De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

Byschriften Aen de edele mogende zeeraeden t'Enckhuisen,aant.^*

Op het Roode Paert met zijn metaelen Kanon, uit den overwonnen Duinkercker, onder den zeestrijt, in hopman Volkaert Kanonijx oorloghsschip overgesprongen, in den jaere 1622. den 22 in Wijnmaent.

Klinckdicht.

Fatalis equus saltu super ardua venit.

Wat heeft de stoffery der ouden ons vervaert¹

Met Perseus, en Pegaes, die, over zee gevlogen,²
De weerelt sloegh voor 't hooft met een gedichte logen,³

Een logen, in 't gestarnt gesteigert hemelwaert!⁴

  Het brave Enckhuizen draeft, vol moedts, op 't Roode Paert,⁵
Met zijnen kopren mont, dat gloênde blixems braeckte,

* Van 1661. - Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger, no. 634). Het motto, ontleend aan Aeneïs VI, 515, betekent: ‘het noodlottige paard komt met een sprong over de steilten heen.’
Opschrift: Het Roode Paert is een kanon, bij een zeestrijd tegen de Duinkerkers uit een vijandelik schip, dat in de lucht vloog, gesmeten op het dek van een Enkhuizer schip onder aanvoering van Volckaert Kanonijx, en als merkwaardigheid te Enkhuizen bewaard.

1 stoffery: grootspraak; vervaert: schrik aangejaagd.

2 Perseus: Argiviese held, die met behulp van gevleugelde schoenen door de lucht vloog; Pegaes: Pegasus, het bekende gevleugelde paard, dat op de Helicon door zijn hoefslag een bron deed ontspringen (de paerdebron of Hengstebron, vs. 14), de Bronaer (vs. 12), waaruit de dichters bezieling putten.

3 sloegh voor 't hooft: ontsteld deed staan (vgl. Gysbr., vs. 1158); gedichte: verdichte.

4 Zowel Perseus als Pegasus werden onder de sterrebeelden opgenomen.

5 brave: dappere; draeft op: woordspeling, want het betekent tevens: beijvert zich, wedijvert, verheft zich op (Ned. Wdb. 111, 3264).

[p. 396]

 

En donderklooten, daer Noortzee en lucht af kraeckte,⁷

 

Een Paert, op 't princenhof in eeuwigheit bewaert.⁸

 

Het quam, toen Volckaert dien Duinkercker had gedrongen,⁹

10

Uit 's meesters zeekasteel, in 't Hollantsch slot gesprongen.¹⁰

 

De zeehelt greep het by den zeetoom zonder last.¹¹

 

Het opent met zijn hoef een Bronaêr voor den zanger.

 

Wy drincken op Parnas noch Helikon niet langer.¹³

 

Dit is ons paerdebron. hier is geen droom aen vast.¹⁴

7 daer ... of: waardoor.

8 't princenhof: het Prinsenhof of Admiraliteitshuis te Enkhuizen.

9 Volckaert: zie het opschrift; gedrongen: in 't nauw gebracht.

10 slot: synoniem met zeekasteel: schip.

11 zonder last: zonder bevel gekregen te hebben.

13 Wy drincken: wij (nl. dichters) zoeken geen inspiratie.

14 Hier is geen droom aen vast: dit berust op werkelikheid en niet op fantasie, zoals de mythologiese voorstellingen.

Anders.aant.

Het Roode Paert spreeckt.

Ick holp op zee Duinkercken oorelogen:¹

Maer Volkaert leerde ons Hollantsch schutmuzijck.²

Mijn meester quam ten hemel opgevlogen.

Toen koos ick 't schip des vyants tot een wijck.⁴

Laet Griecken met Pegazen elck verguizen:⁵

Het Roode Paert, dat heldendichters teelt,⁶

Verweckt een bron in 't wijdt befaemde Enckhuisen:

Daer bloeit Parnas: out Griecken zit misdeelt.⁸

J.v. Vondel.

t'Amsterdam, voor de weduwe van Abraham de Wees, op den Middel-dam. CIƆ CIC LXI.

1 holp: hielp.

2 schutmuzijck: geluid van het geschut.

4 wijck: toevlucht.

5 Griecken: Griekenland (vgl. vs. 8); verguizen: beschaamd maken (Mnl. Wdb. VIII, 1875); in dit verband: trachten te overbluffen.

6 heldendichters teelt: vgl. het vorige gedicht, vs. 12-14.

8 zit misdeelt: trekt aan het kortste eind.