Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663 (1936)

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Joannes de Boetgezant.
Het zeste boeck.

Inhoudt.

 
De koorknaep Malchus komt terstont den andren dagh
 
't Aertspriesterlijcke hof de blijde tijding brengen.
 
Zy openbaeren het den lantvooght uit ontzagh:
 
Maer hy ontziet zich in Herodes recht te mengen.
5
  De leereling verzoeckt Joannes lijck aen 't hof,
 
Begraeft het by Sebaste, uit d'oogen van de vloecken,6
 
En melt het Christus, die belooft hem uit het stof
 
Te wecken, en de ziel in lommer te bezoecken,8
 
Daer zy, vast waerende, d'aertsvaders op een ry,9
10
In eenen ommegangk, gingk monstren op hunne orden,10
 
En troosten met de komst des heilants, die naby
 
Verwinner van de helle en afgront stont te worden.
 
De boetgezant verneemt zijne ouders in den drang,13
 
En valt hun om den hals, en sluit den ommegang.
 
De zon bereet den Ram, die weêr, naer zijn gewente,*1
 
Met goude hoornen 't heck der aengenaeme lente
 
Hadde opgestooten, om den arbeitzaemen os3
 
In 't juck te spannen; toen heer Malchus kerckkaros4
5
De brugh van Sion, als een pijl, quam opgevlogen,
 
In 't hof van Kaïfas, ontrust, en opgetogen6
 
Met Annas, om den stoel van hun aertspriesterdom,7
 
Geschockt door Christus faem, en voor dien aenwas stom,8
 
In kracht te zetten, en de nieuwe pest te smooren,
10
[Zoo noemden zijze] eer hun bederf moght zijn geboren.
 
Zy wellekomden bey den koorknaep in 't salet,
 
En vraeghden wat hy broght, ten troost van Moses wet.
 
Die storm, sprack Malchus, waeit niet langer zoo verbolgen.
 
De knecht is reede om hals: de meester zal haest volgen:
15
Met eenen toonde hy den zweetdoeck aen de zon,*15
 
Geverft in heiligh bloet. ick quam, en zagh, en won.16
 
De voortoght leght in't zant: wij zullen triomfeeren.17
 
Zoo tapt men bloet af, dat de muitkoorts zou vermeeren.18
 
De koningin bedanckt de princen van de kerck,19
20
Voor hun getrouwe wacht. zij neemt het als een merck20
 
Van uw genegenheit tot haere kroon en staeten,21
 
En zweert gy mooght u op Herodes maght verlaeten.
 
Kan zy ten hove, by den koningk, haeren heer,
 
U begenadigen, ten wasdom van uwe eer;24
25
Zy blijft uw dienstmaeght, nu voortaen, tot allen tijden,
 
Ten trots der vyanden, die Arons kroon benijden.
 
Hy melde hun den dans, en van 't geboortefeest;
 
Herodes vreught, en eedt, en van Salomes geest;28
 
Hoe hy Herodias den aenslagh holp beleiden;
30
Hoe zich de wildeman tot sterven most bereiden;
 
En hoe veel mijlen velts by nacht de kerckkarros
 
Geholt hadde, over bergh, en heuvel, en door bosch,
 
En braem, om d'oversten der priesterlijcke wyding,33
 
In 't opgaen van de zon door d'eerste blijde tijding
35
Te groeten, met een' wensch in hun gena te staen.35
 
Hy voeght'er by: wort by uw heiligheit geraên
 
Gevonden Josefs zoon te vangen door soldaeten;37
 
Men stelme in 't spits: 'k wil voor uw kroon mijn leven laeten:38
 
Al roepenze: opgeraepte uit Idumeeschen stanck.39
40
Zy namen deze maer al juichende aen met danck:*
 
Doch achtten 't zorghlijck voor den volcke in 't licht te brengen
 
Dat zich aertspriesters in dien aenslagh dorsten mengen.
 
Het was hun lief dat hy voorzichtigh had gelet
 
Zich onbekent in 't hof te houden van 't bancket,
45
Om zijne meesters, die hem zonden, niet t'ontdecken,45
 
En duizenden, in slaep gewieght, niet op te wecken.
 
Nu docht hun raedtzaem zelfs den lantvooght deze maer
 
Te melden, eer de roep zich in het openbaer
 
Uitspreide. zy gaen heen naer 't Roomsche hof toestappen,49
50
En klimmen staetigh op, langs marmersteene trappen.50
 
De koorknaep tradt vooruit, op dat hy eerst vernam
 
Of d'aenspraeck Pontius, dus vroegh, gelegen quam.52
 
Dees liet d'aertspriesters beide inhaelen zonder beiden.
 
Zy volgen daetlijck, daer hofdienaers hen geleiden.
55
Pilatus welkomtze in de lange galery,55
 
Gestut van vijftigh hofkolommen aen d'een zy.
 
Hy hoort, en ondervraeght, en, na het overweegen
 
Van d'onverwachte maer, gaet dus hun rede tegen.
 
Wy hebben op 't gerucht des woestijniers gelet,*
60
Doch tegens zijne drift ons 't minste noit verzet.60
 
Den vreemden godtsdienst, en Hebreeusche schoolgeschillen
 
Bekreunt zich Rome niet; die mogen, zooze willen,62
 
Hunn' vryen gangk gaen, en krackeelen, dat het kraeck',
 
Zoo lang 't krackeel 't gezagh des Kapitools niet raeck'.64
65
Dees woestijnier verboodt noit schattingen te geven,*
 
Noch heeft dien aenhang oit in 't yveren gesteven
 
Zich tegens vorst Tibeer te stellen: hierom kan67
 
Geene opspraeck hechten op een' weereloozen man,68
 
Die 't krijghsvolck tuchtighde, en de heerschappyen kende:69
70
Maer een uit Gaulon broede een burgerlijcke elende,*70
 
Door 't innevoeren van een vierde tempelrot,71
 
Die, noch aen 't yveren, geen keizerlijck gebodt,72
 
Noch keizer kennen wil, maer zich in vryheit zetten.
 
Zy komen hier ter feest. gy kunt het niet beletten.
75
Wy zweeren echter hen eerlang op 't hart te treên:
 
Al zou men offerbloet met bloet van Galileen
 
Vermengen op uw feest. dit staet ons niet te lijden.76-7777
 
Wat Josefs zoon belangt: wy vreezen noch benijden*
 
Zijne opkomst niet, zoo lang gy niet bewijzen kunt,
80
Dat hy Augustus beelt, en 's rijx gekeurde munt80
 
's Rijxtollenaer onthoudt, of bondelrecht en bijlen81
 
Afschaffen wil, om hier het halsrecht naer uw stijlen
 
In kracht te zetten. wat hem aenhangt kent geen' heer
 
Dan Cezar, en is arm, op 't Galileesche meer
85
Gewoon te visschen, en, gestelt op 's meesters leering,*
 
Ziet naer geene ampten om, noch wereltsche regering.
 
Antipas vonnis, versch gevelt, luidt hardt en fel.87
 
Het Roomsche recht verbiet bloetschendigh overspel,*
 
Gelijck uwe eige wet: en hy, een hallef Jode,89
90
Ontzeght, gelijck het blijckt, weêrspannigh den gebode90
 
Van uwen Moses in te volgen, als 't behoort:
 
Doch 'k laet dit rusten, en wil liever niet een woort
 
In zulck een halsgerecht, by nacht volvoert, meer spreecken:
 
Want 'k heb, (zoo duidt hy 't) my noch al te diep gesteecken94-vlgg.
95
In zijnen staet, en gaf, belust op ongemack,95
 
De nabuurvrientschap, naeu te wachten, eenen krack.96
 
Hiermede ontsloegh hy hen. d'aertspriesters scheiden weder,
 
En Malchus hielt hun spoor van achter, en steegh neder.
 
Dit vonnis, over een' onnooslen woestijnier;
100
Ontstack Jerusalem, gelijck een vliegend vier,
 
Een ieder woegh het in de weeghschael van zijn oordeel,101
 
Of licht, of zwaer, of naer zijn zucht, en eigen voordeel.*
 
Oprechte Chuze, een man op recht en waerheit stout,103
 
En wien Herodes hof en hofzorgh wert betrout
105
Te Sion, hoorde dit van heere Arimathye105
 
Alreede, zat bedroeft om 's meesters tirannye,
 
Aen dien rechtvaerdigen in dronckenschap begaen;
 
En, tredende in gespreck, hief dus by Josef aen:
 
Hoe zorghlijck is 't een' vorst van overtuighde waerheit109
110
Te straffen, schoon het blijckt, als middaeghsheldre klaerheit!110
 
En allerzorghlijckst is de vrouwekunne, teêr
 
In 't handelen, zoo hardt te raecken in haere eer.
 
Zy haet den breidel van de wellust, en, aen 't hollen,
 
Ziet Godt noch menschen aen. al helptze een rijck op rollen,114
115
En duizentduizenden om hals, dat achtze niet,115
 
Noch oock zich zelve, als 't hart van blinde wraeckzucht ziet:
 
Gelijck een ketel, op het vier geraeckt aen 't schuimen,*
 
De lucht zoeckt, overloopt, en 't water dwingt te ruimen
 
Het perck dat ruim genoegh meer nats verzwelgen kan.119
120
Een ander Achab draeght zich weêr als een tyran,120
 
Om Naboths wijnbergh: maer Joannes noch Messias120-121121
 
Bezitten lant noch zant, en, armer dan Helias,
 
Gaen zwerven achter lant, van armoe streng geprest.123
 
De vos bezit zijn hol: de vogel houdt zijn nest:124
125
Doch bey dees pelgrims naeckt, van ieder uitgelachen,
 
Gaen met hun leerlingen uit noot en honger prachen.126
 
Mijn lieve gemaelin Salome laet ick toe127
 
Dat zy Messias volght, en in zijne arremoe
 
Met hare have stut, als andere Maryen:129
130
Doch 'k heet haer schuilen, om alle opspraeck noch te myen.
 
Het valt bezwaerlijck voor den amptenaer van 't hof,
 
Een hof, zoo snoot als dit, te dienen, zonder stof
 
Van ongena te voên, als 't recht wil overhellen.133
 
Joannes wist mijn gade, als of hy 't zagh, te spellen
135
Zijn meesters kruisgangk, en hoe zy, ter doot getrou,
 
Ten derden dage noch Godts lichaem zalven zou;136
 
Indienze hem niet vondt verheerlijckt en verrezen.
 
Het is geen wonder dat Joannes wert verwezen,138
 
Wanneer men op den wrock der Farizeeusheit let:
140
Want onlangs heeft de haet het moortmes noch gewet;140
 
Dewijl Messias dorst zijn twalef leergezanten
 
Afvaerdigen door 't lant, om zijne leer te planten,
 
En klaer door wonderdaên te stercken overal;
 
Dat geen aertspriester en wetyvraer lijden zal,144
145
Zoo lang hun geen gezagh noch aenzien koom t'ontbreecken;
 
Dies houde ick, hoe men 't smoort, dien moort by hen besteecken,146
 
En wil dit heimelijck naerspooren. let gy oock
 
Wat brant hier smeult. men rieckt en merckt het aen den roock
 
Van 't laeuwe bloet. noch leeft het volck, dat Arons drempel149
150
Met Zacharias bloet besmette, en Godt noch tempel
 
Noch heilighdom ontzagh t'ontwijden wreet en stout,
 
Hoe yverigh het der profeeten graven bout.152
 
Helaes, wat baet het gout, besteet aen koor en kercken,
 
Als 't hart ontheilight wort door godelooze wercken!
155
  Ick kan mijn' meester niet verschoonen, die zoo stout
 
Zijn broeders gade schaeckte, en hem dat pant onthoudt.
 
Filippus, uit den aert rechtvaerdigh, wijs, en zedigh,
 
Verongelijckt geen' mensch, maer draeght zich stil en vredigh,
 
En, met zijn loon vernoeght, versmaet onnutte pracht.159
160
Hem volght geen lange sleep. hy luistert naer de klaght
 
Des onderdruckten mans, en zal, te paert gezeten,
 
Afzitten, en terstont elckeen zijn recht toemeeten.157-62
 
Hy kroont de deught, en straft de misdaet. ga nu heen,
 
En zoeck dees billijckheit by trotse Farizeen,
165
Die Flippus haeten, en Herodes boosheit stijven.
 
Ick zie een donckre wolck uit oosten herwaert drijven,
 
Arete, uit wraecke van zijn dochter, op de been,167
 
En 't Galileesch gebiet met Arabije aen een,168
 
Een' zwaeren veltslagh, op Herodes bodem, waegen.
170
Wat kost een geile lust al bloet en nederlaegen!
 
Te Macherunte quam, heel spa na zon en dagh,171
 
Herodes uit den slaep benuchteren, en zagh*
 
Wat hy bedreven had, lichtvaerdigh dol en droncken.
 
Hem rouwt niet dat de man het hooft is afgekloncken,
175
Maer, om zijn' droncken eedt te houden tot het endt,175
 
Al 't volck ter wraeck te zien geterght, en aengeschent,176
 
En duizenden alom opstuiven, om met schaeren
 
Den lasterschuldigen in zijnen schilt te vaeren.178
 
Kranckzinnigh spoockt hy, al de zaelen door en door.179
180
Het hof gesloten, geeft wat aenhoudt geen gehoor.
 
Hy gunt des andren daeghs Joannes leerelingen*
 
Op 't aenzoeck eerst gehoor. zy smeecken droef, en dringen182
 
Om noch den jongsten dienst te schencken aen het lijck,
 
Eene arme en slechte bede, en buiten last van 't rijck.184
185
Nu zwijght de stomme mont voor heeren en gemeente.
 
Men voert geen oorlogh om een' dooden mans gebeente.
 
Den ongerusten zal 't noch paeien, na de straf,187
 
Dat hem eene uitvaert wert gegunt, en eerlijck graf.
 
Herodes overwoegh het aenzoeck van weêrzijde,*
190
En bleef zoo niet verstockt of hy hem 't graf benijde;190
 
Dies wert hun 't lijck gegunt, behouden dat ze stil191
 
Het lichaem van der hant, om oploop en geschil192
 
Te mijden, ergens in een' hoeck ter aerde braghten,
 
Met een paer ezelen. de leerlingen bevrachten*
195
De slaefsche dieren met de muilbaer, daer de kist195
 
Van overschaduwt wort, en, eer het iemant wist,
 
Vertrockenze by nacht, gelijck hun 't hof belaste.
 
Zoo raeckte 't lichaem by het koningklijck Sebaste198
 
Ter aerde, in 't keldergraf, daer Helizeüs rust,199
200
En helt Abdias, twee profeeten, die met lust
 
Zich queeten voor de wet, in Achabs scherpe tijden,
 
En onder Jesebel, beproeft door bitter lijden,
 
Gelijck Joannes door Herodes, en zijn boel.
 
Zoo rustenze alle dry in eenen zelven stoel.
205
Het heilige gebeente, in 't eerste fel bevochten,*205
 
Wrocht wonderdaeden, dreef de brullende gedroghten206
 
Des afgronts naer hun hol, en onderaertsche kolck,
 
En wert ter noodt bezocht van allerhande volck.208
 
Zy vielen droevigh op de dootkist, eerze scheidden,*
210
Op datze dus voor 't lest hunn' meesters lijck beschreiden:
 
Nu slaep, ô engel, slaep: gy hebt den strijt volstreên.
 
Gy leerde en oefende ons door vasten, en gebeên,
 
En strenge boete, en weest, toen gy het lichaem bade,213-vlgg.
 
Van 't water der Jordaene, op 't waschbadt van genade,
215
En Jesus dienst, die ziel en lichaem teffens wast.
 
Wy gaen Emanuël, naer uwen trouwen last,
 
Opspooren, om zijn spoor te volgen met ons stappen.
 
Toen klommenze uit het graf, langs twalef keldertrappen.
 
Zy wonnen Gilboaes geberghte, en weder neêr-*219
220
Gestegen, gaven zich naer 't Galileesche meer,
 
Daer Jesus leeraert, wien zy droef hun wedervaeren221
 
Ontvouden. hy ontfingze aldus op deze maeren:
 
Beweent Joannes niet, den liefsten speelgenoot*223
 
Van 's hemels bruidegom: hy slaept, en is niet doot,
225
En zal in heerlijckheit verrijzen door een' stercker.225
 
Wy willen haest zijn' geest bezoecken, in den kercker226
 
Der zielen, daer hy alle aertsvaders, en met een
 
Profeeten, koningen, en heiligen, voorheen
 
Gestorven, troost dat wy, uit vaders schoot, beneden
230
Gedaelt, gelijck een hooft, verknocht aen zijne leden,
 
Hen komen rucken uit het onderaerdtsche slot,
 
En voeren in het licht, voor 't aengezicht van Godt:
 
Doch rept noch van geen zege: een felle strijt moet voorgaen:
 
En bruischt de kruisstorm hardt; men kan het onweêr doorstaen,
235
Indien de vader zelf, uit 's hemels hoogen troon,*
 
De hant biet aen den zoon, den allerliefsten zoon.
 
Herodes moet hem eerst, gelijck in een vertooning,237
 
Beschimpen, en, in 't wit gewaet, gelijck een' koning
 
Der Joden, zenden aen den lantvooght, elck ten spot;
240
Als hunne oneffenheit zich, door den schimp van Godt,240
 
Het Woort, een Galileer gescholden, laet beslechten.
 
Wy zien Areta noch zijn schoonzoons hof bevechten,*242
 
En vorst Herodes, met Herodias de boel,
 
Van Rome in ballingschap geschupt uit zijnen stoel.243-244
245
Joannes eer zal stant door volgende eeuwen houwen,
 
De keizerin Helene een kerck ten hemel bouwen,246
 
Omtrent den oever der Jordaene, daer hy blonck
 
Van heiligheit voor Gode, in zijne rotsspelonck.243-48
 
Begeeft u midlerwijl gerust in ons geleide.
250
Toen voer hy over 't meer, dat Galilea scheide250-vlgg.
 
Van 't lantschap Galaäd, Manasses erfgebiet,251
 
Om uit Herodes oogh te schuilen in 't verschiet
 
Van een woestijne, daer uit alle steên de menschen,253
 
Hem volgende, van harte om zijnen opgangk wenschen.254
255
  Maer 'k hebbe alree te lang gezwegen langs wat baen*
 
Joannes ziel, ontboeit van 't lichaem, is gegaen
 
Der vadren geesten, in de scheemrende waeranden,257
 
Verkuntschappen hoe Godt Messias, nu voorhanden,
 
Hen haest verlossende ten hemel voeren zou:
260
Want op dien droeven dagh, toen Adam, in zijn trou
 
Bezwijckende, met recht wert uit den hof gestooten,
 
Bleef niet alleen om laegh het paradijs gesloten,
 
Maer oock de goude poort van 't hemelsche palais,
 
Voor al zijne afkomste. om Joannes hellereis264
265
Nu naer te stappen, en in 't klaere licht te brengen,265
 
Behoeft zich 't englekoor in dit gezangk te mengen,266
 
En mijne bloode stem te stercken met zijn wijs.
 
Gy hemelkooren, die, verruckt in 's hooghsten prijs,*268
 
Gewoon zijt uwen galm te rollen door de boogen
270
Van 's hemels kerckgewelf; daelt neder uit den hoogen,
 
En helptme een' engel, van het lichaem hier beneên271
 
Ontslagen, op het spoor der vadren innetreên272
 
Naer 't onderaerdtsch gewest. verwerftme, om niet te missen,
 
't Geley van Rafaël in dees geheimenissen.274
275
Hy daelt, en onderwijstme. ick luister naer 't bericht,
 
Dat voorlicht, en veur spoock noch helsche geesten zwicht.276
 
De poel, daer Lucifer ten halze in quam te smooren,*
 
Gaept wijt, en spalckt den muil wijt open tot aen d'ooren.278
 
Men vaert'er in ruim schoots, met paerden en karros,279
280
Eerst over keizelsteen, en dan door kreupelbosch,280
 
En heggen, wilt en woest. de wegh in 't ommezwaeien*
 
Loopt enger, anders dan de wenteltrappen draeien,282
 
Of als kinckhorens, die neêrrollen op een punt.283
 
Het koestrend licht, in 't eerst den ingangk noch gegunt,284-vlgg.
285
Verflaeut allengs, en als 't vergeet zoo diep te dringen,
 
Genaeckt men twijfellicht, en avontschemeringen:
 
Gelijck wanneer de zon, beneên de kim gedaelt,
 
Noch schijnsel nalaet, dat een poos ter zee uitstraelt:
 
Dan is het nacht noch dagh, of dagh en nacht gemengelt,
290
En teffens duisternis en licht door een gestrengelt.
 
Men wandelt hier, gelijck in maeneschijn by nacht,291
 
Wanneer het hemelsch heir in orden treckt te wacht,
 
En op zijn ronde past, langs diamante wallen,
 
Waeruit de kroonzucht quam voorover nedervallen,294
295
Die, met de benden der gebroedren, troon by troon
 
Opsteigerende, Godt durf vliegen in zijn kroon.
 
De nachtvorst houdt zijn hof in vlammen, op den navel*297
 
Des afgronts, schuw van zon, in roock en smoock en zwavel;
 
Een gruwzaem woest begrijp, vol spoocks, en overkropt299
300
Van godelozen, elck naer zijn verdienst, gestopt
 
In barrenovens, of verrotte stanckgioolen.301
 
De scherreprechters, wien 't verdoemrecht wiert bevolen
 
Streng uit te voeren, in den naem van 's afgronts godt,
 
Bekleeden elck hun ampt, en eeren 't nachtgebodt.304
305
d'Een voert'er zwavel aen, met heele zwavelbooten,
 
En roeit door dicken damp, zoo wijt de vracht kan vlooten,306
 
Op eenen vlammestroom, dan derwaert aen, dan hier:
 
Een ander voedt met traen en oli 't gulzigh vier:
 
d'Een nijpt de lastertong met gloeiendige tangen:
310
Een ander geesselt, aen een wip, den halfgehangen310
 
Met scorpioenen, dat het bloet beneden drupt:
 
d'Een blaest in 't helsche vier: een ander stoockt, of schupt
 
De kool en asschen uit de kolck, en schreeut om voetsel313
 
Van brant, hem toegevoert van adderengebroetsel,
315
Elck om 't wanschapenste, gemengt uit mensch en dier,
 
Veel tronien in een geroert, met eenen zwier316
 
Naer wolf, en leeu, en draeck, en beer, en wilde zwijnen;
 
Al stoockebranden, fix op moortpriem, en venijnen,318
 
Op strop, en knods, en roer, en bijl, en dommekracht.319
320
Is ergens eenigh licht; het is hier eeuwigh nacht;
 
Ten waer 't opwellen van den roock, met kracht gedreven,
 
En lang in arbeit, baerde, om 't vier wat lucht te geven.322
 
Men huilt van kille koude om 't snippen van den vorst,323
 
Of hijght zijn' aêm ten endt, van onuitleschbren dorst,
325
Naerdien de drooge keel inwendigh brant van hette.325
 
Waer rolt nu 't wijnvat, daer de dronckert zich op zette,*
 
Als in zijn' zadel, een gantsch etmael, nimmer mat,
 
Tot dat de droncken helt van 't paert aen duigen spat?328
 
Wat baet de spaerpot van den gierigaert, bezeten
330
Van 't gelt, by een geschraept met een verdoemt geweeten?
 
Waer berght zich nijdigheit, wiens hart verteert van spijt,
 
Om 's naesten welvaert, daer zy geene scha by lijdt?
 
Wat helpt de wreetheit en de wraeck het bloetvergieten,
 
Daer zy in bloet verzinckt, dat om haer stroomt by vlieten,334
335
Die, noit verdroncken, een klaeroen hoort, die verwoet
 
Gewelt, en wraeck, en moort haer luide in d'ooren toet?
 
Wat helpt nu bloetschande en schoffeeren van Godts maeghden,
 
Die door haer zuiverheit het zuiverste oogh behaeghden?
 
Een korte keteling van wellust boet men hier339
340
Op ysre pennen, met de voeten in het vier.
 
De traegheit kan, genoopt van onrust, nergens duuren,341
 
Om 't reuckeloos verzuim der onherhaelbaere uuren.342
 
Met welcke een' kraeuwel wort de misdaet aengetast!343
 
Hoe droef de schult beklaeght! hoe wenschenze afgevast,
345
En arm, in 't haeren kleet met waecken en gebeden,
 
De schult te boeten; moght men opwaert van beneden
 
Opstijgen in genade, en in gena herstelt,
 
Bedencken hoe de tijt aen oogenblicken smelt!348
 
Maer al vergeefs: wie eens van Godt wort afgezondert,
350
Komt in der eeuwigheit niet weder opgedondert,350
 
Uit dezen jammerpoel. de wegh valt veel te steil,
 
De hellewacht te wreet, die, zelf van hoop en heil
 
Versteecken, niemant gunt verlichtinge in zijn quaele,
 
En dat hem d'oude zon een' oogenblick bestraele.
355
'k Verzwijgh de misdaên, en zoo veelerhanden slagh
 
Van straf te melden, in een barning van beklagh.356
 
Men kon hier eene lijst oprollen van tyrannen,357
 
En afgoôndienaers, en godtslastraers, ingespannen358
 
Uit wrevel tegens Godt, natuur, en Moses wet;
360
Alle overtuight, en klaer verwonnen van hun smet,360
 
Ter helsche pijnbancke, elck uit zijnen hals gewrongen.
 
Maer stijgenwe op. een kring, noch hooger uitgedrongen,*362
 
Bedwingt de zielen, in een zachter strafbesteck,
 
Daer zy, ter zuiveringe en boete van haer vleck,
365
Den tijt verwachtende, op een zalige uitkomst hoopen,
 
Wanneer het uurwerck van de smerte is afgeloopen:
 
Waerom de veltheer der befaemde Machabeen,367
 
Tot haer verlichtinge, een' schat zilvers broght by een,
 
Om in Jerusalem, ten offerzoen der dooden,
370
Besmet met heidensche en afgodische kleenooden,370
 
Gebeên te storten, naer de maet van dit getal;
 
Een teken dat de ziel in 't lichaem opstaen zal.372
 
De derde ringk bewaert onnozelen genadigh,*373
 
Die, ongezuivert, en gerekent erfmisdaedigh,
375
Om 's eersten vaders smet, niet stijgen naer den boogh375
 
Van 't zuiver licht, daer Godt, zoo diep in 't licht, zoo hoogh376
 
Gezeten, op een' troon van heldre Cherubijnen,376-377
 
Zijn aengezicht ontdeckt, en alle zonneschijnen
 
Verdooft: gelijck de zon het blinckende gestarnt,
380
Dat 's midnachts aen de lucht, gelijck karbonckels, bernt,
 
Al teffens bluscht, zoo dra zy 't hooft heft uit de vloeden.381
 
Hier wort geen smert gevoelt, geen bondel slangeroeden
 
Gesleten op een ziel, die, met een' quaeden struick383
 
Verknocht, geen wilkeur had, verstant, noch reêngebruick.384
385
Wanneer d'almogentheit dit groot heelal zal stroopen
 
Van d'oude huit, staet haer door Godts gena te hoopen,385-386
 
Of zy verheerelijckt moght stijgen, hem ten prijs,387
 
Ter kimme uit, in een nieu geschapen paradijs.388
 
De bovenste ommezwaey bewaert, na tijtlijck lijden,*389
390
Der vadren geesten, voor en sedert Noahs tijden,
 
In Gode ontslaepen, en van 's lichaems juck ontlast.
 
Zy waeren hier in hun waerande, en hoopen vast392
 
Op Godt Messias, troost, en toevlught aller vroomen,
 
En roepen: Heilant, zult gy niet te voorschijn komen?
395
De tijt, voorheen gespelt aen 't vaderlijck geslacht,
 
Is omgekomen: zet uw woort eens in zijn kracht,396
 
Belofte, en profecy, en voorbeelt, daer onze ooren397
 
En oogen, eeuwen lang, u klaer in zien en hooren.
 
Laet alle schaduwen eens wijcken voor het licht.399
400
Verlicht ons met uw' glans, en zaligh aengezicht.
 
Dus badenze, als op slagh de glans der morgenstarre,*
 
Een voorbo van Godts zon, Joannes, snel van verre
 
Neêrdaelende onder d'aerde, in dees waeranden scheen,
 
Voor wien de schaduwe verflaeuwende verdween:
405
Gelijck des morgens, als de dagh begint te kriecken,*405
 
De nachtegaelen voort, die 's levens voorzon riecken,406
 
Uit hunnen droom geweckt, aen 't zingen slaen in 't woudt,
 
Van zilvren druppelen, als perlen, versch bedout.
 
De zang begint door 't oor ter zielen in te dringen.
410
Men zietze in laurentack en mirtetelgen springen.410
 
De vogelvlucht, verlieft op vrolijck boschgeschal,411
 
En haeren eigen zangk, loopt groot gevaer, en zal,
 
Tenzy ze zich betoomt, in 't schichtige verblijden,413
 
In eene zoete zee van galmen schipbreuck lijden.414
415
  Zoo ging 't, als Godts herout, op 't juichen van hun stem,
 
Ter kerckerdeure, die snel toeviel achter hem,
 
En niemant uitlaet, in quam drijven, langs de baene,
 
Voorheen getekent. hy hielt met een standertvaene,418
 
Waerop een lam, waerin de naem van Jesus stont,
420
In dees waerande stant, al wat hier waerde, in 't ront
 
En lang en bree, quam flux van blijschap aengedrongen.
 
Op 't luidt triomfgeschal van huppelende tongen,*
 
Komt al het zwart gespoock opdondren uit zijn hol,423
 
En brult, en briescht, en huilt, en schuimbeckt, wreet en dol,
425
Om 't onverwacht gezicht. zy zien, in 't schemerdoncker,
 
Op 't voorhooft eene star uitstraelen, als 't gefloncker
 
Van een' karbonkel, in oostindisch gout gevat:427
 
En zy, die eerst, dus helsch in boosheit uitgespat,
 
Opdondren, stuiven elck zijns weeghs, met schrick bevangen,*
430
Voor Jesus naem, en 't Lam, door heimelijcke gangen:
 
Gelijck een wolfskudde, als de herder, opgedaeght
 
Met zijnen staf, haer fors en fel ter stalle uitjaeght:
 
Zoo gaenze druipen, en erkaeuwen d'oude wrocken,433
 
En licken hunnen staert, van achter ingetrocken.434
435
  Maer hoe ontvout men best hoe uitgelaeten bly
 
Het hier krioelt en woelt: gelijck een burgery,*
 
In een belege stadt [van overal besloten,437
 
Bestormt, en met den ram geramt, en fel beschoten
 
Met schricklijck slingerschut,] geduurigh dagh en nacht439
440
Op 't lange beloofde ontzet van haeren schutsheer wacht:
 
Indien de voortoght eens met kracht koom' door te breecken,441
 
En 's konings standertvaen ten toren uit te steecken,
 
Dan rijst het hart des volcx [van groot verlangen moe,
 
En afgepijnt van hoop] tot aen den hemel toe.
445
Men ziet de veltbanier op poort en vryburgh zwaeien,445
 
En hoort de krijghsklaeroen alree triomfe kraeien.
 
Dan krimpt 's erfvyants moedt, in een benaeude lucht,
 
En let op middelen hoe hy by tijts ontvlught,
 
Joannes zet zich, om den toevloet aller vaderen,*
450
Die hier, als byen in een' byenkorf, vergaderen,
 
Te monstren, op een hooghte en heuvel, braef in stant,451
 
De standertvaen gevat in zijne slincke hant,
 
De rechte deckt het hart: gelijck hy plagh te leeren,
 
En in zijn wildernis veraerden, wolven, beeren,454
455
Oock tigers, aen den bant te leggen van zijn tong,
 
Wat hoort men een gejuich van zielen, out en jong,
 
En allerhanden staet, om dien herout t'aenschouwen,
 
Elck even vierigh, en gestut met vast betrouwen
 
Op Godt, die uit gena zijn heilbeloften sterckt!459
460
Men ziet'er hoe een geest in zoo veel geesten werckt,
 
En hen in orden schickt: gelijckze, op 't hoogh geleide,*461
 
Voorheene in 't lichaem, door woestijn en barre heide
 
Optogen naer 't beloofde en vruchtbre Kanaän;
 
Een heerlijcke orden, en eendraghtigh wetgespan:464
465
En hier was 't noodigh datze in orden langs hem traden:
 
Zoo kon zijn aengezicht alle oogen best verzaeden.
 
Nu laet ons uitzien naer dien grooten ommegangk,
 
En hoe Joannes ziel veel zielen, zonder dwangk,
 
Op eenen oogenblick, eenstemmigh kon vergaêren:
470
Gelijck een meesters hant veel keelen, veele snaeren,*
 
Door 't houden van de maet vereenight in 't gemeen,471
 
Een' strijt van klancken, zoet gesmolten onder een.
 
Vooraen stapt Adam, d'eerstgeschapen, en gekoren*473
 
Tot eene onsterflijckheit, hem en zijn zaet beschoren.
475
Zyne egade Eva treet al juichende aen de zy,
 
En welkomt met haer' heer Joannes even bly,
 
Die ziet twee Adams net elckandere gelijcken.477
 
Zy roepen: wellekom in d'onderaerdtsche rijcken.478
 
Wat tijding brengtge ons in het tweelicht hier beneên?479
480
Joannes zegt: hy komt de slang het hooft vertreên.480
 
De groote heilant komt naer d'onderaerdtsche plecken.
 
Het ronde heiljaer kan zijn ronde niet voltrecken,482
 
Of hy zal uit het licht, [onthou wat ick beloof]
 
Ter helle inberstende, den afgront zijnen roof
485
Met kracht ontweldigen, en, tot een zegeteken,
 
Den standert van het kruis ten hemeltransse uitsteecken.
 
Zy traden naeu voorby, of Abel volghde, en quam
 
Recht achter hen, gelijck een voorbeelt van Godts Lam,
 
Waer op Joannes wees. toen volghden al de neven,*489
490
Den hemel aengenaem, om hun godtvruchtigh leven.
 
Aertsvader Noah, die alleen den weereltvloet*
 
Met zijn gezin ontzwom, scheen blijde en welgemoedt
 
Te treden op dees maer, in 't midden van de zielen,
 
Die, tijdelijck gestraft, door boete Godt bevielen.494
495
Na deze wolck verscheen aertsvader Abraham,*
 
De vader van 't geloof, en uitgelezen stam496
 
Van zoo veel telgen, die hier noch in lommer doken.
 
Hy riep: ick zie, Godt lof, den dagh eens opgeloken,
 
Waer naer mijn hart verlangde: en Zacharias zoon499
500
Sprack: grootvaêr, zijt getroost: hy is uit zijnen troon
 
En vaders schoot gedaelt, ten toevlught der geslachten,
 
Die met verlangen op zijn blijde toekomst wachten.
 
Toen trat het stamhuis met d'aertsmoederen voorheên:*503
 
Waerna Melchisedech zich openbaerde alleen,504
505
Die, teffens koning, en Godts priester, Abram deelde
 
Het Godtgeofferde, dat levendigh afbeelde
 
't Onbloedigh offer, in te stellen van Godts zoon.
 
Toen zagh hy Moses, met de roede en tien geboôn,*508
 
Omscheenen van een' glans, zich vrolijck openbaeren,
510
En Aron aen zijn zy, voor eene wolck van schaeren,
 
Het wieroock zwaeien, in 't aertspriesterlijck gewaet.
 
Zy riepen: morgenstar, en schoone dageraet,
 
Waer blijft de zon, die al de weerelt komt verlichten?
 
Wy gaen, als schaduwen, voorby. hy koom': wy zwichten514
515
Van zelf gewilligh voor dien oirsprongk van gena,
 
Met onze diensten. hy verschijne niet te spa.516
 
Geen wetgebaeren, noch zoenoffers, versch geslagen,517
 
Verzoenen Godt. geen bloet kan onze zielsmet vaegen.518
 
Joannes sprack: dat 's recht. het heilighste offerlam519
520
Genaeckt. laet vaeren uw gesmoock en outervlam.
 
Het komt de misdaet in een zuiver waschbadt baden,
 
Met eenen in zijn bloet. zy groetten hem, en traden
 
Voorby: maer Moses in 't voorbytreên zagh noch om,
 
En riep: het lustme hem eerlange wellekom
525
Te heeten op den bergh van Thabor met Helias,
 
Uw levend voorbeelt, en het aenschijn van Messias
 
t'Aenschouwen, als een zon, waer voor uw star zich buight,
 
Daer Godt de vader weêr van Godt den zoon getuight,528
 
Die, in het sneeuwit kleet verheerlijckt, ons laet hooren
530
Hoe zwaer een kruis, hoe schoon een kroon hem is beschoren.524-30530
 
Hy scheide, als Mirjam met haer reien in een' drom*531
 
Van vrouwen aentradt, en al zingende op haer bom
 
Quam danssen, nagevolght van trommels en schalmeien,
 
Waerop de stammen haer nadanssen, en geleien.534
535
Na hen ruckt Josua met Kaleb moedigh voort*535
 
Voor 't heir, dat Godts Jordaen zagh splijten, en de poort536
 
Van 't maghtigh Jericho, door Godts bazuin getroffen,
 
Met muur en toren fel ter aerde hoorde ploffen.
 
De rechters sloten 't heir. hy eerde Gedeon,*539
540
En Samson, Jeptha me, die Ammon overwon,540
 
Oock Efraïm, maer zijn belofte deerlijck boete,
 
Toen d'eenige erfgenaeme onnozel hem gemoete.
 
Godtvruchte Samuël, een rechter en profeet,*
 
Droegh noch de zalfbus: en de glans van Jesse treet*544
545
Hem moedigh na, gekroont met diamante straelen.
 
Dees, met een' witten sleep van vrolijcke kooraelen,546
 
Begint op zijne harp te zingen, en voor hem
 
Te danssen, Godt ten prijs, als in Jerusalem
 
Voor Arons bontkist, in de heilige ommegangen.549
550
Joannes luistert naer zijn keel en lofgezangen.
 
Hy zong: ten leste komt het lang gewenschte licht,*
 
In droeve schaduwen, de waerheit van ons dicht552
 
En profecijen, naer zijn heilbeloften, stercken.553
 
De hemelsche gena verdooft de wonderwercken
555
Der scheppinge, en de maght, den vaderen bekent;
 
Een maght, die, scheurende het schuimende element,556
 
Het huis van Abraham, uit Faroos duisterheden,
 
Geleide in Kanaän. wy zuchtten hier beneden
 
In dezen kercker, zoo veele eeuwen achtereen.
560
Hier woont stilzwijgentheit en naerheit teffens. geen
 
Geluit van vogels, die uit telge in telge springen,561
 
Verneemt men: noch de strael der zonne kon oit dringen
 
In dees waeranden, daer wy waeren: en geen daeu
 
Verquickte oit gras en bloem. dees streeck, te teêr en flaeu,
565
Draeght bloemen zonder kleur, en vruchten zonder leven.
 
Den stommen is 't gewest der zuchtenden gegeven,566
 
Op hoop van namaels eens het nieu Jerusalem567
 
t'Aenschouwen, daer men Godt, met een gemeene stem,568
 
Eeu in eeu uit, zijn' prijs uit eenen mont zal schencken.
570
Hoe kan ick laeten aen mijn out gezangk te dencken,
 
Dat d'alleropperste, in 't beloven zoo getrou,
 
Door zijn' gezalfden, dees metaele poorten zou
 
Aen stucken smijtende, den kercker openbreecken,
 
Mijn ziel ontboeien van 't gewelt der helsche streecken,572-74
575
En voeren zijnen roof in 't hemelsch vaderlant.
 
Aertsenglen zongen lang, gevolght van mijnen trant:
 
Sluit op, zet op de poort: sluit op het hof der hoven.577
 
De heer der heeren, als een vloeck, van elck verschoven,
 
Getreên, gelijck een' worm, gelaeft met galle en eeck,579
580
Verschijnt, op dat hy zich aen al zijn haeters wreeck',
 
En zette aen 's vaders zy, daer d'englen hem, in 't midden
 
Van 't licht, zoo diep in 't licht, wierroocken, en aenbidden:
 
Terwijl aertsvyanden, de Heidens en de hel,
 
Zich nederworpen voor 's verwinners voetschabel.583,584
585
Ick heb, van hooger hant, en door den geest gedrongen,585-vlgg.
 
Het bruiloftsliet en zijn triomfen lang gezongen:
 
Maer 't zou my lusten, sprack de koning, uit uw' mont
 
t'Aenschouwen Godts gedaente in 't lichaem: want gy kont
 
Hem met de verwen van uw tong naer 't leven maelen.
590
Al d'ommegangk houdt stant. de goddelijcke straelen
 
Der opgereze zon des heils bescheenen u,
 
Op 't schoonst van haeren dagh. getrouwe jongling, nu
 
Laet hooren hoe hy is, naer wien alle eeuwen wenschen,
 
Genoemt op mijne harp den schoonsten van de menschen.594
595
  Joannes sprack: ô licht van out Jerusalem,*
 
Hoe zoude ick weigeren uw koningklijcke stem
 
Te volgen: schoon gy hem in zang naer 't leven schildert,
 
Zoo lang eer Godt my riep, om al wat leght verwildert
 
En woest te bouwen, en een vlacke en effe baen
600
Te wijzen aen den helt, op wien uw toonen slaen!
 
Hy is noch kort, noch lang, maer reizigh, middelmaetigh,601
 
Aenzienelijck van leest, eerwaerdigh en heel staetigh602
 
Van opzicht. wie hem ziet, bemint hem, en ontziet:603
 
Terwijl hy lieflijck treckt, en treckende gebiet.
605
Het haer kastanjebruin is effen tot aen d'ooren,
 
De lock, van d'ooren af blaeuachtigh, zwaeit van vooren
 
Gekrult, met eenen glans om neck en schouders heen.607
 
Het haer scheit, naer de wijs der strenge Nazareen,608
 
Zich midden op het hooft. het voorhooft, blijde en simpel,609
610
Is als het aenschijn, daer geen vleck op hecht, noch rimpel,
 
En met een gloeientheit gemengelt min of meer.611
 
De baert valt jeughdigh dicht, en, zacht geklooft, vloeit neêr
 
Op zijne borst, doch niet te lang, en is van verwe
 
Gelijck het haer op 't hooft, of recht als rijpe terwe.614
615
Het opzicht rustigh, en, niet traegh in 't gadeslaen,615
 
Maer snel, leert wackerheit: en Jesus oogen staen
 
Zoo blaeu als hemelsch blaeu, oock niet misdeelt van luister,
 
Beschaduwt boogswijs van de winckbraeu zwart en duister.
 
Dus leert hy minzaem, en bestraft met groot ontzagh.
620
Verwacht hem haest. mijn star verkuntschapt u den dagh.620
 
Na koning David volghde een koningklijcke rye*
 
Nazaten, noit besmet van Heidensche afgodrye.
 
Vier hooftprofeeten, en de zes paer mindren treên623
 
Hen naer, elck met een boeck. de leeraers der Hebreen
625
Zien vrolijck en getroost: en Isaïas, broeder*
 
Van Asarias, zeght: nu is des volx behoeder
 
Voorhanden: maer hy moet, als een onnozel lam,
 
Eerst naer de slaghtbanck treên, geduldigh, stom, en tam.*627-28
 
Joannes sprack: ick wees den leerling op Messias,629
630
Het Lam, waer van gy spelde. ô vader Isaïas,
 
Geen schilders hant zal hem zoo levende op panneel
 
Of doeck uitbeelden met haer verwen en penseel,
 
Gelijckge met uw pen den heilant naer het leven,633
 
In zijn vernederinge en kruisgangk, hebt beschreven.
635
Hezechiël, de zoon van Busus, zeide: ô zoon*
 
Van Zacharias, 'k zie hem op der englen toon,
 
Na ons verlossinge, op den serafynewagen,637-vlgg.637
 
Gevolght van priesteren, en koningen, gedraegen,
 
Door negen heemlen heene, in 't vaderlijcke rijck.639
640
Vier dieren, in het juck gespannen, ongelijck640
 
Van aert en wezen, zien by wijlen om, en knielen,641
 
Van ronde in ronde, voor dien schutsheer aller zielen.642
 
Zy zijn uit hemelsch zaet gesproten alle vier.
 
Het eerste is een starlichte en vriendelijcke Stier,644
645
Met goude hoornen op het voorhooft, die den donder
 
Het spits biên. alle vier de voeten, blinckende onder
 
Van diamanten, treên den melckwegh op om hoogh,647
 
En flonckren, als een nieu gestarnte, aen 's hemels boogh;
 
Een Stier, die worstelende in 't perck de kroon zou winnen,
650
En waerdigh is alleen het gulden jaer t'ontginnen.650
 
De trotze Leeu, naest hem gespannen in 't garreel
 
Van perlen, brult nu met geene opgespalckte keel.
 
De mane deckt den neck, en zwaeit van wederzijde.653
 
Na hen zweeft d'Adelaer, der voglen keizer, blijde
655
Dat hy 't gespan vermeert, en waerdigh wort geacht
 
Den triomfeerenden te zetten in zijn kracht,
 
Ten hemel opgevoert met onvermoeide pennen.
 
De vierde en leste schijnt een mensch, en onder 't rennen
 
Een geest met vleugelen, gewassen uit den rug.
660
Het hemelsch blaeu gewaet, vol starren, slingert vlug
 
En luchtigh om de leên. een grooter dan Helias,
 
Wort dus om hoogh gevoert naer Godt: en Malachias,*662
 
De leste in al dien drang, riep luide: ick zie geen' mensch,
 
Maer eenen engel, Godts herout, der englen wensch.664-vlgg.
665
De boetgezant verschijnt, om Godt den wegh te baenen.
 
Toen openbaerden zich de helden met hunn' vaenen.*666
 
Men zagh'er vorsten, en befaemde Machabeen,
 
Aertspriesters, en een' sleep gemengelt ondereen.668
 
Aldus wert d'ommegang van 't out verbont gesloten,
670
En weeck den nieuwen tijt, die zijne godtgenooten670
 
Aenvoerde. d'eerste was de grijze Simeon,*671
 
Die Godt in d'armen nam, verblijt dat zulck een zon672
 
De blinde Heidens quam toelichten uit den hoogen.
 
De zaligheit, het heil van Godt, zagh hem ten oogen
675
En aenschijn uit. hy riep: Joannes, komtge hier?
 
Ick ken dien standertnaem, en eer die lamsbanier.
 
Hoe komt dat roode snoer om uwen hals te blincken?
 
Hoe durf Herodias u 't hooft van 't lichaem klincken?
 
O eerste aertsmartelaer, wat volght uw doot een faem!
680
Hoe veele kercken ziet men wijden in uw' naem!
 
Hoe veele helden, Godt ten prijs, in 't velt gedaghvaert,
 
Zult gy noch ridders slaen met uw gezegent slaghzwaert!681-82
 
Gy zult voor Ismaël het volck van Abraham,683
 
Oock dat, naer Godts belofte, uit dien aertsvaders stam,
685
Doch niet zoo zeer naer 't vleesch, zich rekent voortgesproten,684-85
 
Beschutten eeu op eeu. het bloet, om Godt vergoten,
 
Wort hoogh by Godt geschat. Joannes scheen verblijt
 
Om zulck een ridderschap, den hemel toegewijt;
 
Wanneer een blijde vlught onnoosle kinderzielen,*
690
Die, door Herodes zwaert gevelt, ter nedervielen,
 
Aenstreefde, wachtende dat haer Mariaes zoon
 
Quam kroonen met den glans der eerste martelkroon.
 
Zy zongen Jesus lof, niet zonder zich te buigen,
 
Als Cherubijnen, die om hoogh Godts lof getuigen.
695
Men zagh'er Anna, d'oude en godtgewijde weeu,*695
 
Die, nacht en dagh te koor, bykans een loopende eeu696
 
Al vastende overbroght in kuischeit en gebeden.
 
Maer toen Joannes, in de lommer hier beneden,*
 
Zijne ouders quam te zien, in zoo veel boschgeschals,699
700
Viel hy den vader en de moeder om den hals.
 
Men had hen alle dry van groote vreught zien schreien,
 
En Josef quam'er by. hy gingkze toen geleien*702
 
Met onderling gespreck, als vroomen zijn gewent.
 
Aldus wert d'ommegangk gesloten in het endt.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs