De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660 (1935)

De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

(1935)–Joost van den Vondel– rechtenstatus

Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende



[pagina 641]


Op het Kroonen van den Roomschen Koning en Keizer Leopoldus Altijt Vermeerderaer des Rijx.aant.Ga naar voetnoot* AVREA CONDET SAECVLA. Laet den Rijnschen berckemeierGa naar voetnoot1 Lustigh rustigh ommegaen,Ga naar voetnoot2 Nu 's Rijcks Engel, die beleierGa naar voetnoot3 Van het Keurrecht, heeft gestaen 5[regelnummer] In den raet der Keureheeren,Ga naar voetnoot5 Om den zoon van Ferdinand Met den Roomschen scepter t'eeren, En met heiligh diamant Gout en steenen t'overstraelen.Ga naar voetnoot8-9 10[regelnummer] Wieroockt nu de jonge zon,
[pagina 642]
Die, uit d'Oostenrijcksche paelen,Ga naar voetnoot11 Endelijck den nacht verwon, Die Europe scheen te dreigen, Toen haer d'oude zon ontzonck,Ga naar voetnoot14 15[regelnummer] En het hooft begon te neigen, Tot verdriet van out en jongk. Ziet dees zon de Main beschijnen,Ga naar voetnoot17 En vergulden stadt, en lant. Roock en smoock van twist verdwijnen, 20[regelnummer] Damp en mist van misverstant.Ga naar voetnoot20 Nu verstroien Turck, en Tarter,Ga naar voetnoot21 Elck huns weegs, en om een' hoeck,Ga naar voetnoot22 En wat gruwzaemer en zwarterGa naar voetnoot23 Duitschlant dreighde met een' vloeck.Ga naar voetnoot24 25[regelnummer] LEOPOLDUS eert zijn rijcken Met Augustus majesteit, Die geen' voorzaet zal bezwijcken,Ga naar voetnoot27 Noch in moedt, noch wijs beleit. Out Byzanssen staet verschrocken,Ga naar voetnoot29 30[regelnummer] En de Donau steeckt verheught Zijn trompetten, luit de klocken. Al de Rijnstroom juicht van vreught. Men verwacht aen alle zijden Vrede, en vollen overvloet, 35[regelnummer] Vrolijcke eeuwen, goude tijden. Hoop van Ferdinandus bloet En den stam, die trots, als eicken,Ga naar voetnoot37 Opgedraegen aen Jupijn, Schier vier eeuwen kan bereicken, 40[regelnummer] Laet den uitgang van den RijnGa naar voetnoot40 Oock gevoelen uwen zegen, En den trouwen Batavier, Op de gunst van uwen degen,Ga naar voetnoot43 Rustiger zijn zeebanierGa naar voetnoot44
[pagina 643]
45[regelnummer] En de vlagh te water voeren, Daer men andre starren meet,Ga naar voetnoot46 Tegens onze marmervloeren Met den hoofde neêrwaert treet,Ga naar voetnoot47-48 Of den weereltkloot ter zijden 50[regelnummer] Steil of rechter ommegaet,Ga naar voetnoot50 En ons kielen 't water snijden Op 't kompas, tot op een' draet,Ga naar voetnoot52 Onder bey de rijzende assen, Of in 't midden, daerze rechtGa naar voetnoot53-54 55[regelnummer] In de dyningen zich wassen, Die dan holler gaen, dan slecht.Ga naar voetnoot56 Lust het Cezar Barbaryen,Ga naar voetnoot57 Out Karthage, op 's Grootvaêrs spoor,Ga naar voetnoot58 Met een krijghsvloot te bestryen, 60[regelnummer] En den Mauritaenschen Moor;Ga naar voetnoot60 Hollant heeft een vloot ten bestenGa naar voetnoot61 Voor de maght van Oostenrijck, Om die roovers in hun nesten Op te komen, tot een wijckGa naar voetnoot64 65[regelnummer] Der geboeide Christe slaven, Die, gesleeten van verdriet,Ga naar voetnoot66 Hem verwachten, die de havenGa naar voetnoot67 Met ons zeekortouw beschiet;Ga naar voetnoot68 Eenen helt, die, opgewassen 70[regelnummer] Tegens ongetoomt gewelt,Ga naar voetnoot70 Met ons hulcken en pinassenGa naar voetnoot71 Tunis eens de zeewet stelt,Ga naar voetnoot72 En die met hun aengespannenGa naar voetnoot73 's Handels loop en maetschappyGa naar voetnoot74
[pagina 644]
75[regelnummer] Steuren, recht als zeetyrannen,Ga naar voetnoot75 Noit verzaet van stroopery. Laet den leeuw der Batavieren En den Roomschen adelaer Onder eene vlagge zwieren,Ga naar voetnoot77-79 80[regelnummer] En de woestheit voor dit paerGa naar voetnoot80 Zwichten, en alle oorelogen Zwijgen onder hunne tucht,Ga naar voetnoot82 En geharrenast vermogen,Ga naar voetnoot83 In een zegenrijcker lucht.Ga naar voetnoot84 85[regelnummer] Karel groet den triomfeerder,Ga naar voetnoot85 Zijnen neef, uit eene wolck,Ga naar voetnoot86 Wenscht hem dat hy 't rijck vermeerder,Ga naar voetnoot87 Als een' zegenaer van 't volck, En den knoop der NederlandenGa naar voetnoot89 90[regelnummer] Ongeschent houde, en behoêGa naar voetnoot90 Voor onduitsch gebit en tanden,Ga naar voetnoot91 Tot den lesten adem toe. Op dien wensch uit 's hemels transsen,Ga naar voetnoot93 Geeft de Keizerlijcke kroon 95[regelnummer] Op zijn hooft nu schooner glanssen, En de Duitschen voor zijn' troon Roepen van om hoogh gedreven:Ga naar voetnoot97 Lang moet LEOPOLDUS leven.Ga naar voetnoot98 J. v. Vondel. t'Amsterdam, By Jacob Straetman, Boeckverkooper op de hoeck vande Rooseboom-steegh inde Calverstraet, 1658.	voetnoot* Van 1658. Volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger no. 576). Het motto, ontleend aan Aeneis VI, 792-793, betekent: hy zal gouden eeuwen stichten. Leopold I (geb. 1640, als tweede zoon van Ferdinand III en Maria Anna van Spanje) werd de 18de Julie 1658 tot keizer gekozen. De titel ‘Altyd Vermeerderaer des Rijx’ is een onjuiste vertaling van Semper Augustus (d.i. heilig, verheven), door bijgedachte aan augere = vermeerderen. Van de Romeinse keizers (sedert 27 v. Chr.) ging die titel over op de keizers van het Roomse Duitse Rijk. voetnoot1 berckemeier: beker (oorspr. van berkenhout). voetnoot2 rustigh: met kracht; hier: onbelemmerd. voetnoot3 's Rijcks Engel: de beschermengel van het Rijk, die tevens beleier (richting gever) is van de keizerskeuze. voetnoot5 Keureheeren: keurvorsten. voetnoot8-9 Op de kroon stond een met diamanten versierd kruis. voetnoot11 uit d'Oostenrijksche paelen (gebied): sedert 1655 was Leopold koning van Hongarije, sedert 1658 koning van Bohemen. voetnoot14 d'oude zon: de vorige keizer Ferdinand III († 23 Maart 1657). In de tussenliggende maanden dreigden verwikkelingen, o.a. met Frankrijk. voetnoot17 de Main: de kroning had plaats te Frankfort aan de Main. voetnoot20 misverstant: onenigheid (Ned. Wdb. IX, 882). voetnoot21 verstroien: gaan uiteen. Het verzwakte Turkse rijk begon juist weer zijn aanvallen te hernieuwen. Onder Turk en Tarter (een Mongoolse volksstam) begreep men destijds alle aan deze ongelovigen onderworpen en verwante stammen. voetnoot22 om een hoeck: uit het gezicht. voetnoot23 zwarter: donkerder van huid. voetnoot24 vloeck: ramp. voetnoot27 Die voor geen voorzaat zal onderdoen (bezwijken met een persoon als objekt: van iemand ontaarden. Ned. Wdb. II, 2521). voetnoot29 Out Byzanssen: Constantinopel, zetel van de Turk. voetnoot37 den stam: het huis Habsburg. Zinspeling op de eeuwenoude eiken, aan Jupiter gewijd. voetnoot40 uitgang: mond. voetnoot43 Op de gunst: vertrouwende op de welwillende bijstand. voetnoot44 Rustiger: kloeker. voetnoot46 Daer: waar, nl. op het andere halfrond; starren meet: om de breedtegraad te bepalen. voetnoot47-48 d.w.z. waar onze tegenvoeters zich bewegen. voetnoot50 Steil: langs de lengtegraden? rechter is mij in dit verband niet duidelik. De gissing van Koopmans dat rechter zou betekenen: langs de breedtecirkel, is niet overtuigend. voetnoot52 tot op een' draet: zeer nauwkeurig. voetnoot53-54 rijzende assen: naar het Noorden varende, ziet de schipper het Noordelik eindpunt van de denkbeeldige wereldas, de Poolster, omhoog gaan. Bij een tocht naar het Zuiden rijst de Zuidelike pool. In 't midden heeft betrekking op richtingen tussen Noord en Zuid, wanneer het schip zich laat bespoelen door de deiningen (55) die van beide zijden komen. voetnoot56 slecht: vlak. voetnoot57 Cezar: de keizer (nl. Leopold). voetnoot58 Out Karthage: het voormalige Carthago, destijds Barbarije, de stad der Algerijnse rovers. Zijn voorvader Karel V had de Barbarijse zeerovers in 1535 getuchtigd. voetnoot60 De Noordkust van Afrika heette in de Romeinse tijd Mauritanië. voetnoot61 ten besten: beschikbaar. voetnoot64 op te komen: aan te vallen (Ned. Wdb. XI, 937; nog in West-Vlaanderen gebruikelik); wijck: uitkomst, verlossing. voetnoot66 gesleeten: uitgeteerd. voetnoot67 Hem verwachten: dit slaat op De Ruyter, die in Julie 1655 de Noord-Afrikaanse roofstaten bestreed, en vele Christenslaven verloste. voetnoot68 zeekortouw: scheepsgeschut; beschiet: zou komen beschieten. voetnoot70 ongetoomt: niet onder één commando, maar ongeregeld aanvallend. voetnoot71 hulcken: oorspronkelik vrachtschepen; pinassen: oorlogsschepen. voetnoot72 de zeewet stelt: ter zee de wet stelt. voetnoot73 En degenen die met hen verbonden, samenwerkend (Ned. Wdb. I, 332). voetnoot74 maetschappy: samenwerking in de handel. voetnoot75 steuren: verstoren; recht: juist. voetnoot77-79 Laten de Republiek en het Keizerrijk onder dezelfde vlag, dus als bondgenoten, de zeeën doorkruisen. voetnoot80 En (laet) de woestheit zwichten: laat de wilde zeeroverij wijken. voetnoot82 tucht: dwang door tuchtiging. voetnoot83 geharrenast vermogen: gewapende macht. voetnoot84 zodat wij in zegenrijker sfeer gaan leven. voetnoot85 Karel: Karel V. voetnoot86 neef: nakomeling. voetnoot87 Zinspeling op zijn titel (zie voren). voetnoot89 den knoop: de band der Zeven Provinciën, de Unie. voetnoot90 Ongeschent: ongeschonden. voetnoot91 onduitsch: vijandig aan de Duitse (hier met inbegrip van de Nederlandse) natie. voetnoot93 Op: bij; uit 's hemels transsen: nl. geuit door zijn voorvader Karel V. voetnoot97 van omhoogh gedreven: in geestdrift door de stem van omhoog. voetnoot98 moet: moge.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels

De werken van Vondel (10 dln) (WB-editie)

auteurs