De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

De getrouwe Haeghdis.
Op de zelve Hofstede.aant.^*

Integer vitae, scelerisque purus.

Geluckigh is zy, die hier leeft

Van zorgen en gevaer bevrijt,

En altijt eene schiltwacht heeft:

Want zelden leeft men zonder strijt,

En ongeval en harteleet
Genaeckt den mensche, oock eer men 't weet.

Twee jonge maeghden waren uit-⁷

Gegaen, in 't kriecken van den dagh,

* Van of vóór 1660. - Volgens de tekst in de Hollantsche Parnas, blz. 10. Het motto, ontleend aan Horatius, Carm. I, XXII, 1., betekent: rechtschapen van leven en vrij van misdaad.
Opschrift: Het geloof dat de hagedis door gekrabbel de mens voor slangen waarschuwde, is een Europees volksgeloof, dat in de 17de eeuw zijn intrede deed in onze letterkunde, en waarschijnlik door Erasmus uit de volksmond is opgenomen in een zijner Samenspraken (Colloquia) over de Vriendschap (Amicitia). Vondel's voorstelling komt zo letterlik met Erasmus' vertelling overeen, dat zij blijkbaar daaraan ontleend is. Zie F. Kossmann, De getrouwe Haeghdis in Ts. v. Ned. T. en Lerterk., jg. 53 (1934), blz. 218-224.

7 Twee jonge maeghden: Twee meisjes Hinlopen, zie blz. 277.

[p. 281]

 

Daer niemant heck noch draeiboom sluit,⁹

10

  Het Goy voor ider open lagh,

 

Natuur haer keur van bloemen milt

 

Alsins te plucken gaf in 't wilt.¹²

 

 

 

De lentezon bescheen het groen

 

Met puick van straelen overal:

15

Het lantschap stont in zijn saizoen:¹⁵

 

De byen zogen bergh en dal

 

Van honigh ledigh te gelijck,

 

En alle honighkorven rijck.

 

 

 

De maeghden op een heuvelkijn

20

  Gelegen, en van plucken moe,

 

Beschut met loof voor zonneschijn

 

En zon, haer oogen loken toe,²²

 

En sliepen zoo gerust in 't gras,

 

Als of de slaep haer hart genas.

 

 

25

Maer midden onder 't slapen quam

 

Een adder uit haer duister hol

 

Gekropen, langs een' eicken stam.

 

Zy glom om haeren hals, en zwol

 

Allengs van boosheit in den dagh,²⁹

30

Toen zy de zusters leggen zagh.

 

 

 

Dit merckte een wackere Haeghdis,

 

Die vrouw Natuur in stilheit dient,

 

Den mensch bemint, en gunstigh is,³³

 

En gadeslaet, en houdt te vrient.

35

Hoe was dit lieve dier dier zoo bang!

 

Zy kroop verbaest op hals en wang.³⁶

 

 

 

Zy streeckze, en weckteze op het lest

 

Met strijcken, recht als ofze riep:

 

Waeckt op: waeckt op: ontvlucht dees pest.³⁹

40

  Het paer ontwaeckte, en zagh, en liep,⁴⁰

9 draeiboom: afsluiting van een weg of partikuliere grond. (Vgl. vs. 6 van Olyftack aan Gustaaf Adolf in dl. 3, blz. 377).

12 Alsins: overal.

15 in zijn saizoen: in het schoonste jaargetijde, in volle bloei.

22 loken toe: sloten.

29 in den dagh: in het volle licht (te verbinden met glom).

33 gunstigh: goedgezind.

36 verbaest: ontsteld.

39 Waeckt op: wordt wakker; dees pest: dit giftige dier.

40 liep: draafde weg.

[p. 282]

 

En stroide in 't loopen voor gevaer

 

Den schoot met bloemen hier en daer.

 

 

 

Nu twijfel ick niet langer, of

 

Het een of't ander stomme dier

45

Bewaeckt d'onnooslen, en haer lof

 

Behoeft noch hantbus noch rappier.^45-46

 

Al schiet een adder gift en gal,

 

De deught is veiligh overal.^47-48

 

 

 

J. V. VONDEL.

45-46 d'onnooslen: de onschuldigen; hantbus: draagbaar vuurwapen (Ned. Wdb. V, 1870).

47-48 Deze regels bevatten de moraal van het gedicht of de toepassing op het leven.