De werken van Vondel. Deel 8. 1656-1660

De LIIII. Harpzang.^*

Exaudi, Deus, orationem meam.

Hoor mijn gebeden, o noit bezweecken.^{vs. 1}
Heer, nu verwaerloos geensins mijn smeken.
Luister van boven wat ick zal spreecken,

Noothulp daer boven.⁴

Quellingen quetsen mijne gedachten.
Vyanden dreigen, vreeslijcke maghten
My daeghlijx praemen, en op my wachten,⁷

Deerlijck verschoven:⁸

Want zy te gader, vol godeloosheit,
My, in mijn droefheit, kranckheit, en broosheit,
Wraeckgierigh plaegen, en naer hun boosheit,

Lastren, en schenden:

Dat roert mijn harssens, krenckt mijne zinnen.
Schricken verflaeuwen 't hart nu van binnen.
Dootschricken steecken met al hun vinnen,

In mijne elenden.^12-16

Angsten en schricken mijn leên bewogen.
Schaduw van droefheit deckte mijne oogen.
Wie, sprack ick, geeftme nu uit den hoogen

Vleugels van duiven?

'K zou heenevliegen, om rust vertrecken.
Toen vloogh ick verre naer vreemde plecken,
Daer my woestynen, en bosch bedecken

Voor 's vyants kluiven.²⁴

* Ps. 54. - Het zgn. adonische metrum (-- ◡ ◡ -- ◡) van den LIIII Harpzang, wel zangerig maar voor Nederlandsche ooren vrij ongewoon, komt overeen met de Sapphische strofen van Buchanans bewerking, Ps. LV.

vs. 1 o noit bezweecken: gij die nooit bezweken zijt, onwankelbare, niet in de Vulg.

4 toevoegsel.

7 praemen: benauwen.

8 toevoegsel; verschoven: verlaten.

12-16 V: Cor meum conturbatum est in me, et formido mortis cecidit super me, vs. 5, ook het beeld der stekende vinnen is dus van Vondel.

24 kluiven: klauwen; het denkbeeld der duiven (Vulg. columbae, vs. 7) roept dat van roofvogels op; Bellarminus spreekt van de ungues accipitris.

[p. 355]

25

Daer bleef ick wachten op mijn' Ontfermer,

 

Die my, kleenhartigh en deerlijck kermer,

 

In zulck een onweêr, als een beschermer,

 

Haest quam bevrijden.²⁸

 

Smijtze te gronde: deel hunne tongen:²⁹

30

Want ick hun oproer en looze sprongen³⁰

 

Zagh binnen Sion, schendigh gedwongen.³¹

 

O snoode tijden!

 

Oproer hiel schiltwacht rondom de muuren:³³

 

Binnen was jammer. wie konze stuuren?

35

Weêrspannigh onweêr ruischte, en bleef duuren

 

Nachten en dagen.

 

Woecker, en valscheit, en eige baeten,

 

Liegen, bedriegen scheen uitgelaeten

 

Door alle wijcken, door alle straeten.

40

Deerlijcke plaegen!

 

Had mijn dootvyant my dus gaen zoecken,

 

En boos gelastert in alle hoecken;

 

'K had het geleden, en zijne vloecken⁴³

 

Geensins gewroken:

45

Had die my haette, door zijn braveeren,

 

Mijn' naem geschonden; 'k had zonder deeren,

 

Lijdzaem verdraegen al dit schoffeeren,⁴⁷

 

En stil gedoocken:⁴⁸

 

Maer dus te lijden, in mijne elende,

50

Van mijnen halsvrient, van mijn' bekende,

 

Van eenen leitsman uit mijne bende,⁵¹

 

Dat quetst in 't harte:⁵²

 

Die, aen mijn zijde ten disch gezeten,

 

Een zelve spijze plagh met my t'eeten,

55

Godts tempel opging, zonder te weeten

 

Van twist of smerte.

 

Dat hen de Doot vry ter aerde velle,

 

Met haere keten knevele, en knelle,⁵⁸

 

Levendigh heenestorte ter helle,

60

Die my verklicken:⁶⁰

28 Haest: spoedig.

29 deel hunne tongen: V: divide linguas eorum, vs. 10, verdeel hen onderling.

30 looze sprongen: listige streken.

31 schendigh gedwongen: schandelijk overheerd, hoort bij Sion.

33 V: Die ac nocte circumdabit eam super muros ejus iniquitas, vs. 11 en Bellarminus verduidelijkt het beeld door de bijvoeging: instar custodiae militaris (schiltwacht).

43 vloecken: vervloekingen, onheilen.

47 schoffeeren: verkrachten, schenden; forsitan van de Vulg. vs. 13 is weggelaten.

48 Versta: en ware stil weggedoken, V: abscondissem me.

51 mijne bende: de met mij verbondenen.

52 Deze voltooiende gedachte staat niet in de Vulg.

58 Door de keten maakt Vondel van de Doot een duivel, wat wel door infernum van Vulg. vs. 16 bevorderd wordt.

60 toevoegsel; verklicken: verraden.

[p. 356]

 

Want alle boosheên, die boozen loonen,

 

In hunne hutten onder hen woonen,

 

Met hun verkeeren, tuchtigen troonen⁶³

 

In looze stricken:^61-64

65

Maer in het midden van zulck een lijen⁶⁵

 

Riep ick om noothulp: Godt quam my vrijen.⁶⁶

 

's Morgens, en 's avonts, en t'allen tyen

 

Zal ick hem roepen,

 

Zal ick hem klaegen in het byzonder:

70

Hy zal my hooren kermen van onder,

 

Haestigh verlossen, elck tot een wonder,

 

By alle troepen.^71-72

 

Hy zal my hoeden voor die genaecken,

 

Mijn banden breecken, zijn' dienaer slaecken.

75

Veel huisgenooten zich stil verspraecken⁷⁵

 

Om my te grijpen.^73-76

 

Godt zal my hooren: laetze vry zweeren.

 

Godts zalze straffen, hun dit verleeren,

 

Die den oprechten wenschen te deeren,

80

En dus te nijpen:^77-80

 

Want die veraerden, en noit genezen,⁸¹

 

Even hartneckigh, Godt nimmer vreezen.

 

Hy steeckt zijn hant uit, loont zulk een wezen⁸³

 

Naer zijn verdienste.

85

Zy overtreden wet en verbonden.

 

Hy wreeckt hun misdaedt, die dit bestonden,

 

Straftze, en verstroit al hun snoode vonden⁸⁷

 

Op 't ongezienste.^86-8888

 

Gladder dan oli vallen in 't spreecken

90

's Verraeders lippen, listigh bestreecken,

 

Maer quetsen feller, wonden, en steecken

 

Scherper dan schichten.

63 tuchtigen troonen: lokken hen die zich aan de tucht houden, de goeden, Duitsch: tüchtig; looze: bedriegelijke.

61-64 Het is niet duidelijk, hoe Vondel aan deze zeer vrije en gewrongen vertaling komt van Vulg.: Quoniam nequitiae in habitaculis eorum, vs. 16. In Bellarminus en Buchanan is er niets van te vinden. De St. Bijbel heeft: Want de boosheden zijn in hunne woning.

65 Maer in het midden: dit schijnt ontstaan uit Vulg.: in medio eorum, dat echter bij het voorgaande psalmvs. hoort.

66 vrijen: bevrijden.

71-72 V: Redimet in pace animam meam vs. 19. In pace is niet vertaald; behalve verlossen is alles toevoeging; elck tot een wonder: tot ieders verwondering; Bij alle troepen: bij alle partijen, of volken?

75 zich verspraecken: met elkaar afspraken.

73-76 V: ab his qui appropinquant mihi, quoniam inter multos erant mecum, vs. 19; Bellarminus spreekt hier van een obscurissimus locus, maar geeft geen grond voor Vondels fantazie.

77-80 Vondel geeft maar vaag de Vulg. weer: Exaudiet Deus et humiliabit illos, qui est ante saecula, vs. 20.

81 die veraerden, en noit genezen: die ontaarden en ongeneeslijken.

83 zulck een wezen: zoo iemand.

87 snoode vonden: misdadige plannen.

86-88 V: Divisi sunt ab ira vultus ejus, et appropinquavit cor illius, vs. 22; ook hier heeft Vondel zich met eigen gedachten uit de duisternis gered.

88 ongezienste: onvoorzienste.

[p. 357]

 

Worp al uw zorgen op Godt den vader:

 

Hy zal u voeden: voor geen' verraeder

95

Zal een oprechte, Gods voorzorgh nader,⁹⁵

 

Endeloos zwichten.⁹⁶

 

Gy zult de boozen uit hunne stoelen

 

Entlijck verneêren in 's afgronts poelen.

 

Bloetraeden, schalcken hun straf gevoelen,⁹⁹

100

Eer zy ten halven

 

Hunn' tijt beleven, en hunne jaeren:¹⁰¹

 

Maer ick zal hoopen, in mijn bezwaeren,

 

Godt, op uw goetheit, die my kan spaeren,^102-103

 

Heelen, en zalven.

95 Godts voorzorgh nader: die Gods voorzienigheid meer aan 't hart ligt dan de verrader.

96 Endeloos zwichten: altijd moeten wijken.

99 Bloedraeden, schalcken: V: Viri sanguinum et dolosi, vs. 24.

101 Hunn' tijt: hun levensduur.

102-103 V: ego autem sperabo in te Domine, vs. 24.