De werken van Vondel. Deel 10. 1663-1674

[p. 184]

De Havenschendery te Bergen in Noorwegen.aant.^*

STETIT ACRI FIXA DOLORE.

Men kon den helschen wrock en aert

Van Haet- en nijt en haere wercken²
Noit levendiger zien en mercken,³

En welck een' gruwel afgunst baert

Dan hier, daer zy niet schroomt te tergen

Te quetsen 't recht der Majesteit,⁶

Door stout bestaen en snoot beleit,⁷

Gebleecken voor het Noortsche Bergen.⁸

Daer grimtze, uit eene halve maen⁹

Van schepen, hecht aen een gesloten,
En braeckt vast vlam en donderklooten¹¹

Ter keele uit, als een krijghsorkaen.

De nootweer prickelt Batavieren¹³

En FREDRIX sloten van om hoogh¹⁴

  Te groeten uit dien waterboogh¹⁵
De havenschennende banieren.

Het Brittenlantsche zeegeschrey,

Gemengt in roock en vlam en zwavel,
Verheft zich, als uit 's afgronts navel,¹⁹
  En antwoort op dien oorloghsrey.²⁰
De Nijt zwoer Smyrnes oogst te sleepen²¹

En d'Indiaensche geur en lucht²²

Naer nieu Algiers, daer 't hof noch zucht²³

* Van 1665. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 683). Het motto, ontleend aan Aeneïs VII, 291, betekent: ‘Daar stond zij, als van bittere smart versteend.’
Opschrift: De retourvloten uit Oost-Indië en Smyrna, gewaarschuwd voor de in Maart 1665 uitgebroken oorlog met Engeland, waren in de haven van Bergen in Noorwegen gevlucht. In strijd met het havenrecht vielen de Engelsen hier de vloot aan, maar werden door de Commandeur Pieter de Bitter op 10 of 12 Augustus afgeslagen. Vgl. voor de datering Knuttel, Catal. v.d. Pamfl. 1649-1667, nr. 9093.

2 Haet- en nijt (in één woord, ook wel haetenijd geschreven): de Afgunst, reeds in de M.E. allegories opgevat als monster (Ned. Wdb. V, 1494).

3 levendiger: meer in levenden lijve.

6 't recht der Majesteit: de Noorse souvereiniteit.

7 stout bestaen: brutaal optreden.

8 het Noortsche Bergen: in tegenstelling met Bergen in Henegouwen en elders.

9 grimt: kijkt dreigend.

11 vast: onophoudelik; donderklooten: kanonskogels.

13 Batavieren: de Hollanders.

14 Fredrix sloten: de vestingwerken van Bergen.

15 groeten: beschieten (vgl. salvo, door Hooft vertaald als groet); dien waterboog: de rede van Bergen.

19 's afgronts: van de hel.

20 oorloghsrey: krijgsrumoer (eig. de muziek van de kanonnen).

21 Nijt: vgl. vs. 1; Smyrnes oogst: de retourvloot uit de Levant.

22 d'Indiaensche geur en lucht: de retourvloot uit Oost-Indië, met specerijen.

23 nieu Algiers: Engeland, als roversnest een tweede Algiers.

[p. 185]

 

Op 't lijck van Jorck, om 't hart beneepen.²⁴

25

  Het hout en yzer knerst en kraeckt.

 

Zoo bulderen de stormen 's winters.

 

De roofvloot berst en springt aen splinters.

 

Vergift en gal is 't watze braeckt.

 

In 't endt bezwijckt het valsch betrouwen.²⁹

30

  De scheenen branden voor dit vier,

 

Dat gloeit te heet. voort voort, van hier.^30-31

 

Hackt af, hackt af uwe ankertouwen.

 

Nu vlught het zeegewelt te spa,

 

Gelijck een waterslang, wiens leden

35

Van raden werden overreden,³⁵

 

De roofvloot sleept de lenden na.³⁶

 

Geene aerdtsche maght bepaelt de baren³⁷

 

En handelvryen Oceaen,

 

Zoo moet het koningsmoorders gaen.³⁹

40

Zoo moeten havenschenders vaeren.

24 Jorck: hier genomen voor de Engelse koning (vgl. blz. 222); om 't hart beneepen: met bedrukt gemoed.

29 het valsch betrouwen: het ongegronde vertrouwen, nl. dat ze de Hollandse schepen kunnen vernietigen.

30-31 Het vuur wordt hun te na aan de schenen gelegd. Daarna wordt de kommandant sprekend ingevoerd (31-32).

35 Van raden: door raderen.

36 sleept de lenden na: sleept zich (als een gewond dier) met moeite voort (Ned. Wdb. VIII, 1550).

37 bepaelt: beperkt.

39 koningsmoorders: vgl. vs. 24.