De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

[p. 648]

Vrye Zeevaert Naer Oosten.aant.^*

SIC CVNCTVS PELAGI CECIDIT FRAGOR.

Nu staet de vaert naer Oosten open.¹

OBDAM bezegelt 's lants verbont.

De Sweedsche zeedraeck leght gekropen³

Aen weêrzy van den Oresont.⁴

OBDAM doorhieuw hem met zijn sabel.⁵

Het hooft aen Kroonenburgh hangt stijf

Gewoelt, gebonden met een kabel.

De slingerstaert en 't achterlijf

Ter komme in van Lantskroon gedreven,⁹

En krimpende van bijstre smart,¹⁰

Gekorven, zonder hoop van leven,

Verlangen naer 't gemiste hart:¹²

Maer hart en vraetige ingewanden,¹³

Gezoncken, volgen wint en stroom,

In Oost-en-noortzee, langs de stranden.

De walvisch slickt het bloedigh groom:¹⁶

En Fredrick toont de kopre tanden,¹⁷

Van 't Poolsche vleesch en bloet noch vuil;¹⁸

Van Perseus, d'eer van Zeven Landen,¹⁹

Euroop ten dienst, uit 's monsters muil

En ysren kaeckebeen gekloncken.²¹

Gansch Denemercken op de been,

* Van 1658. Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 577). Het motto, ontleend aan Aeneis I, 154, betekent: ‘Zo bedaarde de onstuimigheid der zee geheel’.
In Augustus 1658 verbrak Karel Gustaaf van Zweden de vrede met Denemarken en sloeg het beleg om Kopenhagen, waarbij hij de Sont met zijn vloot afsloot. In het belang van onze handel zonden de Staten in het begin van Oktober een vloot onder Wassenaar van Obdam om Kopenhagen te ontzetten en de Zweedse vloot te vernielen. Op 8 November 1658 ontmoette Wassenaar in de Sont de grote Zweedse vloot onder Wrangel, die hij in een bloedige strijd versloeg. Nog dezelfde nacht brak Karel Gustaaf het beleg voor Kopenhagen op (J.K.J. de Jonge, Geschiedenis van het Ned. Zeewezen, 3de uitg. (1869) I, 553-569).

1 Oosten: de Oostzee.

3 zeedraeck: vijandige benaming voor de zeemacht; het beeld van de draak, door Perseus bestreden (vs. 19) wordt het gehele gedicht door volgehouden; leght: ligt.

4 Oresont: oude naam voor de Sont. Karel Gustaaf bestreek de Sont, doordat het Zweedse kasteel Helsingborg en het Deense Kronenburg in zijn handen waren; de vloot lag in 't midden.

5 Wassenaar gaf de volle laag aan Wrangel, die met zijn vernageld schip onder Kronenburg moest lopen, en geen deel meer aan de strijd kon nemen.

9 komme: baai; Lantskroon: de stad Landskrona, op een landtong aan de Sont gelegen.

10 bijstre: buitensporige, hevige.

12 gemiste: nog niet getroffen.

13 vraetige: vraatzuchtige.

16 groom: ingewand (Ned. Wdb. V, 918 op grom).

17 de kopre tanden: nl. van het verslagen monster. Welke oorlogsherinnering hier bedoeld wordt, is niet duidelik.

18 Reeds in 1655 had Karel Gustaaf Polen aangevallen.

19 Van: door. Met Perseus is Obdam bedoeld.

21 gekloncken: geslagen.

[p. 649]

 

Van groote vreught en blyschap droncken,

 

Haelt WASSENAER, uit alle steên,

25

Al juichende in, den salamander,^22-2525

 

Die leven schepte in 't zeedraecks vier.

 

Hofschilder Mander, volgh den stander,²⁷

 

Volgh rustigh 's konings zeebanier,²⁸

 

En Hollants vlaggen: val aen 't maelen:

30

Helt WASSENAER bestelt u stof,³⁰

 

Om met dien wapenroof te praelen,³¹

 

Op Fredricksburgh, dat fenixhof.³²

 

Zoo sta die zeestrijt voor elx oogen,

 

Zoo lang het zeelicht van OBDAM³⁴

35

Den helschen nacht van nijt en logen

 

Beschaemen zal, van stam tot stam.³⁶

 

Zoo kneust men Xerxes tirannije.³⁷

 

Daer leght de vijfde monarchije.³⁸

 

 

 

J. v. Vondel.

t'Amsterdam, by de Weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam, 1658.

22-25 Kopenhagen beschouwde Wassenaar Obdam als de redder uit het nijpendste gevaar.

25 salamander: volgens het Middeleeuwse geloof leefde de salamander in vuur. Zo weerstond de vlootvoogd het vijandelik vuur.

27 Hofschilder Mander: zie blz. 000.

28 rustigh: kloekmoedig, onbevreesd.

30 bestelt: verschaft (Ned. Wdb. II, 2133).

31 wapenroof: buit van wapenen.

32 Fredricksburgh: het prachtige slot (vandaar fenixhof), in renaissance-stijl, door Christiaan IV (1602-1620) bij Kopenhagen gebouwd.

34 het zeelicht: de stralende roem ter zee.

36 stam: geslacht.

37 Xerxes: figuurlik voor Karel Gustaaf.

38 de vijfde: volgens Van Lennep omdat de monarchie der Perzen, onder Xerxes als de vierde gold; leght: ligt terneer.