, root van kleur,

19 ten beste: tot voordeel, tot heil van.

20 d'Allerwijste: zelfs de wijste maagd. Dat Vondel een bepaalde persoon op 't oog zou hebben, blijkt niet.

26 de reên: redelik overleg, het juiste inzicht.

29 ten goede: ten bate van.

32 schuw: afkerig; ergernis en vlek: al wat aanstoot geeft en tot schande strekt.

33 mededeelen: wegschenken aan een minnaar.

35 aen te teelen: voort te brengen.

36-37 Planten (groeizame), zowel dieren (en mensen) zijn gesteld op nakomelingen; gezielden: vertaling van 't Lat. animalia; Telgh is objekt bij het eerste, zaet bij het tweede.

39 heet op 't winnen: vurig verlangend naar jongen.

41 bedankt: is dankbaar voor.

43 ente: jonge tak.

[p. 193]

45

Als uw mont, en roode kaeken.

 

Wort niet eens van schaemte root.⁴⁶

 

Zie hoe d'ente door dat blaeken⁴⁷

 

Uwe hant tot plukken noodt.

Woudtge liever dat een minner
  U deze offerde, als een gaef,
Krans hem eerst ten overwinner,

Met een' lauwerkrans, heel braef⁵²

Van uwe eige hant gevlochten.⁵³

Welkoom hem met eenen zoen,

En verlicht den aengevochten,⁵⁵

Om de vrientschap aen te voên.⁵⁶

Peter, achter eene haege

Neêrgedoken, hoorde 't aen,

Quam gesprongen uit de laege,⁵⁹
  Om zijn snoeplust te verzaên.
Liefste, sprak hy, kuntge lyen

Dat ik u het kussen vergh,⁶²

Daer Natuur voor my komt vryen,

Gunme een' kus, en denk geen ergh.

Zy bestorf, in 't eerst bezweeken,

Als een roos haer verf verschiet,⁶⁶

Doch verhoorde in 't endt zijn smeeken.

d'Eene ontfangt 't geen d'ander biet.

Kus om weêrkus, zonder veinzen,
  Lust om lust, en vreught om vreught.
Dieper gingen hun gepeinzen.

't Eerste groen het hart verheught.⁷²

Toen de minnaer triomfeerde

Moght men hooren hoe de hof,

46 niet eens: maar niet.

47 blaeken: gloeien, glanzen.

52 braef: flink, kunstig.

53 Van: door.

55 den aengevochten (minnaar): door liefde gekwelde.

56 aen te voên: te kweken.

59 laege: hinderlaag.

62 vergh: vraag.

66 haer verf verschiet: haar kleur verliest, verbleekt.

72 groen: verliefdheid.

[p. 194]

75

Vol gevogelt, quinkeleerde,

 

Op dees rijke bruiloftsstof.

 

Al wat groeide wou zich quijten.

 

Vrou Natuur borst vrolijk uit,

 

Spreide eerbiedigh bloemtapijten

80

  Voor de voeten van de Bruit:

En de Bruigom speelde op 't fruitje,

Dat het door den boomgaert klonk:

Bruiloftsgasten, ziet mijn Bruitje

My bestraelen met een' lonk.

Ziet hoe deze Goedertieren⁸⁵

Eenen Wolf temt en zijn' aert.

Helpt den Huwlijxingang vieren.

Dit 's een blijde bruiloft waert.

Leeft gelukkigh, trougenooten.⁸⁹
  Toont uwe afkomste aen de maen,⁹⁰
Eer haer horens staen gesloten

Negenwerf na 'et ondergaen,^91-92

Toontze een dochter, of een zoontje,

Groejende van 't sap der Vecht.

Kust het dan voor mont en koontje.

Dat's de kroon der wettige echt.

85 Goedertieren: vertalende woordspeling met de naam Clementia, in verband met de naam Wolf.

89 trougenooten: echtgenoten.

90 afkomste: kind.

91-92 eer negen maanden verstreken zijn.