De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

(1936)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 38]

Het tweede bedryf. Urias Geest: Ick helt Urias, lang by geesten afgezondertGa naar voetnoot229 230[regelnummer] Van 's levens licht, quam uit den voorburgh opgedondertGa naar voetnoot230 By nacht te Sion, in dit oude hof, en vondt De bedgenooten, die, van Davids min gewont,Ga naar voetnoot232 In haeren eersten slaep gerust gevallen lagen. Zy schrickten, toenze my by maenlicht waeren zagen 235[regelnummer] Voor haere ledekant, en mijn doorschote borst Vol wonden, root van bloet geverft, en vuil bemorst. De haeren rezen, en de teêre leden trilden. 'k Verweckte een krijghsgerucht van schilden tegens schilden,Ga naar voetnoot238 Geklickklack van metael en harnas tegens een,Ga naar voetnoot239 240[regelnummer] Bazuin- en yzerklanck, als of'er wert gestreên; Een voorspoock van den strijt en 't oproer, reede op handen.Ga naar voetnoot241 Zy zagen d'oogen in mijn hooft, als koolen, branden, En hoorden een geschrey van wapen, wapen, wraeck,Ga naar voetnoot243 Door alle kamers heen. haere oogen, van den vaeck 245[regelnummer] Verwonnen, zien gespoock, en twijfelen. haere oorenGa naar voetnoot244-45 Bestemmen naulijx het gerammel, datze hooren,Ga naar voetnoot246 En d'ysselijcke stem: maer d'uitkomst van dien droom Wil haest uitwijzen dat mijn geest geen'ydlen schroomGa naar voetnoot248 Den bedden aenjaeght van mijn' heer, die ongebondenGa naar voetnoot249 250[regelnummer] Zijn' troustens dienaers bed zoo schendigh heeft geschonden,Ga naar voetnoot250 Mijne overschoone onteert, die, zwanger van een vrucht, Verlegen zat om raet. de schender, om 't geruchtGa naar voetnoot252 Van overspel, by tijts, met eenen glimp te smooren,Ga naar voetnoot253 Ontboodtme t'huis, of my de zwangre moght bekooren:Ga naar voetnoot254 255[regelnummer] Maer 'k weigerde eerelijck, als een rechtschapen helt,Ga naar voetnoot255 't Gemack van 't bed, naerdien de veltheer lagh op 't velt,Ga naar voetnoot256 Met al de stammen, en de bontkiste in hun tenten.
[pagina 39]
Wat raet? zijn eer in last, besluit de dreigementenGa naar voetnoot258 Van schande en laster af te keeren op mijn' hals,Ga naar voetnoot259 260[regelnummer] Verzendtme met een' brief, moordaedigh, overvalsch,Ga naar voetnoot260 Naer 't leger. Joab volght, daer 's meesters last hem preste,Ga naar voetnoot261 En joeghme in Ammons zwaert te Rabba voor de veste. Zoo klampte David, [och wie yst niet, die dit hoort!] Op overspel, verraet, en godtvergeeten moort,Ga naar voetnoot263-64 265[regelnummer] En laeu van 't bloet des mans, die Juda wou beschermen,Ga naar voetnoot265 Omhelst de zwangre vrou, als koningin, in d'armen. Een yvraer voor de wet, van 's hemels geest verlicht,Ga naar voetnoot267 Die voor de bontkist danst, de harp huwt aen zijn dicht,Ga naar voetnoot268 Een koningklijck profeet, befaemt door profeteeren, 270[regelnummer] Ziet Godt noch menschen aen in moorden, en schoffeeren:Ga naar voetnoot270 Maer Nathan, die hem rechte uit zijnen eigen mont,Ga naar voetnoot271 Dorst spellen wat dit hof hierna te vrezen stont;Ga naar voetnoot272 Hoe 't zwaert gesleepen wiert, om eeuwigh, zonder kennis,Ga naar voetnoot273 Te weiden. hier op sterft de vrucht. de zusterschennisGa naar voetnoot274 275[regelnummer] Staeckt nau haer weeklaght, en de broedermoort het bloên,Ga naar voetnoot274-75 Of Absolon, in schijn van offren om zijn' zoen, Leght op zijn luimen, om nu Nathans dreigementenGa naar voetnoot277 Te stercken, en 't verloop, de hooftsom met de renten,Ga naar voetnoot278 Al teffens t'eischen, en, als een weêrspannigh zoon,Ga naar voetnoot279 280[regelnummer] Den vader onvoorsiens te vliegen in zijn kroon.Ga naar voetnoot280 De wraeck des hemels loopt door Davids zaelen spoocken, Rinckincken. 'k zie eer lang Urias leedt gewroken.Ga naar voetnoot282 De wraeck zet hof en stadt, en straeten overendt.Ga naar voetnoot283 De zoon ontziet niet dat hy zijne handen schent 285[regelnummer] Aen vaders heilighdom, en hof, en bedtgenooten.Ga naar voetnoot285 Godts wraeck verstoot hem, die Urias heeft verstooten, Versteecken van zijn trouw. zy volght oock in zijn schim,Ga naar voetnoot287 Den zoon tot aen den eick in 't bosch van Efraim:Ga naar voetnoot288
[pagina 40]
Daer zal hy sneven, die eerst groeide in vaders schade:Ga naar voetnoot289 290[regelnummer] En niets ontzagh, als hy zijn' moedtwil slechts verzade.Ga naar voetnoot290 Maer tijt is 't dat ick daele, en naer mijn' kercker spoê: De zon rijt op, en hijght my met haer paerden toe.Ga naar voetnoot292 DAVIDS BEDTGENOOTEN. THAMAR. Bedtgenooten: De nacht, tot 's menschen rust geschapen, Ontzeght den menschen stilte en rust. 295[regelnummer] De nacht, die moeite en zorgen sust, En wieght in slaep, verbiet te slaepen. Wat spoockeryen zijn ons nietGa naar voetnoot297 In naere schaduwe verscheenen!Ga naar voetnoot298 Wie waerde door de kamers heenen, 300[regelnummer] En dreighde Sion met verdriet? Of kan een droom het oogh bedriegen Met schijn, en harssenschilderyGa naar voetnoot302 Die, in 't verschiet, of van naby, De waerheit naerbootseert met liegen?Ga naar voetnoot304 305[regelnummer] Of deckt de grijns van't nachtgezichtGa naar voetnoot305 De troni van aenstaende waerheit,Ga naar voetnoot306 Het hof te vrezen? 'k wenschte klaerheitGa naar voetnoot307 Te scheppen uit een wijs bericht. Maer Thamar komt hier aengetreden 310[regelnummer] Uit Arons hutte, en heilighdom.Ga naar voetnoot310 Zy ziet heel vrolijck naer ons om, En schijnt getroost in haer gebeden.Ga naar voetnoot312 Men gaze groeten, en met een Ontvouwen hoe de harten schroomenGa naar voetnoot314 315[regelnummer] Voor zwaerigheên, en droeve droomen. Laet 's konings dochter dit ontleên.Ga naar voetnoot316 Thamar: Geluck bejegene u, mevrouwen, Van daegh, al rijst het hemelsch licht Met een benevelt aengezicht. 320[regelnummer] Geen nevel steurt een vast betrouwen.Ga naar voetnoot320
[pagina 41]
Hoe slaetge d'oogen zoo bedruckt Naer d'aerde? wat 's u voorgekomen?Ga naar voetnoot322 Hebt gy ons blyschap niet vernomen? Mijn wensch, Godt lof, is my geluckt.Ga naar voetnoot324 Bedtgenooten: 325[regelnummer] Wat wensch is dit, ô bloem der hoven? Thamar: Mijn trouwe broeder Absolon Wijdt Gode een offer met de zon, Nu hy zijn rampen is te boven. Bedtgenooten: Waer offert uw heer broeder dan? Thamar: 330[regelnummer] Te Hebron, daer de stammeheerenGa naar voetnoot330 Ten offer met hem bancketteeren, En zijn godtvruchtigh raetgespan.Ga naar voetnoot332 Bedtgenooten: Wanneer is Absolon vertogen?Ga naar voetnoot333 Thamar: Te midnacht, zonder groot geluit.Ga naar voetnoot334 335[regelnummer] De vroomsten zondt hy eerst vooruit,Ga naar voetnoot335 Van yver brandende en bewogen. Bedtgenooten: En gaf uw vader zijne stemGa naar voetnoot337 Tot deze bedevaert alreede? Thamar: De vader stemde 't op zijn bede. 340[regelnummer] Zoo trock hy uit Jerusalem. Waer heeft mevrouw zoo lang gesteecken?Ga naar voetnoot341 Al 't rijck, van Berseba tot DanGa naar voetnoot342 Hiertoe genoodt, gewaeght hier van, Jordaen, en zee, langs alle streecken. Bedtgenooten: 345[regelnummer] Godt geve dat dit feest beslaGa naar voetnoot345 Tot heil der kroone en onderdaenen,
[pagina 42]
Tot heil van 't hof, dus lang in traenen. De hemel schutte Jakobs schâ.Ga naar voetnoot348 Thamar: En waerom zuchtge dus zwaermoedigh?Ga naar voetnoot349 Bedtgenooten: 350[regelnummer] Om 't nachtgezicht, dat ons vervaert.Ga naar voetnoot350 Thamar: 't Is ydelheit, die 't hart bezwaert.Ga naar voetnoot351 Noit heerste Juda zoo voorspoedigh. Bedtgenooten: Wy droomden in een berreghwoudt Een' jongen leeuw, en maght van dierenGa naar voetnoot354 355[regelnummer] Te zien, die vrolijck, onder 't vieren, Hem kroonden met een kroon van gout. De jonge leeuw gemoedight, brulde,Ga naar voetnoot357 En gaf een' vreesselijcken schreeuw, Dat zelf zijn vader, d'oude leeuw,Ga naar voetnoot359 360[regelnummer] Vernam wat boschgalm 't wout vervulde. Uit schrick verliet de grijze 't nest. De jonge leeuw, om velt te winnen, Schiet toe, en grijpt de berghleeuwinnen, Daer hy zijn' dollen gloet mê lescht.Ga naar voetnoot364 365[regelnummer] Dat is 't niet al. toen scheenen troepenGa naar voetnoot365 Te worstelen, en hantgemeen, Zich spits te kanten tegens een,Ga naar voetnoot367 En wapen, wraeck, en moort te roepen.Ga naar voetnoot368 De grijze leeuw in 't berghbosch maeltGa naar voetnoot369 370[regelnummer] Den leeuw van Juda af naer 't leven. De jonge leeuw, tot staet verheven,Ga naar voetnoot371 Schijnt Absolon, van gout bestraelt. De berghleeuwinnen, aengegreepen, Geschent van dien gekroonden leeuw,Ga naar voetnoot374 375[regelnummer] Verbeelden dat hy met geschreeuwGa naar voetnoot375 Zijn klaeuwen heeft op ons gesleepen.Ga naar voetnoot376 Dees harnasklanck, dit krijghsgeluit
[pagina 43]
Beelt af hoe tusschen zoon en vader Een tweedraght broeit: en weet gy 't nader, 380[regelnummer] Ontvouw ons wat dit spoock beduit.Ga naar voetnoot380 Thamar: Mijn broeder wou ter sluick niet reizen,Ga naar voetnoot381 Maer met des konings oorelof,Ga naar voetnoot382 En viel hem hier te voet voor 't hof. Hy wou zijn godtsvaert niet ontveizen.Ga naar voetnoot384 385[regelnummer] Weêrspannige aert beschiet zijn witGa naar voetnoot385 Ter sluick, en door bedeckte laegen,Ga naar voetnoot386 Om uit het doncker op te daegen, Eer zijn party te paerde zit. Om zich den wegh ten zoen te baenen 390[regelnummer] Nam broeder afscheit, zoo verneêrt,Ga naar voetnoot390 Dat zich de vader zijnes deert,Ga naar voetnoot391 En niet onthouden kan van traenen. De vader gaf op dit verzoeck Hem openhartigh zijnen zegen.Ga naar voetnoot394 395[regelnummer] Nu raeskalt, droomt, en spoockt hier tegen:Ga naar voetnoot395 Hy reisde, ontlast van vaders vloeck. Geduurende zijn ballingschappen Vervolght, voorvlughtigh, west en oost,Ga naar voetnoot398 Heb ick het treurigh hart getroost. 400[regelnummer] Hem lust dien zantwegh niet te stappen.Ga naar voetnoot400 De koning zette een nieuwe wijsGa naar voetnoot401 Op dees verzoening, en geleenight,Ga naar voetnoot402 Als was, heeft zijne harp vereenight Met lofgezang, Godts naem ten prijs. 405[regelnummer] Al 't heilighdom kan u getuigenGa naar voetnoot405 Hoe vader met een' blijden zin Den hemel danckte. laet de spin Vry gal uit zulck een leli zuigen.Ga naar voetnoot407-408 Of dunckt u dat ick broeder draegh',Ga naar voetnoot409 410[regelnummer] Uit gunste en trouwe, my gebleecken,Ga naar voetnoot410
[pagina 44]
Toen hy mijn ongelijck dorst wreecken,Ga naar voetnoot411 En Ammon wis nam uit zijn laegh;Ga naar voetnoot412 Gy mooght vry Joab ondervraegen,Ga naar voetnoot413 Indienge voor den koning schroomt. 415[regelnummer] Hy heeft den vader ingetoomt,Ga naar voetnoot415 Den zoon, als op zijn' hals, gedraegen.Ga naar voetnoot416 Hy komt u effen in 't gemoet,Ga naar voetnoot417 Om in de hutte Godt te loven.Ga naar voetnoot418 Nu spreeck hem aen. ick ga naer boven. 420[regelnummer] My dunckt dat u de veltheer groet. JOAB. DAVIDS BEDTGENOOTEN. Joab: O schoonheên, zonder ga, des konings liefde waerdigh,Ga naar voetnoot421 Gy yvert met den dagh, alree getoit en vaerdighGa naar voetnoot422 Ter hutte, om, 's hooghsten naem ten prijs, uw vroegh gebedt Te storten voor het koor. dat 's recht. de zuivre wet, 425[regelnummer] Van 's hemels hant in steen op Sinai gehouwen,Ga naar voetnoot425 Ontfangt haere eer in 't hart der yverende vrouwen. Wy volgen gaerne: het believe u voor te treên. Bedtgenooten. Heer Joab, eenigh spoock, dat ons te nacht verscheen, Versteurt de rust op 't hof. wy duchten en vermoeden 430[regelnummer] Of eenigh misverstant, het zy hoe 't wil, moght broedenGa naar voetnoot430 Ten hove, tusschen zoon en vader. Joab: spruit de reên Van dit vermoeden slechts uit droom en nachtspoock? Bedtgenooten: Neen, Ons is niet luttel stofs van achterdocht gegeven.Ga naar voetnoot433 Joab: Zijn koningsvrouwen dan in 't hof dus onbedreven, 435[regelnummer] Dat zy niet weeten hoe de zoon en vader staen In volle vrientschap? zijt gerust: hier schort niet aen.Ga naar voetnoot436 Bedtgenooten: Princesse Thamar melde in 't lang en breede hedenGa naar voetnoot437 Met welck een afscheit hy naer Hebron is gereden.
[pagina 45]
Joab: Laet vaeren dan gespoock, en droom, en kinderklucht.Ga naar voetnoot439 440[regelnummer] Doch schuilt'er anders iet, het welck u houdt beducht,Ga naar voetnoot440 Verhaelt het ront en klaer: al viel'er iet te zeggenGa naar voetnoot441 Dat schijn heeft; 'k zal 't met pit van reden wederleggen.Ga naar voetnoot442 Bedtgenooten: Wat aengaet dezen zoen der broêrslaght; kentge een' man,Ga naar voetnoot443 Die zijn gedachten loos en kloeck ontveinzen kan, 445[regelnummer] Dat's Absolon, de schalckste en listighste in 't ontveinzenGa naar voetnoot445 Van zijn' verborgen haet, en wraeckzucht, en gepeinzen. Had Ammon, schender van de koningklijcke maeght, Dit konnen riecken; noit had David hem beklaeght,Ga naar voetnoot448 Die, op het veltbancket, van moortgeweer doorregen,Ga naar voetnoot449 450[regelnummer] Gesmoort lagh in zijn bloet. dit 's klaer. dit springt u tegen,Ga naar voetnoot450 Zoo gy den zoen betrouwt. onthou van Absolon,Ga naar voetnoot451 Dat hy twee jaeren lang de wraeck ontveinzen kon, En smooren in zijn hart. Joab: Gy sterckt uw vrees met reden.Ga naar voetnoot453 Bedtgenooten: Nu luister. oordeel voort uit alle omstandigheden 455[regelnummer] Van 's jonglings kroonzucht, ons ontdeckt door zijn beleit.Ga naar voetnoot455 Joab: Dat waer een dootschult van gequetste majesteit.Ga naar voetnoot456 Bedtgenooten: De majesteit is blint van al te groot een liefde.Ga naar voetnoot457 De broeder, die den broêr met zijnen moortpriem griefde,Ga naar voetnoot458 Ontziet den vader niet te steecken naer het hart. Joab: 460[regelnummer] De zusterschennis kon de broeder zonder smert Niet lijden. Bedtgenooten: Recht. nu denck hoe smert hem om te zwerven,Ga naar voetnoot461 Zijn vaders aengezicht vijf jaeren lang te derven.
[pagina 46]
Stiet hy den vader weêr, als balling, uit het rijck; Stont vaders rek'ning met den zoon dan niet gelijck?Ga naar voetnoot464 Joab: 465[regelnummer] De zoen staet hem te dier. de lucht van 't hof te scheppenGa naar voetnoot465 Koste arbeit. noit dorst ick een woort ten hove reppen,Ga naar voetnoot466 En bezighde endtlijck stil de weeuw van Thekoa,Ga naar voetnoot467 Verworf by trappen hem den toegang ter gena,Ga naar voetnoot468 Dat hy herstelt twee jaer, gelijck in duisternissen, 470[regelnummer] Most wandelen, en 't licht van 's konings aenschijn missen. Indien hier oorlogh school, wat lagh hem aen dien zoen?Ga naar voetnoot471 Bedtgenooten: Om onder schijn van pais een oorlogh uit te broên. Joab: Zou d'erfgenaem des rijx zich tegens 't rijck gaen kanten? Bedtgenooten: De blinde vader laet den zoon met lijftrouwanten,Ga naar voetnoot474 475[regelnummer] Een' stoet gewapenden, bestuwt in 't openbaer,Ga naar voetnoot475 De hoftrap optreên, recht of hy al koning waer. Dit baert hem aenzien en ontzagh by d'onderdaenen. Dit's maghtigh hem den wegh naer vaders troon te baenen.Ga naar voetnoot478 Joab: De vader eert zich zelf, in d'eere van den zoon. Bedtgenooten: 480[regelnummer] Zegh: hy onteert zich, zet zijne afkomste op den troon.Ga naar voetnoot480 Joab: De koning magh met recht den eerstgeboren eeren. Bedtgenooten: En d'outste vreest al of de jongste moght regeeren.Ga naar voetnoot482 Joab: Terwijl de vader leeft houdt hy hen beide in dwang.Ga naar voetnoot483 Bedtgenooten: De vader suft, en leeft den zoon alree te lang.Ga naar voetnoot484 485[regelnummer] Hem dunckt de vader is in 't goet des zoons gezeten. Dit weet de koning, of gewis hy wil 't niet weeten.
[pagina 47]
Joab: Wat's dit?Ga naar voetnoot487 Bedtgenooten: In welck gevaer hy zich en 't gansche rijck Durf stellen. let hier op. gy hoeft geen klaerder blijckGa naar voetnoot488 Dat Absolon de kroon zich eigen door geboorteGa naar voetnoot489 490[regelnummer] Toerekent, en belaeght. hy zet zich in de poorte, En 't poortgerecht, heel vroegh, als rechter van elx pleit,Ga naar voetnoot491 Onthaelt en kust het volck, ontmoet elck met bescheit,Ga naar voetnoot492 Als of de koning 't recht al willens wou verzuimen.Ga naar voetnoot493 Zoo wint hy 't hart des volx, en leght op zijne luimen.Ga naar voetnoot490-94 Ga naar voetnoot494 495[regelnummer] Al 't stamhuis bidt hem aen. de dageraet des mansGa naar voetnoot495 Zijn jeught, en schoonheit geeft hem gunst en eenen glans By alle joffers, die hem gunstigh zien naer d'oogen,Ga naar voetnoot497 Ten wasdom van zijne eere, en aenzien, en vermogen,Ga naar voetnoot498 Dat stijght allengs in top van 't opperste gezagh. 500[regelnummer] Waeckt gy niet op: hy zal u wecken met den slagh,Ga naar voetnoot500 En 't slaghzwaert op den hals. men mompelt onder kloeckenGa naar voetnoot501 Dat hy Achitofel by wijlen ging bezoecken, Te Gilo, zijne stadt. Joab: die vos is hem te loos.Ga naar voetnoot502-03 Bedtgenooten: Niet schalck en loos alleen, maer teffens loos en boos.Ga naar voetnoot504 505[regelnummer] Wy kennen zijnen aert. Joab: Hy heeft het hof begeven,Ga naar voetnoot505 Om op zijn vaders erf gerust en stil te leven. Bedtgenooten: Het draeght dien naem by 't hof, doch blijft by ons verdacht.Ga naar voetnoot507 Joab: Het achterdencken kent geen paelen, slaet met maghtGa naar voetnoot508 Al voort.men kan op los vermoên niet zekers bouwen.Ga naar voetnoot509 510[regelnummer] Het gelt den koning eerst: Bedtgenooten: en echter 's konings vrouwen.Ga naar voetnoot510
[pagina 48]
Joab: Hebt gy uwe achterdocht den koning niet ontdeckt? Bedtgenooten: Hoe durven wy? zy weckt een' leeu, die David weckt. Joab: Een leeu versteurt zich niet, geweckt van zijn leeuwinne.Ga naar voetnoot513 Bedtgenooten: Wy koestren slechts zijn min, als voesters van zijn minne;Ga naar voetnoot514 515[regelnummer] En reppen van geen' staet, uit angst voor ongena.Ga naar voetnoot515 Joab: Ontziet gy 't, zoo gaet heene, ontdeckt het Berseba.Ga naar voetnoot516 Bedtgenooten: En zoo zy ons ontdeckt, dan staen wy ruim noch slimmer.Ga naar voetnoot517 Zy spant de kroon in 't hart, en haet al 't joffretimmer,Ga naar voetnoot518 De bedtgenooten, en haer' aenhang. d'uchtendzon, 520[regelnummer] Gelijck gy weet, behaeght hem min dan Absolon: Wanneer die met zijn haer in zijn gezicht komt praelen,Ga naar voetnoot521 Zoo schoon als Godt hem schiep, zou vaders gramschap daelen, En stellen allen schijn van nadocht aen een zy:Ga naar voetnoot523 Dan lagen al des zoons beschuldigers in ly.Ga naar voetnoot524 Joab: 525[regelnummer] De koning stelde ons tot een wachter van zijn benden. Bedtgenooten: En zoo de zoon het roer des staets eens quaem te wenden. Joab: De zes paer stammen zijn in 's konings eedt getreên.Ga naar voetnoot527 Bedtgenooten: En zooze eens weifelen, en raecken op de been?Ga naar voetnoot528 Joab: Daer hoeft meer tijt toe. dat gerucht zou verre klincken. Bedtgenooten: 530[regelnummer] Gelooft de hulck van 't rijck is heimelijck aen 't zincken.Ga naar voetnoot530
[pagina 49]
Joab: Hoe slaept de stuurman dan, dat hy 't gevaer niet merckt?Ga naar voetnoot531 Bedtgenooten: Wie zal ons zeggen hoe Godts oordeel hier in werckt? Joab: De wacht van 't leger staet den koning eerst bevolen.Ga naar voetnoot533 Bedtgenooten: Wat is het leger, zoo de legerhoofden doolen? Joab: 535[regelnummer] Wat zoecktge dan by ons in dit gedroomt gevaer? Bedtgenooten: Weck uwen meester op: gy zijt 's rijx amptenaer, En veltheer over 't heir, of hy uw' raet wou volgen.Ga naar voetnoot537 Joab: Dat's zorghelijck. hy is oploopende en verbolgen.Ga naar voetnoot538 Bedtgenooten: Gy zoeckt zijn veiligheit, behoudenis, en rust. Joab: 540[regelnummer] Hy heeft op mijn verzoeck zijn' zoon noch eerst gekust.Ga naar voetnoot540 Hoe durf ick, zonder gront, nu Absolon betygen?Ga naar voetnoot541 En wert de zoon dit wijs?Ga naar voetnoot542 Bedtgenooten: De vader zal het zwijgen. Joab: Dat 's hachelijck: en zoo de zoon, in 't hof gedaeght, Verschijnt, en eischt voor recht te zien wie hem beklaeght?Ga naar voetnoot544 545[regelnummer] Waer berght zich Joab dan? die Ammons hooft niet spaerde, Dat koningklijcke bloet, zou my met blancken zwaerde Vervolgen, langer dan mijn ziel in 't lichaem leeft. 'k Zie hier geene uitkomst, zoo ons Godt geene uitkomst geeft. Wy hoopen dat hy met den avont weêr zal keeren 550[regelnummer] Van Hebron, en de vrede in Juda triomfeeren. 'k Wil evenwel uw vrees verbergen. onderstut Het rijck met uw gebeên, en gaenwe in Arons hut.Ga naar voetnoot552
[pagina 50]
REY VAN LEVYTEN. I. Zang: De koning droegh zijn nachtgetijdenGa naar voetnoot553 Den hemel op, die hem 555[regelnummer] En gansch Jerusalem Ten hooghste wou verblijden, Door 't liefelijck verdraegen Met zijnen liefsten zoon,Ga naar voetnoot557-58 Als harp en keel op eenen toon.Ga naar voetnoot559 560[regelnummer] Die pais reckt 's vaders dagen, Als olie, in een goude lamp, De vlam noch aenvoedt, en den dampGa naar voetnoot562 Der duisternisse drijft uit d'oogen. Wat was de koning opgetogen!Ga naar voetnoot564 I. Tegenzang: 565[regelnummer] De kroon en scepter lagen achter.Ga naar voetnoot565 Hy scheen een ziel met Godt,Ga naar voetnoot566 Zijn heil, en hooghste lot. Hy wenschte, als tempelwachter, Het heilighdom te hoeden, 570[regelnummer] In 't midden van Godts schaer Met blijden zang en harpesnaer Zijne aendacht aen te voeden.Ga naar voetnoot572 Hy triomfeerde met zijn maet,Ga naar voetnoot573 Die, hoogh in top, al hooger gaet, 575[regelnummer] Van geene pennen t'achterhaelen.Ga naar voetnoot575 Men kan den yver niet bepaelen.Ga naar voetnoot576 II. Zang: Maer midlerwijl [wat moght dit wezen?] Daer 't oor dien galm inzwelghtGa naar voetnoot578 Verschijnt iet, dat zich belght:Ga naar voetnoot579 580[regelnummer] Want onder uitgelezen Muzijck wil iet ontbreeckenGa naar voetnoot581 Aen zoete eenstemmigheit,Ga naar voetnoot582 Die graetige ooren streelt en vleit, Misschien om af te steecken,Ga naar voetnoot584
[pagina 51]
585[regelnummer] Iet haetlijx, strijdigh tegens gunst,Ga naar voetnoot585 Te laeten hooren, daer de kunst Wat alssems mengt met honighklancken. Geen oor kan zich dien smaeck misdancken.Ga naar voetnoot588 II. Tegenzang: Zoo ging 't. de harpenaer en zinger, 590[regelnummer] Die met zijn aengezicht, En voorhooft eerst een licht Van vreught gaf, zijnen vinger En keel volghde, in 't schakeeren Van klancken, scheen een wijl 595[regelnummer] Te flaeuwen in dien stijl,Ga naar voetnoot595 En zijne vreught t'ontbeeren, Als of hem d'eerste moedt ontviel. De klaere spiegel van de ziel, Zijn aenschijn, scheen bezwalckt van waessem.Ga naar voetnoot599 600[regelnummer] Wat is ons blyschap kort van aessem!Ga naar voetnoot600 III. Zang: Zou David, 't licht van Godts profeeten, Bespieglen in den geestGa naar voetnoot602 Iet, daer zijn hart voor vreest,Ga naar voetnoot603 Dat Arons zoons niet weeten?Ga naar voetnoot604 605[regelnummer] Zou hy van ver' zien komen Een onweêr, dat misschien Geen weereltwijzen zien?Ga naar voetnoot607 Hanthaver van de vroomen, Beschut den koning, die uw hutGa naar voetnoot609 610[regelnummer] Ter harte neemt, het volck beschutGa naar voetnoot610 Voor inheemsche oorelogen. Een oogh bewaeckt alle oogen.Ga naar voetnoot612 III. Tegenzang: Geen koningen is rust beschoren, Ten minste een korte wijl.Ga naar voetnoot613-14 615[regelnummer] Dit was en blijft de stijlGa naar voetnoot615
[pagina 52]
Der weerelt. vorsten zijn gekoren Tot wachters over onderzaten. Zy zitten steil en hoogh, En slaen hun waeckende oogh 620[regelnummer] Door alle huizen, alle straeten. Zy zien en kennen 't onderscheit Van ieders aert. hun wijs beleitGa naar voetnoot621-22 Hoeft onorde in haer ploy te schicken.Ga naar voetnoot623 's Volx rust is 't wit, daer wijze op micken.Ga naar voetnoot624 625[regelnummer] De hofbazuin, die tegens 't zuiden kraeit,Ga naar voetnoot625 Spelt onweêr, dat van Hebron herwaert waeit.	voetnoot229 by geesten: nl. in de onderwereld. voetnoot230 den voorburgh: het voorgeborchte, de verholen plaats waar de zielen der rechtvaardigen uit het Oud Testament de komst van de Messias en hun verlossing afwachtten; opgedondert: (indrukwekkend) te voorschijn gekomen. voetnoot232 van: door; Davids min: liefde voor David. voetnoot238 'k Verweckte: nl. in hun verbeelding. voetnoot239 tegens een: tegen elkaar. voetnoot241 voorspoock: voorteken; reede op handen: reeds nabij. voetnoot243 wapen (alarmgeroep): te wapen! Als interjectie: wee. Vgl. vs. 368. voetnoot244-45 verwonnen van: overmand door; gespoock: droomverschijning (vgl. vs. 247). voetnoot246 Bestemmen: vinden een verklaring voor, kunnen de oorsprong nagaan van. voetnoot248 wil haest uitwijzen: zal weldra bewijzen; ydlen schroom: ongemotiveerde angst. voetnoot249 aenjaeght: inboezemt; ongebonden: losbandig, loszinnig. voetnoot250 Zijn' troustens dienaers: door vergissing, in plaats van: Zijns trouwsten dienaers, onder invloed van de constructie, uit gesproken taal: zijn trouste dienaers bed; schendigh: schandelik. voetnoot252 Verlegen: wanhopig. voetnoot253 glimp: bedrieglike schijn. voetnoot254 of: in de hoop dat ... voetnoot255 eerelijck: als man van eer. voetnoot256 't Gemack van 't bed: een veilig leven bij mijn vrouw (vgl. 2 Sam. 11, vs. 8-11). voetnoot258 zijn eer in last: nu er gevaar dreigde voor zijn eer, besluit (hij). voetnoot259 af te keeren op mijn' hals: af te wenden door mijn leven te offeren. voetnoot260 overvalsch: zeer verraderlik. voetnoot261 preste: er toe noodzaakte (vgl. 2 Sam. 11, vs. 14-17). voetnoot263-64 klampte op overspel: vermeerderde, verergerde het overspel met. voetnoot265 die Juda wou beschermen (vgl. 2 Sam. 11. vs. 11). voetnoot267 van: door. voetnoot268 Die voor de bontkist danst: vgl. 2 Sam. 6, vs. 14-15; de harp huwt aen zijn dicht: zijn psalmen met de harp begeleidt. voetnoot270 ziet aen: heeft eerbied voor; schoffeeren: een vrouw onteren. voetnoot271 rechte: rechtte, vonniste; uit zijnen eigen mont: met zijn eigen uitspraak (zie Opdracht, r. 30). voetnoot272 spellen: voorspellen. voetnoot273 zonder kennis: zonder aanzien des persoons. voetnoot274 weiden: (genietend) rond te gaan. voetnoot274-75 Vgl. Inhoudt, r. 7: nauweliks is de klacht om de zusterschennis verstomd. voetnoot277 Leght op zijn luimen: ligt op de loer. voetnoot278 stercken: bevestigen. 't verloop: de lopende, nog te ontvangen rente (nog Vlaams. Vgl. Mnl. Wdb. VIII, 2062). In dit verband eer: de uitstaande schuld. voetnoot279 Al teffens: alles tegelijk. voetnoot280 te vliegen in zijn kroon: aanvallend zijn kroon te betwisten. voetnoot282 Rinckincken: (met geraas) rondspoken (Ned. Wdb. XIII, 569). voetnoot283 zet overendt: brengt in beroering. voetnoot285 heilighdom: de ark, die David te Jerusalem had achtergelaten (zie 2 Sam. 15, vs. 25-29). Vgl. Inhoudt, r. 32-35. voetnoot287 versteecken van: verstoken van, verlaten door zijn (= Gods) trouwe liefde; zy (de wraak) volgt in de gedaante van Urias' geest. voetnoot288 Den zoon: Davids zoon Absolon (Inhoudt, r. 54-56). voetnoot289 groeide in: zich verheugde in. voetnoot290 niet: niets; moedtwil: boze wil. voetnoot292 Het gewone mythologiese beeld van de zonnewagen, die, door paarden getrokken uit de kim verrijst. In hijght toe ligt een bedreiging: als schim mag Urias het daglicht niet aanschouwen. voetnoot297 spoockeryen: droombeelden (vgl. gespoock in vs. 245 en spoock in vs. 380). voetnoot298 naere: angstwekkende. voetnoot302 harssenschildery: hersenschim (Ned. Wdb. VI, 649). voetnoot304 naerbootseert met liegen: bedrieglik nabootst. voetnoot305 grijns: masker. voetnoot306 troni: gelaat. voetnoot307 Het hof te vrezen: die door het hof te vrezen is. voetnoot310 Uit de tempel. voetnoot312 getroost in: tot vrede gekomen door, gesterkt door. voetnoot314 schroomen: angstig zijn. voetnoot316 ontleêen: verklaren, opheldering geven. voetnoot320 steurt: verstoort. voetnoot322 wat 's u voorgekomen: wat is u overkomen? voetnoot324 is my geluckt: is in vervulling gegaan. voetnoot330 stammeheeren: de hoofden van de stammen. voetnoot332 raetgespan: gezamenlike raadslieden. voetnoot333 vertogen: vertrokken. voetnoot334 midnacht: zie vs. 50. voetnoot335 vroomsten: dapperste. voetnoot337 stem: toestemming; vgl. stemde: stemde toe, in vs. 339. voetnoot341 mevrouw: Thamar richt zich tot de woordvoerster van de ‘bedtgenooten’. voetnoot342 van Berseba tot Dan: vgl. Inhoudt, r. 20. voetnoot345 besla: aflope. voetnoot348 schutte: were af; Jakobs schâ: rampen voor het geslacht van Jacob. voetnoot349 zwaermoedigh: bang te moede. voetnoot350 nachtgezicht: nachtelike droombeelden. voetnoot351 ydelheit: iets zonder betekenis. voetnoot354 maght van: een grote menigte. voetnoot357 gemoedight: daardoor moedig geworden. voetnoot359 zelf: zelfs. voetnoot364 gloet: zinnenlust. voetnoot365 Dat is nog niet alles. voetnoot367 Heftig tegen elkaar ten strijde te trekken (bijw. spits: op scherpe wijze: Ned. Wdb. XIV, 2865). voetnoot368 wapen: zie vs. 243. voetnoot369 maelt af: gelijkt op; den leeuw van Juda: David. voetnoot371 staet: hoge positie. voetnoot374 Geschent van: geschonden door. voetnoot375 Verbeelden: betekenen (vgl. beelt af in vs. 378). voetnoot376 op ons: tegen ons. voetnoot380 spoock: vgl. vs. 245, 297. voetnoot381 ter sluick: heimelik. voetnoot382 oorelof: toestemming. voetnoot384 godtsvaert: vgl. godevaert in vs. 107; ontveizen: Vlaamse vorm naast ontveinzen (vgl. peizen) voetnoot385 beschiet zijn wit: tracht zijn doel te bereiken. voetnoot386 bedeckte laegen: hinderlagen. voetnoot390 verneêrt: nederig, deemoedig. voetnoot391 zijnes deert: medelijden met hem heeft (deren met Gen. komt ook bij Hooft voor). voetnoot394 openhartigh: van ganser harte (Ned. Wdb. XI, 608). voetnoot395 Vergeefs stelt gij daartegenover uw dwaze droombeelden! voetnoot398 voorvlughtigh: vluchtende. voetnoot400 Die lijdensweg wil hij niet langer volgen. voetnoot401 zette een nieuwe wijs op: heeft met een nieuw lied ingewijd. voetnoot402 geleenight: zacht geworden, vermurwd (Ned. Wdb. VIII, 1570). voetnoot405 Al 't heilighdom: de gehele tempel. voetnoot407-408 Volgens een oud volksgeloof zuigt de spin gif uit bloemen. Hier is de vergelijking vervormd door de bijgedachte aan gal. voetnoot409 draegh': partij kies voor (Ned. Wdb. III, 3237); vgl. op zijn' hals gedraegen in vs. 416 (aangehaald Ned. Wdb. III, 3238). voetnoot410 gunste: genegenheid. voetnoot411 mijn ongelijck: het aan mij begane onrecht. voetnoot412 wis nam uit zijn laegh: met juiste berekening Ammon in zijn hinderlaag wist te overrompelen. voetnoot413 Joab had de verzoening bewerkt (vgl. 2 Sam. 14). voetnoot415 ingetoomt: zijn toorn getemperd. voetnoot416 op zijn' hals gedraegen: zie de aant. bij vs. 409. voetnoot417 effen: juist (Ned. Wdb. III, 3955). voetnoot418 de hutte: vgl. de Godtshutte in vs. 10. voetnoot421 zonder ga: weergaloos. voetnoot422 yvert: begeeft u ijverig (vgl. yverende in vs. 426). voetnoot425 Van: door. voetnoot430 misverstant: onenigheid. voetnoot433 niet luttel stofs van: veel aanleiding tot. voetnoot436 niet: niets. voetnoot437 in 't lang en breede: uitvoerig. voetnoot439 kinderklucht: kinderachtige bedenksels. voetnoot440 anders iet: iets anders; houdt beducht: in bezorgdheid doet verkeren. voetnoot441 iet: iets. voetnoot442 dat schijn heeft: dat waarschijnlik is; pit van reden: krachtige argumenten. voetnoot443 broêrslaght: broedermoord. voetnoot445 schalckste: boosaardigste. voetnoot448 riecken: vermoeden; hem beklaeght: over zijn verlies geklaagd. voetnoot449 veltbancket: met de moord werd gewacht, totdat Ammon ‘vrolik van de wijn’ was (2 Sam. 13, vs. 28-29); van moortgeweer: door het moordende wapen. voetnoot450 springt u tegen: springt u in 't oog (Ned. Wdb. XVI, 1280). voetnoot451 onthou van Absolon: bedenk ten opzichte van Absolon. voetnoot453 sterckt uw vrees met reden: voert krachtige bewijzen aan voor uw vrees. voetnoot455 kroonzucht: verlangen naar de heerschappij. voetnoot456 dootschult van gequetste majesteit: zware schuld door aantasting van het wettige koninklike gezag. voetnoot457 van: door. voetnoot458 griefde: leed (hier: de dood) berokkende. voetnoot461 lijden: verdragen; hoe smert hem: hoe het hem smart rond te zwerven. voetnoot464 Had hij dan zijn vader niet met gelijke munt betaald? voetnoot465 staet hem te dier: heeft hem heel wat moeite gekost. voetnoot466 arbeit: inspanning. voetnoot467 de weeuw van Thekoa speelde een rol bij de verzoeningspoging (2 Sam. 14, vs. 1-28). voetnoot468 verworf: verwierf; by trappen: geleidelik. voetnoot471 Indien zijn heimelike bedoeling was geweest, vijandig te blijven, wat voor belang had hij dan bij de verzoening? voetnoot474 blinde: verblinde; lijftrouwanten: lijfwacht. voetnoot475 bestuwt: omringd. voetnoot478 maghtigh: in staat. voetnoot480 afkomste: zoon. voetnoot482 d'outste: Absolon (na de dood van de eerstgeborene, Ammon); de jongste: Salomon, zoon van Bathseba. voetnoot483 Terwijl: zolang. voetnoot484 suft: zijn geestvermogens verzwakken. voetnoot487 Wat's dit?: Wat wil hij dan niet weten? voetnoot488 Durf: durft. voetnoot489 eigen: als eigendom. voetnoot491 pleit: proces. voetnoot492 Onthaelt: ontvangt; ontmoet elck met bescheit: bejegent iedereen met juist begrip. voetnoot493 al willens: opzettelik; verzuimen: veronachtzamen. voetnoot490-94 Zie Inhoudt, r. 11-13. voetnoot494 leght op zijne luimen: ligt op de loer. voetnoot495 Al 't stamhuis: alle stammen, het gehele geslacht van Israel; dageraet: jeugdige bloei. voetnoot497 gunstigh: vriendelik gezind (vgl. gunst in vs. 496). voetnoot498 wasdom: vermeerdering; vermogen: macht. voetnoot500 Waeckt op: wordt wakker. voetnoot501 kloecken: degenen die op de hoogte zijn. voetnoot502-03 Vgl. 2 Sam. 15, vs. 12. voetnoot504 boos: boosaardig. voetnoot505 begeven: verlaten (Achitofel was te voren David's raadsman; zie 2 Sam. 15, vs. 12). voetnoot507 Het draeght dien naem: zo wordt het voorgesteld. voetnoot508 achterdencken: achterdocht; kent geen paelen: is onbegrensd; slaet met maght al voort: verbreidt zich krachtig, steeds verder. voetnoot509 niet: niets. voetnoot510 echter: vervolgens. voetnoot513 versteurt zich niet: wordt niet boos, als hij door zijn leeuwin gewekt wordt. voetnoot514 voesters: aankweeksters. voetnoot515 staet: zaken van staat, politiek. voetnoot516 Ontziet gy 't: zijt gij daarvoor bevreesd. voetnoot517 ons ontdeckt: ons verraadt; dan staen wy ruim noch slimmer: dan is het nog vrijwat erger met ons gesteld. voetnoot518 Zij is David's liefste vrouw; al 't joffretimmer: de gezamenlike vrouwen. voetnoot521 met zijn haer: vgl. 2 Sam. 14, vs. 26; in zijn gezicht: voor zijn ogen. voetnoot523 nadocht: achterdocht; aen een zy: terzijde. voetnoot524 lagen in ly: kwamen erslecht af. voetnoot527 Het volk van Israël was verdeeld in twaalf stammen; in 's konings eedt getreên: door een eed van trouw aan de koning verbonden. voetnoot528 raecken op de been: in verzet komen. voetnoot530 Gelooft: wees overtuigd; de hulck van 't rijck: het schip van staat. voetnoot531 Hoe (interjectie). voetnoot533 staet bevolen: is toevertrouwd aan. voetnoot537 of: het Latijnse si. voetnoot538 zorghelijck: gevaarlik; oploopende: driftig. voetnoot540 noch eerst: nog onlangs. voetnoot541 betygen: beschuldigen. voetnoot542 wert dit wijs: komt dit te weten. voetnoot544 voor recht: als zijn recht. voetnoot552 Arons hut: vgl. vs. 7. voetnoot553 nachtgetijden: nachtelike gebeden. voetnoot557-58 verdraegen met: tot overeenstemming komen, verzoenen met. voetnoot559 Als het harmonies-samenklinken van harp en stem. voetnoot562 damp: nevel. voetnoot564 opgetogen: in vrome overpeinzing verdiept (vgl. vs. 566-67). voetnoot565 lagen achter: geraakten vergeten. voetnoot566 één ziel. voetnoot572 Zijn vroomheid te sterken. voetnoot573 zijn maet: zijn muziek. voetnoot575 Van: door; pennen: vleugels. voetnoot576 Zijn geloofsijver is grenzenloos. voetnoot578 Daer: terwijl. voetnoot579 iet, dat zich belght: iets dat daar scherp tegen ingaat (zich belght: zich vertoornt). voetnoot581 wil iet ontbreecken: ontbreekt soms iets. voetnoot582 zoete eenstemmigheit: liefelike harmonie. voetnoot584 om af te steecken: wegens het contrast. voetnoot585 Iet haetlijx: iets leliks; strijdigh tegens gunst: onharmonies (gunst: liefelikheid, wat het oor streelt). voetnoot588 zich misdancken: zich niet over iets verheugen, zich beklagen (Ned. Wdb. IX, 815). voetnoot595 flaeuwen: verslappen; stijl: trant. voetnoot599 bezwalckt: met een damp betrokken. voetnoot600 kort van aessem: kortstondig. voetnoot602 Bespieglen: beschouwen. voetnoot603 Iet: iets. voetnoot604 Arons zoons: de priesters. voetnoot607 weereltwijzen: bezitters van slechts wereldse wijsheid. voetnoot609 uw hut (vgl. Godtshutte: in vs. 10). voetnoot610 Ter harte neemt: verzorgt. voetnoot612 Eén oogh: nl. van de koning. voetnoot613-14 Versta: Aan koningen is nooit rust beschoren, zelfs niet een korte tijd. voetnoot615 de stijl: de gewone gang. voetnoot621-22 't onderscheit van ieders aert: ieders onderscheiden karakter. voetnoot623 Hoeft: behoort, heeft tot taak; in haer ploy te schicken: tot orde te brengen. voetnoot624 daer wijze op micken: waar wijzen (d.i. vorsten) zich op richten. voetnoot625 tegens 't zuiden kraeit: naar het Zuiden gericht, weerklinkt.

Vorige Volgende

De werken van Vondel. Deel 9. 1660-1663

Het tweede bedryf.

Over het gehele werk

titels

auteurs

Over dit hoofdstuk/artikel

lied