Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het vierde boeck.aant.aant.

Inhoudt.

1 Koningin Dido op Koningk Eneas, tot razens toe, van minne verslingert, openbaert1 2 deze inwendige quellaedje haer zuster Anne, die haer tot huwen aenport. Iuno, om Eneas2 3 gemackelijcker buiten Italie te houden, handelt met Venus, op datze, met hare gunst,3 4 hem aen Elize magh uitbesteden, en toont by wat middel dit allervoeghelijckst kan te4 5 werck gestelt werden. 's Anderendaeghs rijden Eneas en Dido ter jaght, daer Iuno, ter-5 6 wijl elck op wilt vlamt, onvoorziens een onweder verweckt, dies loopt een ieder zijns6 7 weeghs, om te schuilen, en Dido en Eneas treffen elckandere in een zelve spelonck aen,7 8 en paren hier ter quader ure. Iupijn ondertusschen over stach gesmeten, door de gebe-8 9 den van Iärbas, Koningk van Getulie, (gestoort, overmits zy hem weigerende, eenen9 10 vreemdelingk aensloegh) zent Merkuur aen Eneas, hem belastende den bodem van Afrika10 11 te ruimen, en naer Italie te zeilen; weshalve hy, Iupiters gebodt gehoorzamende, de11 12 maets beveelt heimelijck vaerdigh te maecken al wat tot de reis vereischt wort. Dido 13 rieckende, hoe men de vloot toeruste, en wat zijn wit was, haelt hem schendigh over,13 14 en pooght vergeefs met gebeden en tranen, zoo door zich zelve, als door hare zuster,14 15 den Trojaen van zijn opzet af te trecken. Eneas, wederom in den slaep van Merkuur ge- 16 waerschuwt, licht te midnacht zijn ancker; dies de Koningin, door wanhoop verruckt,16 17 binnen in 't hof, eenen houwtstapel toestellende, en Barce, Sicheus voester, van der17 18 hant sturende, de borst in 't zwaert stoot.18
 
Dat Koningklijck verhael, en 's mans doorluchtigheit,
20
Ontvonckt de Koningin, die raet leeft met haer zuster,20
 
En offeringewant: en van de Min verleit,21
 
Haer hart zoeckt op de jaght, in een spelonck; ja blust 'er22
 
Dien onverzaden brant, en past op eer noch faem,23
 
En terght den nagebuur, tot dat Merkuur gezonden,24
25
Den Vorst de vlught belast, in 's grooten Vaders naem;25
 
Dies acht hy raet noch klaght, maer kiest de weecke gronden.26
 
Zy ziet hem van haer tinne ontvlieden met de vloot,
 
En flucks de borst in 't zwaert, getroost zich zulck een doot.

Het vierde boeck.

29 Maer de Koningin nu al een poos zwaerlijck van minne gewont,+r. 29-30 30 voedde vast die wonde in haer harte, en quijnde heimelijck aen30 31 een brandende minnekoorts: t'elckemale schoten haer des mans 32 menighvuldige deughden, en menighvuldige eere, by zijn volck32 33 ingeleit, in den zin: zijn wezen en verhael staen in haer harte ge-33 34 plant, en zy kan van bekommeringe niet slapen. 's Anderen daeghs, 35 toen de dagh aenbrack, het bedaeude kleet des duisteren nachts+ 36 van den hemel schoof, en de lamp der zonne het aertrijck toe-36 37 lichtte, sprackze qualijck beraden, hare zuster, waer mede zy wel37 38 overeen droegh, aldus aen: Anne zuster, wat beduit dit, dat ick38 39 legh en mael, en van ontsteltenisse niet rusten kan? Wat een39 40 treffelijck man heeft nu zijn verblijf in ons hof genomen! Hoe 41 braef is hy van opzicht! hoe onversaeght en dapper in den oor-41 42 loogh! Zeker ick geloof vastelijck, en niet zonder reden, dat hy 43 van Goden gesproten is: want bloohartigheit is een kenteken 44 van een onedel gemoedt. Och, door wat al gevaerlijckheden is44 45 hy gerolt en gesolt! Wat verhaelde de man al oorlogen, die hy45 46 uitvoerde! Had ick niet vast in mijn gemoedt besloten en opge-+46 47 zet voortaen my aen niemants echt te verbinden; sedert het in 't47 48 eerste huwelijck my door mijn mans doot buiten mijn gissing48 49 gingk; en berouwde my niet dien dagh, dat ick oit trouwde;49 50 misschien zou ick my dees eene reis noch kunnen te buiten gaen: 51 want om de waerheit te zeggen, Anne zuster, sedert de doot van 52 Sicheus, mijnen ongeluckigen man, en dat het hofheilighdom52

Het vierde boeck.

 
Maer Tyrus koningin, nu al een poos in 't hart
 
Te jammerlijck van min getroffen, voedt die smertvs. 1-2
 
En wonde in haere borst, quijnt heimelijck van binnen
 
Aen eene minnekoorts. haer schieten in de zinnen
5
's Mans deught en dapperheit; 's mans eer en prijs, behaelt
 
By volck en burgery. zijn spraeck en wezen maelt
 
En hangt haer in het hooft, en zit in haer gedachten.
 
Geen vaeck beschiet haer oogh, noch kan de zorgh verzachten.8
 
Des andren daeghs, zoo dra het nuchtre morgenlicht9
10
Den dau en schaduw schoof van 's hemels aengezicht,
 
De lamp der zonne scheen in d'opene landouwen,11
 
Sprack zy, niet wel beraên, de zuster, haer betrouwen,12
 
En eens gezint als zy, dus aen: wat magh dit zijn,13
 
[Ay zuster Anne, zegh,] dat ick, in dezen schijn,14
15
Dus waeck, en legge en mael, ontstelt van angst, en schroomen?
 
Wat gast heeft zijn verblijf hier in ons hof genomen?
 
Hoe braef is 't opzicht! hoe groothartigh is de man17
 
Ten oorloge! ick geloof, niet reuckloos, dat hy van18
 
Een' Godt gesproten is: want blooheit melt by vroeden19
20
Den aert der suffende en verbasterde gemoeden.
 
Helaes, hoe heeft Fortuin hem omgesleept, en wat
 
Gevaeren stont hy in 't blanck harnas uit! en had22
 
Ick niet zoo vast belooft, en in mijn hart beslooten
 
Voortaen geen mannen meer voor wettige echtgenooten
25
t'Omhelzen, sedert het in 't eerste huwelijck
 
My door mijn mans verlies misging in 't oude rijck;26
 
En roude Dido niet dien dagh dat zy ging trouwen;
 
Zy zou zich deze reis, als andre weduwvrouwen,
 
Te buiten mogen gaen: want zeker, Anne, na29
30
Sicheüs, en 't verlies van mijn vermiste ga;30
 
Na dat ons heilighdom bespat door 't broedermoorden,31
tekstkritische noten

53 van dien broedermoort besprengkelt, het huis verstroit wiert;53 54 heeft dees alleen, mijn hart en zinnen bewogen, en mijn opzet54-55 55 aen 't slibberen, den voet gezet. Ick gevoel dat ick weder van 56 liefde blaeck, als eertijts: maer liever verzonck ick levendigh in 57 d'aerde: liever had ick dat Godt Jupiter my met den donder57 58 sloegh, en naer den duisteren helschen afgront ter zielen, by die58 59 bleecke zielen, zont, eer ick mijnen eerlijcken naem zou schen-59 60 den, of den bant der belofte zoo schaemteloos breken. Hy, op60 61 wien ick eerst mijn zinnen zette, heeft mijn hart en liefde wech;61 62 hy behouze en bewaerze by zich in zijn graf. Zoo sprekende 63 schreideze haren boezem nat van tranen, die langs hare wangen 64 afbiggelden; en Anne antwoorde hier op: o zuster, die ick liever+ 65 heb dan het licht, dat aen den hemel schijnt, zult ghy alleen uw65 66 jonge jaren treurigh en ongehuwt verslijten, zonder immermeer66 67 lieve kinders, vruchten des huwelijx, te zien? Meent ghy dat uw67 68 gemael in het graf, of zijn geest, zich dit belge? En schoon het6868-69 69 waer zoo: geene mans kosten u, die vast treurde, eertijts bewe- 70 gen; geene van Libye, nochte Iärbas, nochte andere zeeghaftige70-72 71 en maghtige Vorsten in het rijcke Afrika, te vore van uwe Tyriers 72 afgeslagen: zoudt ghy daerom oock eenen Vorst afslaen, daer 73 uw zin op valt? Bedenckt ghy niet eens op wat bodem ghy hier73 74 gezeten zijt? Aen d'een zijde leggen de Getulische steden, een74 75 volck met geene wapenen te dwingen; en het breidelooze Nu-75 76 midie, en zorgelijcke zantplaten; aen d'andere zijde de drooge76 77 en dorre zantzee, daer men van dorst versmacht; en de Barceen77 78 die wijdt en zijt stroopen. Wat wil ick uw broeders dreigementen78

 
Het huis verstroit wiert, geene als dees mijn hart bekoorden,32
 
Dees zette mijnen geest, aen 't slibberen, den voet.
 
Nu voel ick wederom den ouden minnegloet:
35
Maer liever levendigh in d'aerde wechgezoncken,
 
Veel liever met den schicht van Jupiter gekloncken
 
Ter zielen, naer de hel, in 't onbescheenen rijck36-37
 
Der dootsche zielen, dan zoo los en schandelijck38
 
Mijn' naem en faem bevleckt, belofte en eer geschonden.
40
Mijn lief, aen wien ick eerst my zelve heb verbonden,
 
Bezit mijn hart noch, en de trou, die ick hem gaf:
 
Hy houze in eeuwigheit oock by zich, in zijn graf.
 
Zoo spreecktze, en schreit dat haer de traenen, by de wangen
 
Afrollende, op de borst en natten boezem hangen:
45
En Anne zeght hierop: ô zuster, my zoo waert,
 
Oock waerder dan het licht, verslenst gy ongepaert46
 
De bloem van uwe jeught met eeuwigh dus te treuren,
 
En magh u niet een vrucht, een minnepant, gebeuren?48
 
Of meentge dat uw man in 't graf zich hierom stoort?49
50
En 't waer zoo; noit heeft u een eenigh man bekoort,
 
Geduurende uwen rouw; geen Libyaensche heeren,
 
Noch oock Iärbas, die u liefde most ontbeeren,
 
Als andre vorsten, zoo zeeghaftigh, en vol moedt,53
 
In 't vruchtbaere Afrika gezien, en opgevoedt:
55
Zoudt gy nu afslaen een', op wien uw zinnen vallen?
 
Bedenck eens waerge zit: aen d'een zy leggen wallen56
 
Van 't rijck Getulie, noch noit door 't zwaert vermant,
 
De Numidyner, die geen paert toomt, zorghlijck zant;
 
Aen d'andre zijde welt de zantzee, daer de gasten59
60
Van dorst versmachten; en Barceen, die van zich tasten,60
 
En stroopen wijdt en zijt. wat wil ick zeggen van
 
Uw broeders dreigement, en 't zwaert, dat Tyrus kan62
tekstkritische noten

79 ophalen, en d'oorlogen, die Tyrus over den hals kunnen komen?79 80 Gewisselijck het schijnt, dat de Goden uit den hemel, en Juno,80 81 die ons begenadight, de Trojaensche schepen herwaert aen81 82 stuurden. Zuster, wat wil dit, by uw leven, noch een geweldige 83 stadt worden! Hoe wil dit Rijck toenemen, door zulck een hu- 84 welijck! Hoe heerlijck wil de naemhaftigheit van Fenicie het84 85 hooft opsteken, door den nadruck onzer wapenen, met die van85 86 Troje gesterckt! Hou slechts by de Goden aen met offeren en+86 87 bidden; en onthael den gast zoo wel ten hove, dat hy zich hier87-90 88 vergete; terwijl de winter op zee uitbuldert, Orion het hooft vol 89 buien hebbe, de vloot beschadight, en het geen vaerbaer weder 90 is. Met dusdanigh een aenspraeck holpze voort den brant in90 91 het harte, 't welck alree van liefde ontvonckt was; en zy gaf haer 92 beduchte zuster voort goede hoop, zoo datze haer belofte bre-92 93 kende, die schaemte uittrock. Eerst gaenze te kercke, en verzoecken+93 94 dat de Goden het voornemen zegenen. Zy slaghten kerckplichtigh94 95 uitgeleze schapen voor Ceres, instelster der huwelixwetten, Febus95 96 en vader Bacchus; boven al voor Juno, bewintsvrouwe van huwe-96 97 lixzaken. D'overschoone Dido met den offerkop in de hant, giet97 98 den wijn uit op de star van een witte koe; of komt in 't gezicht98 99 der Goden, naer de vette altaren aentreden; zet eenen feestdagh99 100 in om t'offeren; en gapende naer d'opgesnede borst van het offer-100 101 vee, leeft met lillende ingewant raet. Och, blinde en onwetende101

 
Ontzeggen uit der zee? voorwaer ick zou gelooven63
 
Dat alle Goden, en zelf Juno, die van boven64
65
Ons begenadight, den Trojaner aen uw wal
 
Vervoerden. zuster, ô my dunckt ick zie 't. wat zal66
 
Wat wil dees jonge stadt noch groeien by uw leven!
 
Wat wil dit huwelijck uw rijck een' opgang geven!68
 
Hoe wil de nadruck van het Troische kryghsbeleit
70
Fenicie het hooft door zijn manhaftigheit70
 
Verheffen! hou slechts aen met offren, en gebeden,71
 
By d'oppergoden, en onthael met heusche zeden72
 
Den gast zoo wel in 't hof, dat hy zich hier vergeet';
 
Terwijl de winter raest, Orion, stuur en wreet,74
75
Het hooft vol buien heeft, de scheepsvloot leght beschadight,
 
En d'onbevaerbre zee en 't weêr zijn onbezadight.76
 
Door zulck eene aenspraeck holp zy voort den brant in 't bloet,
 
Dat reede al was ontvonckt, en gaf haer zuster moedt,
 
Die noch in twijfel hing; waerop zy d'eer uitbande,
80
En haer belofte brack. eerst gaenze om d'offerhande
 
Ter kercke, houden by de Goôn om zegen aen,
 
En slaghten 't edelste uit den schaepstal, daerze staen82
 
Voor Ceres, de vooghdin van echte huwlijckswetten,
 
Voor Febus, Bacchus, de bewintgodt der bancketten,84
85
Voor Juno boven al, Godin van 't echtverbant.
 
De schoone Dido, met den wijnkelck in de hant,
 
Giet wijn uit op de star van een sneeuwitte vaerze;
 
Of treet naer 't vette altaer, in 't oogh der Goden, daerze
 
Den feestdagh innewijt, en, starooght, hier ter stê,
90
Op d'opgesnede borst van 't heiligh offervee,
 
Beducht te raede gaet met lillende ingewanden.91
 
Och offervinders, och onweetende verstanden,

102 offerwichelaers, wat kunnen kerckbeloften of kercken en offer-102 103 handen een kranckzinnige minnaresse baten? Ondertusschen ver-+ 104 teert de minnevlam het weecke mergh, en zy draeght heimelijck 105 een wonde in hare borst. D'ongeluckige Dido blaeckt, en loopt 106 al razende door de gansche stadt zwieren; gelijck een hinde, on-106 107 verhoets met eenen pijl van den jager, in de Kretenser bosschen,107 108 van verre geschoten, dat het vlugge yzer, buiten zijn weten, in108 109 haer lijf bleef steken; dies zy vast door Dikteesche wouden en109 110 wildernissen vlught, terwijl het dootlijck riet haer in de zijde 111 steeckt. Nu leit Dido Eneas langs de vesten met zich om, en toont+111 112 hem de Sidonische rijckdommen, en de stadt, dieze bouwde. Zy112 113 begint te spreken, en blijft midden in haer rede steken. Nu ver-113 114 langtze, met het vallen van den avont, wederom aen den disch114-15 115 te gaen; en de kranckhoofdige verzoeckt noch eens den onder-115 116 gangk van Troje te hooren, en ziet hem noch eens de woorden 117 uit den mont. Na het scheiden van de maeltijt, wanneer de maen117-18 118 noch niet op is, de starren, over de Noortlijn weder aen 't neder-118 119 dalen, haer raden zich te rust te begeven; dan mijmertze alleen119 120 en eenzaem in heur kamer; gaet nederleggen op het bedde, daerze120-21 121 hem nu mist, en hoort en ziet noch den helt in zijn afwezen: of121 122 houdt, door 's vaders verbeeldinge bekoort, Askaen, zijn zoontje,122 123 op den schoot; ofze zoo haer onuitsprekelijcke liefde paejen kon.123 124 De begonne torens rijzen niet: de jeught oefent zich niet in de124 125 wapenen; nochte men bouwt'er havens of borstweeringen tegens 126 gewelt: alle die geweldige wercken van muren en toornen en126 127 gevaerten, ten hemel toe opgehaelt, blijven ten halve steken.127

128 Zoo ras Jupijns waerde gemalin, Saturnus dochter, wist dat

 
Verblinden, och, hoe kan belofte en offervier
 
Genezen een verlieft kranckhoofdigh minnedier?94
95
Terwijl verteert de vlam van minne mergh, en zinnen.
 
Zy voedt al stil een wonde in haere borst van binnen.96
 
Rampzaelge Dido blaeckt, loopt zinneloos, en dwaelt
 
Door al de stadt, gelijck een hinde, die doorstraelt98
 
En met een' pijl, van verre, in 't Kreetsche bosch geschoten,
100
Zoo dat het vlugge punt, daer geene jaghtgenooten100
 
Van wisten, in de zy bleef steecken van het dier,100-101
 
Dat door het Kandisch velt en woudt, dan gins, dan hier,102
 
Vast zwerft. de zy gevoelt het moortriet, zijne plage.103
 
Nu leit de koningin hem om, en door Karthage,
105
En toont Eneas haer vermogen, en den schat105
 
Van Sidon, en de pracht van haer geboude stadt,
 
Begint te spreecken, blijft in haere rede steecken.
 
Nu zoeckt de krancke hem des avonts weêr te spreecken,
 
Te hooren aen den disch hoe Troje gingk te gront,
110
En ziet den gast al weêr de woorden uit den mont.
 
Na dat men scheit, wanneer de maen noch niet aen 't straelen,
 
De starren 's middernachts, alreede aen 't nederdaelen,
 
Haer wijzen naer de rust, dan mymert zy alleen,
 
In haer slaepkamer, valt op 't bedde, en mister een'.
115
Daer hoort daer zietze hem, die hier niet is te vinden;
 
Of houdt, ter liefde van den vader en beminden,116
 
Askaen op haeren schoot; of zy misschien aldus
 
Haer' schrickelijcken treck kon paeien met een' kus.118
 
Begonnen metselwerck en torens blijven slaepen.119
120
De jeugt hanteert noch schicht, noch schilt, geweer noch wapen.120
 
Men bouwt 'er havens, noch borstweeringen, noch wal,
 
Die stormen zijn getroost, en oorloghs ongeval.122
 
Dat vreesselijck gevaert van muuren, niet te breecken,123
 
Ten hemel opgehaelt, blijft nu ten halve steecken.
125
Zoo dra Jupijns gemael, Saturnus kroost, vernam125
tekstkritische noten

129 Dido met zulck een pest besmet was, en van minne razende, op+129 130 haren naem en faem niet langer paste; gingze Venus met dus-130 131 danige woorden aen: gewisselijck ghy en uw zoon zult dapper131 132 eer inleggen, heerlijck triomfeeren, en eenen grooten en roem- 133 waerdigen naem behalen, zoo een eenige vrouw door het bedrogh133 134 van twee Goden in 't net geleit wort: want my is niet heel onbekent,134 135 hoe ghy voor onze vesten vreest, en de huizen van het hooge135 136 Karthago by u verdacht zijn. Maer wat zal het einde hier van136 137 wezen? of waer toe is nu zulck een strijt van noode? wat, laet ons137-38 138 liever een eeuwigh vredeverbont en huwelijck sluiten: ghy hebt 139 nu al het geen, waer naer ghy uit al uw hart verlangde: Dido 140 blaeckt alree van minne, en de razende liefde zit haer tot in het 141 mergh van 't gebeente. Laet ons dan deze volcken door onderlinge141-43 142 gemeenschap onder een smiltende, gelijcker hant door een hooft 143 regeeren. Bewilligh dat de Frygiaen over hen heerschappy voere,143 144 en de Koningin van Tyrus aen hem uitbesteet werde. Venus haer144-45 145 geveinstheit rieckende, en datze dit slechts voorstelde, om het145-46 146 Rijck van Italien onder het gebiet van Libye te brengen, diende 147 haer hier aldus op: wie is zoo van zinnen berooft, die dit zou+ 148 afslaen, of met u hier over willen strijt voeren? wou 'er slechts148148-49 149 het geluck toeslaen. Maer het nootlot houdt my in bedencken, of149 150 Jupiter oock gezint zy de ballingen van Tyrus en Troje tot eene 151 stadt te smilten, en bestemme die volcken onder een te mengen,151 152 en door een zelve verbont te vereenigen. Ghy zijt zijn gemalin: 153 u voeght het best hem te smeken, en zijnen zin t'ondertasten: ga153 154 slechts voor, ick zal u volgen. Toen heeft de Koningklijcke Juno+ 155 haer alzoo bejegent: laet dat werck op my aenkomen. Nu zal ick155

 
Dat Dido was besmet met zulck een minnevlam,
 
En, razende van min, zich gansch van eere ontkleede,127
 
Ging zy flux Venus aen met dees doortrapte rede:128
 
Gewis uw zoon en gy bestaet een heerlijck stuck,
130
Leght dappere eer in, zoo door eenen treck, zoo tuck,130
 
Van twee Godinnen hier een vrou wort uitgestreecken:131
 
Want dit en mistme niet, of 'k heb al afgekeecken132
 
Hoe gy ons vesten vreest, Karthagoos nieuwe maght,
 
Die nu aen 't rijzen is, alreede houdt verdacht.134
135
Maer lieve, zeghme: tot wat einde zal dit strecken?135
 
Of wat is 't noodigh zulck eene onlust te verwecken?
 
Best treênwe t'zamen in een eeuwigh vrêverbont,
 
En sluiten 't huwlijck: gy hebt dit, waernaer gy stont138
 
Uit alle uw maght en kracht. het hooft van dees gemeente139
140
Blaeckt razende van min: de koorts zit in 't gebeente;
 
Dies laet ons nu dit volck versmilten onder een,141
 
Gebiet en heerschappy, van wederzy gemeen.142
 
Laetze aen den Frygiaen verbonden zijn met eeden.
 
Gy mooght de koningin van Tyrus uitbesteden.144
145
Terstont rieckt Venus haer geveinstheit, die slechts zocht145
 
Dat zy 't Italisch rijck aen 't Libyaensche brogt,
 
Dies dientze haer aldus: wie is zoo buiten zinnen,
 
Die u dit weigert, of hier twist om wil beginnen,
 
Indien uw voorstel maer ten beste wil beslaen?
150
Maer 't nootlot houdt my in bedencken, om te raên
 
Of Jupiter verstaet twee ballingen te mengen,151
 
En 't volck van Tyrus en van Troje aen een te brengen,
 
Door onderling verbont, als burgers van een stadt.
 
Gy zijt zijn bedgenoote, u voeght het: bidt hem dat
155
Hy u zijn' zin ontdeck'. ga voor: ick volge uw trede.155
 
Vrouw Juno heeft haer toen bejegent op dees rede:
 
Betrouwme dezen last. ick wil u nu in 't kort
tekstkritische noten

156 u in 't kort, let 'er op, berichten, op wat manier men, 't geen voor156156-57 157 de hant is, kan uitwercken. Eneas en Dido, op hem zoo jammer-157 158 lijck verslingert, maecken zich vaerdigh, om morgen vroegh, zoo ras158 159 de zon opgerezen, haer stralen over het aertrijck schiete, t'zamen 160 in 't bosch ter jaght te gaen. Terwijl dan de vleugels der jageren160 161 te paerde het woudt met netten bespannen, en angstigh herwaert161 162 en derwaert op het wilt aenvliegen, zal ick dit paer eenen slagh- 163 regen en hagelbuy op het lijf gieten, en donderen, dat 'er hemel 164 en aerde af davere. De hovelingen het donckere onweder te ge-164 165 moet ziende, zullen het op loopen aenzetten; Dido en de Trojaen-165 166 sche Vorst elckandere in een zelve spelonck aentreffen; ick by der166 167 hant zijn, en bestemt ghy dit met my, hen beide getrouwelijck167 168 paren en hun harten verbinden. Hier zal men bruiloft houden. De+168 169 Godin van Cyprus, niet vreemt van dit verzoeck, bewillighde het,169 170 en loegh om dien loozen vont. Ondertusschen quam de dageraet+170 171 uit den Oceaen in het oosten oprijsen, en de frissche jeught teegh,171 172 zoo ras de zon opquam, de poort uit naer buiten toe, geladen met+ 173 geboete netten, koorden en swijnsprieten met een breet yzer173 174 beslagen. Massylische ruiters en maghtigh veel winthonden en174 175 bracken, scherp van reuck, komen daer aengesprongen. De Puni-175 176 sche Heeren staen voor de poorte van 't hof, en wachten vast de176 177 Koningin, die noch in hare slaepkamer blijft dralen. Daer staet de 178 klepper, kostelijck met eenen gouden toom en scharlaken be-178178-79 179 hangsel uitgestreken, en speelt, al brieschende van moedigheit, 180 op het montstuck, dat het schuimt. Ten lange leste komtze met al+ 181 haren stoet en sleep voor den dagh, en heeft eenen Sidonischen181

 
Berechten, let 'er op, hoe 't geen men hoopt, best wort
 
Volvoert, en uitgewrocht. Eneas, eerst gekoomen,159
160
En Dido, van zijn min zoo byster ingenomen,160
 
Staen vaerdigh, en gereet, om morgen met den dagh,
 
En 't ryzen van de zon, die 't aerdtrijck, als zy plagh,
 
Met haeren glans beschijnt, ten bosch te gaen uit jaegen.
 
Terwijl de jagers dan te paerde 't wilt belaegen,
165
Met netten in het woudt te spannen overal,
 
En vliegen naer het wilt, met vreeslijck boschgeschal,
 
Wil ick een hagelbuy en dichten regen gieten
 
Op hem, en haer. de lucht en aerde zal verschieten
 
Van storm, en donderslagh. de jaegers zullen vliên,
170
Als zy de donckre wolck en 't onweêr koomen zien;
 
Vrou Dido en de vorst van Troje, van al d'andre
 
Gescheiden, in een hol verzaemen by elckandre.172
 
Ick, by der hant, zal hen, indienge dit bestemt,
 
Voort paeren, hart aen hart verbinden, dat het klemt.174
175
Hier gaet de bruiloft in. de moeder van de minne,
 
Niet vreemt van dit verzoeck, bewillighde hierinne,
 
En loegh haer minzaem toe, om dien doortrapten vont.
 
Terwijle rees in 't oost de blijde morgenstont
 
Ter zee uit, en de jeught teegh met de zon naer buiten
180
De poorte uit, overlaên met netten, want, vol ruiten,180
 
Met koorde, en zwijnspriet, voor met yzer en beslagh181
 
Gespitst, en breet van bladt. men hoorde flucks en zagh
 
Massylisch volck te paerde, en maght van hazewinden,
 
En bracken, scherp van reuck, om 't wilt op 't spoor te vinden
185
Aenstuiven. al de stoet, de Punische adeldom,185
 
Wacht aen de poort van 't hof op Dido, datze kom',
 
Die in haer kamer draelt. men ziet een' klepper blaecken187
 
Met zijnen gouden toom, met kostelijck scharlaken
 
Behangen, daer hy briescht, het gulden montstuck bijt,189
190
En knabbelt, dat het schuimt, gemoedight tot den strijt.190
 
Ten lange leste komtze eens voort met al haer grooten,191
 
Een' langen sleep en stoet van brave jaghtgenooten.192
 
z'Is uitgestreecken met een Sidonsch jaghtgewaet,193
tekstkritische noten

182 jaghtrok met een geborduurde lijst aen, eenen gouden pijlkoker182 183 op den rugh, het hair met gout opgesnoert, en haer purperen kleet183 184 met een goude gespe opgehaeckt. De Frygianen en de vrolijcke184 185 Julus vergezelschappen haer; en Eneas zelf, in schoonheit boven+ 186 alle anderen uitstekende, geleitze, en schickt zijn volck in orde:186 187 gelijck Apollo, wanneer hy Lycie, daer hy overwinterde, en de+187 188 vlieten van Xanthus verlaet, om in de lente Delos, zijn moeders 189 eilant, te gaen bezoecken, en zijn offerreien aen te voeren. De 190 Kretenzers, Dryopen, en geblanckette Agathyrsen mengelen zich190 191 dan rontom d'altaren luitruchtigh onder een. Apollo toit zijn lange 192 locken, die om het hooft zwaeien, vlechtze met groen loof, en192 193 stricktze met goude snoeren op: en treet rustigh met den pijl-193 194 koker, die op zijnen rugh rammelt, over de heuvels van Cynthus194 195 hene. Zoo weits quam 'er Eneas oock aen: zulck een brave rustig-195 196 heit blonck hem ten aenschijn en oogen uit. Endelijck om hoogh196 197 op de bergen, en buiten 's weeghs, ontrent de schuilhoecken ge-197 198 komen, begosten de wilde geiten van de steenrotsen af te springen,198 199 en over de heuvels hene te rennen. Aen den anderen kant vliegen 200 de harten by heele troepen van 't geberghte, en stuiven over vlacke 201 dalen en zandige duinen hene. Maer het kint Askaen vermaeckt201 202 zich met een moedigh paert, midden in de dalen, en rent nu 't202 203 eene nu 't andere wilt voorby, en wenscht en belooft Diane haer203-04 204 deel van den buit, indien hem onder dit weerloos wilt een schuim- 205 beckende everzwijn, of rossen leeuw, van het geberghte in den205 206 mont kome loopen. Middelerwijl betreckt de lucht, en begint het 207 afgrijsselijck te donderen: daer op volgen slaghregens en hagel- 208 buien: de Tyrische en Trojaensche jeught, en de Dardaner, Venus208

 
Wiens goude lijst heel stijf van rijck borduurssel staet.194
195
De goude koker hangt, gestrickt naer hoofsche vonden,195
 
Van achter. 't blonde haer is fier met gout gebonden,
 
Het purperen gewaet met gout trots opgehaeckt.197
 
Iülus draeft' er, met zijn' Troischen stoet vermaeckt.198
 
Eneas boven al, haer jaghtgenoot geworden,
200
Munt uit, in al dien troep, en schickt zijn volck in orden.200
 
Gelijck Apollo, die, wanneer de winter endt,
 
Zijn Lycie, en den vliet van Xanthus in de lent
 
Verlaet, om Delos en zijn moeder te bezoecken,
 
En d'offerreien aen te voeren in die hoecken.204
205
Kretenzers, Dryopen, beschilderde Agathiers205
 
Rinckincken om 't altaer door een met veel gezwiers.206
 
Apollo vlecht zijn lock en zwaeiend haer met bladen,207
 
En strickt het op met gout, en op den rugh, geladen208
 
Met koker en geschut, aen 't ramlen op zijn treên,209
210
Treet rustigh over velt en Cynthus toppen heen.
 
De vorst Eneas quam zoo braef oock aengetogen,211
 
En zulck een rustigheit blonck dezen helt ten oogen212
 
En aenschijn uit. na dat de gansche jaghtroep quam
 
Op 't hoogh geberghte, omtrent spelonck en nest, vernam214
215
Men buiten 's weeghs het wilt. de wilde geiten sprongen
 
De rotse af over duin. het hart liep onbedwongen216
 
In 't open velt door 't stof ten berge af, dat het stoof.
 
De wackre knaep Askaen schept lust, verhit op roof,218
 
In 't midden van een dal, op 't moedigh paert, te streven
220
Het vlugge wilt voorby, en wenscht [Diaen wil 't geven,]
 
Dat hem, geensins gedient met weerloos wilt, en bloet,221
 
Een zwijn, of rossen leeuw ten berregh af gemoet'.222
 
De lucht betreckt terwijl, gevolght van donderslagen,
 
Slaghregen volght, en storm, met guure hagelvlaegen.
225
De jeught van Tyrus en van Troje, en Dardanier,225
tekstkritische noten

209 neef, loopen beangst overal elck hunnes weeghs over het velt, om 210 ergens onder dack te schuilen: heele stroomen storten ten bergh210 211 af. Dido en de Trojaensche Vorst geraecken in een zelve spelonck+ 212 by elckandere: en eerst gaf d'Aerde, daer na Juno, de bruilofts-212 213 godin, een voorteken: het weerlichte; de lucht nam kennis van213 214 hunne bruiloft, en de Berghnymfen huilden boven op de steile214 215 steenklip. Die dagh was eerst een oirzaeck van haere doot, en215 216 eerst een oirzaeck van haren val: want Dido paste voortaen op216 217 goet nochte quaet gerucht, nochte hielt haer minne langer voor217-18 218 sluickery; maer gaf uit aen dien helt verlooft en getrouwt te zijn:218 219 met dezen deckmantel zochtze haer misgreep te bewimpelen.

220 Terstont loopt de Faem, de snelste plaegh van allen, door al de+220 221 groote steden van Libye: zy leeft wanneerze ergens meê magh221-22 222 omloopen, en loopt hoe langer hoe sneller. In 't eerste houdt de 223 vrees haer onder: strax daerna schietze op tot aen de lucht, zoo223 224 datze met de voeten aerde, met het hooft de wolcken raeckt. Men 225 zeit, dat d'Aerde, haer moeder, door der Goden gramschap tot225-27 226 wraeck geterght, deze, de jongste en slimste van alle haer ge- 227 broetsel, na Ceus en Enceladus baerde; een gruwelijck, geweldigh 228 groot gedroght, ras te voet en snel in 't vliegen; het welck ('t luidt228-29 229 zeltzaem) zoo veel wackere oogen, zoo veel tongen, zoo veel229 230 snaterende monden, zoo veel opene ooren, als veders over zijn230 231 lijf heeft: het vlieght en snort by doncker nacht midden tusschen231 232 hemel en aerde; en de zoete slaep luickt nimmermeer zijn oogen:232 233 by dage staet het op schiltwacht boven op de huizen, of hooge233 234 torens, zet menighmael groote steden overendt, en verbreit zoo234

 
De neef van Venus, elck zijn padt op, stuift van hier
 
Door velt, en vlackte, en ruimte, om onder dack te komen.
 
De bergen bersten uit met stercke waterstroomen.228
 
De vorst van Trojen, en vrouw Dido vlughtgemeen,229
230
Geraecken in een hol, in een spelonck by een.
 
Het aerdtrijck beefde eerst: toen gaf Juno, die het huwen
 
De wet stelt, oock een merck. het weêrlichte: elck mogt gruwen.231-32232
 
De lucht nam kennis van hun bruiloft, zoo vol spots.233
 
De berghnymf huilde om hoogh, en boven op de rots.
235
Dees dagh was oirzaeck van haer doot, van al dat zuchten:
 
Want Dido keert zich nu aen geenerley geruchten,236
 
Noch past op naem en faem, noch mint het Troische hooft
 
Ter sluick, maer stroit zelve uit aen hem te zijn verlooft,
 
Een schijn en glimp, of dit haer misgreep kon verbloemen.239
240
De snelste plaegh van al wat iemant plaegh kan noemen,
 
De vlugge Faem loopt door gansch Libyen alree,
 
En al de groote steên. zy leeft, alsze ergen mê
 
Magh ommeloopen, en zy groeit in 't ommeloopen.
 
In 't eerste komtze, uit vrees, bekrompen aengekroopen:244
245
Dan neemtze plotseling de lucht in met haer vlerck.245
 
Zy stapt op d'aerde, en berght haer hooft in driftigh zwerck.246
 
Men zeght dat d'aerde, die haer moeder is, bezeten
 
Van wraecke, [om dat de Goôn de reuzen nedersmeeten
 
Uit gramschap,] haer, de jongste en slimste van dien aert,249
250
Na reus Enceladus en Ceüs, heeft gebaert,
 
Hun aller zuster, ras te voet, en snel in 't vliegen;
 
Een vreeslijck groot gedroght, het welck [ick schijn te liegen,]
 
Zoo menigh wacker oogh, zoo veele tongen heeft,
 
Zoo menigh open oor, als pennen, daer 't op zweeft,
255
En pluimen aen zijn lijf. het komt by nacht gevlogen,254-55
 
En snorren tusschen aerde, en lucht, en 's hemels boogen.
 
Geen vaeck beschiet zijn oogh. 't zit daeghlijx doorgaens heen257
 
Op tin of torentrans, verbaest de groote steên;258
tekstkritische noten

235 wel logentael en achterklap, als waerheit. Deze, hier in groeiende,+235 236 blies toen alle volcken d'ooren vol, en zette met stijve kaecken236 237 t'effens uit wat 'er gebeurt en niet gebeurt, en hoe Eneas, van237 238 Trojaenschen bloede gesproten, hier gelant was, dien de schoone 239 Dido zich gewaerdighde aen te slaen: hoeze nu in schandelijcke239239-40 240 wellusten verzopen, en hun Rijcken verachteloozende, al den 241 winter in overdaet en liefkoozery overbroghten. De snoode Godin241 242 geeft dit elck in den mont, en eensgangs naer Koningk Iärbas+242 243 zwierende, verbittert en rockent hem op met deze mare. Hy uit243 244 Ammon en Garamantis een geschaeckte Nymf, gesproten, had in244 245 zijn breetstreckende Rijck hondert altaren, hondert geweldige245 246 groote tempels, Jupijn ter eere gesticht, en hem altijt bernende246 247 lampen, een gedurigh kercklicht toegeheilight, daer de zercken247 248 van den bloede des offervees dreven, en festoenen en gescha-248248-49 249 keerde roozenhoeden de pijlaeren vercierden. Men zeit dat hy, dol249 250 van spijt, en verbolgen om zoo verdrietigh een tijding, midden250 251 onder de beelden der Goden, en voor d'altaren zijn handen ten 252 hemel opheffende, Jupiter ootmoedighlijck en vierigh aldus ge- 253 beden hebbe: O almaghtige Jupiter, wien het Maurusische volck+253 254 op de bancktapyten bancketteerende, nu den offerwijn ter eere254 255 toeplengt; ziet ghy dit zoo koel en met goede oogen aen? Of ver-255 256 vaert ghy, o vader, wanneer het dondert, en blixemt, ons slechts 257 met een looze grijns? en flickert het weerlicht, en dreunt en ver-257 258 schrikt ons de donder in de wolcken, zonder te raken? Een

 
Zoo wel van logentael als van de waerheit zwanger.
260
Dit dier, nu in zijn kracht, blaest ieder een, hoe langer260
 
Hoe meer, zijne ooren vol, of't sluit, of niet en sluit.261
 
Zy zet al watze hoort met stijve kaecken uit:
 
Hoe schoone Dido nu een' vorst, van Troische magen,
 
Eneas, aen haer kust gelant, hadde aengeslagen:
265
Hoe deze, in wellust gansch verzopen, al te snoot,265
 
Niet lettende op hun rijck, noch 't nypen van den noot,266
 
Den ganschen winter in geile overdaet versleeten.
 
Dit wist dees snoode alom ten breetsten uit te meeten,
 
En zwierende in der yl naer vorst Iärbas hof,
270
Verbittert, hitst hem op, en geeft zijn wraeckzucht stof.270
 
Dees, zoon van Garamante en Ammon, die haer schaeckte,
 
Was heer van 't groote rijck, daer 't kerkvier eeuwigh waeckte,272
 
Op hondert outers, rijck bescheenen van dit licht,
 
In hondert tempelen, Jupijn ten prijs gesticht.
275
De zercken dreven hier van 't bloet der offerzoenen.275
 
Poortael en pyler hing bevlochten met festoenen.
 
Men zeght dat hy, van spijt aen 't razen, om dees maer277
 
En zulck een' hoon, Jupijn ootmoedigh, voor 't altaer
 
En onder 't heilighdom der Goden, heeft gebeden,279
280
Daer hy zijn handen hief naer 's hemels mogentheden:280
 
Almaghtige Jupijn, wien 't Mauritaensch geslacht,
 
Dat nu, ten offerdissche aenleggende, met pracht
 
Zijne offerwijnen wijdt, ziet gy dus uit den hoogen281-83
 
Dit zonder steurnis aen, en koel, en onbewogen?284
285
Of schrickenwe ydelijck, ô vader, als uw hant285
 
Met blixemstraelen schiet, en dondert over 't lant?
 
En blickt het weêrlicht, berst de donder uit de wolcken287
 
Slechts krachteloos, ten schrick van licht verbaesde volcken?288
tekstkritische noten

259 vreemde vrouw, aen onze steigers opgezet, en die voor geringen259259-60 260 prijs een stadt bouwde; en wie wy het strant en eenen behantvesten 261 gront gunden, om te beploegen; zulck eene heeft ons huwelijck261 262 afgeslagen, en Eneas voor heere des Rijcks aengenomen: en die262-63 263 Paris met zijn laf en ontmant gezelschap; een die zijn hair balsemt,263 264 en den Meonischen mijter onder de kin knoopt; zulck een houdt264 265 nu hof met zijn geschaeckte vriendin; en wy offeren quansuis265 266 gaven in uwe kercken, en zoecken slechts eenen ydelen naem.266

267 D'almaghtige vader verhoorde zijn gebedt, die de handen aen+267 268 het altaer uitstreckte, en keerde hier op het gezicht naer de268 269 Koningklijcke muren, en de gelieven toe, die hunnen eerlijcken+ 270 naem en faem in den wint sloegen. Toen sprack hy Merkuur270 271 aldus aen, en belaste hem dit: voort, mijn zoon, ga hene: roep 272 den westen wint by der hant, en gly op uwe slaghveders door272 273 de lucht naer beneden toe, om den Dardaenschen Vorst (die nu 274 te Karthago, by de Tyriers, blijft sammelen, zonder eens om te274274-75 275 zien naer de steden, hem by nootlot toegeleit) aen te spreken, 276 en hem mijnen last, op het spoedighste, over te dragen. Zijn276 277 overschoone moeder beloofde ons dit niet van hem, en berghde277 278 daerom zijn leven tweemael uit der Grieken handen; maer ver- 279 zekerde dat hy de man zou wezen, die Italie, zwanger van heer-279 280 schappye, en brieschende van oorlooghsmoedt, noch zou re- 281 geeren; d'afkomst uit Teucers hoogen stam gesproten, wijt281 282 uitbreiden, en den geheelen aertbodem wetten voorschrijven.282 283 Indien d'eere van zoo gewightige zaken zijn hart niet eens ont-283 284 voncke, en de vader het niet de pijn waerdigh achte, eigen lofs284284-285

 
Een vrouw, die in mijn lant zich vreemt en balling vondt,289
290
Een kleine stede bouwde, op een' gekochten gront;
 
Die wy met strant en erf en hantvest hier verzagen,
 
Heeft reuckloos en verwaent ons huwlijck afgeslagen,292
 
Eneas in het rijck gewelkoomt, als haer' heer:
 
En zulck een Paris met zijn' stoet, zoo laf en teêr,
295
Een die de locken zalft, en poêrt, en om zijn kinne295
 
Den myter toeknoopt, op zijn Lydisch, blaeckt van minne,
 
En neemt in 't hof de luim van zijn geschaeckte waer:297
 
Wy offren slechts om eer, met ydel kerckgebaer.298
 
d'Almaghtige verhoort zijn bidden, onder 't branden
300
Des offers, voor 't altaer met opgeheve handen,
 
Keert flucks zijne oogen naer de koningklijcke stadt,
 
En 't paer, dat blint van min, zijn eer en plicht vergat.
 
Hy roept Merkuur, die hoort dien last op 's hemels veste:303
 
Voort voort, mijn zoon, ga heen, verdaegh den wint van 't weste:304
305
Gly heene door de lucht op uwe slaghpen neêr,
 
En bootschap, uit mijn' naem den Frygiaenschen heer,
 
Die nu, in Didoos hof dus lang haer bygebleven,
 
Niet omziet naer de steên, by nootlot hem gegeven.
 
Zijn schoone moeder heeft ons dit met haere stem
310
Niet van dien man belooft, en hierom tweewerf hem
 
Voor 't Grieksch geweer beschut; maer liet zich anders hooren,
 
Dat hy, ten scepter van Italie geboren,
 
Dit rijck beheerschen zou, 't welck, zwanger van gebiên,313
 
En brieschende oorlogen, gevreest wiert, en ontzien,314
315
Dat hy de jonge telgh, uit Teucers stam gesprooten,315
 
Noch eens uitbreiden zoude, en in haer rijcksgenooten316
 
Den ganschen aerdtboôm zien verknocht aen 't hooftgezagh.317
 
Zoo d'eer van zulck een' staet hem niet ontvoncken magh;
 
Ontziet de vader aen dien last der heerschappyen319
tekstkritische noten

285 halve, aen dat sware stuck te heffen; zal hy dan zijnen zoon285 286 Askaen den burgh van Rome benijden? Wat bouwt hy daer?286 287 Of wat voordeel staet hem te verwachten van stil te blijven leg- 288 gen, by een volck dat hy te vyant heeft? En waerom ziet hy niet288 289 eens om naer zijn Ausonische spruiten, en de landen van Lavinie?289 290 Dat hy t'zeil ga: dit is het slot van mijn bevel: ghy zult mijn ge-+290 291 zant hier in wezen. Zoo sprack Jupijn, en de zoon maeckte zich 292 gereet, om den last van zijnen grooten vader in 't werck te292 293 stellen; en bondt eerst aen zijne hielen de gulde vleugels, die 294 hem snel, op den wint door de lucht, te gelijck over water en294 295 lant henevoeren. Daer na nam hy zijn roede, waer mede men de295 296 bleecke zielen uit den afgront verdaghvaert, en naer de duistere296 297 hel henedrijft: zy verweckt en verjaeght den slaep, en luickt den 298 doode zijn oogen open. Hier op zich verlatende, breeckt hy de+298 299 winden met zijne borst, en zwemt door de nevels, die voor hem 300 wijcken; en voortvliegende ziet terstont den steilen top en rugh 301 van den harden Atlas, die den hemel met zijne kruin onderstut;+301 302 Atlas altijt met donckere wolcken behangen. Zijn hooft, ruigh van 303 pijnbosch begroeit, wort van stormen en slaghregens gebeuckt: 304 sneeuw bedeckt zijne schouders: geheele stroomen storten langs 305 des ouden grijzerts kin af, en zijn borstelige baert hangt stijf van 306 yskegelen bevrozen. De Cyllener, een poos stil op zijn wiecken+306 307 hangende, streeck hier eerst: van hier gaf hy zich, met al het307307-8 308 lijf voorover, naer zee toe; gelijck een vogel, die langs het strant, 309 langs de vischrijcke zeeklippen, laegh by het water henevlieght:309 310 eveneens vloogh de Cylleensche spruit, die van moeders zijde310310-11 311 Atlas voor zijnen grootvader rekent, tusschen hemel en aerde, en

320
Te heffen om zijne eer? zal hy Askaen benyen320
 
Den hoogen burgh van Rome, en al 't Romainsch gebiet?
 
Wat suft hy daer zoo lang? wat nut wat voordeel ziet322
 
Hy daer te winnen, met zoo lange stil te leggen,
 
By volck, dat hem eer lang den oorloogh aen zal zeggen?324
325
Waerom ziet hy niet om naer zijn Ausoonsche spruit,
 
En naer 't Lavinisch lant? hy vaer' ter haven uit.
 
Gy hoort wat ick beveel, en zult mijn bode strecken.327
 
Dus sprack hy, en de zoon bereit zich te vertrecken,
 
Op 's grooten vaders last, schiet gulde vleugels aen
330
Zijn hielen, die hem hoogh door 's hemels luchte baen,330
 
En over zee en zant gezwint en luchtigh voeren.
 
Hy neemt hierna de roê, die zielen kan beroeren,332
 
De bleecke schimmen zelfs verdaeght uit Plutoos stoel,333
 
En andre zielen naer den droeven jammerpoel
335
Door haere maght verzent. de slaep komt ingesloopen,
 
En vlught voor haer: zy luickt des dooden oogen open.
 
Hier steunt hy op, en klieft de winden in zijn vlught,
 
Doorzwemt de nevels, breeckt de wolcken, en de lucht.
 
Hy ziet in zijne vlught den top en hooge lenden339
340
Van harden Atlas, die den hemel, en het wenden
 
Der starren, onderstut met zijn verheve kruin.340-41
 
Het hooft van Atlas, ruigh van pijnbosch, steil en schuin,
 
Doorgaens met mist bedeckt, en donckre regenvlaegen,343
 
Wort nacht en dagh gebeuckt van storm, en donderslagen.
345
De schouders leggen wit van sneeu, en vliet by vliet
 
Stort neêr langs 's grijzaerts kin. de baert en knevel ziet
 
Bevrozen, en hangt stijf van kegelen, en koude.
 
Hier hing de vlieger op zijn pennen, en aenschoude
 
't Omleggende gewest. toen streeck hy van om hoogh
350
Voorover met al 't lijf naer 't water toe, en vloogh,
 
Gelijck een vogel, die, langs 't vischrijck strant vast heene,
 
Langs rots en water zweeft. de zuigling van Cyllene,
 
Die van zijn moeders zy den grooten Atlas voor
 
Zijn' grootvaêr rekent, vloogh alleens in 't midden door,354
tekstkritische noten

312 deelde de winden, en het zantachtige strant van Lybye. Zoo ras312 313 zijn vlugge zolen de hutten raeckten, zagh hy Eneas hier sloten313 314 en nieuwe huizen bouwen; hebbende een zwaert, wiens hecht314 315 van gelen Iaspis starwijs gewrocht was, op de zijde, en eenen315 316 langen rock aen, die hem van Dido geschoncken, rijckelijck van316-17 317 haer met fijn gout was geborduurt, en van Tyrisch purper gloeide. 318 Terstont gingk hy hem aldus aen: leght ghy nu den gront van+318 319 het hooge Karthago, en sticht een schoone stadt, een vrouwe te319-20 320 geval? och, hoe verzuimt ghy uw Rijck en gelegentheit? De320 321 Koningk der Goden, naer wiens stem hemel en aerde luisteren, 322 zent zelf my van den klaren Olymp aen u. Jupijn zelf vaerdight 323 my haestigh door de lucht af, met dezen last aen u. Wat bouwt323-24 324 ghy hier? of op wat voet verslijt ghy uwen tijt zoo ledigh in 325 Libye? Indien d'eere van zoo gewightige zaken u niet meer ter325 326 harte ga; en ghy het niet de pijn waerdigh acht, eigen lofs halve,326 327 dat zwaere stuck aen te vatten; zoo zie toch te rugh naer Askaen,+327 328 die vast opschiet, en denck om Julus, uwen erfgenaem van zoo328 329 groot een hope, en wien het Rijck van Italie, en gebiet van Rome 330 boven 't hooft staet. De Cyllener, zoo gesproken hebbende, liet330 331 midden in zijne rede de sterfelijcke gedaente vaeren, en ver-331 332 dween om hoogh in de dunne lucht, uit zijn oogen. Maer Eneas+332 333 stont stom en verbijstert, om dat gezicht, al zijn hair van schrick 334 te bergh, zijn tong kost geen geluit slaen: en hy haeckte, ver- 335 baest door zulck een aenspraeck en gebodt der Goden, om in335 336 aller yl door te gaen, en dees genoeghelijcke landouw te verlaten.336

355
En kloofde, tusschen aerde en hemel, wint en kusten355
 
Van Libye. zoo ras de vlieger komt te rusten
 
Met zijnen vluggen voet op eene hofstê, ziet357
 
Hy vorst Eneas hier vast bouwen, en bespiet358
 
Hoe door zijne aendrift burgh en nieuwe huizen steegen.359
360
Het zwaert hing op de zy. het hecht van 's vorsten degen
 
Was starrewijs met kunste in jaspis uitgesneên.
 
De lange lijfrock hing van boven om zijn leên.
 
De rijcke Dido had hem dit gewaet geschoncken,
 
Gelijck zy 't zelve wrocht. de goude streepen bloncken364
365
In Tyrisch purper, schoon en levendigh van gloet.
 
Hy sprack hem daetlijck aen: leght gy nu hier den voet
 
Den gront van 't hoogh Karthage, en sticht haer schoone wallen,
 
Een vrouwe alleen ten dienst? waer zijtge toe vervallen,
 
Die uw gelegenheit en rijcken drijven laet!
370
De koningk van de Goôn, wiens mogentheit den staet370
 
Van hemel aerde en zee regeert, het hof der hoven371
 
Heeft zelf my met dien last aen u gestuurt van boven.
 
Wat bouwtge? of op wat voet verslijtge, dus gerust373
 
En ledigh, uwen tijt op d'Afrikaensche kust?
375
Indien u d'eere van dit stuck niet magh beweegen,375
 
U zelf aen dezen lof zoo luttel is gelegen,
 
Dat gy u aen dien last te heffen zoudt ontzien;377
 
Zoo zie ten minste eens om naer uw' Askaen, aen wien,
 
Als die uw eenigh oir, de hoop is van uw leven,379
380
Italje en 't Roomsche rijck by nootlot wert gegeven.380
 
Dus spreeckt Merkuur, en leght wat sterflijck in hem schijnt
 
In 't spreecken af, daer hy voor 't oogh aen lucht verdwijnt.382
 
Maer vorst Eneas stont verbijstert, opgetogen,383
 
En stom om dit gezicht, het haer te bergh: 't vermogen
385
Der spraeck bezwijckt: de stem blijft steecken in de keel.
 
Verbaest om Godts gebodt en aenspraeck, haeckt hy, heel
 
En al verandert, uit dit weeligh lant te scheiden,386-87
tekstkritische noten

337 Och, hoe zal hy het maken? Met welcke woorden de Koningin,337 338 van minne razende, nu best ondergaen? hoe zijn rede beginnen?338 339 Hy leit het vast by zich zelven over, dan dus, dan zoo, en maelt339 340 en hermaelt al wat hem voor komt, dat hem het hooft omzwin-340 341 delt. Endelijck het stuck van wederzijde wel overwogen, zoo341 342 vont hy dit raetzaemst: hy roept Mnestheus, Sergestus, en den342 343 stercken Kloanthus; gebiet hun stilzwijgens de vloot klaer te+343 344 maecken, de maets naer strant te porren, geweer by der hant te344 345 hebben, en d'oirzaeck dezer nieuwe toerustinge t'ontveinzen; op345 346 dat hy ondertusschen (wanneer d'onnozele Dido hier minst om346 347 dencke, en niet eens vermoede, dat zulck een krachtige minne-347 348 bant gebroken kan worden) haer ondertaste, haer zachtste348348-49 349 luimen waerneme, wanneerze best aen te spreken zy: en lette 350 wat wijze van aenspraeck in deze gelegentheit best vallen wil.350 351 Zylieden, hierom verblijt, gehoorzamen spoedigh zijn bevel, en 352 verrechten hunnen last.

353 Maer de Koningin (wie kan een verliefde bedriegen?) merckte+ 354 dit ras, en kreegh allereerst lucht van zijn vertreck, dat nu op354 355 handen was; en vreesde oock, daer niet te vreezen stont. De355 356 zelve onrustige Faem broght de kranckhoofdige vrouw over,356 357 hoe men de vloot wapende, en het volck vaerdigh stont om door357 358 te gaen. Radeloos en verbittert looptze razen en rinckincken de+358 359 gansche stadt door; gelijck een Thyas, of Wijnpriesterin, aen 't359 360 hollen van al 't geraes der cymbelen en geluiden; wanneerze op 361 het driejarige wijnfeest van Bacchus bezeten, aengeprickelt wort,361

 
Te vlughten. och, hoe zal, hoe zal hy dit beleiden?388
 
Met welcke woorden best mevrouw de koningin
390
Bejeegnen, ondergaen, in 't heetste van haer min?390
 
En hoe zijn rede best beginnen? hy, aen 't maelen,
 
Aen 't overweegen, laet zijn zinnen ommedwaelen,392
 
En overleght vast hoe het dus of zoo beslaet:393
 
En, na veel overleghs, acht dit den nutsten raet:394
395
Hy roept Sergest, Kloanth, en Mnestheus, zijn bewusten,395
 
Beveelt hun stil de vloot en schepen toe te rusten;
 
Maetroos naer zee en strant te porren; het geweer
 
Te brengen by der hant; t' ontveinzen wat hunn' heer
 
Beweeght te vorderen de nieuwe reederyen,399
400
Op dat hy midlerwijl, [wanneer 't de tijt kan lyen,400
 
d'Onnoosle Dido minst vermoedt dat zulck een bant
 
Van minne breecken kan,] haer luimen in dien stant402
 
En toegang ondertaste, en lette, boven allen,403
 
Wat aenspraeck en wat wijs ter zaecke best wil vallen.
405
Zy, vrolijck en gereet, bestemmen zijn besluit,405
 
En voeren hunnen last getrouw en naerstigh uit.
 
Maer Dido [want wie kan zich voor de Min bedecken?]
 
Vernam dit tijdigh, roock de lucht van zijn vertrecken
 
Ophanden: niets en quam haer voor, of zy verschoot.409
410
Die snoode Faem ontdeckt de dolle hoe de vloot410
 
Met maght wiert uitgereet, gewapent om te vlughten.411
 
Vol viers, en zinneloos rinckincktze op die geruchten,412
 
En zwiert door al de stadt, gelijck, by offerdranck,413
 
De Wijngodts Priesterin loopt hollen, op den klanck
415
Van bommen en Cymbael, als, van dien Godt bezeten,415
 
Zy op 't dryjaerigh feest genoopt wort, en gesmeeten,416
tekstkritische noten

362 daer Cytheron haer 's nachts al schreeuwende verdaghvaerde.362 363 Ten leste spreecktze Eneas eerst aldus aen: O trouwelooze, liet+363 364 ghy u oock voorstaen zulck een stuck voor my te kunnen ont-364 365 veinzen, en zoo stilzwijgens door te gaen uit mijn lant? en is 366 onze liefde, en uwe hant en voorgaende trouwbelofte, en Dido,366 367 wie een deerlijcke doot over 't hooft hangt, zoo luttel maghtigh367 368 u hier te houden, of ghy moet oock by winterdagh de vloot toe-368 369 rusten, en u spoeden om met den ongestuimigen noorden wint 370 zee te nemen? O wreedaert! voert ghy noch naer geene vremde en370370-72 371 onbekende landen toe; stont het oude Troje noch; zoo moght ghy 372 Troje met uwe vloot door de wilde zee gaen zoecken. Verlaet 373 ghy my? Ick bidde u (naerdien het met my ellendige nu zoo verre+373 374 verloopen is) om deze tranen; om uwe trouwbelofte, aen mijne 375 hant bezworen; om ons huwelijck; om onze bruiloft, die nu alree375 376 aengevangen is; zoo ick iet aen u verdiende; of zoo ick u eenige376 377 vrientschap bewees: erbarm u over dit bouwvallige huis: en in-377 378 dien gebeden noch iet op u vermogen, zet dit uit uwen zin.378 379 Uwen 't halve heb ick het volck van Libye, de Koningen van379 380 Numidie, en mijn eige Tyriers, te vyant: ja uwent halve alleen380 381 gaf ick mijn zuiverheit, en voorgaenden naem en faem, het eenige381381-82 382 waer door mijn kroon de starren raeckte, ten beste. O gast (want 383 men kan u niet langer gemael noemen) aen wien geeft ghy my, 384 die nu veegh ben, ten roof over? Wat heb ick te verwachten?384 385 dat mijn broeder Pygmalion mijn vesten verniele? Of de Getu- 386 lische Iärbas my gevangen voere? Had ick ten minste voor uwe386

 
Daer heur Cytheron 's nachts verdaeght met luit geschrey.417
 
Ten leste sprackze aldus Eneas aen, en zey:
 
O trouwelooze, hoe valt dit in uw gepeinzen,419
420
Dat gy voor my dit stuck, dees boosheit wout ontveinzen,
 
En stillezwijgende vertrecken uit mijn lant?
 
Is onze liefde en min, uw trouw, een minnepant,422
 
Ons hant aen hant belooft, en Dido, die verloren,423
 
Een jammerlijcke doot en uitgang is beschoren,424
425
Zoo luttel maghtigh u te houden, of gy moet
 
By winterdagh de vloot uitrusten, om met spoet,
 
Met d'eerste noortsche buye en storm in zee te steecken?
 
O wreedaert, voertge niet naer onbekende streecken,
 
En vreemde landen toe, en stont out Troje noch;
430
Zoo moghtge Troje weêr, door 't zelve onstuimigh zogh,430
 
Gaen zoecken met uw vloot. verlaetge my, uw vrouwe?
 
Ick bidde en smeeck u, om uw troubelofte, en trouwe,
 
Om deze traenen, [want my droevige anders niet,
 
In dezen droeven schijn van leven, overschiet;]434
435
Om 't huwlijck, om de torts van Hymen, reede aen 't blaken,435
 
Verdiende ick iet, of kon mijn wellust u vermaken;436
 
Ontferm u over dit bouwvalligh hof, en gaet
 
Mijn bede u noch ter harte in dezen bangen staet,
 
Zoo zet dit uit den zin. ick hebbe om u te lijden,
440
Het volck van Libye, en de vorsten der Numijden,
 
Mijne eigene Tyriers ten vyant: en om u,
 
Om u alleen gaf ick mijn kuischeit, eer, zoo schuw,442
 
En eersten naem en faem [waer op wy roemen darren,443
 
Als 't eenighst', dat mijn kroon verhief tot aen de starren,]
445
Ten beste. ô gast [want nu kan Dido u niet meer
 
Aenspreecken, als haer' man.] aen wien, aen welck een' heer
 
Geeft gy een veege, een, die gereet is om te sneven,447
 
Nu over tot een' roof? wat recke ick noch mijn leven,
 
Tot dat Pygmalion, mijn broeder, stadt en slot
450
Verwoeste? of d'aengegrensde Iärbas my ten spot450
 
Gevangen heenevoer'? had ick, eer gy gaet vlughten,

387 vlught eerst een vrucht by u gewonnen, en speelde in 't hof voor 388 mijn oogen een kleine Eneas, in wiens aenschijn men des vaders 389 kroost zage; zoo zou ick noch niet geheel gevangen of van u389 390 verlaten schijnen. Dus kermtze: hy van Jupijn aengemaent, toonde+390 391 gansch geen verandering aen zijn gelaet, en kropte, zonder eens391-92 392 te zwichten, zijn bekommering in, en antwoorde haer endelijck 393 in 't kort: o Koningin, nimmermeer zal ick lochenen, hoe menigh-393 394 vuldigh uwe gunst my aen u verplichtte, gelijck ghy met waer-+394 395 heit verhaelt: en zoo lang ick geheughenis van my zelven heb; 396 zoo lang 'er adem in mijn lijf is, zal Elyse de kroon in mijn hart396 397 spannen. Ick zal ter zaecke een luttel zeggen. Noit was de mee-+397 398 ning (legh my dat niet te last) zoo ter sluick door te gaen: noit398-99 399 minde ick u, onder schijn van te willen trouwen, of verloofde 400 my aen u. Indien het nootlot der Goden my naer mijn goet- 401 duncken liet begaen, en moght ick mijn zaken naer mijn eige 402 zinnelijckheit schicken; voor eerst zou ick de stadt Troje en het402402-3 403 lieve overschot van de mijnen in den voorgaenden staet zetten: 404 Priaems koningklijck hof stont al lang overendt, en ick had het404 405 ingestorte Pergamum ten troost mijner overwonne lantslieden,405 406 al met mijn eige handen weder opgeholpen. Maer de Gryneesche406 407 Apollo, het Lycische Orakel belasten my nu de kusten van het407 408 maghtige Italie aen te doen. Daer is ons hart: daer ons vader- 409 lant. Kan het hof van Karthago, en de Libysche stadt u, een' 410 inboorling van Fenicie, hier houden; waerom misgunt men den

 
Ten minste een jonge vrucht, de hoop van andre vruchten,452
 
By u gewonnen: speelde een kleene Eneas in
 
Mijn hof, die naer u zweemde; ick zoude in mijnen zin454
455
Noch geen gevange vrouw, of gansch verlaeten schijnen.
 
Dus kermtze. hy staet pal, en toont aen geene mijnen456
 
Noch oogen noch gelaet veranderinge, als een,
 
Die aen Jupijns gebodt zich houdt, en anders geen.
 
Hy kropt zijn hartewee, en antwoort kort in 't ende:
460
O koningin, 'k zal noit gelijck een onbekende,460
 
U lochenen hoe trouw uw weldaet, uwe deught,461
 
Gelijck gy breeder en met waerheit roemen meught,462
 
My aen uw' dienst verplicht: zoo lange mijn gedachten463
 
Geheugen van my zelf; zoo lang de ziel haer krachten464
465
Door al mijn leden spreit, spant vrouw Elize alleen465
 
Met recht de kroon in 't harte. ick zal, met goede reên,466
 
De langkheit mijdende, dus veel ter zaecke spreecken:467
 
Het was de meining noit [verschoonme van die streecken,]
 
Ter sluick dus door te gaen. noit minde ick, onder schijn
470
Van trouwen, of verlooft aen uwe trouw te zijn.
 
Zoo 't nootlot van de Goôn gehengde ons zinlijckheden471
 
Te volgen, en den tijt en 't leven te besteden,
 
Gelijck het ons gevalt, ick zou voor eerst de stadt
 
Van Troje wederom verheffen uit haer plat,474
475
En 't waerdigh overschot der mijnen, aen 't verstrojen,475
 
Herstellen in zijn' staet. men zaegh het hof van Trojen476
 
Al lang in top gehaelt, en 't ingestort palais,477
 
Bouvalligh Pergamum stont weder, naer den eisch,478
 
Ten troost der lantsliên, dus erbermelijck getreden,479
480
Al door mijn eige hant herbouwt, gelijck 't voorleden.480
 
Nu wil Gryneesche Apoll' en 't Lycisch tempellot481
 
Dat wy Italje, 't groote Italje, op hun gebodt,
 
Bezeilen van dees ree. daer zijn ons vaders landen:483
 
Daer is ons hart. kan nieuw Karthage, met de stranden
485
Van Libye, u een vreemde, en uit Fenicisch bloet
 
Gesproten, hier ter stê verletten; waerom moet486
 
De zwervende Trojaen ontzien de nijdige oogen,487

411 Trojanen, datze zich op den Ausonischen bodem nederslaen? 412 het staet ons oock vry uitheemsche landen te zoecken. Zoo me-412 413 nighmael de nacht het velt met schaduwe en dauw bespreit; zoo413 414 menighmael de heldere starren opkomen, vermaent en vervaert414 415 my vader Anchises ontruste geest, daer ick legh en slaep: des-415 416 gelijcks vermaent my mijn kint Askaen, en het verongelijcken416-17 417 des lieven zoons, mijnen 't halve van het Hesperische Rijck. en 418 de beloofde landen dus lang versteken. Boven al dit komt (ick418 419 zweer het u by mijn en mijn zoons hooft) de tolck der Goden419 420 zelf, met zijnen last in aller yl van Jupiter uit den hemel afge-420 421 vaerdight. Ick zelf zagh dien Godt in een klaer licht de muren421 422 inkomen, en hoorde zijn stem met mijn eigene ooren. Val my 423 noch u zelve met uwe klaghten niet moeielijck: want ick reis423 424 niet uit my zelven naer Italie toe. Terwijl hy dit sprack, zaghze 425 hem al een poos stilzwijgens overdwers aen, van het hooft tot425 426 de voeten toe; gelijck ofze hem door en weêr door wou zien, 427 en borst van verbolgenheit aldus uit: o ghy trouwelooze, nochte+ 428 Godin Venus is uw moeder, nochte Dardaen uw vader, en oir-428 429 sprongk van uw geslacht; maer de gruwzame Kaukaes en zijn429 430 harde steenrotsen hebben u gebaert; Hyrkanische tigers met430 431 hare spenen u gezooght: want waerom wil ick veinzen, of mijnen431-32431-32 432 moedt langer inhouden, zonder uit te varen? Heeft hy om mijn 433 tranen wel eens gezucht? Is zijn gelaet wel eens verandert? Heeft433 434 hy uit medoogen wel een traen gestort, of zich over zijn lief434 435 erbarmt? Waer over zal ick eerst klagen? Nu kan d'overmaghtige435 436 Juno, nochte vader Jupiter, Saturnus zoon, dit stuck niet langer436 437 met goede oogen aenzien. Nergens wort oprechte trouw gevon-437 438 den. Ick nam hem, zoo bar en beroit als hy aen strant quam438

 
Nu hy t'Ausonie wil neêrslaen? wy vermogen,488
 
Zoo wel als andren, oock naer uitheemsch lant te staen.
490
Zoo menighmael de nacht het velt geboomte en blaên
 
Met dauw en schaduw deckt; zoo menighmael de vieren
 
Der starren, op hun beurte en tijt, ter kimme uit zwieren;
 
Vermaent vervaertme staêgh d'ontruste schim, de geest493
 
Van vader, daer ick legh en slaep, en droom bevreest
495
Van 't lieve kint Askaen, verkort door vaders draelen,495
 
En van 't Hesperisch rijck en zijn beloofde paelen496
 
Versteecken al te lang. behalve dit zent zelf
 
[Ick zweer 't u by mijn hooft, en mijnen zoon.] 't gewelf
 
Des hemels en Jupijn den tolck der Goôn beneden,
500
Om dezen hoogen last op d'aerde te bekleeden.500
 
Ick hoorde zelf dien Godt, en zagh hem, toen hy quam
 
Ter muuren in, omringt van helder licht, en vlam;
 
Dies val noch my noch u niet moeielijck met klaegen.
 
Ick zoecke Italje op Godts en niet op mijn behagen.
505
Dus sprack hy, en zy zagh hem vast stilzwijgende aen,505
 
En door en weder door, en dwers. haere oogen staen
 
Niet stil. zy borst dus uit: geen Venus, ô verraeder,506-07
 
Is uwe moeder, neen, noch Dardanus de vader,
 
En stamheer van uw huis. Kaukaes, verwoet van aert,
510
De rotsen hebben u in 't beerenest gebaert,
 
Hyrkaensche Tygers u gezooght aen haere speenen.
 
Want waertoe meer geveinst, of langer stom gescheenen?
 
Mijn' moedt dus ingekropt? heeft mijn bedroefde staet513
 
Hem wel een' zucht gekost? of is hy van gelaet
515
Verandert? hebben hem mijn traenen iet bewogen?515
 
Of heeft zijn liefste hem beroert tot mededoogen?
 
Waerover klaegh ick eerst? nu kunnen Godt Jupijn
 
Noch groote Juno niet dit stuck, dien valschen schijn
 
Goeds moeds aenschouwen, noch hoe Dido zit geschonden.519
520
O schelmstuck! nergens wort oprechte trou gevonden.
 
Ick nam hem al beroit en bar op uit het stof,521
 
Gelijck hy naeckt aen strant quam dryven in mijn hof,
tekstkritische noten

439 drijven, in mijn hof, en zette zinneloos hem op den troon aen439 440 mijn zijde. Ick redde zijn gestrande vloot, en berghde zijn mackers 441 hun leven. Och, ick wort harsseloos: het gaet my aen de zinnen.441 442 Nu komt hy met Apollo en zijn wichelerye voor den dagh: nu442 443 jaeght hem het Orakel van Lycie: nu wort der Goden tolck van 444 Jupiter zelf met dien vervloeckten last uit den hemel afgevaer- 445 dight. Quansuis daer bemoejen zich Goden mede: daer is de445445-46 446 geruste hemel mede bekommert. Ga vry hene, ick houde u niet:446 447 ick wil hier over geenen strijt voeren: loop naer Italie in den447 448 wint: zoeck uw Rijck over zee: maer ick vertrouw, zoo de Godt-448-49 449 vruchtigheit by Goden iet vermagh; ghy zult het tusschen steen-449-50 450 rotsen en barningen boeten, en noch menighmael Dido by haren 451 naem roepen: en al ontloopt ghy my, echter wil ick met een451-52 452 zwarte fackel achter u her zitten; en zoo dra mijn ziel van mijn 453 lichaem gescheiden zy, u overal met mijnen geest bykomen; en453 454 uwe boosheit zal 'er om lijden. Ick zal het vernemen, en dit ge-454 455 rucht wil my, onder de schimmen, aen den jammerpoel noch ter455 456 ooren komen. Zoo sprekende brackze haer rede ten halve af:456 457 haer hart bezweeck van ontsteltenisse; zy gingk strijcken; ver-457 458 stack zich uit der menschen oogen, en verliet hem, die van vreeze458 459 niet spreken dorst, en noch veel te zeggen had. De staetjoffers+459 460 vatten haer, die flaeuw en slap was, onder d'ocksels, brengenze460 461 in de marmere slaepkamer, en leggenze op de ledekant.461

462 Maer hoewel de godtvruchtige Eneas zeer begaen is, om de+462 463 bedruckte te vertroosten, haer droefheit te verzachten; en die463-64 464 quellaedje uit den hoofde te slaen, en zijn hart niet doet dan stenen,

 
En gaf hem zinneloos den scepter in de handen.
 
Ick redde volck en vloot. ick bergh hun lijf in 't stranden:
525
[Och, 't gaet my aen 't verstant: ick raze:] nu komt hy525
 
Met Lycisch kercklot, met Apolloos wichlery:
 
Nu waerschuwt hem Godts tolck, op Jupiters begeeren,
 
Als of de Goden zich aen zulcke dingen keeren,528
 
De hemel in zijn rust zich moey' met ons verdriet.
530
Ga heene, ga: ick houde ick moeie en straffe u niet.530
 
Loop naer Italie voor wint af. zoeck landouwen,
 
En rijcken over zee: maer dit is mijn betrouwen,532
 
Indien godtvruchtigheit by Goden iet vermagh;
 
Gy zult het tusschen rots en barning met beklagh
535
Noch boeten, Didoos naem noch menighmael gedencken:
 
En al ontlooptge my, ick wil u echter krencken,536
 
Vervolgen op den hiel met fackel, vier, en smoock:
 
En, als mijn geest verscheit uit 's lichaems schorsse, u oock
 
Verschijnen, dootsch en bleeck, uw trouweloosheit plaegen,539
540
En straffen, als 't behoort. de weerelt zal gewaegen
 
Van uwe elende, en ick den roep en 't luidt gerucht
 
Verneemen in het rijck der zielen, en haer lucht.
 
Zoo spreecktze, en kort haer rede, in 't midden onder 't spreken.543
 
Het hart bezwijckt. zy gaet, en zich in 't hof versteecken,544
545
Uit d'oogen van 't gezin, en scheit van dezen vorst,545
 
Die veel wou zeggen, en uit angst niet spreecken dorst.
 
De joffers vatten haer, nu, flaeu en neêrgeslagen.547
 
De beenen kunnen haer, die slap is, naulyx draegen.
 
Zy leggenze te bedde, in haer slaepkamer neêr,
550
Daer kunst en marmersteen elckandre tart om d'eer.550
 
Maer schoon Eneas, die godtvruchtige, genegen551
 
En zeer begaen is, om dees druckige en verlegen552
 
Te troosten, haeren rouw te maetigen, en haer553
 
Te paeien in dien strijt, zoo lastigh en zoo zwaer,554
tekstkritische noten

465 en van groote liefde bezwijckt; nochtans verrecht hy der Goden465 466 bevel, en bezichtight zijne vloot. Terstont vallen 'er de Trojanen op466 467 aen, winden de groote schepen, noch versch geteert, met hoogh467 468 water af, en brengenze in het vlot: zy sleipen riemen en eicke468 469 balcken, noch ruigh van loof en onbehouwen, ten bosch uit, door469 470 yver om door te gaen. Daer had menze mogen zien overal ter+470 471 stadt uit vallen, en vertrecken: gelijck de mieren, wanneerze den 472 winter te gemoet ziende, eenen geweldigen hoop korens plon- 473 deren, en in haere holen opleggen: de zwarte bende gaet te velde,473 474 en vervoert den roof, langs een smal padt door het gras. Zom- 475 migen duwen met hare schoften het graen voort, dat haer te lastigh475 476 valt te dragen: zommigen voeren de troepen aen, en drijven de 477 tragen voort: al het padt roockt van drockheit. O Dido, hoe waert477 478 ghy te moede, toen ghy dit most aenzien? Hoe luide kermde ghy 479 wel, toen ghy, ter hooge tinne van uw slot af, het strant overal, 480 voor uwe oogen, zaeght roocken, en hoorde langs het water al dat 481 geraes en getier van 't bootsvolck onder een? O onbeschaemde481 482 liefde! waer brenght ghy de sterfelijcke menschen niet toe? Zy 483 wort genootzaeckt weder met tranen in d'oogen, weder met oot-+ 484 moedigh bidden en smeken om troost aen te houden, en zich 485 zelve te breken, de liefde te geval; op dat zy, die toch sterven485 486 moet, geen middel, hoewel te vergeefs, onbezocht laete. Anne,486 487 ghy ziet, hoe drock en bezigh men overal op strant ylt: van allen+ 488 kanten zijnze by een gekomen, leggen alree zeilree om af te loopen, 489 en maetroos heeft van blyschap het achterschip met kranssen489

555
Zijn hart van groote min bezwijckt, en in 't verholen555
 
Vast zucht, nochtans verrecht hy 't geen hem is bevolen
 
Van Godt daer boven, en bezichtight zijne vloot.
 
De Troischen vallen 'er, zoo ras hy 't hun geboodt,
 
Met alle maght op aen. zy winden groote schepen
560
En kielen, versch geteert, om laegh in 't vlot. zy sleepen
 
Den riem en eicken balck, noch ruigh en onbeschaeft561
 
Van schors en loof, ten bossche en woude uit. ieder slaeft
 
Uit yver tot de reis. men moghtze met hun allen
 
Zien trecken van alom, en snel ter poorte uitvallen:
565
Gelijck de mieren, die den winter zien te moet,
 
Den acker plonderen, en graen ten overvloet
 
Opleggen in haer hol. de zwarte en wackre vaenen567
 
Gaen nu te velde. elck voert en sleept de rijpe graenen,568
 
Langs eenen smallen wegh, door 't gras naer hunnen oort.
570
Een deel der bende duwt met zijne schoften voort
 
Dat haer te lastigh valt: een ander voert de benden571
 
Met yver aen, en drijft de traegen op de lenden.572
 
Al 't padt van drockheit roockt. toen gy dit aenzaeght, hoe
 
Was 't hart gestelt? hoe was, ô Dido, u te moê?
575
Hoe hebtge wel gekermt, toen gy, ô koninginne,
 
Het strant, uit uwen burgh en hemelhooge tinne,
 
Zaeght woelen, wijt en zijt, en hoorde voor uw huis,
 
En zaeght, langs al de kust, dat vreeslijck scheepsgedruis?
 
Wat oneer is zoo groot, daer een, van min gedrongen,
580
Niet toe gedreven wort? zy wort al weêr gedwongen
 
Met traenen in 't gezicht, met bidden aen te staen,581
 
Zich zelf te breecken, en hem nedrigh t'ondergaen,582
 
Op datze, die de doot ziet grimmen voor haere oogen,
 
Geen middelen verzuime, of 't hart noch wiert bewogen,584
585
Dat hier onmooghlijck schijnt. och, zuster Anne, gy585
 
Kunt zien hoe al de kust nu spoeit, en yvert. zy586
 
Zijn hier van overal by een vergaêrt met hoopen,
 
En leggen zeilreede, en gereet om uit te loopen.
 
Van blyschap heeft maetroos het achterschip gekroont.589

490 behangen. Kost ick, zuster, zoo groot een droefheit te gemoet490-91 491 zien, ick zouze oock kunnen overzetten. Evenwel, zuster, doe my,491 492 in mijn verdriet, zoo veel slechts te geval: want die trouwelooze 493 gast is gewoon u alleen te vrient te houden, en u heimelijck493 494 t'openbaren al wat hem op het hart leit. Ghy alleen kent zijne 495 luimen, en weet hem op zijn weeckste te nemen. Ga hene, zuster,495 496 en smeeck dien hoovaerdigen vyant. Ick heb met de Grieken in496 497 Aulis niet gezworen al de Trojanen te verdelgen, nochte de vloot497 498 van daer Troje op den hals geschonden; nochte zijn vader An-498 499 chises asschen en gebeente opgegraven. Waerom weigert hy zoo499 500 stijfzinnigh naer mijn bede te luisteren? Waer jaght hy zoo naer500 501 toe? Hy sta mijne ongeluckige liefde dit uiterste verzoeck toe;501 502 en wachte, tot dat wint en weder hem diene, om veiligh zee te502 503 neemen. Nu maene ick hem niet meer om zijn voorgaende trouw,503 504 die hy brack; of smeeck, dat hy het schoone Latium drijven late,504 505 en zijn Rijck uit den zin zette. Ick bid slechts om een luttel tijts, 506 en wat uitstels, tot dat mijn dolle liefde wat bedare, en mijn 507 dwersse fortuin, die my overmagh, my mijn pack met gedult leere507 508 dragen. Om dezen jongsten dienst (heb toch melijden met uwe508 509 zuster) bidde ick u; en als ghy my dien noch bewezen hebt, zoo509 510 zal ick het u al mijn leven danck weten. Zoo badtze haer vast, en510 511 de bedroefde zuster brengt zoodanige jammerklaghten t'elckens 512 over en wederover: doch hy even ongezeggelijck, keert zich aen+512 513 geen kermen, nochte luistert naer eenige vermaningen: het noot-513 514 lot schiet 'er een schot voor, en Godt Jupiter stopt hem zijne 515 ooren, die andersins licht te vermurwen waer: en gelijck de515

590
Och zuster, hadde ick zulck een droefheit, die my loont,590
 
Te moet gezien, 'k zagh raet die droefheit te verduuren.
 
Nu zuster, evenwel, in mijn rampzalige uuren,
 
Hebbe ick noch eene bede aen u, en anders geen:
 
Want dees ontrouwe gast gewoon is u alleen
595
Te vrient te houden, en u heimelijck t' ontvouwen
 
Al wat hem leght op 't hart. gy zuster, zijn betrouwen,596
 
Kent al zijn luimen, neem hem op zijn weeckste waer.597
 
Ga smeeck dien trotsen gast, mijn vyant. 'k heb voorwaer
 
In Aulis met de vloot van Griecken niet gezworen599
600
Het volck van Ilium en Priams stadt te stooren,600
 
Noch zondt een vloot op zee, tot Trojes plaegh en straf,
 
Noch groef Anchises geest en asschen uit zijn graf.602
 
Hoe weigert hy zoo streng naer mijn verzoeck te hooren?603
 
Waer jaeght hy heen? hy sta zijn droeve en uitverkoren604
605
Dees jongste gave toe, en wachte op wint en weêr,605
 
Om veiligh van dees kust te streven over 't meer.
 
Nu maene ick hem niet eens om zijn voorgaende trouwe,607
 
Te reuckeloos geschent, noch dat hy zijn landouwe608
 
En 't overschoone rijck van Latium ontbeer':609
610
'k Verzoecke alleen wat tijts, wat uitstels, en niet meer,
 
Tot dat mijn dolle liefde een weinigh slechts bezadigh',611
 
Mijn wederberstigh lot, dat my al t'ongenadigh612
 
Verdruckt, my leer' mijn pack opneemen met gedult.
 
Om dezen dienst, het lest dat gy my dienen zult,
615
O zuster, bidde ick u: heb dus veel medelijden:615
 
En voor dien jongsten dienst zal ick u t'allen tijden,
 
Oock in mijne uiterste uur, bedancken, naer mijn maght.
 
Dus bidt en smeecktze vast. de zuster brengt haer klaght
 
Met droefheit over en weêr over uit ontfermen:
620
Maer hy blijft onbeweeght, en luistert naer geen kermen,620
 
Naer geen vermaeningen. het nootlot schiet 'er voor,621
 
En Godt Jupijn verdooft en stopt geduurigh 't oor622
 
Des mans, die anders zich heel lichtelijck laet vinden:623

516 Noorde winden in d'Alpes om strijt van allen kanten onderling516 517 toestreven, om met bulderen en blazen eenen ouden eicken boom+ 518 en zijnen dicken stam uit der aerde te rucken; terwijl hy vast 519 kraeckt, en hene en weder geschudt, den gront wel dicht met 520 bladeren bestroit; doch te hecht en taey aen de steenrots vast, 521 zijn wortels zoo diep in den afgront schiet, als zijn kruin om hoogh521 522 in de wolcken steeckt: eveneens wort de helt, dan van d'eene 523 dan van d'andere zijde, gedurigh met kermen en smeecken aen-523 524 gevochten, en zijn kloeckmoedigheit beseft wel wat zwarigheit524 525 hier uit kan geboren worden: maer het hart blijft onvermurwt,525 526 en 't is verloren gekreten. D'ongeluckige Dido, nu met schrick+526 527 haer nootlot beseffende, wenscht om de doot, en kan het licht 528 van den dagh niet verdragen. Toenze nu d'offergaven ten wie-+ 529 roockenden outer broght, zaghze (het valt ysselijck te verhalen) 530 den heiligen dranck zwart worden, en den wijn, onder het uit-530-31 531 gieten, in heiloos bloet veranderen, waer doorze te styver ver- 532 harde in haer opzet van deze weerelt te verlaten. Dat gezicht532 533 gafze niemant, ja haer eige zuster zelf niet eens te kennen. Boven533 534 dit stont in haer hof, ter gedachtenisse hares vorigen gemaels, 535 een marmere kappel, by haer in groote waerde gehouden, en535 536 rontom met sneeuwitte vellen, festoenen en loof behangen: hier536 537 uit scheen men by duisternacht, het geluit en de stem hares537 538 warenden en roependen mans te hooren; en menighmael het538 539 langkwijligh huilen en stenen des eenzamen nachtuils, die op539 540 het dack een lijckklaght zong. Behalve dit vervaren haer vele540 541 schrickelijcke waerschuwingen en voorspellingen der waerzeg-

 
En eveneens gelijck de stuure noordewinden624
625
In d'Alpen onderling vast worstlen met gedruis,
 
Van alle kanten, om met bulderend geruisch
 
Een' dicken ouden eick uit zijnen gront te rucken;
 
Terwijl hy knackt en kraeckt, en, onder 't nederbucken
 
En schudden, al den gront met bladeren bezaeit,
630
Doch veel te hecht en taey gewortelt, hoe het waeit,
 
Blijft hangen aen de rots, daer hy, in top gewassen,631
 
Zijn kruin zoo hoogh en steil verheft naer 's hemels assen,632
 
Als hy zijn wortels diep in 't hart van Pluto schiet:633
 
Zoo wort de Troische helt geduurigh van verdriet
635
Gekerm en klaght bestreên, bestormt aen alle zijden:635
 
En 's mans kloeckhartigheit beseft niet zwack wat lijden636
 
Hieruit te duchten staet; maer 't hart blijft gansch versteent,
 
En 't is, helaes, vergeefs gekreeten, en geweent.
 
d'Onzaelge Dido schrickt voor 't onheil, haer beschoren,639
640
En wenscht nu om de doot. al wort het licht geboren,640
 
Het is haer tegen. toen zy nu haer' zoen verzocht,641
 
En offergaven op 't wierroockende outer brocht,
 
Vernamze en zaghze ['t valt al t'yslijck te verhaelen,]
 
Den heilgen offerdranck heel zwart in d'offerschaelen
645
Verandren, en den wijn, op Godts altaer gestort,
 
In heiloos bloet verkeert. door zulck een voorspoock wort646
 
Haer opzet van de doot te kiezen noch gesteven,647
 
En zy getroost zich nu te scheiden uit dit leven.
 
Dat voorspoock komt geen mensch te hooren uit haer' mont,
650
Oock zelf de zuster niet. behalve ditte stont650
 
Een marmere kapel van wijlen haer' getrouden651
 
In 't hof, een kerck by haer godtvruchtigh onderhouden,
 
Met witte vachten en festoenen overkleet.
 
Hier hoorde men, zoo 't scheen, de naere stem, den kreet
655
Van haeren man, wanneer de nacht met duisterheden
 
Het aerdtrijck deckt; men hoorde oock dickwijl naer beneden
 
Den nachtuil van het dack afsteenen, daer hy zat,
 
En klaeghde in eenzaamheit, en huilde een wijl zich mat,658
 
En zong een lijckklaght: en behalve dit vervaeren
660
Heur veel waerschuwingen van offerwichelaeren,
 
Voorspellingen, voorheen met angst hierop gehoort.

542 geren, te vore hier op gehoort. De wreede Eneas zelf steurt de+542 543 razende vrouw in haren slaep; en altijt dunckt haer datze alleen,543 544 altijt datze eenzaem eenen langen wegh bewandelt, en haere 545 Tyriers in een woestijne loopt zoecken: gelijck kranckhoofdige 546 Pentheus de troepen der Razernyen, en twee zonnen, en twee546 547 Thebens ziet: of gelijck Orestes, Agamemnons zoon; wanneer hy547 548 reis op reis ten tooneele gedreven, voor zijne moeder, met fackelen548 549 en zwarte slangen gewapent, henevlught, daer de wraeckgierige549 550 Vloecken de deure stoppen.

551 Na datze dan van droefheit overwonnen, van Razernyen be-+551 552 zeten, opgezet had te sterven, zoo beraemdeze by zich zelve tijt552 553 en wijze: en haer opzet met haer gelaet ontveinzende, en het+553 554 aenzicht ophelderende, sprack de bedruckte zuster aldus aen:554 555 zuster, verbly u met my: ick heb een middel beraemt, om hem 556 my eigen, of my en mijne liefde van hem los te maken. Daer556 557 d'Oceaen stuit, de zon in zee zinckt, en de hemel, vol blaeckende557 558 starren, van den hemelhoogen Atlas gestut, op zijne schouders558 559 draeit, leit het uiterste gewest der Mooren: hier is my gewezen559 560 de Priesterin des volcks van Massyle, een bewaeckster des tem-+560 561 pels van Hesperus dochteren, die met vochtigen honigh en561 562 slaepverweckende mankop den draeck voedde, en den boom-562 563 gaert, met goude appelen geladen, en Venus toegewijt, bewaerde:563 564 deze vermeet zich alle harssens, wieze wil, door hare tovervaerzen564 565 van minne te genezen; anderen in het tegendeel met minne te565

 
De wreede Eneas komt de razende oock aen boort
 
By nacht, terwijlze slaept. zy gaet in eenzaemheden
 
Verlaeten, zoo haer dunckt, een' langen wegh betreden,
665
Door woeste wildernis vast zoecken haer Tyriers:665
 
Als Pentheus, de Thebaen, kranckzinnigh, met veel zwiers,666
 
De wilde troepen van de dolle Razernyen,
 
Twee Thebens teffens ziet, twee zonnen heeneryen:668
 
Als Agamemnons zoon, Orestes, zonder endt
670
Gedreven ten tooneel', zijn moeders dreigement
 
En zwarte slang en torts ontvlught, en haer geweeren,671
 
Daer Vloecken, heet op wraeck, hem op den drempel keeren.
 
Na dat de droefheit haer nu overmagh, en zy,673
 
Heel sterck bezeten van een helsche Razerny,
675
Haer doot besloten heeft, beraemtze wyze en stonde
 
Al heimelijck by zich. z'ontveinst die hartewonde,
 
Dat opzet met gebaer en opzicht. d'oogen staen677
 
Verquickt van hoop. zy spreeckt haer droeve zuster aen:
 
Verheugh u nu met my, ô zuster: 'k heb gevonden
680
Een middel, om hier door van deze min ontbonden
 
Te worden, of hem my te levren onderdaen.681
 
Daer 't licht te bedde gaet, het strant den Oceaen682
 
Te rugge kaetst, 't gestarnte, aen 's hemels heldre daecken,683
 
Van Atlas hoogen bergh gestut, in 't vierigh blaecken,
685
Op zijne schouders draeit, is 't allerleste velt685
 
Der Mooren. uit dien hoeck quam, zoo my is gespelt,686
 
De priesterin van 't volck uit Massyl. dees behoede
 
De kerck van Hespers bloet, en 't heiligh ooft, en voedde688
 
Den vreesselijcken Draeck met zoeten honighraet,
690
En mankop, dat den slaep veroirzaeckt door zijn zaet.
 
Dees priesterin belooft, al wie zich laet belezen
 
Door tovervaers en dicht, de harssens te genezen,
 
Maer anderen wel hardt te plaegen met de min,
tekstkritische noten

566 plagen; driftige stroomen te stuiten, en starren te rugh te drijven.566 567 Zy weckt nachtgeesten op. Ghy zoudt d'aerde onder hare voeten567 568 zien loeien, en esscheboomen ten bergh afstijgen. De Goden en 569 ghy, mijn waerde zuster, en uw hooft, waer by ick zweer, kunnen 570 getuigen, dat ick, mijns ondancks, my met toverye en hare treken570-71 571 behelpe. Ga, en stel heimelijck, binnen in 't hof, onder den+571 572 blaeuwen hemel, eenen houtstapel toe, en legh de wapens, die 573 de trouwelooze in zijn kamer liet hangen, en alle zijn kleeders, 574 en het bruitsbedde, mijn bederf, daer boven op: want deze Pries-574 575 terin raet en beveelt my al de gedachtenissen van dien eerloozen575 576 al t'effens te vernietigen. Zoo spreecktze, zwijght en besterft576 577 haestigh in haer aenzicht. Evenwel vertrouwt Anne niet, dat de+577 578 zuster haer eigen doot met den schijn van nieuwe offerhanden578 579 ontveinst; en zulck een dolligheit kan in haer niet komen; nochte579 580 zy vreest, dat haer eenige droefheit kan bejegenen, die haer580 581 zwaerder valle dan de moort van Sicheus: weshalve zy haeren+ 582 last te werck stelt.582

583 Maer toen men, in de hofkapelle, onder den blaeuwen hemel,583 584 eenen geweldigen hoop hout opgestapelt had, en harshout en584-85 585 eicke tacken afgehouwen; zoo spande de Koningin eisenkranssen 586 en cypresseloof hier over, en leide zijn kleeders, en achterge-586 587 laten zwaert, en wassenbeelt op het bedde, daer boven op; wel587 588 wetende wat haer wit was. d'Altaren staen hier rontom, en de588 589 Priesterin met hangenden haire verdagvaert drie hondert Goden,589

 
Het water in den stroom te stuiten, naer heur' zin,694
695
De starren op haer' zang te rugh te leeren draven.
 
Zy weckt, by duister nacht, de geesten uit de graven.
 
Zy toont u hoe de gront der aerde loeit, en hijght.
 
Men ziet hoe d'esscheboom ten hoogen berge afstijght.
 
Ick neem de Goden, voor wier troonen wy ons buigen,
700
En u, mijn zuster, by wiens hooft ick zweer, tot tuigen,700
 
Dat ick van toverkunst ongaerne ben berucht.701
 
Ga heene, en stel al stil, in 't hof en d'ope lucht,
 
Een' stapel toe van hout, en legh geweer en wapen703
 
Des trouweloozen, dat ter stê, daer hy ging slaepen,
705
Bleef hangen, op het hout, mitsgaders zijn gewaet,
 
En 't bruitsbedde, oirzaeck van mijn' jammerlijcken staet:
 
Want deze priesterin wil die gedachtenissen
 
Van dien eerloozen gast uit mijn gedachten wissen,
 
En gansch vernietigen. zoo spreecktze, en zwijght, vol schrick,
710
En 't aengezicht besterft in eenen oogenblick.
 
De zuster evenwel kan hierom 't erghst niet peinzen,711
 
Dat zy met toestel van nieuwe offren pooght t'ontveinzen
 
De doot, die zy alreede in 't hart besloten heeft,
 
Dies zulck een dolheit minst haer achterdencken geeft,714
715
En noch veel minder dat haer zuster iet bejegen',
 
Zoo zwaer als 't zwaert, waermê Sicheüs wiert doorregen,
 
Dies volghtze trou den last van Dido, haer betrout.717
 
Maer als men nu, in 't hof en d'ope lucht, het hout
 
Heel hoogh gestapelt had, en eickenrijs, en lover,
720
En harshout afgesneên, spant Dido zelf hierover
 
Cipresse- en eissenkrans van loof, by een vergaêrt.
 
Zy leght zijn kleeders, en het nagelaeten zwaert,722
 
En wassenbeelt op 't bed hier boven op, als eene,
 
Die nu verzekert is van 't geenze sloot voorheene.724
725
d'Altaeren staen rondom. de priesterin verdaeght,
 
Terwijlze in 't hangend haer opdondert onvertsaeght,726
 
Dryhondert Goden, en den zwarten vooght der helle,
tekstkritische noten

590 den Hellevooght, den mengelklomp, en de driekoppige Hekate,590 591 de drie tronien der maeght Diane: zy giet 'er bekers met bron-591 592 water in stede van helsch water in: men zocht jonge kruiden in592592-94 593 den maneschijn met kopere zeissens gemaeit; men zocht oock 594 melck van zwart vergift, en een stuck vleesch, van een veulens594 595 hooft afgescheurt, en de moeder ontruckt. Dido zelf by d'altaren, 596 met een been baervoets, en in ongegorden kleede, neemt met596 597 gezouten offergraen en zuivere handen Goden en starren, bewust597 598 van haer einde, tot getuigen over hare doot; en zoo ergens noch 599 eenige Godtheit kennis draege van gelieven, zoo ongelijck ge-599 600 paert, die bidtze op haer rechtvaerdige zaeck te willen letten.

601 Het was midnacht: de starren over de Noortlijn aen den hemel+601 602 gestegen, begosten weder te dalen; de vermoeide sliepen gerust, 603 de geheele weerelt door: bosschen nochte baren ruischten: al het 604 lant zweegh, en vee en vogel, en wat zich in plassen en meeren 605 houdt, of in scherpe heggen en ruighte nestelt, lagen zorgeloos605 606 en stil, by nacht op hun gemack en sliepen, en hadden alle be-606 607 kommeringe en zwarigheit vergeten; behalve d'ongeluckige Dido+ 608 alleen, die niet eenen oogenblick kon sluimeren, en geen vaeck 609 in haere oogen, geen rust in haer gemoedt vernam: de bekom-609 610 meringen verdubbelden: de minne weder boven komende, begost610-11 611 te hollen, en in haer hart gingk een geweldige stroom van ver- 612 bolgenheit: zy bleef even stijf by haer opzet, en wrockte aldus by612

 
Het helsche geestendom, en Hekate, die felle,728
 
Met haer dry hoofden, en Diaen, de zuivre maeght,729
730
Met haer dry tronien. zy giet hier onvertsaeght
 
Geheele bekers op met water om te koelen,730-31
 
Gebootst naer wateren, geschept uit jammerpoelen.732
 
Men zocht'er 't jonge kruit, dat naer den maeneschijn733
 
Met kopre zeissens wert gemaeit. men zocht venijn,
735
Of melck van zwart vergift, en vleesch, van 't versche volen735
 
En volens hooft geruckt, en 's moeders liefde ontstolen.736
 
De droeve Dido zelf, by d'outers; ongegort,
 
En met het eene been al baervoets, aengeport
 
Van yver, neemt met graen, gezouten en gemaelen,739
740
En zuivre handen Goôn, gestarnte, en hemelstraelen,
 
Bewust van haere doot, tot tuigen van haer endt;
 
En zoo'er ergens noch een Godt gelieven kent
 
En gaslaet, die, zoo valsch gepaert, hun min besmetten,742-43
 
Die bidtze op al haer recht en ongelijck te letten.744
745
Het was nu midnacht, en d'opgaende starren, aen
 
De Noortas opgevoert, begonnen neêr te gaen.746
 
Wat moê was lagh en sliep al 't aerdtrijck door in vrede.
 
Noch bosch noch bare ruischte. al 't velt zweegh stil, en mede
 
't Gevogelte en het vee. wat zich in 't water houdt,
750
Of in de scherpe haege, en ruighte nesten bouwt
 
Lagh zorgeloos en stil, en sliep op zijne steden,751
 
Vergeetende in 't gemack zijn zorgh, en zwaericheden,
 
Behalve Dido, dees ter ramp gebore vrouw,
 
Die niet een' oogenblick kon sluimeren van rouw.754
755
Geen vaeck beschoot haer oogh: geen rust kon haer bevangen.755
 
De min verzwaert de zorgh, verdubbelt haere gangen,756
 
Komt weder boven, en in haer verlieft gemoedt
 
Gaet een geweldigh ty van toorne en minnegloet.758
 
Zy blijft al even stijf by 't opzet in haer zinnen,759
760
En wrockt dus by zich zelf: wat ga ick nu beginnen?
tekstkritische noten

613 zich zelve: Wat ga ick aen? Zal ick aldus uitgestreken, nu mijn oude+613 614 minnaers aenzoecken? Zal ick ootmoedigh met gevouwe handen 615 ten huwelijck verzoecken de Numidianen, by my zoo dickwils615 616 afgeslagen? of met de vloot van Ilium, en de Trojanen, op Jupiters616-17 617 jongsten last, t'scheep gaen; aengezien het my zoo wel bequam, 618 dat ick hun in noot de behulpzame hant boodt, en zy d'oude618-19 619 deught zoo fraey gedencken? En genomen ick woude al; wie zal619 620 het my toestaen? Zal die hoovaerdige binnen boorts nemen een 621 vrouw, die hy zoo schandelijck om den tuin leide? Och, geschof-+621 622 feerde Koningin, weet ghy nochte merckt ghy noch niet, dat ghy622 623 met Laomedons meineedigen hoop te doen hebt? Hoe dan toe?623 624 zal ick alleen gaen vergezelschappen, en achteraen loopen een624 625 deel bootsgezellen, die nu wonderlijck in hun schick zijn? Of wil625 626 ick, met mijne Tyriers en al mijne maght bestuwt, hen navolgen,626 627 en de mannen, die ick naulix uit Sidon kon mesleipen, weder te627 628 water brengen? en bevelenze noch eens t'zeil te gaen? Wat, sterf+ 629 liever, gelijck ghy wel verdiende, en kort uw droefheit met den629 630 degen. O zuster, ghy waert d'eerste, die verlegen met mijn tranen,630 631 my razende van liefde, aen deze rampen en dezen gast holpt. 632 Stont het my niet vry ongetrouwt, zonder laster, mijn leven, als632 633 een wilt dier, over te brengen, en my zelve buiten zulck eenen633 634 last te houden? Ick heb mijn trouw, den lijcke van Sicheus belooft, 635 niet gehouden. Met zoo groote jammerklaghten borstze uit.

636 Eneas, nu alle dingen klaer waren, en hy vastelijck had opge-636

 
Zal ick aldus versmaet en uitgestreecken gaen
 
Mijne oude minnaers weêr aanzoecken? zal ick staen
 
Den Numidier ten schimp, hem zoecken te behaegen,763
 
Wiens aenzoeck ick voorheen zoo dick hebbe afgeslagen?764
765
Of, met de Troische vloote, en dien Trojaenschen gast,765
 
Te scheep gaen, op Jupijns gebodt, en jongsten last?
 
Gemerckt het my zoo wel bequam, toen hy my verghde767
 
Dat ick hem in dien noot behulpzaem was, en berghde,
 
En zy deze oude deught zoo fraey gedachtigh zijn?
770
En schoon ick wou het al; wie zal, in dezen schijn,770
 
Het my vergunnen? zal dees trotsaert, nu op 't scheiden,
 
Een, die hy lang beschimpte, en om den tuin dorst leiden,
 
Ontfangen binnen 's boorts? geschende koningin,773
 
Helaes, gevoeltge niet, dat gy vervoert van zin,774
775
Met dezen lichten hoop, Laomedons geslachten,775
 
Te doen hebt, die op eedt noch troubeloften achten?776
 
Hoe dan toe? zal ick dus alleen verzellen gaen
 
Een' hoop maetroozen, en hun loopen achteraen,
 
Die, wonder in hunn' schick, nu lachen onder 't vlieden?
780
Of wil ick, met Tyriers en al mijn maght, henlieden
 
Navolgen, en mijn volck, dat ick van Sidon pas781
 
Kon medesleepen, weêr den grooten waterplas
 
Beveelen, en noch eens naer uitheemsch lant belasten782-83
 
Te zeilen over zee? laet loopen deze gasten,
785
En sterf veel liever. neem de welverdiende straf,
 
En kort uw droefheit met den blooten degen af.
 
O waerde zuster, gy waert d'eerste, die verlegen
 
Met mijne traenen, my, al razende en doorregen,
 
Doorstraelt van minne, aen zulck een' gast en vyant schont!788-89
790
Och, stont het ons niet vry het huwelijxverbont
 
Te schuwen, zonder smet, te volgen d'ongetrouden,
 
En, als een dier in 't bosch, my uit dien last te houden?
 
Ick hielt Sicheüs lijck mijn trouw niet, als zijn bruit.793
 
Met zulck een jammerklaght en weeklaght borst zy uit.
795
Eneas, toen de vloot nu klaer was, en hy reede795
 
Te volgen zijn besluit, lagh stil, en wel te vrede796
tekstkritische noten

637 zet te vertrecken, lagh en sliep op de kampanje, wanneer Godt+637 638 Merkuur in den zelven schijn wederkeerende, hem in den slaep638 639 verscheen, en wederom aldus scheen te waerschuwen: de stem, 640 de kleur, het blonde hair, de frissche jonge leden, alles zweemde 641 naer Merkuur: o Godin Venus zoon, kunt ghy by deze gelegent-+641 642 heit noch slapen? en ziet ghy zinnelooze niet in welck een gevaer 643 ghy steeckt? en hoort ghy niet hoe de wint naer wensch uit den 644 westen blaest? Dido het leven moede, brouwt verraet en ver- 645 vloeckte schelmstucken in haren geest, en in haer gemoedt gaet645 646 een geweldigh gety van verbolgenheit. Vlught ghy niet in aller646 647 yl van hier, terwijl het vlughtens tijt is? Ghy zult de zee vol647 648 schepen in rep en roer, en van tortsen en branttuigh zien blaecken,648 649 en al de kust in lichten brant staen; zoo dra de dagh u hier op649 650 strant betrappe. Op, op, pack u voort: een wijf is altoos wuft,650 651 en wispelturigh. Aldus sprekende, verdween hy in den duisteren 652 nacht. Maer Eneas verschrickt door die schichtige openbaring,+652 653 springt uit den slaep, en drijft de maets voort. Wacker, mannen,+653 654 wacker, haest u: valt aen 't roejen: laet de zeilen vallen. Een Godt654 655 van den hemel afgevaerdight, port ons weder t'zeil te gaen, en655 656 de touwen af te kappen. O heilige Godtheit, wie ghy oock zijt, 657 wy volgen u, en gehoorzamen al weder blydelijck uw gebodt.657 658 O sta ons by, weest ons behulpzaem, en verleen ons spoet en658 659 wint en weder. Zoo sprack hy, en, het blickerende zwaert uit 660 zijn scheede ruckende, kapte de touwen los. Al d'anderen yveren+ 661 even vierigh; rucken en reppen zich; steken van lant af: de vloot661 662 geraeckt in zee: zy roejen dat het kraeckt, en het water bruist.662

663 En Auroor, de dageraet, nu oprijzende uit de saffranen lede-663 664 kant van Tithon, haren gemael, bespreide de velden, met ver-

 
Op zijn kampanje en sliep; wanneer Jupijns gezant
 
Hem in zijn' diepen slaep, in dien voorgaenden stant798
 
En schijn, noch eens verscheen, en scheen aldus te wecken:
800
[De frissche en jonge leên, de blonde locken trecken,800
 
Gelijck de kleur, en stem, altzamen op Merkuur.]
 
O Venus zoon, hoe dus? kunt gy te dezer uur
 
Noch slaepen? zinnelooze, och, zietge geen gevaeren,
 
Die u belegeren, en hoortge nu de baren
805
Niet ruisschen, van den wint, die uit den westen blaest?
 
De veege Dido, nu haer leven moede, raest,806
 
Brouwt schrickelijck verraet, en vloecken, u gezworen.807
 
In 't hart gaet een gety van onverzetbren toren.808
 
Ontvlughtge niet by tijts, nu 't vlughten is geraên;
810
Gy zult de zee terstont in rep en roer zien staen,
 
De schepen in den brant, de fackels op zien blaecken,
 
En flackren langs de kust, zoo 't licht de kim koom' raecken,
 
Uw vloot betrappe op strant, daer gy dus lange suft.813
 
Op op, en pack u voort: een wijf is altijt wuft,
815
En wispeltuurigh. hy verdween, na deze rede,
 
By duister, in der nacht. Eneas, van zijn stede,
 
Springt op uit zijnen slaep, verbaest door dit gezicht,817
 
En drijft de mackers voort. op mannen, volght uw' plicht.
 
Op, haestigh op, en valt aen 't roeien met u allen,
820
Aen 't roeien: daetlijck voort, en laet de zeilen vallen.
 
De hemelsche gezant port ons al weder aen
 
Het tou te kappen, zonder omzien t'zeil te gaen.
 
O heilge Godtheit, wie gy zijt in 't hof der Goden,
 
Wy volgen blijdelijck al weder uw geboden.
825
O sta ons by: zijt ons behulpzaem op het meer.
 
Verleen de vloote spoet, en zegen, wint en weêr.
 
Zoo ruckt hy 't bloote zwaert met yver uit de scheede,
 
En kapt de touwen los. al d'andren yvren mede.
 
Elck ruckt, elck rept zich, steeckt van lant af, en de vloot
830
Geraeckt in d'ope zee, en buiten last, en noot.
 
Zy roeien, dat het kraeckt: men hoort het water ruisschen,
 
Terwijl het voor den boegh al schuimende opkomt bruisschen.
 
En nu bespreide Auroor, de heldre morgenstrael,833
 
Die uit d'oranje koets van Tithon, heur' gemael,834
835
Verrees, het vochte velt met versche en nuchtre glanssen,835

665 schen glans; als de Koningin, uit de tinne van haer slot, den+665 666 blancken dagh eerst zagh komen opdringen, en de schepen, 667 onder zeil, gelijckerhant hunnen gangk gaen, en vernam hoe haer667 668 havens ledigh lagen: toen sloeghze drie of vierwerf voor hare 669 schoone borst, en treckende het blonde hair uit heur hooft, sprack: 670 by Godt, gaet hy zoo door, en beschimpt een vremdelingk onze670 671 kroon? Is hier geen geweer by de hant? Valt hem al de stadt671 672 niet op het lijf? Brengenze geen schepen van de werf in aller yl 673 te water? Voort voort, brengt fackels, brengt brandtuigh: zet 674 alle zeilen by: valt aen de riemen. Wat spreeck ick? Waer ben674 675 ick? Wat dolheit komt my over? Rampzalige Dido, ziet ghy nu+675 676 wat onheil u beschoren is? Dat had ghy al eer behooren te ge- 677 moet te zien, toen ghy hem uwen scepter in de hant gaeft. Ay, 678 bezie toch eens, dit zijn die schoone woorden en trouwbeloften+678 679 van den zoon, die, zoo men zeit, Heilighdom en Huisgoden zijnes679 680 vaderlants met zich omvoert; die zijnen stockouden afgeleefden680 681 vader op de schouders uit den brant droegh. Was ick niet magh-681 682 tigh hem by den hals te grijpen, zijn lichaem aen flarden te 683 scheuren, en de stucken in zee te smacken, en al zijn mackers 684 met hem? Kon ick Askaen zelf niet met den degen van kant684-85 685 helpen? en zijnen vader dat bancket opdisschen? Maer de kans 686 van dien strijt waer hachelijck geweest: dat moght dan wezen:686 687 wat was daer aen gelegen? Wien had ick den doot getroost,687 688 behoeven t'ontzien? Ick had het vier in de vloot gesteken; de688 689 schepen in lichten brant gezet; vader en zoon met het gansche 690 geslacht uitgeroit; en midden in 't vier springende, my zelve daer+690-91 691 in gebrockt. O zon, die met uwe stralen aenschouwt al wat ter

 
Wanneer de koningin, uit haere tinne en transsen,836
 
Den blancken dagh en 't licht opdringen zagh, tot heil837
 
Der weerelt, en de vloot en schepen, onder zeil,
 
Vervolgen eenen koers, zoo wijt heure oogen zagen:839
840
Zy merckte hoe haer kust en havens ledigh lagen:
 
Toen sloeghze drywerf en noch eenwerf met misbaer
 
Voor heure schoone borst, en trock het blonde haer,
 
De locken uit haer hooft, en riep ontzint in 't ende:
 
Gaet hy by Godt dus deur? Beschimpt eene onbekende844
845
Ons koningklijcke kroon? slaet niemant hier de hant
 
Aen wapens? valt de stadt niet uit, en 't heele strant,846
 
En volgt hem in zijn zogh? en rollenze geen kielen
 
Te water, van de werf? voort voort, gehoonde zielen,
 
Brengt fackels, brandtuigh: brengt. zet alle zeilen by,
850
En valt aen 't roeien: voort. wat dolle razerny
 
Vervoertme dus? waer ben, wat spreeck ick? 't is verloren,
 
O Dido, voeltge nu wat ramp u is beschoren?
 
Dat voelen had met recht voorheen vooruitgedraeft,853
 
Toen gy den scepter zelf hem in de handen gaeft.
855
Bezie, ay zie nu eens: dit zijn die schoone woorden,
 
De troubeloften van den zoon, waer van wy hoorden,
 
Dat hy het heilighdom, de Huisgoôn van zijn lant,
 
Met zich voert in zijn vloot; die, uit den grooten brant,858
 
Den afgeleefden heer, zijn' vader, out van dagen,
860
Op zijne schouders heeft geborgen, en gedraegen.
 
Was ick niet maghtigh hem te grijpen by den hals?
 
Zijn lichaem, en dat hart, zoo goddeloos en valsch,
 
Van een te scheuren, en de stucken in de baren
 
Te smacken, oock de maets, die met hem overvaeren?
865
En kon ick zelf Askaen niet slaghten met dit zwaert?
 
Den vader dat bancket opdisschen onvervaert?
 
Maer zulck een oorloghskans waer hachlijck, en te vreezen:
 
't Waer hachelijck of niet, wat scheelt het? 't moght zoo wezen.868
 
Wien stontme toch t'ontzien? 'k getroost my eenen doot.869
870
Ick had de torts en 't vier gesteecken in de vloot,870
 
De vloot in brant gezet, den zoon en vader t'zaemen
 
En al 't geslacht verdelght, gedachtenis, en naemen;
 
In 't midden van het vier gesprongen, als verstockt,873
 
De mijnen en my zelf hier teffens ingebrockt.874
875
O zon, die met uw licht bespieglende alle dingen,875
 
Al wat om laegh gebeurt doorzien kunt, en doordringen;

692 weerelt gebeurt; en ghy, o Juno, scheitsvrouw over huwelixge-692 693 schillen, en die kennis draeght van dit stuck; en ghy, o Hekate,693 694 in de steden, op de driesprongen, by nacht met een geschrey694 695 verdaghvaert, en ghy, o wraeckgierige Vloecken en Goden van695 696 Elise, nu tot sterven bereit; aenhoort toch deze klaghten: luistert 697 naer onze gebeden, en keert uwe goddelijcke wraeck tegens dien+ 698 meineedigen, om hem naer zijn verdienste te straffen. Is het zoo 699 geschoren, dat die gruwelijcke booswicht veiligh moet havenen699 700 en belanden; en brengt het nootlot van Jupijn dit mede; en staet 701 die pael vast: zoo laet hem in den oorloogh door de wapens+701 702 van een onvertsaeght volck aengerant, gelijck een verschove-702 703 lingk, buiten zijne palen, en daer het hem niet gebeure zijnen703 704 Iülus t'omhelzen, om hulp roepen, en de schandelijcke neerlaegh704 705 der zijnen aenschouwen; en (schoon hy zich de voorwaerden705-06 706 van een schandelijck verbont hebbe onderworpen) zijn rijck niet+ 707 bezitten, nochte dien gewenschten dagh beleven; maer ontijdigh707 708 gesneuvelt, naeckt en onbegraven op het velt leggen blijven. 709 Dit bidde ick: dit 's mijn uiterste wil, dien ick met mijn bloet en 710 doot bezegel. Boven dit, o mijn Tyriers, wet uwen haet en erf-+710710-17 711 vyantschap op dezen stam, en al het toekomende geslacht; en711 712 vereert onze asschen met deze schenckaedjen: verbont nochte 713 trouw zy onder deze volcken. Een wreker verrijze uit onzen ge-713 714 beente, die nu en namaels den Dardaenschen vreemdelingen,714 715 ten viere en ten zwaerde, ontzegge, zoo menighmael zy kans zien.715 716 Ick bidde dat strant tegens strant, zee tegens zee, wapens tegens 717 wapens, oock zelfs de nakomelingen tegens elckandere strijden.717

 
Gy mede, ô Juno, die alle echtkrackeelen scheit,877
 
Oock kennis draeght van 't stuck, by my te spa beschreit!
 
En gy, ô Hekate, by nacht, op aller steden
880
Drysprongen fors verdaeght, met huilen aengebeden,880
 
En gy, ô Vloecken, heet op wraeck, en gy, ô maght
 
En Goden van Elize, aenhoort de jongste klaght881-82
 
Van my, een veege: hoort en luistert naer mijn smeecken,
 
En past mijn leedt aen dien meineedigen te wreecken,884
885
Gelijck hy wel verdient. zoo 't hemelsche geval885
 
Dien booswicht toesta dat hy eens belanden zal,
 
En veiligh havenen; brengt Godts besluit dit mede;
 
Bestemt het nootlot dit; zoo gunt hem rust noch vrede;
 
Zoo laet hem [in den krijgh, en van een onvertsaeght,
890
Een wrevelmoedigh volck besprongen, en geplaeght,890
 
Als een verschoveling, en buiten zijne paelen,
 
En daer 't hem niet gebeure Askaen in 't ommedwaelen892
 
t'Omhelzen,] u om hulp aenroepen in den noot,
 
Zijn vollecks nederlaegh en schandelijcke doot
895
Aenschouwen, en [hoewel hy noch op 't lest nootwendigh
 
Een eerloos vrêverbont moet ingaen, al te schendigh,]896
 
Zijn koningkrijck niet eens bezitten, noch den dagh
 
Beleven dat hem hier zijn wensch gebeuren magh,898
 
Maer hy ontijdigh legg' verslagen, onbegraven
900
En naeckt op 't velt, een aes verstrecke voor de raven.
 
Dit is mijn jongste wil, en bede, voor mijn' val,
 
Het welck ick met mijn bloet en doot bezeeglen zal.902
 
En gy, mijn Sidoniers, om dezen stam te pletten,903
 
Past uwe erfvyantschap en haet op hem te wetten,904
905
En al zijne afkomst, van de volgende eeuw verbeit.905
 
Vereert met dees schenckkaedje onze asch en sterflijckheit.
 
Geen pais zy tusschen onze en tusschen zijn gemeente.907
 
Een bitter wreecker sta eens op uit ons gebeente,
 
Die nu en namaels den Dardaenschen vreemdeling,
910
Waer kans is, ga te keer met fackel, en met kling.910
 
Ick wensch dat strant en zee en zelfs nakomelingen
 
Nakomeling en zee en strant uit wraeck bespringen.

718 Zoo spreecktze, en verlangende om, hoe eer hoe liever, het 719 leven, dat haer verdrietigh viel, te verkorten, laet haer zinnen van719-20 720 allerhande gedachten omzwindelen. Daer na sprackze Barce,+ 721 Sicheus voester, (want haer eige voester lagh in het out vader-721 722 lant begraven) met luttele woorden aen: waerde voester, ga en 723 hael my mijn zuster Anne hier: Zegh haer datze haeste, om zich723 724 met water te besprengkelen, en offervee en 't gemelde zoenoffer724 725 mede te brengen: datze zoo herwaert kome: en bewint zelf oock725 726 uw hooft met heilige offerbanden: want mijn voornemen is den 727 helschen Jupijn zijn offerhande, die ick hem kerckplichtigh bereide,727 728 op te dragen; een einde van deze bekommeringen te maken, en 729 des Dardaens wassen beelt op den houtstapel te verbranden.729 730 Zoo sprackze, en het oude wijf haeste zich met haer stramme+730 731 beenen. Maer Dido bevende, en gruwzaem van gelaet, om 't on-731 732 menschelijck stuck, datze bestont, en een paer blicken, zoo root732 733 als bloet, opslaende, en over de bevende kaecken met vlacken733 734 besprengkelt, en met haer aenzicht alree naer de doot gezet, die 735 op handen was, liep binnen in 't hof de deur op, en vloogh, gelijck+735 736 dol, om hoogh op den houtstapel, en haelde voor den dagh het 737 Trojaensche zwaert, haer tot zulck een einde niet geschoncken.737 738 Na datze hier het kleet des Trojaens, en de heilooze ledekant zagh,738 739 en een luttel tijts met schreien, en overpeinzen toebroght; zoo739 740 gingze op het bedde nederleggen, en sprack de leste rede. O 741 gewaet, my zoo lief en waert, zoo lang Godt en 't geluck my be-+ 742 genadighden; ontfang mijne ziel, en ontsla my van dit hartewee.742 743 Ick heb mijn leven en mijnen tijt, my van de fortuin toegeleit,743

 
Zoo spreeckt zy, en verlangt, hoe eer hoe liever, voort913
 
Den draet van 't leven, dat haer lastigh valt, en moort,914
915
Te korten, en zy laet de zinnen en hun krachten915
 
Gezwint omzwindelen van allerley gedachten,
 
Roept Barce, voester van Sicheüs, by der hant,917
 
[Haer eige voester lagh in 't oude vaderlant
 
Begraven,] en zy spreeckt in 't korte deze rede:
920
Mijn waerde voester, ga, hael zuster hier ter stede,
 
En zegh haer datze haeste, om 't lichaem en zijn smet921
 
Te sprengklen met den stroom: dat zy zoenoffervet,922
 
Haer aengewezen, brenge, en helpe d'offerhanden.923
 
Bewint gy mede uw hooft met heilige offerbanden.
925
Ick heb nu opgezet Jupijn, den helschen Godt,
 
Op t'offren 't geen ick, naer den stijl van zijn gebodt,926
 
Hem toewyde, en bereide, om aen een eindt te raecken
 
Van mijn bekommeringe, en 's Troischen beelt te blaecken928
 
Op dezen stapel houts. zoo sprackze, en 't oude wijf
930
Verhaest zich, en treet heen, van oude stram, en stijf.
 
Maer Dido, bevende en vervaerlijck van manieren,931
 
Om dit onmenschlijck stuck, laet d'oogen ommezwieren,932
 
En spalckt twee blicken op, als bloet, en vierigh root.933
 
De kaecken sidderen, besprengkelt van de doot,
935
En dootvlack, 't aengezicht alree gezet naer 't sterven,935
 
Naer d'ysselijcke doot, die 't aenzicht zal misverven,
 
En aenstapt. aldus liepze in 't hof, na dit beklagh,937
 
De deur op, vloogh op 't hout, en haelde voor den dagh
 
Als zinneloos, het zwaert van Troje, hier gebleven,
940
Maer niet tot dit gebruick haer van den vorst gegeven.
 
Na datze het gewaet des Frygiaens, met een
 
Die snoode bedspon ziet, met traenen en geween,942
 
En overpeinzend noch wat tijts slijt, hier ter stede,
 
Zoo stortze op 't bedde neêr, en spreeckt haer jongste rede:
945
Gewaet, my eer dus lief, zoo lang 't geluck en Godt945
 
My begenadighden, ontfang ontfang voor 't slot
 
Mijn ziel, ontslame van dit hartewee, en lijden.
 
Ick heb mijn leven en zijn' loop, en 's levens tijden,
 
My van fortuin gegunt, en 't nootlot nu volendt.

744 ten einde gebroght: nu zal mijne schim in grooter schijn ten744 745 afgront varen. Ick heb een vermaerde stadt gesticht; mijne vesten 746 volbouwt gezien; mijn mans doot gewroken, en mijnen moor- 747 dadigen broeder dat stuck betaelt gezet. Geluckigh, och, al te 748 geluckigh waer Dido, waren slechts de Dardaensche kielen noit 749 aen onze kusten gelant. Zoo sprackze, en met haer aenzicht 750 tegens het bedde aen leggende; zullen wy ongewroken sterven?750 751 maer laet ons sterven, zeitze: zoo, alzoo lust het my ter zielen751 752 te varen. De wreede Trojaen verzadige op zee zijne oogen met 753 dit vier, en voere die gedachtenis onzes doots, gelijck een ramp-753-54 754 zaligh voorspoock, met zich. Zoo sprackze, en ondertusschen+754 755 vindt haer het hofgezin in 't zwaert gevallen, dat van bloet schuimt,755 756 en d'armen van een gespreit. Al het hof waeght van 't geschrey:756 757 het gerucht vlieght door alle straten, dat de stadt davert: Alle 758 huizen dreunen van 't jammeren, kermen en huilen der vrouwen, 759 en de lucht galmt van groot misbaer; niet anders dan of de vyant759-60 760 ingeborsten, geheel Karthago of 't overoude Tyrus te gront gingk, 761 en huizen en kercken in een zee van lichten brant stonden. De761 762 zuster buiten zich zelve, en van schrick voor hare borst slaende,+762 763 en met de nagels in 't aenzicht, komt al sidderende midden door763 764 den drang des volx haestigh toegeschoten, en roept de zieltoo-764 765 gende noch by haren naem: zuster, zocht ghy dat? zocht ghy my765 766 dus te bedriegen? stont my dit van dien houtstapel, van dat vier, 767 van deze altaren te verwachten? Waer over zal ick, nu van u ver- 768 steken, my eerst beklagen? Moght uw zuster u in het sterven geen768 769 gezelschap houden? Ghy had my oock op den zelven uitgangk769 770 behooren te noodigen. Een zelve droefheit, een zelven oogen-770-71 771 blick had ons beide met den degen voortgeholpen. Heb ick, wreet 772 mensch, dit lijckhout met mijn eige handen opgestapelt, en de772

950
Nu zal mijn schim, zoo groot als noit voorheen gekent,
 
En grooter, naer den poel des diepen afgronts vaeren.
 
'k Heb een vermaerde stadt gesticht, by mijne jaeren,952
 
Den muur volbouwt gezien, mijn' man, door moort geplet,953
 
Gewroken, mijnen broêr dat stuck betaelt gezet.
955
O Dido, 't leven zoude u al te weeligh lusten,955
 
Waer noit de Troische vloot belant aen uwe kusten.
 
Zoo sprackze, en 't aengezicht in 't veege bedt gedruckt;957
 
Hoe zoude ick sterven, eer de weêrwraeck my geluckt?
 
Maer laet ons sterven: 't lust het lustme aldus te sneven,
960
En naer den jammerpoel te vaeren uit dit leven.
 
De wreede Frygiaen verzaedige op de zee
 
Zijne oogen met dit vier, en voere alomme mê,
 
Als een rampzaligh merck, de tekens van mijn wonden.963
 
Zoo sprackze, en midlerwijl wort zy, helaes, gevonden,
965
Van 't hofgezin, gelijckze in 't zwaert gevallen leit,
 
Noch schuimende van 't bloet, en d'armen uitgespreit966
 
Naer d'eene en d'andre zijde. al 't hof gewaeght van 't kermen.
 
't Gerucht, straet in, straet uit, de stadt treft met ontfermen,968
 
Die davert van 't gedruisch. 't gebou van al 't gerucht969
970
Gejammer en geschrey der vrouwen dreunt. de lucht
 
Aen 't galmen op misbaer en angsten, die elck persten:971
 
Als of de vyant quaem met kracht ter poorte inbersten,
 
't Aeloude Tyrus of Karthago ging te gront,
 
En huis en kerck in brant en lichte vlamme stont.
975
De zuster zwijmende, op haer borst slaet van medoogen,975
 
En krabt het aenzicht op, komt siddrende aengevlogen
 
In 't midden door den drang des volx, benaut te moê,977
 
En roeptze, die vast sterft, by haeren naem noch toe:978
 
Och zuster, zochtge dat? my deerlijck te misleiden?
980
En stontme dit van 't hout, dien stapel, te verbeiden?
 
Van deze altaeren? van dit vier? waerover zal
 
Ick my, van u berooft door zulck een ongeval,
 
Nu eerst beklaegen? moght uw zuster, in het scheiden,
 
U niet verzellen? och, gy zoudtme medeleiden,
985
En op deze uitvaert noôn. een zelve zucht, een snick985
 
Had ons te zamen, op een' zelven oogenblick,
 
Van kant geholpen. heb ick wreede met mijn handen
 
Dit lijckhout toegestelt? de Goden van ons landen
tekstkritische noten

773 Goden des vaderlants verdaghvaert, om u, daer het zoo met u773-74 774 gestelt waere, alleen te laten? O zuster, ick, ick zelf heb u en my774-76 775 zelve, en het volck, en den Raet van Sidon, en uwe stadt omge-775 776 broght en verdelght. Brengt toch water, dat ick de wonden af- 777 wassche, en haeren lesten adem (zoo 'er noch adem en leven in is) 778 met mijnen mont magh zuigen en inzwelgen. Aldus kermende, was778 779 zy boven op den houtstapel geklommen, en omhelsde en koesterde+ 780 al stenende de halfdoode zuster in haren schoot, en drooghde780 781 het zwarte bloet met haer kleet af. Dido pooghde haer geloke 782 oogen op te slaen, doch bezweeck weder. De wonde in hare782 783 borst piepte. Driewerf het hooft opheffende, leundeze op haren 784 elleboogh: driewerf zeeghze weder in 't bedde neder; en met hare 785 oogen overal, om hoogh aen den hemel, licht zoeckende, ver- 786 zuchteze toenze het zagh. d'Almaghtige Juno, zich over haer786-87 787 langwijligh zieltoogen en harde doot ontfermende, zont Iris uit+ 788 den hemel, om de worstelende ziel van de stricken des lichaems788 789 t'ontbinden: want Proserpijn had heur het blonde hair noch niet789-92 790 afgeschoren, en het hooft den jammerpoel toegedoemt; dewijlze 791 zoo onnozel voor haren tijt storf, en deerlijck van oploopende 792 en dolle liefde aengeprickelt, ontijdigh om hals geraeckte. De 793 dauwende Iris dan met haer saffrane pennen duizenterleie verwen,793 794 recht tegens over de zon in de lucht, malende, quam om laegh794 795 gevlogen; en staende boven Didoos hooft, zeide: deze hairvlecht795 796 wijde ick, volgens mijnen last, Pluto toe, en ontsla u van den last 797 des lichaems. Zoo sprackze, en sneet heur hairlock af: terstont+ 798 wertse koudt over al haer lijf, en de geest verdween in de lucht.798

 
En 't vaderlant verdaeght, om u, aldus gestelt,988-89
990
Dus veegh, helaes, alleen te laeten onverzelt?
 
Gy, zuster, gy hebt u en my, [wie kan 't vergeeten!]
 
Den raet van Sidon en uw stadt ter neêr gesmeeten,
 
U en uw volck verdelght. brengt water by der hant,
 
Dat ick de wonden wassche, en zoo'er noch verstant994
995
En lucht en adem zweeft, die met mijn' mont magh vangen.
 
Dus stijghtze al kermende, met kommer en verlangen,996
 
Den houten stapel op, en koestert, in dien noot,
 
Omhelst de hallefdoode, en pooght, op haeren schoot,
 
Met haer gewaet 't zwart bloet al kermende te droogen.
1000
De stervende verpijnt zich haer gelokene oogen1000
 
Eens op te slaen, maer die bezwijcken wederom.
 
Noch piept de borstquetsuur. zy heft, dus flaeu en stom,1002
 
Haer hooft wel drywerf op, en, om noch eens te leunen,
 
Wil met den elboogh 't hooft, dat slap is, ondersteunen:
1005
Maer drywerf zijghtze slap en flaeu in 't bedde neêr.1005
 
Zy zoeckt het hemelsch licht daer boven heene en weêr,1006
 
En zucht, zoo dra zy 't vint, in 't binnenst van heur harte.1007
 
Vrouw Juno deerde dit verwijlen van haer smerte,
 
Zont Iris, om de krancke en worstelende ziel1009
1010
Van 's lichaems taeien bant, die haer zoo lastigh viel,
 
In aller yl t'ontslaen, uit 's hemels troon beneden:1011
 
Want Proserpijn heur haer noch niet had afgesneden,
 
Noch 't hooft den jammerpoel van Pluto toegekent;1013
 
Dewijlze, onnozel en ontijdigh en geschent,1014
1015
Dus deerlijck door de torts van minne, die haer blaeckte,
 
En 't hooft aen 't hollen broght, aen haere doot geraeckte.
 
De dauwende Iris dan, die met d'oranje pluim1017
 
Wel duizent verwen maelt, om hoogh aen 't hemelsch ruim,1018
 
Recht tegens over 't licht der zonne, quam gegleden,
1020
En, aen het hooftendt van het bloedigh bedt getreden,1020
 
Sprack endelijck: ick wijde, uit last van 't hemelsch dack,1021
 
Dees haervlecht Pluto toe, ontsla u van het pack
 
Des lichaems. hierop sneedt zy 't haer af, en met eenen
 
Wert al het lichaem koudt, en warmte en geest verdweenen.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs