Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663 (1936)

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Joannes de Boetgezant.
Het vijfde boeck.

Inhoudt.

 
Herodias eischt streng den woetsynier ter straff'.
 
Herodes paeitze vast. de leeraer in den kercker2
 
Zent twee leerlingen om bescheit naer Christus af.
 
Zy vraegen wie hy is. gy ziet den wonderwercker,
5
  Zegt Christus. gaet, getuight al watge ziet en hoort.
 
Hy zet Joannes hoogh: dat spijt de kerckgewijden,6
 
Die drijven 't halsrecht door den koorknaep Malchus voort,7
 
Daer op 't geboortefeest de vorsten zich verblijden.8
 
De vader, na den dans der dochter, by den dronck,9
10
Bevestight met een' eedt te stemmen haer begeeren.
 
Zy eischt 's gevangens hooft. de scherreprechter klonck
 
Het in den kercker af. zy schaft het voor de heeren,
 
In eene schotel, haer' heer vader op den disch,
 
Daer elck het hooft beschimpt, en godtloos vrolijck is.
 
Hoe eene borstquetzuur, verzuimt en diep aen 't zweeren*1
 
Van een' heelmeester, die 't inkankrend quaet wil keeren
 
En schutten, harder met de hant wort aengetast,3
 
Zoo veel gevoelijcker is 't weedom, en de last
5
Der krancke, schuw van zich met smert te laeten heelen,
 
En t'ongeduldigh om de heelzaeme bevelen
 
Des wondenmeesters in te volgen tot haer heil.
 
Dus ging 't Herodias, boosaerdigh, trots, en geil,*
 
Die aen een wonde van bloetschennis vast ging quijnen,
10
En, aengetast van een' zielheeler in woestijnen,
 
Den middel vloeckt, die een gehoorzaem hart geneest.11
 
z'Is by den echten man met recht gehaet, en vreest12
 
Of haer d'onechte moght met smaet ten hove uitschuppen;
 
Dies wrockt de wraeck in 't hart: gelijck 't geduurigh druppen
15
De steenrots uithoolt: en gelijck een smeulend vier*
 
Eerst opsmoockt, dan ontvlamt, in 't ende, op 's volx getier,16
 
Een hof en heele stadt in brant zet, dat geen stroomen
 
De vlammen, aen de lucht gesteigert, kunnen toomen.
 
Zy heeft den straffer in de klaeuwen vast en wis:19
20
Maer 't rout haer dat hy leeft, in 's kerckers duisternis,
 
En ongemack, en stanck; en schat, of dit haer redde,21
 
Een wraecklust hooger dan de wellust van het bedde.
 
Gelegenheit noch tijt verzuimtze, en spreeckt by nacht*
 
Haer lief aen, daer een toght van minne hem verkracht:24
25
  'k Heb zoo veel smaets, om u en uwe min, geleden,
 
En noit om eene gaef mijn' bedtgenoot gebeden.
 
Gy weet hoe diep een wonde ick in mijn harte draegh.
 
Indien de schoonheit van dit lichaem u behaegh',28
 
En zoo veel wellusten, door mijn gena genoten:
30
'k Heb, u ten wille, naem en faem hier ingeschoten,
 
Mijn' man en vader, en al vaders huis en bloet31
 
Ten vyant. dat vermoght een prickelende gloet
 
Van liefde: en lijdtge noch [het moet u eeuwigh spijten,]
 
Dat my een wildeman in 't aenzicht durf verwijten
35
Hoe ick, uw boelschap, in bloetschennis by u zit?
 
Gedooght een koning in zijn eigen erfrijck dit?
 
Gy most al overlang dat levendigh gevoelen.
 
Ontzietge met een hant vol bloets mijn' moedt te koelen?38
 
Zoo legh ick u niet diep, gelijckge veinst, in 't hart.
40
Dus sprackze al zuchtende, en hy zuchte om haere smert:
 
Dat voeldeze, en ontfing aenminnigh hem in d'armen.
 
De minnegloet begon t'ontvoncken en te warmen
 
Den uitgekoren en gestreelden: en de brant
 
Ontstack alle aders, mergh, gebeente, en ingewant.
45
Toen smoltenze onderling in zulck een' gloet van weelde.
 
Zoo stont een korte lust, die Eva zich verbeelde,
 
Een montvol appelsaps, genoten tegens Godt,
 
En zijnen klaeren wil, en uitgedruckt Gebodt,
 
Den lustgenoot en haer, en hun bedorve neven49
50
Op schipbreuck bey van ziel en lijf en 't eeuwigh leven.50
 
De koning, door 't genot der schoonheit dus verplicht,51
 
En overwonnen, zagh in 't drijvende gezicht52
 
De dry bevalligheên, en minnegeesten zweven,
 
En trooste haer, en sprack, ter danckbaerheit gedreven:*
55
Het waer een arm geschenck, ô schoone roozemont,
 
Van englen waert gekust, dat wy u nu terstont,
 
En al een wijl geleên, den vloeck der majesteiten57
 
Toedoemden. gy behoeft niet scherp hierom te pleiten:56-58
 
Maer 't heeft bedencken of de staet het lijden kan,
60
Om eenen woestynier, een' weereloozen man,
 
De kroon te waegen, en het rijck in roer te zetten.
 
Gy zaeght in 't vangen hoe men paste op kroon noch wetten:
 
En luttel scheelde 't of men hadde ons aengerant.
 
's Mans aenhang is te groot in Syrie, en al 't lant.64
65
Men noemt hem Godts profeet. sla hant aen Godts profeeten:
 
Gy quetst den appel van Godts oogen, uitgekreten
 
By 't volck, als Jezebel en Achab in hun tijt.
 
Men dreight ons in het hart des lants: en buiten zijt68
 
Gy met ons in den haet der naeste nagebuuren.
70
Mijn broeder Flippes dreight van 't noorden mijne muuren,70
 
Uit wraecke, om dat ick u wechvoerde, en 't gastrecht schon:
 
En d'Arabier Arete, in 't opgaen van de zon,72
 
Wort van mijn gemaelinne, in vaders rijck gevloden,73
 
Ten oorloge aengehitst. wat lijde ick van de Joden,
75
Een wederspannige aert, al lasteringe en smaet!75
 
En hoe het tusschen dien gebuur Pilatus staet,76
 
Den lantvooght Pontius, en ons, is u gebleken.
 
Hy is genegen zich in 's nabuurs zaeck te steecken,
 
En neemt al wat hem tot zijn' aenwas dient te baet.
80
Verschoonme dan een wijl. ick blijve uw toeverlaet,
 
Gevoele u leedt met smarte, en legge op mijne luimen,81
 
En wil, zoo dra de tijt eens rijp is, niet verzuimen
 
Te wreecken al uw leedt aen dezen woestijnier.
 
Zoo spreekt hy. zy bedanckt hem met een' lieven zwier84
85
In d'oogen, en hy, moede en mat van haer te kussen,
 
Zoeckt weêrgekust den slaep, of die zijn zorgh kon sussen:
 
Maer zy verneemt geen rust: want d'onrust van de wraeck*87
 
Houdt schiltwacht in het hooft. in d'oogen komt geen vaeck.
 
Haer dunckt zy hoort: gy zit in bloetschande en in schennis,
90
En broght uw schaemte en eer ter kercke, zonder kennis.90
 
Joannes, daar hy vast in 's kerckers schaduw zat,*
 
Hoorde uit den leerling hoe de heilzon, lant en stadt92
 
Omschijnende, het volck door kracht van wonderdaeden
 
Verlichte, en heelde al die om troost en noothulp baden;
95
Oock hoe een jongling, op een dootbaer uitgestreckt,
 
Uit zijnen ysren slaep te Naïm wert geweckt:
 
Waerop hy daetlijck een paer trouwe leerelingen*97-vlgg.
 
Afvaerdighde, die naer het wijste orakel gingen,
 
En vraeghden uit hunn' last; of hy niet was dit hooft,
100
Dat, rijck van Godt gezalft, den vadren wiert belooft;
 
Of allen stammen noch een ander stont te wachten,
 
Om hunnen hals t'ontslaen van 't juck der helsche maghten.
 
Zy volghden 's meesters last, en vraeghden 't recht van pas,103
 
Daer hy, vast bezigh, een verlege schaer genas,104
105
Den nachtgeest uitdreef, en den blinden holp aen oogen.*105
 
Toen sprack Emanuël: getuight Godts alvermogen.106-vlgg.
 
Ontvout uw' meester klaer al watge hoort en ziet.
 
Gelooft uw oor en oogh, en mijn getuighnis niet.
 
De blinde aenschout den dagh. de lammen krijgen voeten.
110
De dooven ooren: ja de priesters zelve moeten
 
Bekennen hoeze een ry melaetschen, lang geknaeght
 
Van heelloos evel, rein van smetten zien gevaeght.112
 
De lijcken waecken op, en dees verstockte Joodtschap,
 
In 't hemelsch arm, wort rijck door ons genadeboodtschap.114
115
Geluckigh is hy, die niet struickelt op dien steen,115
 
Dat Godt verlichaemt uit den hemel elck verscheen.
 
Zy keeren weêr, en 't grootste orakel van Godts waerheit*117
 
Begon Joannes lof aldus, in volle klaerheit,
 
t'Ontvouwen voor het volck, van overal by een:
120
Is Zacharias zoon nu in uwe oogen kleen
 
En slecht, naerdien hy zent om licht aen my t'ontsteecken?121
 
Dees wert by 't kleene, en ick by 't groote licht geleken,
 
Het moederlicht, daer al wat licht hoeft vier by haelt.
 
Zoo gy hem slecht acht, hoe liep elck dan afgedwaelt
125
Dus wijt de steden uit naer wilde woestynyen?
 
Was 't om een wanckel riet te zien aen alle zijen
 
Zich buigen naer den wint? dat is Joannes niet.
 
Hy staet onwanckelbaer, als een kolom, ontziet
 
Geen koningen, ten halze in overspel verdroncken,
130
En helsche gruwelen. hy tuchtight in speloncken
 
En kerckeren het lijf, en leeft by armen kost.
 
Of woudtge een' tegens kou zien zacht en warm gedost,
 
En heerelijck in zijde en purper uitgestreecken?133
 
Zoeckt pracht en prael in 't hof: daer krielen hofgebreken:
135
Daer is de weerelt met pluimstrijckery gedient:
 
Daer houdt men koningen, om snoot genot, ten vrient,
 
En schuift Godts wet en Godt om staet aen d'eene zijde.137
 
Of zocht gy een' profeet, die zich ter waerheit wijde?
 
Dat was, dat is hy noch, en meer dan een profeet,
140
Die, aengezocht tot eer en aenzien, my beleedt
 
Voor Godts gezalfde, en zich een' boschgalm in woestijnen,
 
Een boetbazuin, die haest zou zwijgen, en verdwijnen:142
 
En trouwen hy is meer dan eenigh out profeet:
 
Want Malachias spelt hoe hy zijn ampt bekleet,144
145
En, als een engel in een lichaem, elck zou maenen145
 
De heirbaen, voor de komst van Davids zoon, te baenen:
 
Ja geen profeet, voor hem gezonden, komt hem na:
 
Geen moeder baerde oit zoon in glans zijn wederga.
 
Ick zelf uit vaders schoot neêrdaelende uit den hoogen,
150
Schijne in dees heileeu min dan hy in 's menschen oogen.149-150
 
Hy brant van yver: uit dien godtsbrant straelt de glans;
 
Dies wouden Farizeen hem heffen in den trans
 
Van eere boven my, om mijnen glans te smooren:152-153
 
Maer wyzende van zich op 't Woort, den eerstgeboren,
155
En 't heiligh offerlam, dat 's menschdoms misdaet draeght,
 
Verviel hy in den haet der schijndeught, die hem plaeght
 
In 's kerckers klaeuwen, daer hy, van den geest gedreven,
 
Niet schroomt getuighenis van 't eeuwigh Woort te geven.
 
Soldaet en tollenaer, en die voor smetten gaen,*159
160
Doch nu gewasschen in de stroomende Jordaen,
 
Verheffen Godt hier op, die hun gena gewaerdight,
 
En wie boetvaerdigh zucht genaderijck rechtvaerdight:
 
Maer schriftgeleerde en noit bekeerde Farizeen
 
Versmelten, naer Godts raet, door boete in 't badt te treên,
165
Dies maelt de waerheit hun gebreck af met dees streecken:
 
By wien wort dit gebroet met reden best geleken?166
 
Het slacht den kindren op de merckt met dit geschrey:
 
Wy fluitten vast ons beste, en gy gingt hoit ten rey.
 
Wy zongen klaghtzangk: en gy liet noit druppel traenen.
170
Joannes quam u trou opwecken, en vermaenen,
 
At nimmer tarwe, noch dronck stercken dranck, of wijn:
 
Noch scholt men hem een' droes, vermomt met engleschijn.172
 
Mariaes zoon verscheen gemeenzaem en lieftalligh,
 
En ging genoot ten dissche, in oor en oogh bevalligh:174
175
Noch scholtge hem een' vraet, en wijngodt, ieders vrient,
 
Met tollenaer en boel beholpen en gedient:176
 
Doch wijzen loven Godt, den algemeenen vader,
 
Elck even na, een' milt uitreicker en verzader,
 
Die geen heilmiddelen verzuimt noch leerens wijs,179
180
Om elck te voeren in het hemelsch paradijs.166-80
 
Gelijck, in tegenspoet en aengevochte tijden,*181
 
's Verdruckten naem en faem benevelt veel moet lijden,
 
By al wat pluimstrijckt, en genot ten hove zoeckt;
 
Zoo wert Joannes, een gevangen helt, gevloeckt,
185
En in zijne eer geraeckt van godtvergete smetten.185
 
De weifelaers, die licht een lasterstuck blancketten,186
 
Tyrannen ten gevalle, om buiten ongemack
 
Te leven, leden dat den Heiligh eenen krack
 
In eere en aenzien kreegh, en staecken noch hun zegel189
190
Aen 't eerloos lasteren. d'oprechte, die den regel
 
Van deught en waerheit volghde, en nimmer zwichten wou,
 
Most dapper lijden. dat 's de weerelt en haer trou:192
 
Maer toen 't orakel van de wijsheit en de waerheit*193
 
Den boetgezante en Godt ten prijs, met zulck een klaerheit
195
De nevels en den mist der lastering verdreef,
 
Zagh al de weerelt om. zoo groot een aenzien steef
 
De zenuwen van al de zwacken, luttel danckbaer.197
 
Het eerst ontkende wert herkenbaer, en ontfangkbaer:198
 
Gelijck oprechte munt, voor eene poos gewraeckt,*
200
In prijs opsteigert, en herkent in eere raeckt.
 
Dees lofspraeck, die allengs meer velts begon te winnen,*
 
Ging Arons priesterdom te bijster aen de zinnen,
 
Herodiaenen, fijne Esseen, en Farizeen.203
 
Dees loffaem donderde door hof, en lant, en steên.
205
Aertspriesters, Kaïfas en Annas overquamen*205
 
Te letten hoe men best dien opgangk moght beschaemen,
 
En vaerdighden by nacht hunn' koorknaep Malchus af,207
 
Een' bitter yvraer, die om Godt noch waerheit gaf,
 
Als hy zijn meesters eer op zijne ziel moght vryen.209
210
Hy quam te Macherunte in 't hof ter brugge opryen,
 
Met een' vertroubrief aen mevrou Herodias.
 
Haer hart sprong op van vreught, toen zy den inhoudt las.
 
Men waerschuwt haer by tijts voor eere en staet te waecken,
 
En snel te smooren twee, die 't hooft te trots opstaecken,
215
Den schiltknaep eerst, en dan den heer en zijn gezagh.215
 
Het raeckte nu haer kroon. verzuimde zy 't, de dagh
 
Zou haer berouwen. men behoefde geene glimpen217
 
Om d'ongebonde tong dus los te leeren schimpen218
 
Met majesteiten, en zoo groot een koningin.
220
Zy nam dees rede diep met nabedencken in,
 
En antwoorde op dien brief den koorknaep kort en krachtigh:
 
'k Bedanck u meesters voor hun trouwe en gunst. waerachtigh
 
Zy waecken vaderlijck voor ons en onzen staet.*
 
Men eerze, als vaders, voor hun zorge: maer wat raet?
225
De koning was dus lang tot geen besluit te brengen.
 
Wy klaegen nacht en dagh ons harteween, en mengen
 
De traenen in 't geklagh. hy kust de traenen af,
 
En vaeghtze van de wang, en blijft gestreng en straf
 
In 't weigren van zijn liefs verzoeck en eerste bede.
230
Het raeckt hem wel: maer 'k word gepaeit met deze rede:
 
Mijn schoone, 'k wil om u uitwercken wat ick kan:
 
Maer hoe? Joannes is een streng een heiligh man,
 
Rechtvaerdigh naer de wet, een yvraer naer zijn zede.
 
Is 't buiten spoor? gedenck, het leerampt brengt dit mede:
235
En ons geweten tuight hoe wy te gader staen.
 
Natuur is buiten 't perck der leeringe gegaen.236
 
Het luidt wel koningklijck zich niet zoo naeu te binden:237
 
Want David, Salomon, en d'eerste aertsvaders vinden
 
Zich niet zoo zuiver. ons vergrijp staet mede in reên:239
240
Maer noit heeft Godts profeet dit ongestraft geleên.240
 
Wy dienen niet te brusk de slaependen te wecken.
 
Begon al wat ons vloeckt in 't harnas op te trecken,
 
Gelijck Europe vloogh naer Asie voorheen:243
 
'k Zaegh Troie in Macherunte, en Paris en Heleen
245
In my en u herteelt, en Menelaüs weder
 
In Filips mijn' broeder; en Homeer met zijne veder246
 
Aenstreven op dees stof, een bloedige Ilias.
 
'k Zaegh Macherunte in roock, en vier, en vlamme. was248
 
Uwe eer dan wel bewaert? zwijgh stil, en laet dit slaepen.
250
Dus zit ick diep in schande, en weerloos zonder wapen,
 
En krop met ongedult dat gruwelijck verwijt.
 
Zoo sprackze, en huilde van wraeckgierigheit en spijt,*
 
En schudde drymael 't hooft, en liet de vlechten zwaeien.
 
Vergeefs zoeckt Malchus haer te troosten en te paeien.
255
Het wrocken neemt geen endt, doch entlijck wat bedaert,
 
Hervatze dus haer woort: mijn wraeckzucht wet het zwaert,
 
Of mengt vergift. ick zit geschantvleckt en besproken,
 
Maer zweer niet lang dien hoon te lijden ongewroken.
 
Belieft het u, verblijf een luttel in ons hof.*
260
Mijn mans geboortedagh verjaert. laet zien wat stof
 
Ten zoen zal dienen van dit onverzoenbaer wrocken,
 
Al zou men hier de kroon en lijf en ziel in brocken.262
 
Verwacht het vrolijck feest. ick moghtme dienen van263
 
Uw' raet, en neem het al te baet wat helpen kan.
265
De koorknaep Malchus liet zich vinden op haer bede.
 
De dagh verscheen nu hoogh in lentemaent. alreede*266
 
Wert bygehaelt wat tot dees feesteer dienen kon.
 
Noit zagh Jerusalem het hof van Salomon
 
Meer blincken, toen men 't gout uit 's konings goutvloot schepte.
270
Al 't hofgezin vondt werck. elck woelde, elck zweete, elck repte270
 
De handen: noch quam 't hof aen tijt en volck te kort.
 
De vorsten gaen ten hove, en 't vrouwentimmer wort*272
 
Gewelkomt, en onthaelt, naer heuren staet en waerde,
 
Van 's rijx hofmeester op de voorzael. dus vergaêrde
275
De feestgenootschap vast, gelijck een hart, een ziel,
 
Daer d'een den andren heusch gemoete en onderhiel
 
Met deftigh staetgespreck, en allerhande maeren,
 
Oock zonder Christus naem, alom gespreit, te spaeren:
 
Of dit de koningk was, de rechte Davids zoon,
280
Om, 't volck verlossende, Tybeer uit Numaes troon280
 
Te schuppen door een' sleep beroide aenhangelingen,
 
Uit Galileen geraept, die korts noch visschen vingen.282
 
Herodes, die om hoogh uit eene trali zagh*283
 
Al wie ter brugge opreedt, quam endtlijck voor den dagh
285
Met zijne koninginne, en dochter, aen haer zijde,285
 
Beide uitgestreecken, als godinnen, trots en blijde.
 
Al wat'er zat, rees op, en knielde drymael neêr.
 
Lang leef Herodes en Herodias in eer,
 
En prijs, en mogenheit, en majesteit te gader:
290
Gelijck hooghloflijck zijn voorvaders, en haer vader.
 
Dat zy hunn' wensch en vreught beleven aen dees vrucht,
 
En wie de kroon benijt verbaest ten velde uit vlught'.292
 
Dus luide 't juichen en de wensch der feestgenooten.293
 
De koning welkomtze al. de zael wort opgesloten*
295
Met dubble deuren. toen verscheen het ooghe een kerck,
 
Een heerlijck hofgewelf, vol gout en zilverwerck;
 
De marmervloer bestroit met een' gebloemden regen;297
 
De wanden met tapijt behangen: en een zegen298
 
Uit Arabije zwaeit hun wierroockgeuren toe.
300
De tafel noodtze, en wort van 't lange draelen moe.
 
Herodes zeght: zit aen. laet niemant zich lang bidden.
 
Hy zet gemeenzaem zich aen 't hoogh eerst in het midden.*302
 
De koningin wort met haer dochter over hem
 
Op bancktapijt gezet. alle andren op de stem304
305
Des konings vlyen zich eerbiedigh, heer en joffer,
 
Door min gepaert, gelijck een duif voeght by een' doffer.
 
Men giet hantwater uit het zilveren lampet.*
 
De handdoeck drooght de hant. men schaft'er op 't bancket308
 
De weite, en voort een ry van eedle hofgerechten.309
310
Het woelt'er heene en weêr van maeghden en van knechten,
 
Alle even jeughdigh, en alle even schoon van leest.
 
Men schenckt den koelen wijn, die teffens lijf en geest312
 
En Godt verheught. al wat ter tafel aenzat munte
 
In pracht voor andren uit. het gansche Macherunte*
315
Komt ingedrongen: want het konings jaergety
 
Hiel open hof, en wou gemeente en burgery315-316
 
Niet innetoomen, maer elck even heusch onthaelen.
 
Men stelt meer tafels toe, en opent alle zaelen.
 
Het zeil most volstaen, en in top al wat'er was.319
320
Een ander Ofir vloeide in 's konings kist en kas.*320
 
Nu scheenen velt en bosch van wiltbraet leêgh gevangen.
 
Limoen, olijf, granaet, en goude oranjen hangen322
 
Aen tacken, druppende de joffer in den mont.
 
Een paradijslucht, pas gemaetight, en gezont,324
325
Verquickte 't hart van al die hier te gader zaten.
 
De weelde en overdaet, nu teffens uitgelaeten,
 
Bejegenden elckandre, uit onderlinge gunst.327
 
Der stoffen dierbaerheit most wijcken voor de kunst,328
 
En arbeit, aen het gout en zilverwerck gehangen,
330
Kleenoodje, en feestgewaet. men docht om geen' gevangen,*330
 
Die in den kercker schier van stanck en noot verging,
 
En even trou aen Godt, der dingen schepper, hing;
 
Al scheen hy jammerlijck van Gode en elck verlaeten.
 
Helaes, hoe gaet het toe in weereltlijcke staeten!*334
335
Diogenes zit arm, gescholen in zijn ton,335
 
En rijck, wil een' monarch, die hem de rijcke zon
 
Beneemt, en niet vermagh by al zijn maght te geven,
 
Niet prachen om een gaef. hy weeght de doot en 't leven
 
In eene schael, te vrede in al wat Godt behaeght,
340
Die 't leven geeft, en neemt. de tweede Elias vraeght338-40340
 
Naer geene Jezebels noch Achabs dreigementen.
 
Hy geeft wat hy bezit den rijcksten heere op renten,
 
Zijn rust, zijn bloet, zijn ziel en goede en quade faem.
 
Hy geeft het al ten beste, om Jesus eer en naem,
345
Ten heil des menschdoms, in zijn volle kracht te zetten.
 
Laet nu het princenhof een schelmstuck vry blancketten,346
 
Aertspriesters, Farizeen, en al wat waerheit kruist347
 
Zich heimlijck ketelen, en lachen in zijn vuist:348
 
Een hartekenner ziet door 't vossevel en veinzen,349
350
En kent den hoofschen treck, en ooghmerck en gepeinzen
 
Des schriftverdraeiers, die stout uitvoert wat hy droomt,351
 
En lange tabberts met schriftuure en spreucken zoomt.352
 
Och, hoe gerust is 't in een laege hut te duicken,
 
En schilt, noch wapen, stam, noch koningklijcke struicken354
355
Te tellen, uit een ry voorvadren; maer 't genot,
 
Een' druppel invloets van genade en troost uit Godt
 
Te voelen! dat is meer dan afkomst, schilt, en wapen.
 
Zoo staet men vrolijck op: zoo gaet men vrolijck slaepen:
 
Doch laet ons 't jaergetijde uitvoeren, en de rol
360
Des hoftooneelspels van Helene, blint en dol.359-360
 
De maeltijt gaet haer' gangk. de boel leght op haer luimen.361
 
De geest van overspel, die 't hof bezit, zal ruimen362
 
Met eenen stanck van moort, ten spiegel voor elck een.
 
De lentezon, die lang het hofbancket bescheen,*
365
Ging onder; daer de Nijl met zeven volle keelen
 
In zee komt bruizen, en de zoute baren deelen
 
Met schuim, en stercken stroom, geschept uit moorsch geberght,367
 
Dat met een trotse kruin den hoogen hemel terght.
 
De schaduw naderde en quam op met zwarte dampen.
370
Teon zocht men dagh en licht aen hondert goude lampen,
 
Aen 't hooge hofgewelf gehangen tot een prael.
 
De koning vrolijck liet een koningklijcke schael,
 
Waeruit Herodes, zijn heer vader, plagh te drincken,
 
Vol leckren nektar van zijn' Ganymedes schincken.374
375
Elck zweegh. hy sprack verheught, dat elck hem hooren kon:
 
't Is heden sestigh jaer, Godt woud's, dat ons de zon*376
 
Op voesters schoot bescheen, en al het hof, ten troone
 
Aenschietende, overluidt heer vader met dien zoone
 
Geluck toewenschte, op 't luidt bazuinen van de faem,
380
En ieder riep: hij erve uw deught, gelijck uw' naem,
 
Ten zegen van het rijck, dat onder hem vermeere.
 
Verwacht nu t'zamen wat van zijnen braven heere382
 
Een onderzaet verwacht. toen juichte al wat'er was:*
 
Lang leef de koning, en mevrou Herodias.
385
Lang leef de koning, en beschaeme al die hem haeten.
 
Zy droncken rustigh, en de vreught scheen uitgelaeten.
 
De wijnkelck ging rondom de tafel reis op reis.
 
Het hemelsche muzijck doorgalmde 't groot palais.
 
De rijxhofmeester broght de beide sluierkroonen,*389
390
En spandeze om hun hooft, op 't mengelen der toonen
 
Van zangk, en fluit, en snaer. het orgel van het hof
 
Hiel beurte, zwanger van Herodes naem en lof.392
 
Die vorsten zaten van verwondering verwonnen,393
 
Om twee gekroonden, en de diamante zonnen
395
Verdoofden 't avontlicht, dat uit de lampen scheen.
 
De koningin, nu ruim zoo schoon, als oit voorheen,*
 
Belonckte vast den heer met haere drijvende oogen.397
 
Hy wert van groote min zoo minnelijck bewogen,
 
Gelijck een bruidegom, die met zijn' eersten brant*
400
De bruit in d'armen valt, op 's bruilofts ledekant;
 
Terwijl haer wangen van geveinsde schaemte blozen.
 
Het lust Antipas zich een weinigh te verpoozen.402
 
Hy rijst blijmoedigh voor 't aenrechten van bancket.*403
 
Zy volgen te gelijck dit voorbeelt, als een wet.
405
Salome, op moeders wenck, vertreckt, en laet zich leiden405
 
In een salet, [het was te voren zoo bescheiden,]
 
En ondertusschen gaet het feestgespan ten dans,*
 
Eerst vrou en man alleen: dan vrouwen en de mans408
 
By paeren: dan gelijck gevlochten in een' drommel,409
410
Op harp, en schuiftrompet, en feestbazuin, en trommel.
 
Men danst den harnasdans op trommel en trompet,411
 
Hoe grootvaêr aentreckt, en dan aftreckt, of bezet412
 
Antigonus, die zwicht, en jammerlijck te spade
 
De wapens weghsmackt, en ootmoedigh om genade
415
Den overwinner smeeckt, die, vuil van eerlijck stof,415
 
Met zege keert, en maght van standers plant op 't hof.
 
Dus bezigh treet'er aen herschapene Salome,*417
 
Zoo dertel opgesmuckt, als Flora, die te Rome418
 
De burgery verrijckte uit haeren jongsten wil.
420
De danssers ruimen op. gezang en spel zwijght stil.
 
Zy zwaeit een luit van wit yvoor, gereet te speelen,
 
En danssende het oor met keel en snaer te streelen,
 
Alle oogen met den zwier van haeren dans, dan dus
 
Dan anders, te verzaên. de vader met een' kus
425
Genaecktze, en kan zich naeu van dees Pandore spaenen,425
 
De moeder kustze mede, en weent, en laet haer traenen,
 
Die rollen langs de wang, als daeu en perlen, af
 
Van vreught. de dochter badt om oorlof. vader gaf*428
 
De knielende oorelof voor hem en 't hof te praelen
430
Met haere gaven, daer bevalligheên uit straelen.
 
z'Is van natuure om prijs voltoit, van top tot teen,431
 
Als uit het aenschijn van de moeder net gesneên,*432
 
Gelijck een beelt, en schoon van leest, en, al de leden
 
Manieren zich van zelf naer d'ingeplante zeden.434
435
Haere oogen drijven, als twee starren, daer een vier435
 
Van diamant in speelt. was nu Apelles hier,436
 
Zijn verf quam vier te kort, om dit gezicht te schilderen,437
 
Ja Salomon, hoe wijs en grijs, zou noch verwilderen,438
 
Verslingren, en veraert in Heiden, dol van min,439
440
De godtheit lochenen, en voor eene afgodin
 
Het wieroock zwaeien: maer de feestgenooten beiden.
 
't Is tijt dat wy den dans aenheffen, en geleiden.
 
Zy treet eerst langsaem, tot een voorspel, heene en weêr,*.
 
Allengs wat rasser op de luitsnaer, keer op keer.
445
Na'et voorspel vangtze eerst aen te speelen, en te zingen,
 
En weet de voeten naer den toon en trant te dwingen,446
 
Doch luchtigh, zonder dwangk, dat feestdans en muzijck
 
Van keele en snaer gelijckt een minzaem huwelijck,*
 
Of eer geen huwlijck, maer eene edele vryaedje.
450
De roozekrans om 't hooft, de zwaeiende pluimaedje,
 
Het sneeuwit zijden kleet, vol lelien van gout
 
Gezaeit, het hangend haer, van nektergeur bedout,
 
De perlen aen het oor, de zuivre halskarkanten,453
 
En 't voorhooft, daer gestarnt van fijne diamanten,
455
Aen 't hemelsch aenschijn straelt, bekooren niet zoo sterck,455
 
Als zy betoveren wat haer omringt in 't perck.
 
Maer luistert hoeze zingt: gelooft dan dat meerminnen457
 
Op schipbreuck uit zijn door het streelen van de zinnen,
 
Gedreven en gesolt van toonen op hun maet.
460
Al 't schoonste, op 't eene punt gevat, verruckt en slaet.460
 
Zy zong: Antonius kon Fulvia vergeeten,*461
 
Zoo ras Kleopatra zijn hart eens had bezeten.
 
Hy zaghze nacht en dagh naer d'oogen en den mont.
 
De Roomsche helt, die 't zwaert, vol moedts op zijde bondt,
465
Om Parthen oostwaert op te gaen beoorelogen,
 
Ley 't zwaert zachtzinnigh neêr, op 't wencken van haere oogen.
 
Zy hing hem sedert, als een slaghzwaert, op de zy,
 
Betovert van haer minne, en lieve afgodery.
 
Toenze uitgenoot den helt op Cydnus stroom gemoete,469-vlgg.
470
Geleeckze Thetis in een zeeschulp, die hem groete.
 
Hy smolt, gelijck Adoon, in Venus dartlen schoot.471
 
Tooneelspel, mommery, en waer de lust hem noot472
 
Op jaght of hofbancket, hy volght het, als verslonnen.473
 
Had Cezar Rome, zy had Cezar overwonnen.474
475
Zy zong hoe Cezar om haer' hals geketent hing.
 
Hoe Danaë Jupijn, in gout vermomt, ontfing.476
 
Hoe Mars aen Venus kleefde, en zy met roode wangen477 vlg.
 
Het godendom om hoogh uit eene wolck zagh hangen,
 
En lachen om 't bedrogh der overschoone bruit.
480
Het beven van haer keel, vol orgels, en de luit,
 
Een graf des nachtegaels, gevolght van 't geestigh slingeren481
 
Der voeten heene en weêr, en 't wulpsch gedans der vingeren,
 
Alle even geestigh op de luitsnaer uitgeleert,483
 
Den zin uitbeelden van de woorden, geschakeert,
485
Gelijck de regenboogh, met veelerhande verven,*
 
Die hier voortrecken, daer verschieten, en versterven.486
 
Nu trockze noch een' strick met danssen in dit velt,
 
Waerin Herodes naem met lettren stont gespelt.
 
Toen zweegh de luit, en scheen een poos heel kort te stuiten.489
490
Men hoorde midlerwijl violen, harp, en fluiten,
 
Schalmey, en schuiftrompet zich mengen in haer keel,
 
En galmen, die allengs verflaeuden zacht en eêl.
 
Dan steigerde dan scheen de zang het op te geven:
 
Gelijck het nachtlicht in de pijp brant, dan verheven*494
495
Opflackert, dan bezwijckt, en, deerlijck afgepijnt,495
 
Den geest geeft met een' snick en blick, en flux verdwijnt.
 
Ten leste komtze snel ten danspercke uitgesprongen,
 
Gelijck de vos, om niet het hol en zijne jongen*
 
t'Ontdecken voor den brack, die 't spoor volght door het gras.499
500
Dat roock Herodes, en mevrou Herodias,500
 
En 't ketelde zijn' geest. zoo vielze voor zijn voeten.
 
Men hoorde een handtgeklap, en al de gasten moeten
 
Bekennen dat noit dans gedanst wert aen den Nijl,
 
Oock geen Kleopatra het met dien zwier en stijl
505
Uitvoerde voor den helt, wiens hart zy overheerde,
 
Als dees princes Salome. elck loofde haer: elck eerde
 
De schoonheit van de ziele, in 't lichaem, schoon van leest.
 
De vader nam haer op in d'armen, die bedeest*
 
Om onschult badt, en dat de dans hem moght behaegen.509
510
Hy kuste haeren mont. de feestgenooten zagen
 
Den geest en kracht des wijns opzweven. hy belooft
 
En zweert by zijne kroon, met eenen by zijn hooft,*
 
Naer d'oosterlingsche wijs, al watze zou begeeren,
 
Al waer 't de halve kroon, haer rustigh te vereeren.514
515
z'Aenvaert eerbiedigh dees gena der majesteit.
 
De moeder vat dit woort al juichende, en geleit*
 
De dochter in 't vertreck. daer gaetze, eer 't wort te spade,
 
En hy benuchtere, met Malchus stil te raede.
 
Men onderrecht de maeght wat gift haer t'eischen sta.
520
Zy treet ter zaele in, trots op d'aengeboôn gena,
 
En eischt Joannes hooft, ten heerlijcken banckette521
 
In eene schotel; dies Herodes zich ontzette,
 
En om het hooft bestorf, zoo wit, gelijck een doeck.
 
De hooghgezworen eedt beroude hem. 't verzoeck*
525
Haer in te willigen gaf maghtigh nabedencken,
 
Uit geen godtvruchtigh harte, ô neen; maer zich te krencken
 
In eere en aenzien, by het ingenomen volck,527
 
Dat dezen woestijnier, gelijck een' hemeltolck,
 
Bewierroockte, en, geterght door zulck een reuckeloosheit,529
530
Uitspatten moght ter wraecke en allerhande boosheit.
 
Al magh een koning uit den hoogen stoel gebiên;
 
Hy is een mensch, niet meer, en moet een' mensch ontzien.
 
De kroon, het purpur, en de lijfwacht, en het wapen
 
Zijn niet dan glimpen, daer zich kinders aen vergaepen:
535
Doch mannen weeten, hoe men hierom drave en wensch':535
 
Dat al deze ydelheên het wezen van den mensch
 
Niet raecken, maer, gelijck een schors, van buiten kleeden;
 
En d'allerminste een plaets en tijts gelegenheden
 
Kan gaslaen, zelf een vrou, gelijck Semiramis,539
540
Of Judith, hem in 't bedde, of zittende aen den disch,540
 
Den slagh kan geven; oock in 't midden van zijn stoeten,
 
Gelijck Pausanias, Filippus komen groeten542
 
Van achter, midden op het triomfeerend feest.
 
Wat raet van dezen kant? aen d'andre zijde vreest
545
De bloethont, die niet vreest den hemel aen te blaffen,
 
Dat al het hof hem moght verlastren en bestraffen
 
Van trouweloosheit, en meineedigheit. wat raet?
 
De schael van 't overleg gaet heene en weêr, en staet
 
Niet in den evenaer. toen quam de schaemte boven:
550
Wat schaemte? een helse schaemte in 't droncken hooft, bestoven,
 
Benevelt van den wijn: en geest Apollion551
 
Blaest heimlijck hem in 't oor: vaer voort. toen overwon*
 
De droncke schaemte, reên, en achterdocht, en schricken.553
 
Hy spalckt den mont op met afgrijsselijcke blicken,
555
En roept: hofmeester, voort, vaer voort, en neem hem wis.555
 
Salome schafme 't hooft des lastraers op den disch.
 
Een woestijnier ontzagh noch Godt, noch majesteiten.
 
Hy brengt zijn vonnis me. wat hoeft men lang te pleiten?
 
De rijxhofmeester gaet, en Malchus, aen zijn zy,
560
Geleit hem torenwaert: daer vindt hy twee of dry
 
Leerlingen, die beducht voor hunnen meester waeckten,
 
En noit, om lief noch leedt, 's gevangens eer miszaeckten.562
 
Oock wert hun licht gegunt, als tot een dreigement,
 
Zich nu te spiegelen aen 's lastraers bloedigh endt.
565
De kercker wort by nacht, op 't hoogh gebodt, ontsloten.
 
Joannes vrolijck hoortze, en welkomt onverschoten*566
 
Den rijxhofmeester, die hem toebijt, half ontstelt:
 
Berey u flux ter doot. uw vonnis leght gevelt.
 
Joannes antwoort: ick bereide my al lange,
570
Den slagh des doots getroost. Messias komt dees slange,570
 
De doot, het hooft intreên. zoo vangt het leven aen.
 
Hy ziet de leerlingen bekreeten binnen staen,*
 
En zeght: mijn kinders, is het nu een tijt van schreien?
 
Hy wischt hun traenen af, en kustze voor het scheien.
575
Getuight uw' heilant van mijn' onderdaenen plicht,575
 
En hoe de morgenstar voor 't groote moederlicht
 
Verdwijnt, en Moses wet en Arons ceremoni
 
Voor waerheit wijcken. toen ontstack de wreede troni
 
Van Malchus, root als vier. hofmeester, sprack hy, sla*
580
Vry toe: de koning wacht op dit bancket: 't wort spa.
 
Joannes knielde, uit last des hopmans, voor de sabel,
 
En sprack, onschuldiger onnozeler dan Abel,
 
Toen Kaïns broederwrock hem op quam dol en boos:583
 
Mijn leitsman zy Godts lam, voor eeuwigh en altoos.
585
'k Heb, als Helias, voor Godts oogen streng gewandelt,
 
De bloetschande en gewelt bestraft, en niets mishandelt.
 
O Godt, ontfang mijn' geest. de hopman sloegh en trof.*
 
Het hooft sprong drymael op van d'aerde in 't bloedigh stof.588
 
En Malchus riep: zoo moet het gaen, die Sion haeten,*
590
Aertspriesters lasteren, en koningklijcke staeten.590
 
Hy doopte een' zweetdoeck in het warme en roockend bloet,
 
En spuwde 't gaepend hooft in 't aenschijn, heel verwoet.
 
Het scheen men hoorde een' zang en galm van engletongen,*
 
Als ofze Gode lof, en aleluia zongen
595
Die 't bloet der Heiligen zoo hoogh en dierbaer schat.
 
De leerelingen gaen weemoedigh om de stadt,*596
 
En kermen schreiende: wat werckt een droncken toren!
 
Joannes is van daegh geboren, of herboren
 
Ter martelkroone, hem bewaert in Jesus rijck.
600
Twee ongelijcken staen in tijt alleen gelijck
 
Met hun geboortefeest. men zal nakomelingen,
 
Zoo Jesus met zijn' glans eens koome door te dringen,
 
Dit heiligh martelfeest zien vieren jaer op jaer,
 
Met roozekranssen, en feestoen, en kerckgebaer.604
605
Een goude schotel ving het hooft. men gaf 't Salome,*
 
Die, blijde om dees schenckaedje, en moeder wellekome,
 
Ter hooge zaele optreet, daer 't gastmael vrolijck is.
 
Zy schaft het juichende haer' vader op den disch,
 
Voor koningklijck bancket, en zet zich aen de zijde
610
Van moeder, in haer schick, en noit voorheen zoo blijde:*610
 
Maer luttel dochtze wat de dochter wedervaert,
 
Die, danssende op het ys, van 't ys, een scherper zwaert
 
In 't zincken voelen zoude, als Godts gerechte zeissen613
 
Het heiloos onkruit maeit, en rekening komt eissen
615
Van zulck een gruwelstuck, daer nu de disch me praelt.
 
De wulpsche danster prickt met haere goude naelt*616
 
De tong van 't heiligh hooft, en durf wraeckgierigh spreecken:
 
Ick steecke eene adder, die vrou moeder heeft gesteecken
 
Zoo vinnigh naer het hart, dat minst een' man betaemt,619
620
Die wetten planten zal, en zedigheit, en schaemt.
 
De dischgenootschap schimpt: hier is de Waterstorter.*621
 
Men zett' hem in 't gestarnt'. dees is een houtvoet korter622
 
Als eerst, en spelde zelf dat hy vermindren most.623
 
Men schuift de schotel voort den disch rondom. hoe kost624
625
De hemel, die by nacht het zagh met duizent oogen
 
Van heldre starren, dit tooneelspel noch gedoogen!
 
Maer wat gehengt Godt niet al boosheit, eer hy straft!
 
Dus liep de rol af van 't bancket, zoo helsch geschaft.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs