Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663 (1936)

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Samson of Heilige Wraeck.
Treurspel.
Het eerste bedryf.

Dagon:
 
Ick, die den ysren staf, van roest half opgegeten,
 
Beneden zwaeie, en, in den helschen raet gezeten,
 
Voorstelle, en sluite wat ten dienst van 't zwarte rijck1-3
 
Wort goet gekent, koom hier te Gaza, d'oude wijck4
5
Der geesten, wien het luste in ope lucht te zwieren5
 
Met vleermuisvleuglen, en dit feest te helpen vieren,
 
Den grooten ommegangk te volgen met mijn' stoet,7
 
Die naer den zwavel stinckt, en morssigh, vuil van roet,
 
Met kromme krauwels kemt mijn pruick, en ruige locken,9
10
Al giftige adders, boos en afgerecht op wrocken,10
 
Gelijckze 't gloeiend nest, den diepen zwavelpoel,
 
Ontruckt zijn, my tot pracht; het zy ick uit den stoel12
 
Beneden spreecke, of hier in 't heiligh kerckbeelt waere,13
 
Daer Dagons priesterdom, eerbiedigh ten altaere14
15
Getreên, ter eere van mijn godtheit stieren slaght,
 
Spijsoffers inwijt, en den grootvorst van den nacht16
 
Met juichen en triomf verwelkomt, en gezangen,
 
En offerspelen, daer wy spoocken naer verlangen.18
 
Wat wil 't een vreught zijn, als voor onze majesteit19
20
d'Aertsvyant Samson in triomf wort omgeleit,20
 
Zoo blint gelijck hy is, aen eene dubble keten
 
Gesloten, en op straet getout, en dicht gesmeeten22
 
Met eene bolpees van den tuchtknaep, die hem stiert,23
 
De schakels van den toom, de keten, ruimer viert,24
25
Of aenhaelt, dat hy rijst, of neêrstort van vermoeien,25
 
En 't zweet by druppels langs het aenzicht drupt. hier groeien
 
Ons dienaers by, terwijl die lantplaegh zucht, en steent,26-27
 
De voorhuitloze Jood, de vloeck van mijn gemeent'.28
 
Wat heeftze twintigh jaer, en langer al geleden
30
Van dezen rechter, daer alom de Joodsche steden30
 
Om vierden, toen hy haer verlichte van ons juck,31
 
Een juck wel veertigh jaer bezuurt met smerte en druck.32
 
Zoo veel vermoght de kracht, hem heiloos aengeboren,33
 
Die met de locken nu zoo gladt is afgeschoren.
35
De leeuwentemmer, kort getemt van eene vrou,35
 
Leght mack, gelijck een lam, gesloten in zijn kou,36
 
Bestoven van het meel, kan naulijx adem haelen,
 
Eet brocken, als een hont. hy grimbeckt onder 't maelen,38
 
En knarssetant van spijt. wat plaeghde hy ons vroegh,39
40
Die stout voor Askalon wel dertigh mannen sloegh,40
 
Hun kleeders stroopte, en ging met al dien vrybuit strijcken.41
 
Noch slimmer ging 't toen hy, tot afbreuck van vijf rijcken,42
 
Dryhondert vossen ving, hen knoopte staert aen staert,
 
Met vierwerck, hars, en vlas, en zwavel. hier op vaert44
45
De vlam in 't koren, waer zy voor zijn geessel streven.45
 
De hongerige vlam, in 't voortslaen noch gedreven46
 
Van eenen stercken wint, zet al het korenlant,47
 
Veel mijlen wijt en breet, in eene zee van brant,
 
Zoo veele duizenden van Dagons onderdaenen,
50
Vijf hooftsteên, langs de zee, en al 't gebiet in traenen.
 
De wijnbergh mist zijn druif, d'olijfboom zijne vrucht,
 
De korenbloem haer eer. de zeekust kermt, en zucht,
 
Van Gaza tot aen Geth, daer onze tempelheeren53
 
Spijsoffers, inkomste, en kerckschattingen ontbeeren.43-5454
55
Toen een Thamnijt dees plaegh verstack van zijne vrou,55
 
Bezuurde 't gansche lant dien smaet met zulck een' rou:56
 
En schoon de Filisteen dit straften, en den vader
 
Met zijne dochter in een zelve vier te gader
 
Verbrandden, noch sloegh hy uit wraecklust echter voort,57-5959
60
En brackze hals en been. de Filistijns, gestoort60
 
Met reden, quamen fel de Joôn beoorelogen,
 
Die zich onschuldighden, en zelfs, tot recht bewogen,62
 
Den rechter leverden in zijn dootvyants maght:
 
Toen brack hy koorde en bant, als vlas, door zijne kracht,
65
Sloegh duizent helden met een ezels kinnebacken.64-65
 
Ten leste kwam hy hier in Gaza nederzacken.
 
Men sloot de poorten toe. de booswicht, loos en valsch,
 
Rijst 's nachts, en neemt stadts poort op zijnen stercken hals,
 
Stapt recht naer Hebron toe, als met een lichte veder,
70
En leght stepoort en post op bergh en steenrots neder.66-70
 
Men bond hem reis op reis vergeefs met tou en snoer,
 
Tot dat zijn boelschap loos de zeven locken schoer,72
 
Het broeinest van zijn kracht. wy, meester door haer treken,73
 
Verzuimen niet hem bey d'ooghappels uit te steecken,
75
Te tuchtigen. nu zit hy hier te Gaze vast,
 
Jerusalem ten schimp. de maght van Dagon wast,
 
En groeit geweldigh aen. wy gaen de Joden stooren,77
 
Brantschatten, om de scha te boeten van ons koren.78
 
Het hof van Dagon is met reden voor den geest
80
Van onze erfvyanden, het Jodendom, bevreest,
 
Dat met de Godtsdraght en zijn kistspel, heet op wreecken,81
 
Ons godtheit noch eens dreight met kracht den hals te breecken,
 
Te bonzen van 't altaer, waerom ick, schalck en stil,83
 
Als in slaghorde, my hier tegens kanten wil.
85
Gy allen zult van daegh, vermomt, vernist met glimpen,85
 
En schijn van heiligheit, het Jodendom beschimpen
 
In Samson, die zoo lang mijn heirkracht onder hiel,87
 
Het voorhuitloos gebroet, dat in ons erfdeel viel,88
 
Zoo veel geweldenaers, die goôn en menschen plaegen,
90
En onder schijn van recht en godtsdienst, moorden, jaegen,
 
Beeltstormen, branden, en schoffeeren, zullen zien91
 
Dat Dagons maght, en kracht den stercksten kan gebiên,
 
Die 't hooft der vreeselijcke en hooghgewasse reuzen
 
Durf met een kaeckebeen, zijn knods, te mortel kneuzen.94
95
Een ieder vaer' daer hy zijn personaedje speelt:95
 
Wy gaen ons zetten in 't helheiligh outerbeelt.96
TUCHTKNAEP. SAMSON.
Tuchtknaep:
 
Verblinde Jood, ga voort. nu is 't geen tijt van treuren.97
 
Het is genade, die u heden zal gebeuren,98
 
Dat gy wat adems schept. de vorsten, alle steên
100
Vergaderen op 's lants triomffeest hier by een.
 
Gy zult nu blindeling den ommegang bekleeden,101
 
En voor ons heilighdom geketent heenetreden,
 
Bestoven van het meel. verdraegh het met gedult.
 
Al schimpt het volck: genoegh dat gy niet maelen zult,104
105
Dewijl het vierdagh is. komt iemant u belachen,105
 
En wiltge danssen, 't zal u vry staen gelt te prachen,106
 
Of vleesch, of tarwe korst. verneemtge wat geschals,
 
Gerucht van menschen, klinck de bel om uwen hals.108
 
Uit mededoogen kunt gy noch een gaef genieten,109
110
Tot nootdruft in dien stant, vol onlust en verdrieten.110
 
De tuchtvooght heeft u dit om 't hooghtijt toegestaen.111
Samson:
 
Nu schep ick lucht. is 't nacht? of schijnt de halve maen?
Tuchtknaep:
 
De zon schijnt uit de kim in velden en landouwen,
 
Voor menschen, waerdiger het hemelsch licht t'aenschouwen
115
Dan Samson, die zich zelf' verstack van 's levens troost.115
Samson:
 
Waer stappe ick by den tast, ten zuiden, of in 't oost?116
Tuchtknaep:
 
Op Dagons kerckhof, by het princenhof, daer d'eicken117
 
Den gront beschaduwen, en met hunne armen reicken
 
Tot boven aen de lucht. nu volghme by den tast.
120
Ick sluite u met den ring van uw halsketen vast
 
Aen dezen hollen eick, een hol om in te schuilen,
 
Wanneerge, moe beschimpt, belust wort uit te pruilen.122
 
Gy mooght hier uit en in, en prachen met de schel;123
 
Terwijl ick in het hof uw tuchtvooghts streng bevel
125
Uitvoere, zoo 't behoort. gy moet u zedigh draegen,125
 
Of deze bolpees zou u met de huit vol slagen
 
Begroeten: want de straf houdt bozen aert in tucht.127
 
Misbruick de gunst niet van den tuchtvooght. zoo gy vlught,128
 
En niet ontvlught, gelijck 't onmogelijck is t'ontsluipen,
130
Dat zou u schrickelijck en fel in d'oogen druipen.130
 
Men zou, na'et geeslen met een taeie bondel roên,
 
Uw taeck en arbeit noch verzwaeren, en u voên
 
Met haverkorsten, of gemaelen bry van schorssen.133
 
Gy zoudt na'et maelen noch het branthout moeten torssen,
135
En kloven, tot een boet van uw moedtwilligheit.135
 
Ick ga ten hove, daer de tuchtvooght my verbeit.
 
Gy tuchtwacht, hou u hier om 't kerckhof. sla hem gade.137
 
De wacht is u betrout, op 's vorsten ongenade.138
 
Het yzer wort door gout en list by wijl gekrenckt.139
140
Een arm gevangen vorst bedenckt dat niemant denckt.140
REY VAN JODINNEN.
Zang:
 
Wy dienen ons wat in te toomen,
 
Beschroomt aen eene zijde heen142
 
In schaduw van dees kerckhofboomen
 
Te duicken. vrouwen van Hebreen144
145
Zijn al te kenbaer by Gazanen.145
 
Wat 's dit een heerelijcke kerck!
 
Hoe krielt de stadt van onderdaenen,147
 
En burgeryen! wat een werck
 
Is 't hof, ten hemel opgetogen.149
150
  Wat galeryen zienwe hier!
 
De marmerpijlers draegen boogen
 
Ten trots gewelft. wat staet het dier152
 
Zoo groot een kerck in top te bouwen
 
Tot aen de starren. reuzekracht
155
Heeft uit de rots arduin gehouwen,
 
Dit uitgevoert met volle pracht.
 
Och, kende Godt hen voor zijn vrienden!157
 
Och, ofze Belzebub niet dienden,
 
Noch Dagons beelt, noch Astaroth,
160
  Maer 't eenigh wezen, Jakobs Godt!
Tegenzang:
 
Dat lot is ons ten deel gevallen,
 
En niet den blinden Filisteen.
 
Wat baeten hoven, stercke wallen,
 
Geweer, en wapens? Godt alleen,
165
By ons bekent, is erfbeschermer165
 
Van zijn verkoornen. geen gesticht,166
 
Hoe hoogh gebout, noch gout, noch marmer,
 
Behaegen hem, die zijn gezicht
 
Van afgoôn keert, en hunne klancken,
170
  En kerckgezangen. wieroockvat,
 
En geur van afgoôn acht hy stancken.
 
Spijsofferhanden, pracht en schat
 
Van afgodisten, ongetrouwen173
 
Mishaegen hem. wat zal men niet
175
Al gruwelen van daegh aenschouwen!
 
Hoe zullen wy, tot ons verdriet,
 
De priesterdommen en lantsheeren177
 
Zien over Samson triomfeeren,
 
In Dagons ketenen beknelt!
180
  Helaes, waer toe verviel Godts helt!

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs


Over dit hoofdstuk/artikel

lied