Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Het tweede boeck.aant.aant.aant.

Inhoudt.

1 Eneas, Dido believende, verhaelt haer, op een ry, den ondergangk van Troje, die zichr. 1 2 op deze wijze toedroegh. De Griecken, in het tiende jaer des oorlooghs voor Troje, afgemat,2 3 en hun vermogen mistrouwende, zoecken door lagen een gewenschte uitkomst des krijghs,3 4 en veinzen, 's nachts voor stadts verwoestinge, af te trecken, verbergen zich onder Tenedos;4 5 terwijlze, op het velt voor Troje, achterlaten het houten paert, zoo afgrijsselijck hoogh5 6 gebouwt, dat men het niet binnen de poorten kon halen; en de bloem der Griecksche 7 Vorsten zich in den buick verbergen moght. De Trojanen, ten deele door Sinons bedrogh7 8 aengevoert, ten deele door Laokoöns straf verschrickt, breken een vack uit de vesten, en8 9 planten het paert op het slot. De Griecken, te midnacht, van Tenedos afzackende, vallen9 10 in stadt, langs den gesloopten muur, waer door men het paert binnentrock. Sinon, hier10 11 op den paerdebuick opsluitende, laet de gewapenden uit, die alles te vier en te zwaerde11 12 ontzeggen. Middelerwijl waerschuwt Hektor Eneas in den slaep, raet hem te vlughten,12 13 en de vaderlijcke Huisgoden, uit den brant, te bergen. Eneas nietemin, meer wercks13-14 14 maeckende van een eerlijcke doot, dan een schandelijcke vlught, biet den vyant weerstant, 15 doch vergeefs. D'eerste aenval geluckte den Trojanen wel, tot datze, volgens Chorebus15 16 raet, der Griecken wapens gebruickende, van hun eigen volck overvallen wierden. Onder-16 17 tusschen wort Priaems hof bestormt, en Priaem zelf van Pyrrhus, Achilles zoon, om hals17 18 gebroght. Eneas, aldus vergeefs zich in alles quijtende, en nu geene uitkomst ziende,18 19 beveelt zijnen vader Anchises het Heilighdom, en hem op de schouders heffende, en19 20 Askaen, zijnen zoon, en Kreüze, zijne gemalin, medenemende, kiest de vlught, daer de20 21 Griecken hem op de hielen volgen. In dien last stekende, mist hy Kreüze, zijn beddege-21 22 noot, om wie te vinden de helt al de stadt omdwaelt, daer heur geest hem bejegent, van22 23 hare doot verwittight, en zijn geluck spelt; dies hy naer zijne megezellen keert, en hier23 24 een groot getal van mannen en vrouwen by een verzamelt vint, het welck bereit is, onder24 25 zijn geleide, te volgen, waer het hem believen zal.
 
Elck zwijght, en luistert scherp: De Vorst verhaelt in 't bree
 
Dien gloenden ondergangk, gebrouwen door de lagen27
 
Van dat schijnheiligh paert: hoe Sinon tuck, en ree28
 
Te decken 't loos bedrogh, en zulck een' sprongk te wagen,29
30
Het paert aen 't baren holp: hoe Hektor Venus zoon30
 
Den vaeck uit d'oogen dreef, en waerschuwde op te waken:
 
Hoe die zich redde op straet door levenden en doôn,
 
Het hof ontzetten wou, en d'afgestormde daken;33
 
Tot dat hy op zijn' hals den grijzen vader nam,
35
Zijn ga verloor, en met zijn kint dien moort ontquam.

36 Elck zweegh stil, luisterde scherp toe, en had het oogh op hem.+ 37 Toen hief vader Eneas, van het hooge banckkussen aldus aen:37 38 o Koningin, ghy doet my mijn droefheit, die met geenen mont38-39 39 uit te spreken is, vernieuwen: hoe de Griecken de Trojaensche 40 mogentheit en het Rijck zoo deerlijck uitroiden; en voort al de40 41 jammeren, die ick met mijn eigene oogen aenzagh, en my zelven41 42 wel dapper troffen. Wat Myrmidoner, wat Doloper, of soldaet42 43 van den wreeden Ulysses zou dat zonder tranen kunnen vertellen?43

Het tweede boeck.

 
Elck zweegh, en zagh hem aen, met aendacht en verlangen.vs. 1
 
De vorst Eneas heeft hierop dus aengevangen,
 
Van 't hooge tafelbedde: ô koningklijcke vrouw,3
 
Gy heetme mijnen druck en onuitspreeckbren rouw4
5
Vernieuwen; hoe de Grieck zoo deerlijck het vermogen5
 
Van Ilium verdelghde, en wat ick met mijne oogen
 
Al jammeren aenschoude, en mede in zulck een' staet7
 
Vooraen bezuuren most. wat Myrmidonsch soldaet,8
 
Wat Doloper, of wie van wreede Ulysses bende9
10
Zou, zonder traenen, die verwoestinge en elende
tekstkritische noten

44 Oock is het nu al over midnacht, en de starren aen 't nederdalen,44 45 raden ons te slapen: doch zijt ghy zoo zeer belust om onze onge- 46 vallen te weten, en in 't kort d'uiterste ellende van Troje te hooren;46 47 zoo zal ick (hoewel mijn hart yst, en van droefheit sluit, als ick47 48 'er aen gedenck) echter aenvangen.48

49 De Griecksche Vorsten door den oorloogh afgeslaeft, en van het+49 50 nootlot gestuit, bouwen, na het verloop zoo veler jaren, door inge-50 51 ven der Godinne Pallas, een paert, zoo hoogh als een bergh, 52 schieten 'er buickstucken van dennen hout in; en geven voor dat52 53 dit een godtsgifte zy, om behouden t'huis te geraken: zoo loopt5353-54 54 het gerucht. Hier latenze eenigen van de braefste mannen, waer op54-55 55 het lot viel, ter sluick en heimelijck ter zijde inklimmen, en stuwen 56 het geweldige hol en den buick vol gewapent krijghsvolck.56

57 In 't gezicht van Troje leit Tenedos, een zeer vermaert en bekent 58 eilant, dat maghtigh rijck was, zoo lang Priaem regeerde, en nu58 59 slechts een inham en onveilige ree voor de schepen is. Hier gaenze+59 60 leggen, en verbergen zich onder lant, daer niemant woont; en60 61 wy meenen datze wech en naer Mycenen gezeilt zijn. Hier op61 62 staeckt geheel Troje zijn langkdurige droefheit. Men zet de poorten+ 63 open: elck is graegh om buiten te gaen, en het Dorische leger te63 64 bezichtigen, en de geruimde plaetsen en het strant, daerze gelegen64 65 hadden. Hier, zeidenze, lagen de Dolopers; daer stont de tent 66 van den wreeden Achilles; ginder lagh de vloot; daer plaght men 67 te vechten. Zommigen staen verbaest om de gifte, hun ten bederve,67

 
Verhaelen? oock bevalt de nacht, met dau gelaên,11
 
Het aerdtrijck, en 't gestarnte, alreede aen 't overslaen,12
 
De midnacht roept te bedde al die hier zijn gezeten:
 
Doch is uw lust zoo groot, om ons fortuin te weeten,14
15
En Trojes ondergangk te hooren kort en klaer;
 
Zoo zal ick [schoon mijn geest noch gruwt aen dit gevaer
 
Te dencken, en mijn hart van droefheit sluit,] beginnen.
 
De Griecksche krijghsraet, die de vest niet zagh te winnen,18
 
En, na veel jaeren krijghs, verzwackt, en afgemat,19
20
Van 't nootlot afgekaetst, ging bouwen voor de stadt,20
 
Door Pallas drift en geest, een houten paert, gesteegen21
 
Zoo hoogh gelijck een bergh, met ribben ingeslegen22
 
Van dennen; onder schijn van veiligh wederom23
 
Te keeren over zee, door zulck een heilighdom,
25
Minerve toegewijt. dus laet de Faem zich hooren.
 
Men sluit de braefsten, eerst by lotinge uitgekoren,
 
Ter zijde al stil in 't paert, en stopt den hollen buick
 
Met blanck gewapenden, by duister, en ter sluick.28
 
Een eilant, Tenedos, leght in 't gezicht der veste
30
Van Troje, en was befaemt in 't oostersche geweste,30
 
En rijck van middelen, zoo lang als Priaems rijck
 
Noch overende stont: nu is het slechts een wijck32
 
En inham, daer de kiel zich naulijx magh betrouwen.
 
De krijghsvloot, hier gevoert, om achterdocht te schouwen,34
35
Verberght zich op de kust. wy waenen zy toogh wech
 
Naer Argos toe voor wint. de stadt, van 't lang belegh
 
Ontslaegen, is verheught. men zet de poorten open.
 
Het lust de burgery naer buiten toe te loopen
 
Bezichtigen het velt, daer 's vyants leger lagh;
40
De dootse plaets te zien, en d'oevers, daer het plagh40
 
Te grimmelen. hier sloegh de Thessaler zich neder.41
 
Hier stont Achilles tent. hier lagh de vloot, in weder
 
En onweêr veiligh. hier ging 't heftigh op een slaen.43

68 de kuische Minerve toegewijt; en verwonderen zich om de grootte+68 69 des paerts. Thymetes is d'eerste, die het raet binnen de muren 70 te halen, en op den burgh te zetten; het zy door bedrogh, of om7070-71 71 dat dit Troje nu most overkomen. Maer Kapys, en die verder zien, 72 willen dat men deze schenckaedje, daer op zy quaet vermoeden,72 73 en de Griecken verraet mede voorhadden, in zee smacke, en in73 74 brant steke; of den hollen buick doorboore, en zie wat 'er in steke. 75 De gemeente staet in twijfel tegens elckandere gekant. Toen komt75 76 Laokoön, gevolght van eenen grooten hoop, met yver van den76 77 hoogen burgh af, d'eerste voor uit geloopen, en roept van verre: o77 78 ellendige burgers, wat dollicheit komt u over? waent ghy dat de+78 79 vyant weghgevaren zy? of onder deze geschencken der Griecken79 80 geen bedrogh schuile? kent ghy Ulysses niet beter? In dit hout zijn80 81 heimelijck Griecken verborgen; of dit gevaert is gebouwt om onze 82 muren te bestormen, de huizen t'ontdecken, en de stadt daer uit82 83 t'overvallen, of daer zit wat anders achter. Mannen, wacht u voor83 84 dit paert: het zy wat het wil; ick ben vervaert voor Griecken, al+84-85 85 brengenze geschencken. Dit zeggende schoot hy met al zijne maght 86 een spiets ter zijde, in den ronden buick en de ribben van het paert, 87 datze al drillende daer in bleef steken, de holte daer van bomde,87 88 en door den weerstuit een naer geklanck gaf: en waer het zoo88 89 niet beschoren, nochte ons verstant verbijstert geweest, wy hadden89

 
De zommigen zien 't paert met een verbaestheit aen,
45
't Geschenck, dat hun ten vloeck, Minerve is opgedragen,
 
Verwondert om 't gevaert. het zy dat Trojes plaegen
 
Dit eischten, 't zy bedrogh, of wat het wezen wou;
 
Thymetes was de man, die d'eerste dit gebouw48
 
Hiet sleepen in de stadt, en op den burgh te zetten:49
50
Maer Kapys, en die scherp en nauwer hierop letten,
 
Gebieden dat men 't Griecksch, met recht verdacht, geschenck
 
Verbrande, of 's vyants laegh in zee plompe, en verdrenck,'52
 
Of polsse in 't hol des buicks, met booren, en met sloopen.53
 
Het wispeltuurigh graeu, hierover in veel hoopen54
55
Gereeten, staet gekant uit yver tegens een.55
 
Toen komt Laokoön geloopen naer beneên,
 
Van 't hooge slot, vol viers, vooruit, gevolght van veele,57
 
En eenen langen sleep. hy roept met luide keele
 
Van verre: ô licht misleide en slechte burgery,59
60
Wat is dit voor een dolle en blinde razerny?
 
Gelooftge dat de vloot des vyants zy vertogen?61
 
Of achtge een Griecksch geschenck vry van bedrogh en logen?
 
En kentge Ulysses dus, en zijnen valschen aert?63
 
De Griecken schuilen stil in 't hol van dit gevaert;
65
Of deze stormkat is gebouwt, om onze wallen65
 
En huizen te bespiên, en Troje t'overvallen;
 
Of hier is een verraet bewimpelt met dit hout.67
 
Trojanen, wacht u wel, eer gy het paert betrouwt.
 
Het zy hierme zoo 't wil; ick vrees voor Griecksche treken;69
70
En hun schenckaedjen meest, en alle hoofsche streecken.
 
Zoo sprack de man, en schoot een zwaere schacht, vol vier,
 
Uit al zijn macht ter zijde, en in den buick van 't dier,
 
En door de ribben heen, zoo datze stont en trilde,73
 
De buick, van dezen slagh gekloncken, galmde, en gilde,74
75
En rammelde uit zijn hol: en had ons toen het hooft
 
Niet averechts gestaen, en 't nootlot ons berooft75-76
 
Van zinnen, aengezien geen Godt dit wou gehengen;77
tekstkritische noten

90 door zijn aendrift met het yzer de schuilhoecken der Griecken te9090-91 91 schande gemaeckt, en Troje en Priaems hooge slot stonden 92 noch heden overendt.

93 Maer zie eens, ondertusschen sleepten de Dardaensche huis-+93 94 luiden eenen jongelingk, met de handen op den rugh gevleugelt,94 95 naer den Koningk toe, met een groot gedruis. Hy onversaeght, 96 en van beits getroost, of zijn bedrogh uit te wercken, of in zijn96 97 gewisse doot te gaen, quam onbekent hun al willens in den mont97 98 geloopen, om dit stuck te beleggen, en de Griecken binnen Troje98 99 te helpen. De jeught der stede schiet van alle kanten toe, uit nieus- 100 gierigheit om hem te zien, en den gevangen om strijt te beschimpen. 101 Luister nu eens, hoe doortrapt de Griecken zijn, en uit een schelm-101 102 stuck maeck rekeninge van al dien hoop: want toen dees nu ver-102 103 baest en weerloos midden in den drang stont, en met zijne oogen103 104 het heir der Frygianen overzagh, zeide hy: och, waer zal ick my+104 105 nu te water of te lande bergen? of wat uitkomst is 'er nu voor my, 106 arme mensch, die nergens by de Griecken vry, en by de Trojanen,106106-7 107 mijne vyanden, toch om hals ben? door dit kermen worden de107-8 108 harten omgezet, en al de hevigheit gaet over. Wy porren hem te 109 zeggen, van wat geslacht hy zy, en te vertellen, wat hy nieuws 110 brenge; en waer op hy zich laet vangen. Hy de vrees ter zijde110 111 zettende, spreeckt endelijck aldus: o Koningk, my kom 'er af wat 112 het wil, ick zal zeker niet anders dan waerheit spreken, en voor112 113 eerst niet lochenen, dat ick een geboren Grieck ben: en of d'onbil-113-14 114 lijcke Fortuin Sinon in dit verdriet broght, noch zal men hem niet

 
Het punt der speere kon 't verraet ter schande brengen,78
 
Dat in dien schuilhoek stack, en Troje, op dezen dagh,
80
En Priams hof stont noch, zoo trots gelijck het plagh.80
 
Maer ondertusschen wort een jongeling, geteugelt81
 
De handen op den rugh, en arm aen arm gevleugelt,
 
Naer 's konings hof gesleept, van eenen herderstroep,
 
Met allerhande smaet, en vreesselijck geroep.
85
Hy quam al willends zelf hun in den mont geloopen,85
 
Dus vreemt, en onbekent, om Trojes poorten open86
 
Te zetten voor den Grieck, te stichten dit verraet.
 
Een stoutaert, een getroost van beide, hoe 't beslaet,88
 
Ons in te luiden, of een wisse doot te lijden.89
90
De jeught van Troje schiet hier toe, van alle zijden,
 
Nieusgierigh hem te zien, te hoonen met veel schimp
 
Dien opgevangen gast. nu luister met wat glimp92
 
De Grieck zijn laegh verbloemt, en leer u eens gewennen,93
 
Uit een verraeders stuck, dien ganschen hoop te kennen:
95
Want toen hy weerloos en verbaest in 't midden stont,
 
Bezien van al den drang, en overal in 't ront
 
Den troep van Troje had bekeecken met zijne oogen:
 
Och, sprack hy, wat gewest, wat zee wort nu bewogen98
 
Om my te bergen? of wat hoop kan ergens zijn
100
Voor my, elendigh mensch, in dezen droeven schijn,100
 
Die nimmer by den Grieck verblijf vinde, en, verdreven101
 
By Dardans hof, verdien gestraft aen lijf en leven?101-2
 
Dat kermen zet terstont de harten om, en al
 
d'Oploopentheit bedaert. wy porren hem, hy zal104
105
Ons melden uit wat stam en bloet hy zy gesproten;
 
Wat zijne bootschap houdt; waerop hy, gins verstooten,106
 
Zich vangen laet by ons. hy, endelijck bedaert
 
Van schrick, begint: ô vorst, ick wil u onbezwaert108
 
De waerheit, hoe het leght in onzen raet beschoren,109
110
Ontvouwen. ick ontken voor eerst niet een geboren
 
Rechtschapen Grieck te zijn: en schoon, gelijckge ziet,111
 
My 't onrechtvaerdigh lot tot ramp schiep, en verstiet,112

115 op lichtvaerdigheit of logens betrappen. Misschien is u wel iet ter115 116 ooren gekomen van Palamedes, Belus nakomelingk, den eerlijcken116 117 en wijt vermaerden man, dien de Griecken, overmits hy den oor-117 118 loogh afriet, van verraet betightten, schelmachtigh overtuighden,118 119 en onnozel ter doot broghten, en nu na zijne doot betreuren. Mijn119 120 arme vader zont my, zijnen bloetvrient, in mijn jonge jaren, herwaert+120 121 in den krijgh, om hem te vergezelschappen. Zoo lang hy noch 122 voorspoedigh regeerde, en het Rijck door zijnen goeden raet122 123 bloeide, was ick 'er oock van goeden naem en aenzien. Na dat+ 124 hy door nijt van den schalcken Ulysses (het geen ick zegh is124 125 kenbaer) om hals geraeckte, broght ick mijn leven ellendigh in125 126 eenzaemheit en droefheit over, en wrockte in mijn hart over den126 127 onschuldigen doot van mijnen vrient; doch kost dit zoo niet in-127 128 kroppen, of my ontviel onbedachtelijck, dat ick (zoo my gelegentheit 129 daer toe voorquaeme, en men met zege weder t'Argos, in het 130 vaderlant, keerde) dit weder zou wreken, en haelde door die 131 woorden bitteren haet op mijnen hals. Hier uit sproot mijn eerste+131 132 bederf: hierom zocht Ulysses gedurigh my eenen nieuwen lack132-33 133 op den hals te worpen, en angst aen te jagen: hierom stroide hy 134 dubbelzinnige geruchten onder het volck, en in zijn hart overtuight,134 135 wapende zich met treken, en ruste niet tot dat hy door Kalchas135 136 hulp. Maer wat magh ick toch vergeefs deze onaengename dingen136 137 ophalen? of waerom houde ick u op? zoo ghy toch alle Griecken 138 even vuil schouwt, en het u genoegh zy te hooren, dat ick een138

 
Gy zult uit Sinons mont bedrogh noch logen hooren.
 
Misschien quam u de naem van Belus neef ter ooren,114
115
Vorst Palamedes, wijt befaemt, van rijck tot rijck,
 
Die om gedicht verraet, op overschendigh blijck,116
 
Onschuldigh wert ter doot, in 't Griecksche heir, verwezen,
 
Om 't afraên van den krijgh: nu wort de helt geprezen,
 
En na zijn doot beklaeght. mijn vader, arm van staet,
120
Zont my, zijn' bloetverwant, naer Troje, voor soldaet120
 
En krijghsgenoot des helts, in 't opgaen van mijn leven,121
 
In 't bloejenst van mijn jeught. wy zijn in staet gebleven,122
 
En deelden in zijne eer, zoo lang hy bleef in staet
 
Ter goede faeme, en 't rijck noch bloeide by zijn' raet:123-24
125
Maer toen hy, door den nijt en schalcke Ulysses treken,
 
[Ick rep niet onbekents,] van 't leven wiert versteecken,126
 
Versleet ick jammerlijck mijn leven vast in druck,127
 
En eenzaemheit, en wrockte in 't harte, om 't ongeluck
 
Van mijnen bloetverwant, die zonder schult most bloeden,
130
Doch kropte 't zoo niet in, of mijne wraeck, aen 't woeden,130
 
Ontviel, al t'onbedocht, dat ick, zoo 't vallen wou,131
 
Zoo 't heir met zege keerde in 't vaderlant, dit zou
 
Vergelden naer mijn maght, en haelde door die woorden
 
Den haet op mijnen hals by allen, die dit hoorden.
135
Dit was de bronaêr van mijn onheil: hierom zocht135
 
Ulysses, dagh op dagh, wat nieuws, om my verdocht136
 
Te houden by het heir, en schrick op 't lijf te jaegen:
 
En hierom stroide hy geruchten uit zijn laegen138
 
Al heimlijck onder 't graeu heel dubbelzinnigh uit,
140
En sterckt zich overtuight met al wat haetigh luidt.140
 
Hy ruste niet tot dat, door Kalchas hulp gesteven.141
 
Maer waerom dus vergeefs by dit verhael gebleven,
 
Dat u verdriet? waerom op meer bescheits gewacht;143
 
Zoo gy de Griecken toch al even zuiver acht,144
145
En ree genoegh verstaet waervoor men my moet houden?145
tekstkritische noten

139 Grieck ben: helpt my vry voort van kant: dat zoeckt Ulysses, en139 140 Atreus zonen zouden daer veel omgeven. Maer toen haeckten wy+140 141 (die van zoo groote schelmeryen en Griecksche treken niet wisten) 142 om enkel den rechten gront te weten: daer op vaert hy al bevende142 143 voort, en spreeckt uit een geveinst hart aldus: de Griecken zochten143 144 dickwils voor Troje op te breken, en door langdurigheit des krijghs 145 afgemat, te vertrecken: en och, ofze het gedaen hadden. Dickwils145 146 hielden storm en onweder hen op, en zy schroomden met den146 147 Zuiden wint uit te loopen. Inzonderheit stormde en bulderde het147 148 schrickelijck, toen dit paert van ahorne balcken gebouwt, nu 149 vaerdigh stont. Wy hierom beducht, zenden Eurypylus naer Febus149 150 orakel om raet te vragen, en hy brengt dees droeve antwoort+ 151 uit het koor: toen ghy Griecken eerst naer Troje zoudt varen,151 152 most men de winden met bloetoffer en het slaghten der maeght152 153 paejen: zoo moet men nu oock door bloetoffer en het slaghten153 154 van eenen Grieck weder zoecken t'huis te geraken. Het volck 155 dit hoorende, stont verbaest, en elck gingk een grilling over de155 156 leden, wiens beurt het worden zou: op wien het Apollo gemunt 157 had. Toen ruckte d'Ithakaen Kalchas, den waerzegger, met groot157 158 getier onder het volck, en wou enckel weten wien de Goden daer158 159 mede meenden: en velen spelden my wel, dat de moordadige en159 160 schelmsche bedrieger het my nu betaelt zou zetten, en zagen,160-61 161 zonder een woort te durven reppen, wat 'er op handen was. Hy 162 zweegh tien dagen stil, bleef dicht, en weigerde iemant te melden,162 163 of ter doot te brengen. Ten leste door bulderen van Ulysses 164 voortgedreven, quam 't 'er naulix uit, gelijck het opgezet was, en164

 
Nu helptme voort om hals: de zoons van Atreus zouden
 
Dit milt vergelden: dit 's het geen Ulysses zocht.
 
Toen haeckten wy met kracht [het minste niet verdocht148
 
Op Griecksche treken, en zoo groote schelmeryen,]
150
Om d'oirzaeck te verstaen. hy vaert, quansuis voor lyen150
 
Beducht, al bevende met zijn vertelling voort:
 
De Griecken wenschten lang, voor Trojes muur en poort,
 
Hun leger, afgemat van oorloge, op te breecken,
 
Naer huis te trecken, het belegh te laeten steecken:
155
En och of 't waer gebeurt: maer 't onweêr uit der zee,155
 
De storm verletze reis op reis op deze ree,156
 
En dreightze, op hun vertreck, met schipbreucke, en gevaeren.157
 
Het stormde inzonderheit, en bulderde op de baren,
 
Toen dit ahorne paert volbouwt en vaerdigh stont.
160
Wy zenden, dus beducht, om raet naer Febus mont160
 
Eurypylus, die keert met deze droeve maeren,
 
Uit Godt Apolloos koor: toen Griecken heen zou vaeren162
 
Naer Troje, most de wint gezoent zijn door het bloet163
 
Van een geslaghte maeght, ter doot gedoemt; zoo moet
165
De Grieck nu wederom door bloet de Godtheit eeren,
 
En slaghten eenen Grieck, om veiligh t'huis te keeren.
 
Al 't leger stont verbaest om 't antwoort, en Godts wil:
 
Het ysde kout van schrick, en niet een lidt stont stil,
 
Beducht wie zich ter doot ten offer most bereiden,
170
Wien Godt Apollo daeghde, om naer 't altaer te leiden.170
 
Toen ruckte Ulysses fors waerzegger Kalchas daer171
 
In 't midden onder 't volck, met vreesselijck gebaer,172
 
Om stip der Goden wil en wit te hooren melden:173
 
En veel begunstigers al van te voore spelden174
175
Dat d'afgerechte schalck, vol logh, bedrogh, en gal,175
 
Het my vergelden zoude, en zagen zwijgende al176
 
Het onweêr koomen. hy, om niemant te bedraegen,177
 
Ter doot te wijzen, zweegh, bleef dicht tien heele dagen.
 
Ten leste, door 't geroep des eilanders geperst,179
180
Hem, volgends hun bespreck, de stem ter keele uitberst,180

165 hy verwees my ten outer. Elck bestemde 't, en het geen een ieder165 166 voor zich zelven vreesde, schoof hy van zijnen op mijnen hals166 167 helaes! alleen: en alreede was de rampzalige dagh voorhanden:167 168 men maeckte gereetschap om my te offeren; men mengde gerst168 169 met zout, en bont den offerbant om mijn hooft. Ick beken het, 170 ick ontsloop den doot, ruckte de koorden in stucken, en lagh 171 over nacht in liezen moerasch en slijm verborgen, tot datze t'zeil171 172 gingen; zijnze anders t'zeil gegaen. Nu heb ick geene hoop van172 173 immermeer weder mijn vaderlant te zien, nochte oock mijn zoete 174 kinders en lieven vader; op wienze het mogelijck, dewijl ick het 175 ontkomen ben, zullen verhalen, en met den doot der onnozelen175 176 mijn misdaet boeten: weshalve ick u bidde, om der Goden wil, 177 dien de waerheit bekent is; ter liefde van onbevleckte trouw; in- 178 dien 'er noch ergens eenige onder menschen gevonden wort;178 179 ontfarm u over mijn groot ongeval: ontfarm u over my, die tot179179-80 180 mijn onschult lijde. Wy door zijne tranen beweeght, schencken 181 hem het leven, en zijn noch met den man begaen. Priaem zelf 182 was d'eerste, die zijn knijpende banden geboot te slaken, en182 183 sprack hem vriendelijck aldus aen: ghy zijt wie ghy zijt, denck nu183 184 niet langer om de Grajen, die al wech zijn: hou het voortaen met184 185 ons, en zegh ons de waerheit op het geen u gevraeght wort: 186 waer toe zettenze hier dit groote geweldige paert? wiens werck 187 is het? wat hebbenze'r mede voor? dient het tot godtsdienst? of187 188 is het een stormgevaert? Zoo sprack hy, en d'ander op bedrogh188 189 en Griecksche treken afgerecht, hief zijn losse handen ten hemel,189 190 roepende: ghy eeuwighdurende starren, en onuitbluschbaer vier,190

 
Die doemtme ten altaer, dat alle stemmen sluiten,181
 
En 't geen een ieder vreest, dat zoeckenze te stuiten,182
 
Te schuiven van hunn' hals op mijnen hals alleen:
 
En 't liep zoo hoogh dat ree de droeve dagh verscheen.184
185
Men stelt den offer toe, en zout, met garst gemengelt,185
 
En d'offerbant wort my om d'ooren vast gestrengelt.
 
'k Beken het, ick ontliep den doot, en ruckte voort
 
Den offerbant van 't hooft, lagh 's nachts bykans gesmoort188
 
In liezen, en morasch, en slijm, tot datze droopen
190
Van stadt af, onder 't zeil; zijnze anders afgeloopen.189-90
 
Nu wanhoop ick van oit mijn vaderlant te zien,
 
En kinders, zoet van aert, en lieven vader, wien
 
Te duchten staet dat hy 't onschuldigh zal bekoopen,
 
En boeten [nu de zoon de halsstraffe is ontsloopen,]
195
Met mijn onnoozel kroost: weshalve ick smeeck, en bidt,
 
Om Godts wil, die om hoogh in 't licht des hemels zit;196
 
Ter liefde van de trouw, die nimmer vlecken kende;
 
Indien men ergens trou, van hier aen 's weerelts ende,198
 
Noch onder menschen vint; ontfarm u over my,
200
Elendigh arrem mensch, die dus onschuldigh ly.200
 
Wy, door zijn traenen ter medoogenheit gedreven,
 
Zijn met den man belaên, en schencken hem het leven:202
 
De koning Priam zelf is d'eerste, die belast
 
Te slaecken zijne koort, om d'armen stijf en vast204
205
Geknevelt, en vermaent hem straf noch leedt te schroomen.205
 
Gy zijt dan, zeght hy, wie gy zijn mooght hier gekomen,206
 
Gedenck niet langer aen de Grajen, die zijn heen.207
 
Begeef u op ons zijde, en antwoort recht op 't geen208
 
U nu wort afgevraeght. wat wil dit? waerom plantten209
210
De Griecken zulck een paert op Xanthus waterkanten?210
 
Wiens werck is 't? wat is 't wit? is 't uit godtsdienstigheit?
 
Of is 't een stormgevaert? dus sprack zijn majesteit.
 
Hy echter, afgerecht op list, en Griecksche treken,
 
Begon, van bant geslaeckt, de handen op te steecken,
215
En hiefze met zijn stemme aldus naer 's hemels troon:
 
Gy eeuwighduurende gestarnte, onschenbre Goôn,216

191 u neem ick tot getuigen; en ghy altaren en heilooze messen,191 192 welcke ick ontvloden ben; en ghy offerbanden, waer mede ick 193 gebonden was, toen men my offeren zou; het sta my vry den193 194 eedt, den Griecken gezworen, te breken: het sta my vry hen 195 voortaen voor vyanden te houden, en al wat 'er schuilen magh195 196 aen den dagh te brengen: want ick ben niet langer aen eenige 197 van mijn lantswetten verbonden: en ghy Trojanen, nu van ge-197 198 vaer verlost, houdt slechts uw belofte, en woort; zoo ick tot 199 vergeldinge waerheit spreke, en het geen waer aen u dapper199 200 gelegen is. De Griecken stelden altijt al hunne hoop van den200 201 aengevangen krijgh ten einde te brengen op Pallas hulp: maer 202 sedert dat de godtlooze Diomedes en Ulysses, aller schelmeryen202 203 meester, bestonden Pallas heilighdom, Trojes behoudenis, uit203 204 den heiligen tempel te rucken, en na datze de slotwacht om-204 205 broghten, het heilige beelt aenvatten, en durfden de bloedige 206 handen aen de maeghdelijcke hairbanden der Godinne slaen;206 207 van dien tijt af ontzonck den Griecken de moedt, alles liep hun 208 tegen, hun maght was gebroken, en de Godin kreegh eenen weer- 209 zin in hen; daer Minerve geene donckere tekens van gaf: want209 210 naulix broght men het beelt in 't leger, of zy sloegh een paer210 211 blicken op, gelijck bernende kolen; het zilte zweet brack haer211 212 uit, en zy sprong driewerf met haren schilt en drillende speer op212 213 van d'aerde, dat het wonder was. Terstont riep Kalchas, dat men213 214 t'zeil most gaen, en het den Griecken onmogelijck viel Pergamum214 215 te verdelgen, 't en ware zy t'Argos de Goden op een nieuw raet215-16 216 vraeghden, en het goddelijck beelt (het welck zy over zee te

 
Ick neem uw Godtheit tot getuige: gy altaeren,
 
En heiloos offermes, die met bezweete haeren
 
Ick naulijx ben ontvloôn, en gy, ô offerbant,219
220
Gebonden om mijn hooft, dat ree ter offerhant220
 
Verwezen was; het sta ons vry, aldus ontweecken
 
Der Griecken recht en maght, den dieren eedt te breecken,222
 
Te haeten dat geslacht, als vyanden, en voort
 
Te brengen aen den dagh wat by hen wort gesmoort;224
225
Nu wy niet langer staen gebonden aen hun wetten.
 
En gy Trojaenen, nu geen laegen u bezetten;226
 
Dewijl ick u verlosse, en redde uit noot en last,
 
Zoo houdt my uw belofte, en woort, gelijck het past;
 
Indien ick waerheit spreecke, u al den aenslagh melde,
230
En uwe deught, aen my bewezen, rijck vergelde.230
 
De hoop van 't oorloghsendt stont doorgaens by den raet231
 
Op Pallas hulp gegront: maer sedert Tydeus zaet,231-32232
 
En snoode Ulysses, tuck op alle schelmeryen,
 
Bestonden Pallas kerck en heilighdom t'ontwyen,234
235
Daer Trojes heil aen hing, en ruckten 't uit de kerck;
 
Toen 't looze moortgeweer de slotwacht viel te sterck,236
 
En zy 't geheiligt beelt, de huif en kuische banden237
 
Der goddelijcke maeght, met hun bebloede handen,
 
Aengreepen, van dien tijdt ontzonck den Grieck de moedt,
240
De voorspoet keerde hem den neck toe, heel verwoet,
 
Ons krijghsmaght kreegh een' krack, en entlooze ongevallen,241
 
En dees Godin vergramt een' weêrzin in ons allen,242
 
Waer van Minerve zelf geen donckre tekens gaf:
 
Want naulijx broght men 't beelt van 't slot in 't leger af,
245
Of 't sloegh twee blicken op, als koolen, gloênde voncken:
 
Het zilte zweet brack uit: de speer en beucklaer bloncken246
 
En kloncken: drywerf sprongze in 't velt op, als verbaest.247
 
Terstont riep Kalchas dat men t'zeil most met der haest:248
 
Dat Griecken Troje niet verdelgen kon, noch dwingen,249
250
Ten waerze t'Argos met de Goôn te raede gingen,
tekstkritische noten

217 schepe met zich voerden) wederom broghten. En datze nu naer 218 Mycenen, hun vaderlant, gevaren zijn, is om den oorloogh met 219 der Goden hulpe te hervatten, en onvoorziens ons van over zee 220 weder op den hals te komen. Zoo leit Kalchas het voorspoock220 221 uit: en door zijnen raet hebbenze dit paert, tot boete van Pallas221-22 222 beelt en ontheilighde Godtheit, hier gezet, om het gruwzaeme 223 stuck te zoenen: op dat nochtans dit eicken gevaert niet door de 224 poort zou kunnen gehaelt en binnen de muren getrocken werden,224 225 nochte de burgery door den ouden godstdienst beschutten; zoo225 226 beval Kalchas het gevaerte zoo geweldigh groot te bouwen, en 227 hemelhoogh op te trecken: want quaemt ghy uwe handen aen227-28 228 Minerves geschenck te schenden; dat zou Priaems Rijck en den 229 Frygianen tot eenen zwaren val (het welck de Goden liever den229 230 vyant laten overkomen) gedyen: maer haelde ghy het ongekrenckt230 231 in uwe stadt, zoo zou Asie van zelf wel haest Pelops vesten231 232 komen bestormen, en dat ongeluck ons en onzen nakomelingen 233 te beurt vallen. Die valsche treken en doortraptheit des mein-+233 234 eedigen Sinons deden ons dit gelooven; en wy, nochte door 235 Diomedes, nochte Achilles van Larisse, nochte door het tien-235 236 jarigh belegh, nochte de maght van duizent schepen te dwingen,236 237 geven dit geloof, en worden door zijn bedrogh en gemaeckte237 238 tranen in 't net geleit.238

239 Toen bejegende ons hier een schrickelijcke zaeck, waer over 240 wy, arme menschen, ons noch meer ontstelden, en dat de slechte240

 
En 't goddelijcke beelt, het welck zy over zee
 
Vervoerden, wederom herstelden op zijn stê.
 
Maer dat de vyant nu naer Griecken is vertogen,253
 
Zijn vaderlant, is om den stoel der oorelogen,
255
Mer 's hemels hulp, noch eens te planten, wreet en valsch,254-55
 
En onverziens u hier te vallen op den hals.
 
Aldus weet Kalchas tong dit voorspoock te bedieden;257
 
En door zijn aenraên wert dit paert [om ramp t'ontvlieden,
 
Om Pallas heilighdom en godtheit, dus besmet,
260
En gruwelijck ontwijt, te zoenen,] hier gezet:
 
Doch om te hinderen dat dit gevaert van eicken261
 
Niet door de poort en muur gehaelt wiert, tot een teicken262
 
Van heil, en d'oude dienst der Goden eene stut263
 
Der stede streckte, en volck en burgery beschutt';
265
Zoo riet hen Kalchas dit dus hoogh in top te trecken,
 
Te bouwen aen de lucht: want quaemtge u zelfs bevlecken,266
 
Uwe ongewijde hant aen Pallas gift te slaen;
 
Dat stuck zou Priaems rijck, dat zou den Frygiaen
 
Tot eenen zwaeren val [de hemel keer' dit lyen
270
Van ons op 's vyants hooft,] en ondergangk gedyen.
 
Maer draefde 't by uw hant de stadt op, heel en gaef,
 
Zoo zoude d'Asiaen, in 't harnas trots en braef,272
 
Het hof van Pelops fel bestormen, en zijn wallen,
 
En zulck een heiloos lot ons bloet te beurte vallen.
275
Die valsche treken en doortraptheit, snoot en loos,
 
Des schelmschen Sinons, zoo meineedigh en zoo boos,276
 
Vervoeren ons dat wy gerust op logens slaepen:277
 
En die door Tydeus zoon, noch door Achilles wapen,
 
Noch vijf paer jaeren krijghs, noch duizent schepen niet279
280
Gedwongen wierden, zijn in 't net, eer 't iemant ziet,
 
Bezet door zijn bedrogh, en krokodille traenen.281
 
Maer toen bejegende ons, dat waert is te vermaenen,282
 
Iet schrickelijx, daer wy rampzaligen met reên
 
Ons uit verbaestheit om ontstelden in 't gemeen,284
285
En dat het slechte volck in zijne rust quam stooren.285
tekstkritische noten

241 gemeente dapper beroerde. Laokoön by lotinge tot Neptuins241 242 Priester gekoren, slaghte, gelijck men gewoon is, eenen grooten 243 stier voor d'altaren. Maer zie, een paer slangen (my yst dit te+ 244 verhalen) begeeft zich van Tenedos met geweldige krullen op244 245 zee, over slecht water, en streeft te gelijck naer strant toe: borst245 246 en bloedige mane steken boven de golven en te water uit: het246 247 lijf sleept door zee achter na, en kringkelt den rugh in geweldige247 248 boghten. De zee bruist van schuim, en stracks zijnze aan lant:248 249 bloet en vier brant haer ten besmette oogen uit: zy licken den249 250 sissenden beck met hare lillende tongen. Wy haer ziende, nemen 251 al bestorven de vlught. Zy streven regelrecht naer Laokoön toe,251 252 krullen zich beide eerst om het lijf zijner twee kleine kinderen, 253 en eten d'onnozele wichters het vleesch van de beenen: daer na253 254 randenze hem aen, die hun met geweer te hulpe komt en bystaet;254 255 en slingeren zich wel vast om end om hem hene; en na datze 256 zich tweemael om zijne middel slaen; tweemael den geschubden 257 rugh om zijnen hals vlechten, stekenze hooft en hals boven hem257 258 uit. Terstont zoeckt hy zich met zijne handen t'ontwarren, en 259 steeckt, als zijn offerbant van etter en zwart vergift besmet is, 260 terstont zulck een afgrijsselijcke keel op, dat het aen den hemel260 261 klinckt; gelijck de stier bulckt, als hy, voor het altaer eenen slagh 262 wech hebbende en de bijl op den neck afschampte, op de loop262 263 geraeckt. Maer beide de draken schieten snellijck boven naer de263 264 kerck toe, tijen naer den burgh van de gestoorde Minerve, en264 265 verbergen zich onder de voeten en rondas der Godinne. Dat gaf265 266 allen verbaesden harten eenen nieuwen schrick, en men zeide,266

 
Laokoön, by lot ten priester uitgekoren,
 
Neptuin ter eere, slaghte op strant, naer 's lants manier,287
 
Voor 't heiligh zeealtaer een' vreesselijcken stier:288
 
En zie twee opgekrulde en groote slangen koomen,289
290
Van 't eilant Tenedos, ['k verhael het u met schroomen,]
 
Gekroopen op de zee, die stil lagh, op ons aen.
 
Zy streven te gelijck naer strant toe, daer wy staen.292
 
Men ziet de borst en maene, als root met bloet bestreken,
 
Om hoogh en boven uit het effen water steecken.
295
Het achterlijf sleept na, door 't schuim, en zoute vocht.
 
De rugge kringelt zich geweldigh, boght by boght.
 
Het water bruischt van schuim. men zietze daetlijck landen,
 
En smettigh bloet en vier uit bey haer blicken branden.298
 
Zy licken met de tong, drykantigh en gesplist,299
300
Al lillende den beck, die schuifelende sist.
 
Wy zienze, en bergen bleeck al vliênde ons lieve leven.
 
Zy komen recht naer Godt Neptunus priester streven,
 
Zy krullen zich om bey zijn kinders, een voor een,
 
En knaegen voort d'onnosle al 't vleesch af van het been;304
305
Hierna den vader zelf gegreepen, die 't wil hinderen,
 
En al gewapent komt tot nootweer voor zijn kinderen.
 
Zy slingren zich om hem en zijne middel vlugh307
 
Wel tweemael: tweemael slaenze om zijnen hals den rugh,
 
Met schubben geschakeert, en steecken, dus gevlochten,309
310
Hun hoofden boven hem; en hy, dus aengevochten,310
 
Rantze aen, om met gewelt zich van dien knoop t'ontslaen;311
 
Maer als zijn offerbant alreede is aengedaen312
 
Van etter, zwart vergift, en bloet, hy, dootsch bezweecken,
 
Uit noot begint een keel zoo schricklijck op te steecken,313-14
315
Dat zijn geschrey om hoogh aen 't hemelsch welfsel stuit.315
 
Zoo bulckt de stier, met een afgrijsselijck geluit,
 
Als hy voor 't outer raeckt aan 't stooten, en aan 't stampen,
 
En d'offerslaghters bijl komt op den neck afschampen,
 
De stier de bijle ontloopt. de draecken, even sterck319
320
In 't spoeden, schieten snel naer boven in de kerck,319-20
 
En tyen naer den burgh der gramme maeght Minerve,
 
Die berght met haer rondas de dieren, ten bederve322
 
Gezonden, en om troost aen heur altaer gevloôn.323
 
Dat gaf een' schrick, zoo groot als niemant is gewoon,
325
Aen al 't verbaesde volck, gedootverft op de wangen.
tekstkritische noten

267 dat Laokoön zijnen rechten loon kreegh, die het heilige paert267 268 met scherp schon, en schelmachtigh de speer in de ribben schoot.268 269 Zy riepen alle te zamen, dat men het beelt naer de kerck most269 270 voeren, en de Godin om genade bidden. Hier op vallen wy aen+270 271 een vack uit de muren te breken, en zetten de stevest open: elck271 272 slaet hant aen werck, zet het paert op rollen, en knoopt het een 273 kabel van kennep om den hals. Het gevaert, ons ten bederve273 274 gebouwt, en zwanger van gewapenden, steigert de vesten op: 275 jongers en ongehuwde meiskens zingen lofzangen, en achten275 276 zich geluckigh, datze de hant aen het zeel mogen slaen. Het gaet276 277 voort, en glijt al knickende midden in stadt. o Vaderlant, o Ilium,277 278 ghy woonplaets der Goden, en ghy Dardaensche vesten, zoo278 279 vermaert door oorloogh! Vierwerf bleef het op den drempel der 280 poorte zelf stil staen, en vierwerf knarsten de harnassen in den280 281 buick. Wy onbedochte en blinde yveraers varen 'er evenwel mede281 282 voort, en zetten dat heilooze gedroght op het heilige slot. Kas-282 283 sandre door Godts schickinge noit by de Trojanen gelooft, haren 284 mont opdoende, openbaerde ons toen het genakende ongeval. 285 Wy rampzaligen vercierden op dezen dagh, onzen jongsten dagh, 286 de kercken der Goden al de stadt door met loof, als of het feest-286 287 dagh waer.

288 Middelerwijl gingk de zon aen den hemel onder, de nacht viel+288-89 289 op zee, en bedeckte met groote duisternisse hemel en aerde, 290 en den aenslagh der Griecken. De Trojanen langs de vesten290 291 gespreit, lagen stil, en de slaep beving hen van vermoeitheit.

 
Men roept Laokoön heeft zijne straf ontfangen,
 
Gelijck hy wel verdient, die 't godtgeheilight paert327
 
Schoffeerde met zijn punt, en, stout en onbezwaert,328
 
De speer ter zijde en in de ribben heeft gedreven.
330
Zy riepen te gelijck, men most met yver streven,330
 
Vervoeren Pallas beelt ter kercke stewaert in,
 
En bidden om genâ, en zoenen dees Godin.
 
Wy vallen 'er op aen, met een vack muurs te sloopen,
 
En zetten ons stevest voor 's vyants laegen open.
335
Elck slaet de hant aen 't werck. men helpt, met veel geschals,335
 
Het paert op rollen, worpt een kabel om den hals.336
 
Het groot gevaert, bedeckt tot ons bederf geschapen,337
 
En zwanger van geweer, en mannen, schilt, en wapen,338
 
Begint de wallen op te steigren. al de jeught,
340
De knaep, en huwbre maeght heft aen, met volle vreught,
 
Een heiligh feestgezang, en laet zich vrolijck hooren.
 
Wie 't zeel raeckt, acht zich nu ter goeder uur geboren.342
 
Dus gaet het voort, en glijt al knickende op het gladt343
 
Ter stede in. Ilium, ô vaderlant! ô stadt
345
En zetel van de Goôn! en gy Dardansche vesten,
 
Befaemt ten ooreloge, in d'uiterste gewesten!346
 
Het stoot wel vierwerf op den drempel van de poort.
 
Wel vierwerf klinckt de buick van 't harnas, dat men 't hoort:
 
Wy, even blinde en minst omzichtige yveraeren,349
350
Zijn even drock hiermede eendraghtigh voortgevaeren,
 
En planten 't moortgedroght gerust op 't heiligh slot.
 
Kassandre, noit gelooft, door 't hoogh beleidt van Godt,
 
By eenigen Trojaen, begint haer' mont t'ontsluiten,
 
En openbaert den slagh, ons toegedreight van buiten:354
355
Maer wy, rampzaligh volck, besteecken op dien dagh,
 
Den jongsten dagh des rijx, gelijck men 's feestdaeghs plagh,
 
De kercken van de Goôn, door al de stadt, met meien.355-57
 
De zon ging midlerwijl het licht en duister scheien.358
 
De schaduw viel op zee, en deckte met een' mist359
360
Het aerdtrijck, en de lucht, en aller Griecken list.
 
De Troischen, hier en daer gespreit langs d'oude muuren,
 
Versleeten, stil, en stom, en alle slaepzieck, d'uuren362
 
Der nachtwachte, afgemat van waecken, nacht en dagh.
tekstkritische noten

292 Toen nu d'Amirael zijn vier uitstack, gingk het Griecksche heir,+292 293 eer de stille maen, die ons begunstighde, noch op was, van Tene-293 294 dos, met de vloot, die gereet lag, t'zeil naer het strant toe, daerze 295 gelegen had: en Sinon ontsloot, onder d'onrechtvaerdige beschut-295-96 296 tinge der Goden, al heimelijck het houten paert; waer door de 297 Griecken, die hier binnen scholen, lucht schepten en vrolijck uit 298 het holle hout te voorschijn quamen, namelijck, d'oversten Tis- 299 sander, en Sthenelus, en de vervloeckte Ulysses, by een uitge-299-301 300 schote koorde nederglyende, en Athamas, en Thoas, en Neop- 301 tolemus, Peleus nakomeling, en vorst Machaon, en Menelaus, en 302 Epeüs zelf, die het bedrieghlijcke paert bouwde. Zy overrompelen+ 303 de stadt, terwijlze in eenen diepen slaep en hare dronckenschap303 304 versmoort leit. Zy brengen de wacht om hals; zetten de poorten 305 open, laten hun spitsbroeders in, en rucken by een alle die van305 306 den aenslagh wisten.

307 Het was juist te dier ure, als de Goden den sterflijcken menschen, 308 afgeslaeft van bekommeringen, rust verleenen, en zy liefelijck van+308 309 den eersten slaep bevangen leggen; wanneer my docht in mijnen309 310 droom, dat Hektor heel bedruckt voor mijn oogen stont, en bitter-310 311 lijck schreide: gelijck hy eertijts van bloedigh stof bekrozen, en311 312 met een koorde om en tusschen de gezwolle beenen door gesla-312 313 gen, achter den wagen gesleept en gesleurt wert. O my, hoe zagh 314 hy 'er uit! hoe weinigh geleeck hy dien Hektor, die met Achilles314-15 315 wapens aen 't lijf wederkeerde, of de Griecksche schepen in brant

 
Zoo ras nu d'Amirael, de voerder van 's rijx vlagh,
365
Zijn nachtvier uitstack, ging het Griecksche heir eenmoedigh,365
 
Eer noch de stille maen, hun gunstigh, opquam, spoedigh
 
En zonder toeven t'zeil, van Tenedos, naer 't strant,
 
Daer eerst de krijghsvloot lagh, en 't leger was geplant:368
 
En Sinon, op zijn luim, beschut in zijn vermeeten369
370
Van d'onverzoenbre Goôn, ontsloot al stil 't bezeten370
 
En zwanger paert, waer door het krijghsvolck, dicht en diep
 
Begraven in dit hol, nu lucht en adem schiep,372
 
En bly te voorschijn quam gesteegen, d'een na d'ander,
 
Al hoofden, Sthenelus, en d'overste Tissander,374
375
En snoode Ulysses, by eene uitgeschoote koort375
 
Afglyende; Athamas, en Thoas, en dan voort376
 
Vorst Neoptolemus, uit Peleus stam gesproten;
 
Vorst Menelaüs, en Machaon, met den grooten
 
Epeüs, stichter van 't bedrogh, naer Grieckens stijl.379
380
Zy overrompelen de hooftstadt in der yl,
 
Die in haer' eersten slaep en dronckenschap versmoorde.381
 
Men brengt de wacht om hals, en zet, eer 't iemant hoorde,
 
De poorten op, ontfangt de spitsbroêrs van 't verraet,383
 
En ruckt by een al wat hun leus en wit verstaet.384
385
Het was omtrent deze uur, die d'oppergoden schiepen
 
Den afgeslaefden mensch ter ruste, als, in zijn' diepen385-86
 
En eersten slaep gesmoort, hy zacht leght uitgestreckt;
 
Wanneer my in den droom, als uit het graf geweckt,
 
De geest van Hektor scheen, heel druckigh, voor mijne oogen
390
Te staen, met eene wolck van traenen droef betogen;390
 
Gelijck hy eertijts, vuil van bloet, op 's vyants spoor,391
 
En met de koorde om 't been, en tusschen beide door
 
De beenen, dick en bol, geknevelt, en geslagen,392-93
 
Gesleurt wert achter aen Achilles oorloghswagen.
395
Hoe was de helt, helaes, zich zelf' zoo ongelijck!
 
Hoe weinigh zweemde dees naer Hektor, zuil van 't rijck,
 
Die, met Achilles helm en harnas aengeschoten,
 
Naer huis quam, of den brant ontstack in 's vyants vlooten.
tekstkritische noten

316 stack! zijn baert hing morssigh, het hair was geklist van bloet, en316 317 't lichaem vol wonden, die hy onder zijn vaders vesten kreegh.317 318 My docht dat ick hem met schreiende oogen eerst aensprack,318 319 en bedruckt aldus uitborst: o licht van Dardanie! o vaste toe-319 320 verlaet der Trojanen! waer zijt ghy zoo lang geweest? o Hektor, 321 van waer komt ghy ons, die naer u verlangen, zoo spade by?321 322 Hoe komen wy u te zien, nu 'er zoo veele van den uwen geble-322 323 ven, zoo vele zwarigheden by stadt en burgerye geleden, en wy323 324 afgemat zijn? Waerom is uw helder aenschijn zoo leelijck geschon- 325 den? of waerom moet ick u dus gewont zien? Hy zweegh daer op,325 326 en keerde zich niet eens aen mijne ydele vraegh; maer zwaerlijck326 327 zuchtende, uit het diepste van zijn hart, sprack: och, zoon van Venus,+ 328 maeck u deur; pack u wech uit dezen brant: de vyant heeft de328 329 vesten in: het trotse Troje gaet te gront: ghy hebt u voor Priaem329-30 330 en 't vaderlant genoegh gequeten: waer Pergamum met menschen- 331 handen te beschermen geweest; deze hant had het beschermt.331 332 Troje beveelt u zijn Heilighdom, en Huisgoden: neem hen mede332 333 tot gezelschap van uwe fortuin: zoeck hier mede een lant, daer333 334 ghy, na veel omsuckelens op zee, ten leste een stadt zult stichten. 335 Zoo sprack hy, en haelde met zijn eige handen d'offerbanden, 336 en de maghtige Vesta, en het eeuwige vier uit het binnenste336 337 des tempels.

338 Ondertusschen bedrijft men op de vesten allerley misbaer; en338 339 hoewel vader Anchises huis achteraf in de boomen stont, nochtans 340 hoorde men het geluit hoe langer hoe luider, en het schrickelijck 341 gerammel der wapenen quam nader en nader. Ick schiet uit mijnen+341 342 slaep, klim boven op het dack, en luister wacker toe: gelijck een342 343 herder op den top van eenen bergh staende, verbaest wort, zoo343

 
De baert hing morssigh, al zijn hair geklist van bloet:
400
Al 't lichaem was doorwont, daer hy, met maght en moedt,400
 
Zijn vaders veste en hof beschermde, en zocht te wreecken.
 
My docht ick schreide, en scheen bedruckt hem aen te spreken:402
 
O licht van Dardans rijck! ô vaste toeverlaet
 
Van Trojes burgery! waer bleeftge? uw raet en daet
405
Verwacht men. Hektor, uit wat schuilhoeck en geweste
 
Bezoecktge ons nu, dus spade en traegh, ten lange leste?
 
Hoe komenwe u te zien, na zulck een nederlaegh407
 
Van vaderlant en volck, gesneuvelt vlaegh op vlaegh?408
 
Nu zoo veel zwaericheên en rampen zijn geleden
410
By stadt, en burgery, vermoeit en afgestreden?
 
Hoe is uw aenschijn, eer zoo helder, dus geschent?411
 
Hoe zienwe u dus gewont, en nauwelijx gekent?412
 
Hy zweegh, en keerde zich niet eens aen mijne vraegen,
 
Al t'ydel, en vergeefs; maer zuchte eens, heel verslagen,
415
Uit 't allerbinnenst van zijn harte en ziele, en sprack:
 
O zoon van Venus, spoe u voort: sta op, en pack
 
U wech uit dezen brant: de vyant heeft de veste:
 
Het hooge Troje gaet te gront. gy hebt ten leste
 
U zelf voor 't vaderlant en vader Priaems rijck
420
Gequeeten, naer uw maght. dees hant waer Trojes wijck,420
 
Waer Troje door de hant van menschen te beschermen.
 
De stadt laet heilighdom, en huisgoôn nu uwe armen
 
En zorgh op 't allerhooghst bevolen. neemze mê,423
 
Ten troost in uwe elende, en, sucklende over zee
425
En watren, zoeck het lant, daer gy in 't endt zult landen,
 
En stichten eene stadt. zoo haelt hy met zijn handen426
 
De huif, en 't wonderbeelt van Veste, en 't eeuwigh vier
 
Uit 's tempels binnekoor, verdwijnt, en stuift van hier.428
 
Terwijl wort van de veste een groot misbaer vernomen:429
430
En schoon mijn vaders huis, ter zijde af, in de boomen
 
Gedoocken stont, noch hoorde een ieder het geluit431
 
Al luider opgaen, en den wapenklanck, gestuit432
 
Op harnas, en op stael, ons schrickelijck genaecken.
 
Ick vliegh uit mijnen slaep op vaders tin en daecken,434
435
En luister wacker toe: gelijck een herder haest,435
 
In top van eenen bergh, verschrickt wort, en verbaest,
tekstkritische noten

344 hy onverhoets het gedruis der vlamme hoort, die van eenen344 345 stercken wint in het koren gedreven wort, of het geruisch van 346 een snelle beeck, die ten bergh afstortende, over ackers en velden346 347 hene vloeit; het weeligh gewas en den arbeit des ackermans om347 348 verre smijt, en snellijck heele bosschen met zich sleept. Toen 349 zagh men hoe trouw de Griecken waren, en wat lagen zy ons 350 geleit hadden. Deifobus groot huis in vier gezet, lagh al onder350 351 den voet; dat van Ukalegon, daer naest, stont al in lichten brant,351 352 en de vlam scheen overal in de Sigeesche zee: daer gaet een352 353 geschrey van mannen en geklanck van trompetten op. Ick grijp+353 354 zinneloos naer wapens, bykans zonder kennis van wapens. Maer354 355 mijn hart brande van yver, om met mijne spitsbroederen eenen 356 hoop krijghsvolx te verzamelen, en gelijcker hant naer den burgh356 357 te loopen: razerny en gramschap holpen mijn hooft aen 't hollen,357 358 en my viel in, hoe braef het zy in 't harnas te sterven.358

359 Maer zie Panthus, der Griecken handen ontslipt, Panthus,+ 360 Othreus zoon, en Priester op Febus slot, met heilighdom en360 361 gevlughte Goden geladen, sleept zelf zijn neefken aen de hant,361 362 en buiten zinnen, neemt de vlught naer strant toe. Panthus, hoe362 363 staet het met den Staet? Wat slot verdadigen wy best? Naulix363 364 sprack ick dit, of hy antwoorde my dus al zuchtende: de jongste+ 365 dagh van Dardanie, en de tijt, die niemant ontworstelen kan, is365 366 nu gekomen: 't is uit met de Trojanen: 't is met Ilium gedaen, en

 
Indien hy onverhoet 't gedruisch des viers hoort streven,437
 
Dat van een' stercken wint in 't koren wort gedreven:
 
Of zoo hy 't ruisschen hoort van eene snelle beeck,
440
Ter steenrotse afgestort, die oevers kent noch streeck,440
 
En over ackers bruischt, en weelige gewassen;
 
Het zweet des ackermans ter neêr smijt met haer plassen,442
 
En bosschen met zich sleept, en heendrijft met den stroom.
 
Toen zagenwe eerst, helaes, als schietende uit den droom,444
445
Den trouwen Grieckschen aert; wat laegen men ons leide.
 
Deïfobus gebouw, wiens vlam zich nog verspreide446
 
Van onder, lagh'er al met kracht ter neêr gevelt.
 
Ukalegon, hier naest, in lichten brant gestelt,448
 
Bescheen 't Sigeesche meir. men hoorde t'zamenspannen449
450
Een krijghstrompetgeklanck, en naer gedruisch van mannen.450
 
Ick grijp de wapens en 't geweer aen, droef en dul,451
 
Doch zonder overlegh, en kennis, en belul.452
 
Maer 't hart van yver brant om wederstant te baeren,453
 
En met mijn spitsbroêrs een' hoop krijghsvolck te vergaêren;
455
Gelijckerhant naer 't hof te loopen. razerny455
 
En gramschap holpen voort mijn hooft aen 't hollen: my
 
Viel in hoe braef het luit in 't harrenas te sterven.
 
Maer Panthus, pas den moort ontsloopen, komt 'er zwerven,458
 
Och, Panthus, Otreus zoon, Apolloos offerman
460
Ten hove, en, overlaên met heilighdommen van460
 
Gevlughte Goden, sleept het neefken aen zijn zijde,
 
En, buiten zinnen, vlught naer strant toe, maer t'ontijde.462
 
Och, Panthus, roep ick, och, hoe staet het met den staet?
 
Wat slot bezet men best? hy, kent die stem op straet,
465
En antwoort my bedruckt, met zuchten, en met steenen:465
 
De jongste dagh en uur van Troje is nu verscheenen,
 
Van niemant onder ons t'ontworstlen, noch t'ontgaen.467
 
't Is uit met Troje: 't is met Ilium gedaen:
 
Al d'eer der Frygen leght in d'assche, en stuift vast heene.469

367 de groote eere der Teukren leit 'er toe. De wreede Jupiter heeft367 368 alles aen Argos overgegeven: de Griecken zijn meester van de368 369 stadt, die in brant staet: Het groote paert midden op den burgh 370 staende, levert soldaten uit, en Sinon, wien het geluckte, stoockt370 371 'er al braveerende den brant onder: anderen houden aen d'open-371371-72 372 gezette poorten wacht, met zoo vele duizenden, als 'er noit van 373 Mycenen quamen: anderen staen schrap, en bezetten de naeuwe373 374 straten met hun geweer: men biet het spits met bloote degens,374 375 gereet om toe te stooten: de voorste wacht aen de poorten biet 376 naulix wederstant, en houwt blindeling toe. Op deze antwoort+376 377 van Othreus zoon, en door het ingeven der Goden, vliegh ick377 378 naer den brant, naer den vyant toe, waer de wreede Erynnis, waer378 379 het getier, en het geschrey, dat aen den hemel klinckt, my hene- 380 voert. Rifeus, en de stockoude Ifitus, Hypanis, en Dymas, ons 381 by maneschijn gemoetende, voegen zich by ons; oock Chorebus,381 382 Mygdons zoon, een jongelingk, die op Kassandre tot razens toe382 383 verslingert, eerst onlangs, als Priaems toekomende schoonzoon,383 384 te Troje hem en den Frygianen by geval te hulpe quam; wel ter384 385 quader ure, overmits hy de waerschuwinge zijner razende bruit385 386 in den wint sloegh. Toen ick deze al te zamen getroost zagh om386 387 te vechten, zeide ick hun: o jongelingen en vrome borsten, zijt+387 388 ghy noch lustigh en rustigh, om my, die het uiterste wil wagen,388 389 te volgen; ghy ziet hoe de kans en staet gekeert is. Alle Goden,389 390 waer op dit Rijck steunde, hebben kercken en altaren verlaten:390

470
Jupijn gaf grimmigh ons dus over aen Mycene.470
 
De Grieck is meester van de stadt, in lichten brant.
 
Het vreesselijcke paert, op 't hooge slot geplant,472
 
Baert krijghsvolck. Sinon, wien 't verraet geluckt te wonder,473
 
Sticht, al braveerende en verheught, den brant hier onder,474
475
En andren houden wacht aen d'opgezette poort,
 
Met zoo veel duizenden, als nimmer wert gehoort
 
Dat over zee, van verre, ons uit Myceene zochten.
 
De zommigen staen schrap, en schutten 's burgers toghten,478
 
En houden wijck en straet bezet mee hun geweer.
480
Men biet het bloote spits met sabelen, om neêr
 
Te houwen wat zich rept. de voorste wacht van allen
 
Biet naulijx wederstant aen poorten, en aen wallen,
 
En houwt in 't hondert toe. op zulck een' oorloghstoon,483
 
Een antwoort, al te droef, van Panthus, Otreus zoon
485
En drift der Goden, vliegh ick, zonder om te kijcken,485
 
Naer brant, naer vyant toe, door levenden, en lijcken,
 
Waer 't noot is, waer de wraeck en dolle lust my winckt;487
 
Waer 't roepen en geschrey, dat aen den hemel klinckt,
 
My daghvaert. Ifitus, stockout, en zat van leven,489
490
Oock Rifeus, Hypanis, en Dymas mede streven
 
Eendraghtigh aen ons zy, daerze ons, by maeneschijn,491
 
Gemoeten op de straet, en trecken eene lijn,492
 
Gevolght van Mygdons zoon, Chorebus, onder andre,493
 
In 't opgaen van zijn jeught; die, razende op Kassandre
495
Verslingert, korts op hoop, als een behuwde zoon495
 
Van Priam, by geval te Troje, 's konings troon
 
En 't Frygiaensche rijck quam stutten met zijn daeden;
 
Doch niet ter goeder uur, dewijl hy, niet te raeden,498
 
En, van zijn dolle bruit gewaerschuwt, onbezint499
500
Al watze spelde los en wuft sloegh in den wint.500
 
Ick, dieze altzamen zie getroost een kans te waegen,
 
Vermaenze: ô borsten, die zoo vroom en onverslagen502
 
En rustigh zijt, om my, die 't uiterst waegen zal,
 
Te volgen op dit spoor: gy ziet nu overal
505
De kans des krijghs gekeert, en hoe 't 'er staet geschoren.
 
De Goden, die dit rijck beschutten van te voren,506
 
Verlieten kerken, en altaeren. al te spa

391 te vergeefs komt ghy de stadt, die al in brant staet, te hulp: laet 392 ons evenwel, recht toe, recht aen, onder den vyant rucken, en 393 sterven: wanhoop is d'eenige troost der wanhopenden. Dat maeckt393393-94 394 de jonge borsten gaende. Wy (gelijck verscheurende wolven, die+ 395 by doncker nacht, van dollen honger uit hun leger gejaeght, ver- 396 wacht worden van hun hongerige jongen) loopen hier op, dwers396-97 397 door vyant, door zwaerden, midden door de stadt hene, in een 398 gewisse doot, onder de schaduwe der vleugelen van den hel-398-99 399 duisteren nacht. Wie zou den moort en neerlaegh van dien nacht 400 met woorden kunnen uitdrucken, of de zwaricheit naer den eisch400 401 beschreien? D'aeloude stadt, die zoo vele jaren heerschte, gaet 402 te gront. Menighte van maghtelooze menschen worden overal402 403 nedergehouwen, op straet, in huizen, en godtgewijde kercken; en 404 de Teukren boeten het alleen niet met den hals; maer de Griecken404 405 (want d'oude vromigheit ontvonckt zomtijts den moedt der over-405 406 wonnelingen) komen oock te sneuvelen, hoewelze boven staen.406 407 Overal is groote rouw, overal schrick, en zy geraken alle niet op407407-8 408 eenerhande wijze aen hunne doot. Androgeos was d'eerste, die+ 409 ons met eenen grooten hoop Griecken gemoete, meinende datwe409 410 van zijn volck waren, en sprack, eer hy iemant kende, ons eerst410 411 vriendelijck aen: haest u, mannen: waer staeckt ghy zoo lang? 412 anderen plonderen vast het brandende Pergamum, en gaen met 413 den buit deur: komt ghy nu noch eerst uit de groote schepen?413 414 Dit zeggende, merckte hy flux (want men hem niet ront genoegh414

 
Zoeckt gij de stadt in noot, en staende ter gena
 
Der vlamme en haeren gloet, te redden, en te bergen.508-9
510
Maer laet ons evenwel den noot het uiterst vergen,510
 
En rucken regelrecht op onzen vyant aen,
 
En sterven. wanhoop houdt alleen de wanhoop staen.512
 
Dat voert de borsten aen, en moedightze al te zamen.513
 
Wy [eveneens gelijck doorgaends de wolven quamen,514
515
Verhit op verschen roof, van hongersnoot geprest,
 
Die hen al razende, by nacht, dreef uit hun nest,
 
Dat uitgehongert hen verwacht met drooge kaecken,]516-17
 
Aen 't streven, op dit woort [wy passen slechts te raecken,]518
 
Door vyant en door zwaert, en midden door de stê,
520
In een gewisse doot, bedeckt voor spits en sne520
 
In holle schaduwen van 's nachts helduistre veêren.521
 
Wie zou dees nederlaegh en nachtmoort, op 't begeeren
 
Van iemant, naer den eisch uitdrucken, of dien last522-23
 
En zulck een zwaericheit beschreien, als het past?524
525
d'Aeloude koningsstadt, die eeuwen lang regeerde,
 
Gaet plotseling te gront; oock die zich niet verweerde,
 
Een maghtelooze hoop van menschen, wort alsins,527
 
Op straet, in huis, in kerck, in godtsplaets, hier en gins528
 
Verwoet ter neêr gevelt, en ons Trojaenen moeten529
530
Het niet alleen, maer zelfs de triomfeerders boeten,
 
Met hunnen eigen hals: want onder 't woên van 't zwaert
 
Ontvonckt d'aeloude deught oock 's overwonnens aert.532
 
De rouw is overal, en overal het yzen:
 
Oock stervenze niet alle op eenerhande wijzen.
535
Androgeos quam d'eerste ons met een' grooten stoet
 
Van Griecken tegen, en hy zagh ons onvermoedt536
 
Voor Griecken aen, en sprack, eer hy nog iemant kende,
 
Aldus ons minzaem aen: ô volck van onze bende,
 
O mannen, haest u, voort: waer staecktge nu dus lang?
540
Alle andre plondren fel in Trojes ondergang,540
 
En strijcken vast den buit; en komtge eerst opgeschooten541
 
Uit uwen langen slaep ter stede in, uit ons vlooten?
 
Androgeos vernam [want niemant ront en naeckt543
tekstkritische noten

415 antwoorde) dat hy midden onder den vyant geraeckt was; en+ 416 versloegh hier van, zweegh kort stil, en trat te rugge; gelijck416 417 iemant schielijck al sidderende de vlught neemt, die onvoorziens 418 op een slang, onder scherpe dorens, treet, wiens blaeuwe hals418 419 van boosheit zwelt: zoo teegh Androgeos, ontstelt door deze419 420 bejegening, oock deur. Wy vallen 'er op in, en worden van alle420420-21 421 kanten omcingelt van gewapende vyanden, die wy overal neder- 422 houwen, overmits zy geen wegen kenden, en vol vreeze waren: 423 zoo gunstigh was Fortuin ons in 't eerste. Chorebus hier op moedt 424 scheppende en braveerende, zeide: o spitsbroeders, laet ons dien+424 425 wegh, dien ons 't geluck baende, inslaen: laet ons van schilden425 426 veranderen, en der Griecken wapens aenschieten. Wat leit 'er426426-27 427 aen, of men zich tegens den vyant met list of dapperheit behelpe? 428 Hun wapens zijn toch t' onzen beste. Zoo sprekende zet hij An-428 429 drogeos helm met de pluimaedje op, vat zijnen braven schilt,429 430 en bint het Grieksche lemmer op de zijde. Zoo doet Rifeus, zoo430 431 doet Dymas, en al de rustige maets: elck wapent zich met den+431431-32 432 gereetsten buit. Wy rucken onder de Griecken tegens het nootlot432 433 aen; worden dickwils by donker hantgemeen, en sturen menigen 434 Mycener ter helle. Zommigen vlieden naer de schepen en stran-434 435 dewaert, om zich te bergen. Zommigen klimmen schandelijck,+435-36 436 uit bloohartigheit, in het groote paert, en verschuilen zich weder 437 in den buick. Och, het is verloren gevochten, als de Goden u437 438 tegen zijn.

439 Maer zie Kassandre, Priaems dochter, wert by heur hangende+439 440 hair uit Minerves kercke en kappelle getrocken, terwijlze te ver-

 
Hem antwoort gaf,] dat hy in 't midden was geraeckt
545
Van 's vyants troep, versloegh, zweegh stil, en tradt te rugge,
 
Als een, die, op een slang in doornen treênde, vlugge
 
En snellijck deist van schrick, terwijl de slang op 't velt,547
 
Om haeren blaeuwen hals, van helsche boosheit zwelt.
 
Zoo teegh Androgeos, ontroert door dit ontmoeten,549
550
Oock deur. wy schieten toe, om hen met spits te groeten,550
 
En worden vreesselijck omringt van 's vyants tal,551
 
Besloten, en bezet, en houwenze overal552
 
Ter neder, overmits d'onkundigheit der wegen,
 
En hun verbysteringe en schrick, by nacht verlegen.553-54
555
Zoo gunstigh was Fortuin 't begin van onzen toght.555
 
Dat gaf Chorebus moedt, toen hy hen overmoght.556
 
Hy sprack braveerende, op die zege dapper gaende:557
 
O spitsbroêrs, volgh den wegh, dien 't avontuur ons baende:
 
Verandert flux van schilt: schiet Griecksche wapens aen.
560
't Zy list, of vromicheit, en mannelijck bestaen;560
 
Wat schaet het hoe men hier den vyant demp' ten leste?561
 
De vyant geeft ons zelf zijn wapens hier ten beste.
 
Zoo spreeckt hy, en bedeckt, met pluime en storremhoedt,563
 
Androgeos ontruckt, zijn hooft, en vat met moedt564
565
Den braven schilt, en bint het Griecksche zwaert op zijde.
 
Zoo volght hem Rifeus: zoo volght Dymas, en de blijde
 
Genootschap, elck gesterckt met dien geraepten buit.566-67
 
Zoo vallenwe op den Grieck, hoe fel ons 't nootlot stuit.
 
Wy worden hantgemeen by doncker, fors en felle,569
570
En stuuren menigen Mycener geest ter helle.570
 
De zommigen aen 't vliên naer strant toe, naer de vloot,
 
En bergen schandelijck hun leven voor de doot.572
 
De zommigen, in t' paert oneerlijck opgesteegen,573
 
Verschuilen in den buick. och, 't is vergeefs den degen
575
Getrocken, als de Goôn om hoogh u tegen zijn.
 
Maer zie Kassandre wert by 't haer, in droeven schijn,576
 
By 't hangend haer gesleurt, uit Pallas koor, en tempel;577
tekstkritische noten

441 geefs haer oogen, haer blaeckende oogen, naar den hemel sloegh;441 442 want de tangere handen waren gebonden. Chorebus dit ziende,+442 443 wert dol, en den doot getroost, vloogh midden onder den vyant.443 444 Wy sluiten ons wel dicht in een, en volgen hem algelijck. Toen444 445 wert eerst, boven van de kerck, by ons volck op ons geschoten,445 446 en menigh geraeckte deerlijck om hals, dewijlze ons, om de 447 Griecksche wapens en paertshaire pluimen, voor Griecken aen- 448 zagen. De Griecken toen van alle kanten te zamen ruckende, op+448-49 449 het misbaer der maeght, en uit spijt datze hun ontweldight is, 450 vallen 'er op in; de gestrenge Ajax, beide de zoons van Atreus,450 451 en al de maght der Dolopen: gelijck zomtijts de vier winden+451 452 tegens malkanderen aenbulderen, dat de bosschen knacken en 453 kraecken; terwijl Nereus met zijnen beschuimden drietant de zee453 454 ophitst, en het onderste boven keert. De vyanden, die wy, by454 455 donker nacht, bedrieghelijck op de vlught en door al de stat455 456 dreven, komen ons het hooft bieden, en te kennen aen schilden,456 457 valsche wapens en onze spraeck. Wy worden stracks door de457 458 menighte overrompelt. Chorebus quam d'eerste door Peneleus458 459 hant te sneuvelen, voor het altaer der strijtbare Godinne; en459 460 Rifeus, de rechtvaerdighste en oprechtste van alle Teukren, bleef 461 'er mede: want het den Goden zoo beliefde: en Hypanis en461

 
De dochter van Priaem; terwijlze van den drempel
 
Haere oogen, doch vergeefs, om troost ten hemel sloegh,
580
Haer blaeckende oogen: want de handen, teêr genoegh,
 
Geknevelt waren, en met koorden vast gekneepen.
 
Chorebus, die dit zagh, van smerte om 't hart beneepen,582
 
Wert razende, en, der doot getroost, berooft van zin,583
 
Vloogh midden in den drang op 's vyants heirspitse in.584
585
Wy sluiten ons heel dicht, en volgen hem te zamen.
 
Toen zocht ons eigen volck ons met geschut te praemen,586
 
Van boven uit de kercke, en menigh raeckte om hals
 
Wel deerlijck; toenze, om schilt en paertspluim, loos en valsch588
 
Verwisselt, op een' sprong, aen Frygiaensche draghten,588-89
590
Ons voor hun vyanden en booze Griecken achtten.
 
De Griecken ruckten toen van overal by een,
 
Op 't luit misbaer der maeght, uit spyt dat zy, 't gemeen
 
Ter schande, met gewelt ontweldight wiert hun allen,592-93
 
Die fel gelijckerhant ons komen aengevallen;594
595
De heftige Ajax, en de zoons van Atreus mê,
 
En al 't Myceensche heir: gelijck, op lant, of zee,
 
De winden alle vier, uit hun spelonck gebroken,597
 
Elckandren bulderende aenranden, en bestoocken,
 
Dat bosch geboomte en stam luitruchtigh knackt, en kraeckt,
600
Godt Nereus met zijn vorck de baren gaende maeckt,600
 
En op de tanden neemt, en keert al 't onderst boven.601
 
De vyant, flus van schrick, by doncker nacht, verstoven,602
 
Door al de stadt gejaeght, met zulck een mommery603
 
Van Griecksche wapenen; waeckt op, en komt ons by,604
605
En 't hooft te biên, zoo dra zijn oogh de livereien605
 
En valsche beucklaers, 't oor de spraeck kan onderscheien.606
 
Men overrompelt ons, door menighte overmant.
 
Chorebus sneuvelt eerst door Peneleus in 't zant,
 
Voor 't onbevleckte altaer der dappere krijghsgodesse;
610
Oock Rifeus, onbevleckt van wandel, die een lesse610
 
Van recht en billijckheit alleen in Troje streckt.611
 
De Godtheit kent haer wit, al is 't voor ons bedeckt.612
tekstkritische noten

462 Dymas, van hun eigen volck doorschoten, moeten 'er het leven462 463 laten: en, o Panthus, uwe groote godtvruchtigheit en Priesterlijcke463 464 huive konden u voor de doot niet beschutten. Ghy assche van464 465 Troje, en leste brant van mijne stadt, kunt getuigen, dat ick in465 466 uwen ondergangk nochte wapens nochte eenigh gevaer van 467 vyanden schroomde; en waer mijn tijt daer geweest, ick had het467467-68 468 hun met bloetstorten zuur genoegh gemaeckt. Ick geraeck van 469 daer met Ifitus, en Pelias, die, overmits d'een out, d'ander van 470 Ulysses gewont was, niet voortkosten.470

471 Daetelijck begeven wy ons op het gekrijt naar Priaems hof toe.+471 472 Hier gingk het zoo afgrijsselijck op een moorden en dootsmijten,472 473 als of 'er in dezen hoeck alleen gevochten wiert, nochte elders473 474 menschen bleven; zoo was Mars uitgelaten; en wy zagen de474 475 Griecken op het hof aenvallen, en voor de poort met de schilden475 476 gereet om te stormen. De ladders hangen aen den muur, en zy 477 klimmen vast by de posten op, en beschutten zich voor de pijlen,477 478 met hunne schilden in de slincke, en slaen de rechte hant aen 479 het dack. De Dardaners van hun zijde stooten torens en daken+479 480 van boven neder, en zoecken zich, in den uitersten noot, met 481 dit geweer voor de doot te beschermen; en rollen vergulde bal-481 482 cken, en al wat van outs her tot pracht en prael diende, van

 
Hier moeten Hypanis en Dymas 't leven laeten,
 
Geschoten van ons volck. wat kan het Panthus baeten
615
Dat hy 't gewijde berght, godtvruchtigh, onbevleckt,615
 
Daer Febus myter hem in 't vallen niet bedeckt!616
 
O asch van Troje, ô brant, de jongste brant van allen,
 
Gy kunt getuigen, dat ick, in 't vergaen en vallen
 
Van mijn heer vaders stadt, my zelf niet heb gespaert,
620
Noch geen gevaer gevreest, noch vyanden, noch zwaert;620
 
En broght mijn nootlot mê met Troje te bederven;621
 
'k Had ruim genoegh verdient van 's vyants hant te sterven.
 
'k Ontglip, met Ifitus en Pelias, den doot,
 
En wort van hier geruckt, en dat ter nauwer noot:624
625
Want d'een, te zwaerlijck van Ulysses hant geschonnen,625
 
En d'ander, out en stram, my naulijx volgen konnen.626
 
Wy vliegen, op gekerm en moortkreet, daetlijck voort
 
Van hier naer Priams hof: daer ging de krijgh, de moort,
 
De wreetheit zoo te werck, als of'er in geen wijcken,629
630
Noch al de stadt dan hier gevochten wiert, geen lijcken630
 
Te vinden waren; zoo was Mars in zijnen schick.631
 
Wy zien de Griecken hier bestoocken, bol en dick,632
 
De tinnen van het hof, en, om de poort te rammen,
 
Den stormbock aengevoert, en, onder 't schiltdack, vlammen634
635
Op zege voor de poort. de stormleer, aen den muur635
 
Gehangen, dreight het dack. men klimt op avontuur636
 
De posten op, beschut aen d'eene hant, voor vlagen637
 
Van schichten, met den schilt, en d'andre hant geslagen
 
Aan 't hooge dack van 't hof. de Troischen bieden weêr,639
640
En stooten toren trans en tin van boven neêr,
 
Om op het uiterst noch, met dit geweer en wapen,
 
En watze, om tegenweer uit noot, te zamenraepen,642
 
Hun leven voor de doot te vryen, naer hun maght.643
 
Zy rollen balcken en vergulde prael en pracht
645
Van d'oude koningen op 's vyants troep van boven:644-45
tekstkritische noten

483 boven neder. Anderen weder moedt grijpende, gaen den KoningkRegel 483-85 484 in het hof bystaen, en de vermeesterde burgers helpen en stijven, 485 en houden met bloote degens en maght van volck de deuren be- 486 neden bezet. Daer was een deur gemaeckt, om van achter heime-486 487 lijck in Priaems hof te kunnen gaen, en waer door d'ongeluckige 488 Andromache, zoo lang het Rijck stont, dickwils alleen haren488 489 schoonvader plagh te bezoecken, en haer zoontje Astyanax by 490 zijnen grootvader te brengen. Ick geraeck op het opperste van490 491 het dack, waer van d'ellendige Trojanen te vergeefs vast met491 492 schichten schoten. Hier stont een toren, heel hoogh boven het+ 493 dack opgehaelt, waer uit men over gansch Troje de Griecksche493 494 vloot en het leger plagh te kunnen zien: dezen tasten wy van494 495 alle kanten aen, en houwen de binten onder by den oppersten 496 zolder in stucken; en stooten en storten de kap van boven neder; 497 het welck terstont een' slagh en vreesselijck gat onder de Griecken497 498 maeckte, dat anderen stoppen; onaengezien wy steenen en blocken498 499 en al wat 'er voor de handt was van boven neder smackten. Pyrrhus499 500 met zijnen blooten degen en blanck harnas, staet en braveert500 501 voor het poortael, en aen de poort: gelijck een slang voor den501 502 dagh komt, die van venijnig kruit gevoedt en opgezwollen, al502 503 den kouden winter onder d'aerde leit, en nu eerst vervelt en 504 jeughdigh geworden, glimt, den gladden rugh intreckt, fier de504504-5 505 borst in den zonneschijn uitsteeckt, en met haer driepuntige tonge 506 drilt. De groote Perifas is by hem, en Automedon, Achilles voer-506 507 man en schiltknaep, met al de jeught van Scyros, die te gelijck507

 
En andren gaen, vol moedts, den koning hulp beloven,
 
Verdaedigen in 't hof, en d'overwonne schaer647
 
Der burgerye streng hanthaven in gevaer;648
 
Bezetten deur en poort om laegh met blancken degen,
650
En maght van volck. hier stont, om, in den noot verlegen,650
 
Naer Priaems hof ter sluick te gaen, een achterdeur,
 
Waer door Andromache gewoon was, na als veur,652
 
Den schoonvaêr [toen het rijck noch veiligh was van plaegen]
 
Te vinden, en haer zoontje in grootvaêrs schoot te draegen.654
655
Ick raeck, hier langs geberght, op 't hofdack, van welx kruin655
 
d'Elendige Trojaen vergeefs met schichten schuin
 
Op zijnen vyant schiet. hier neffens stont een toren657
 
Gerezen boven 't dack, waeruit men van te voren
 
Gansch Troje, en al de vloot, en 't Griecksche leger zagh.
660
Men tast dien toren aen. wy houwen, slagh op slagh,
 
De binten onder by den zolder flux in stucken,
 
En stooten kap en kruin van boven neêr, en rucken
 
Al wat 'er rijst om verr'. dit storten gaf een' slagh
 
En ruimte in 's vyants troep, die, waer hy ruimte zagh,664
665
De scheur met andren stopt; hoe vreesselijck wy hackten,
 
En steen, en block, en wat ons 't reetst was nedersmackten.666
 
De forsse Pyrrus, blanck in 't harnas, en met stael
 
Gewapent in de vuist, braveert ons voor 't poortael,
 
En aen de poort van 't hof: gelijck een slang, gezwollen
670
Gevoedt van giftigh kruit, nu wederom, ten vollen
 
Vervelt, veel jeughdiger te voorschijn komt, na vorst671
 
En guure winterkou; na datze lang bemorst672
 
In d'aerde kroop, en doock, en, als de zon aen 't klimmen
 
Geraeckt, haer' gladden rugh kort intreckt, en laet glimmen,
675
Zich baeckert in de zon, daer zy, de borst zoo jong675
 
Uitsteeckende, vast drilt met haer drykante tong.676
 
De groote Perifas verzelt hem, en wy kennen677
 
Automedon, gewoon Achilles koets te mennen,678
 
Te draegen 's meesters schilt, als schiltknaep van zijn' heer.
680
Wy zien 'er al de jeught van Scyrus zich, langs leêr
tekstkritische noten

508 zich naer het dack begeven, en met vierwerck om hoogh smijten.508 509 Hy vooraen, grijpt een heirbijl in de vuist, valt aen het breken+509509-510 510 der poorte, en rucken der kopere deuren uit de metale pannen. 511 Toen nu de dicke eicke balcken doorgehouwen waren, met een 512 groot wijdt gat daer in, kost men tot in het binnenste van 't hof,512 513 in de ruime zalen en vertrecken van Priaem en d'oude Koningen513 514 zien, en dat 'er krijghsvolck voor de deur stont. Maer binnen in 515 het hof gingk het jammerlijck op een huilen en woelen: de ge-515-16 516 welfde kamers galmden van het misbaer der vrouwen, dat het 517 aen den hoogen hemel klonck. De Joffers loopen al bevende517 518 heen en weêr het gansche hof deur, omhelzen de posten en518 519 kussenze: Pyrrhus dringt 'er, gelijck zijn vader plaght, met gewelt519 520 op aen, en sloten nochte wachters kunnen hem stuiten. Door 't+520-522 521 gestadigh rammeien geraeckt de deur uit hare pannen, en stort 522 met kopere stijlen met al op den vloer. Men maeckt met gewelt 523 ruimbaen, en de Griecken binnen geraeckt, smijten om verre al523 524 wat hun in den wegh staet; matsen wat hun eerst bejegent, en+524 525 bezetten het overal met soldaten. Wanneer een vliet al schui- 526 mende door dijcken en dammen breeckt, en al 't gevaert, dat hem526 527 schutte, overweldight; dan stroomt hy zoo verbolgen over alle 528 ackers en velden niet, nochte sleept stal en vee zoo geweldigh528 529 met zich. Ick zelf zagh Pyrrhus woeden en moorden, en Atreus 530 zonen beide voor aen de poort. Ick zagh Hekube met hare hondert530

 
En posten, te gelijck om hoogh naer 't dack begeven,681
 
Het vierwerck slingeren naer boven, opwaert streven.
 
Hy zelf vooraen aenvaert de heirbijl met zijn vuist,683
 
En valt aen 't breecken van de hofpoorte onbesuist,684
685
Verwrickt de kopre deur uit haer metaele pannen.
 
Toen quam al wat de deur van binnen zocht te mannen,686
 
Het binnenhof, vertreck, en ruime zael by zael
 
Van d'oude koningen en Priam, altemael
 
Te voorschijn: al het hof stont open, om t'aenschouwen
690
Door breucken, in de poorte en eicken balck gehouwen.690
 
Maer binnen in het hof ging 't huilen en gekrijt691
 
En woelen deerlijck aen: de kamers, hoogh en wijt
 
Gewelft, aen 't galmen, op 't gekerm der eedle vrouwen,
 
Dat aen den hemel klonck. de joffers, vol mistrouwen,694
695
Aen 't vlughten heene en weêr, door 't hof, van hulp ontbloot,
 
Omhelzen post by post, en kussenze in dien noot.
 
De forsse Pyrrus met zijn heirbijl houwt van buiten,
 
Gelijck zijn vader plagh, vast toe. wat kan hem stuiten?
 
Geen slotwerck, nochte wacht. door 't stadigh rammen springt
700
De hofdeur uit haer slot, en panne, en wat haer dwingt;700
 
En stijl en post bezwijckt, en ploft en stort ter aerde.
 
Men maekt met kracht ruimbaen. de Grieken, met den zwaerde
 
Dus ingedrongen, slaen en smijten voort om veer
 
Al wat hun wederstaet. zy vellen flux ter neêr
705
Al wie hun eerst gemoet, en, onder 't bloedigh slaghten,705
 
Bezetten al het hof met uitgezette wachten.
 
Geen stercke waterstroom, die dijck en dammen breeckt,
 
Zich schuimende aen 't gevaert, dat zijnen loop schut, wreeckt,
 
Quam oit geweldiger aenbruisschen, over wallen
710
En velt en ackers heen, noch sleepte vee en stallen
 
Geweldiger met zich, en zijnen vollen vaert.
 
Ick zelf zagh Pyrrus woên en moorden met zijn zwaert,
 
En Atreus zoonen bey, ter poorte in, niemant spaeren.
 
Ick zagh'er Hekuba, verzelt met hondert snaeren
tekstkritische noten

531 schoondochteren, en Priaem met zijn eigen bloet het vier be-531 532 smetten, dat hy zelf uit godtvruchtigheit op het altaer ontstack. 533 De vijftigh kamers zijner kinderen (waer van hy zoo vele nako-533 534 melingen verwachte) daer de posten prachtigh van roof en uit-534 535 heemsch gout bloncken, lagen al onder den voet: waer de brant535-36 536 ophielt, daer hadden 't de Griecken in. Mogelijck wist ghy oock 537 gaerne, hoe Priaem aen zijn endt geraeckte. Toen d'oude man 538 den ondergangk der overweldighde stadt, de poorten van zijn 539 palais ter neder gevelt, en den vyant binnen in zijn hof zagh,+ 540 schoot hy, bevende van ouderdom, het harnas, in langen tijt niet 541 gedragen, aen 't lijf, en gorde het zwaert te vergeefs op de zijde,541 542 en begaf zich midden in den drang der vyanden, om zich doot542 543 te vechten. Midden in het hof, onder den blaeuwen hemel, stont 544 een groot altaer, waer over een oude laurier hing, die met de 545 schaduwe van zijn loof de Huisgoden bedeckte. Hier zocht zich+545-48 546 Hekube met hare dochteren, dicht by malkanderen (gelijck duiven, 547 by byster onweder schielijck neergevallen) rontom het altaer te547 548 bergen, en zy omhelsden vast de beelden der Goden. Maer toen548 549 zy nu Priaem zelf in 't harnas zagh, dat hy eertijts in zijne jeught 550 droegh, sprackze: mijn ellendige man, wat dollicheit rijdt u, dat550 551 ghy deze wapens aenschiet? of waer wilt ghy hene? Wy hebben 552 zulck een hulp, zulcke beschermers nu niet van doen; al waer552 553 schoon mijn Hektor zelf hier tegenwoordigh. Kom toch hier by 554 ons: dit altaer zal ons al te zamen beschutten; of wy zullen met 555 malkanderen sterven. Zoo sprekende trockze hem naer zich toe,+ 556 en zette den stockouden man op de heilige plaets, daerze zat.

715
Of aengehuwden, en Priaem, met 's levens schat,714-15715
 
Zijn eigen bloet, het vier, dat hy ontsteecken had716
 
Uit yver op 't altaer, te jammerlijck bevlecken.717
 
De vijftigh kamers van zijn kindren, om te wecken718
 
Een afkomst, zonder tal, al telgen uit zijn' stam,719
720
Die leggen, met haer pracht en prael, al door de vlam
 
Verteert, de pylers, die van gout en roofschat bloncken:721
 
En waer de felle brant gedooft is, en zijn voncken,
 
Daer houdt de Grieck de wacht. misschien dat gy nu haeckt723
 
Te hooren hoe Priaem oock aen zijn endt geraeckt.724
725
Toen d'oude man den val der overwonne stede,
 
De poort van zijn palais gevelt, en 's vyants schrede
 
In 't hof zagh, schoot hy, traegh van ouderdom, en stijf,
 
En bevende, en vermoeit, het harnas aen zijn lijf,
 
Het harnas nu ontwent, wel eer zoo trots gedraegen,729
730
En gorde 't zwaert vergeefs op zijde, om onverslagen,
 
In 't midden van den drang der vyanden, ter noot,731
 
Al vechtende te staen naer d'eerelijckste doot.732
 
In 't midden van het hof, en d'ope lucht beneden,733
 
Stont een altaer gebouwt, heel treflijck; daer bekleeden734
735
De lauwertacken, out van jaren, 't heilighdom
 
Der huisgoôn, met hun loof en schaduwen, alom.
 
Hier zocht nu Hekuba by 't outer ramp t'ontschuilen,737
 
Met haere dochteren, die vruchtloos, onder 't huilen,738
 
Der Goden beelden noch omhelzen voor het lest.
740
Zy schoolen dicht by een, als duiven, die, geprest740
 
Van byster onweêr, snel gedaelt, den storm ontweecken.
 
Maer toenze Priam zelf in 't harnas zagh gesteecken,
 
Het welck hy in zijn jeught voorheen gedraegen hadt,
 
Hiefze aen: mijn arme man, wat dolheit drijft u, dat
745
Gy u met dit geweer noch wapent? och, waerheene?745
 
Wat zoecktge? al waer het dat mijn Hektor hier verscheene,
 
Wy zijn met zulck een hulpe en schutsheer niet geredt,747
 
In dezen droeven staet. koom eenmael herwaert: zet748
 
U hier: by dit altaer is noothulp te verwerven749
750
Voor u, en ons, of laet ons hier te zamen sterven.
 
Zoo spreecktze, en treckt hem naer zich toe, met deze bê,
 
En zet den ouden man op die gewyde stê.
tekstkritische noten

557 Maer zie Polytes, een van Priaems zonen, die Pyrrhus moordadige+ 558 handen ontkomen was, vliedt al gewont dwers door degens, door 559 vyant, kamer in, kamer uit, en door de ruime zalen. Pyrrhus is559 560 'er heftigh achter her, om hem af te maken, vat toe, doorstoot+560 561 hem met de spiets, die ten leste noch onder zijner ouderen oogen 562 gerakende, neder stort in zijn bloet, dat hem ontloopt, en hy 563 geeft den geest. Toen kost Priaem, hoewel hy de doot voor zijn563 564 oogen zagh, zich van schelden niet onthouden, nochte zijn gram-564 565 schap bedwingen, maer riep overluit: dat u de Goden (zoo 'er+ 566 noch eenigh medoogen in den hemel is, of zy zich des bekreunen)566 567 dit schelmstuck, dit stout bestaen, betaelt zetten; en naer uw 568 verdiensten loonen, die mijnen zoon in mijne tegenwoordigheit 569 om hals brengt, en zoo schandelijck vermoort, onder zijn vaders 570 oogen: maer die Achilles, van wien ghy logenachtigh stoft ge-570-71 571 sproten te zijn, droegh zich zoo tegens Priaem, zijnen vyant, niet; 572 en schaemde zich voor my, die hem te voet viel, woort en trouw572 573 te breken; leverde my Hektors doot lichaam weder, om te be- 574 graven, en liet my vry te rugh naer mijn hof gaen. Zoo sprack+ 575 d'oude man, en smeet maghteloos hem eenen schicht naer het575 576 lijf, die niet door gingk, terstont op het klinckende koper afstuitte,576 577 en slechts effen aen de vlam des schilts bleef hangen: Waer op577 578 Pyrrhus zeide: weest ghy dan de bode aen Achilles, mijnen vader:+ 579 vertel hem dit, en vergeet niet mijn schendige stucken te ver- 580 halen, en hoe Neoptolemus van hem ontaert: sterf nu hene. Zoo580

 
Maer zie Polytes, een van Priaems zoons, gedreven
 
Om Pyrrus moortgeweer t'ontvlughten, en het leven
755
Te bergen, streeft gewont door vyant en geweer,755
 
De kamers in en uit, de zaelen op en neêr.
 
De felle Pyrrus volght, verbolgen, en ontsteecken,757
 
Hem kort van achter na, uit lust om zich te wreecken,758
 
Vat toe, doorstoot hem fel, met zijnen scherpen schicht;
760
Daer hy ten leste, voor den ouderen gezicht760
 
Geraeckende, in zijn bloet te deerlijck komt te sneven,761
 
En, onder 't vreeslijck bloên, den lesten snick te geven.
 
Toen kon Priaem, schoon hy den doot voor oogen zagh,
 
Zich van uitvaeren, noch van toorne, uit onverdragh,764
765
Onthouden, maer hy riep wel luide: ô oversnooden,765
 
Is noch medoogenheit hier boven by de Goden,
 
En gaet die wreede moort, dit schelmstuck hun aen 't hart,
 
Zy zetten deze daet rechtvaerdigh u met smart,768
 
Naer uw verdienst, betaelt voor eeuwigh: zy beloonen
770
Dat gy, zoo schandelijck, de bloem van mijne zoonen,
 
Voor 's vaders oogen, in zijn tegenwoordigheit,
 
Om hals brengt, en vermoort, uit wraecke, en onbescheit.772
 
Maer die Achilles, uit wiens stam gy lieght te spruiten,
 
Droegh tegens Priam zelf, zijn' grootsten vyant, buiten
775
De stadt zich anders, en hy schaemde in zijne ziel774-75
 
Zich zelf voor my, die hem bedruckt te voete viel,
 
Te breecken woort en trouw, en gaf, beweeght door gaven,777
 
My 't lijck van Hektor weêr, om eerlijck te begraven,
 
En lietme vry en vranck vertrecken naer mijn stadt.
780
Aldus sprack d'oude man, en smeet, doch afgemat,780
 
Gansch moedeloos een' schicht, die naulijx op hem vatte,781
 
En, knarssende op 't metael, te rugge stuite, en spatte,782
 
Oock effen aen de vlam des beucklaers hangen bleef.783
 
Toen riep hem Pyrrus toe: weest gy dan bode, en geef
785
Mijn vader dit bescheit, en, zonder te vergeeten,
 
Vertel mijn schellemstuck, dus schendigh, en vermeeten;786
 
Hoe Neoptolemus van zijnen stam veraert.787

581 sprekende sleepte hy den bevenden grijzen man tot aen 't altaer 582 toe, daer die vader quam te slibberen in eenen grooten plas van 583 zijn zoons bloet; en Pyrrhus sloegh de slincke hant in 't hair,+583 584 en trock met de rechte het bloote zwaert uit, en duwd 'et hem 585 in de zijde, tot aen het gevest toe. Zoo quam Priaem aen zijn 586 doot: dat lot viel hem te beurt, na dat hy Troje verbrant, en Per-586 587 gamum in d'asch zagh leggen: dees trotse Koningk van Asie, die 588 te vore over zoo veele landen en lieden regeerde. De romp van588-90 589 dien grooten man leit op strant, met het hooft van den buick, 590 zoo dat men 't lichaem niet kende. Maer toen bevingk my eerst+590 591 een groote schrick: ick wert verbaest, en begost om mijnen lieven591 592 vader te dencken; toen ick den Koningk, die zoo out gelijck hy592 593 was, aen die dootwonde zagh den geest geven. Ick begost te+ 594 dencken, hoe Kreüze verlaten, mijn huis geplondert, en de kleene594 595 Julus in noot was. Ick zie om, en let wat volck noch ontrent my595 596 is. Alle te zamen haddenze my van vermoeitheit verlaten, en+596 597 waren moedeloos van boven neder te berste, of in het vier ge-597 598 sprongen.

599 En nu schoot ick 'er alleen over, en zagh toen Tyndaers dochter,+599 600 in Vestaes kerck, stil in eenen hoeck verborgen zitten. De brant600 601 lichtte my helder toe, waer ick doolde, en overal mijn oogen601 602 sloegh. Zy (het gemeen bederf, zoo van Troje, als van haer va-602 603 derlant, en bijster bang voor de Trojanen, op haer verbittert, om 604 de verwoestinge van Pergamum; en voor de straf van de Griecken, 605 en de gramschap van haeren man, dienze verliet) verstack zich,605

 
Legh daer. zoo spreeckt hy, sleept en sleurt 'er onbezwaert788
 
Den grijzen bevenden en afgeleefden vader789
790
Tot aen het outer toe, daer 't bloet, uit wonde en ader
 
Van zijnen zoone, noch met plassen vloeit, en zijpt.791
 
Hier slibbert hy in 't bloet. de felle Pyrrus grijpt
 
Het haer met d'eene, en 't zwaert met d'andre, en duwt ten leste
 
Het zwaert hem in de zy wel diep, tot aen 't geveste.
795
Aldus quam Priam hier zoo deerlijck aen zijn doot:
 
Dat lot viel hem te beurt, na dat hy Troje in noot
 
Verbrant zagh, en verwoest, en Pergamum in d'assen:
 
Die stam van Asie, zoo hoogh in top gewassen,
 
Om over zoo veel volck en landen te gebiên;
800
Die romp van zulck een' man, zoo wijt en zijt ontzien,
 
Bedeckt hier nu het strant, het hooft van 't lijf gescheiden,
 
Zoo dat men nauwelijx kan kennen een van beiden.798-802
 
Maer toen beving mijn hart een schrick, al t'yslijck groot.
 
'k Verstomde stockstijf, toenme in mijn gedachten schoot
805
Mijn lieve vader, zijn gedaente, en staet, en leven;805
 
Toen ick den koning, van eene oude als hy, zagh sneven,806
 
En sterven aen die wonde een al te wreede doot.
 
Ick docht om mijn Kreüze, alleen van hulpe ontbloot;808
 
Om mijn geplondert huis; hoe kleene Iülus schreide,809
810
Verlegen in dien noot. 'k zie om, en wat geleide810
 
Wat volck my overschiet. zy waren al van hier
 
Vermoeit en moedeloos gesprongen in het vier,
 
In 't midden van de vlamme, of ploften op de straeten,813
 
En hadden in dien schijn my dus alleen gelaeten.814
815
Nu schoot ick hier alleen slechts over, en vernam
 
De dochter van Tijndaer, een telgh uit Ledaes stam,816
 
Al stil in Vestaes kercke en eenen hoeck gescholen.
 
De brant verlichte klaer mijne oogen, die vast doolen,
 
En weiden overal. dit wijf [ten ondergang819
820
Van Troje en 't vaderlant geschapen, byster bang
 
Voor Troje, en ieder een, zoo fel op haer gebeeten,821
 
Om Pergamums bederf; en voor den Grieck, bezeten822
 
Van wraecke; en voor den haet van haer' verlaeten heer]823
tekstkritische noten

606 en zat, schuw voor alle man, by d'altaren. Mijn bloet begost te+606 607 zieden: ick wert heftigh, om my over den val mijnes vaderlants607 608 te wreken, en dat schelmsche wijf te straffen. Zal zy quansuis608 609 behouden naer Sparte reizen, en Mycenen, haer vaderlant, zien? 610 en als een Koningin over ons triomfeeren gaen? Zal zy weder 611 haren man t'huis komen, en gevolght van eenen sleep Trojaensche611 612 maeghden en Frygiaensche knechten, haer ouders en kinders612 613 zien? daer Priaem door het zwaert gesneuvelt, Troje verbrant leit,613 614 en het Dardaensche strant zoo menighmael bloet zweette? noch614 615 zoo niet: want hoewel met het straffen van een vrouwe geen eer 616 in te leggen, nochte met haer van kant te helpen lof te behalen 617 zy; nochtans zal men my prijzen, dat ick deze heilooze verdelge,617 618 en naer heur verdienste straffe: en het zal my lusten mijnen moedt618 619 aen haer te koelen, en de zielen van den mijnen te paejen. Zoo619 620 tuimelden mijn gedachten, en ick wert van dollicheit vervoert;620 621 als mijn goedertiere moeder, noit te vore zoo bescheidelijck van621 622 my gezien, zich voor mijn oogen openbaerde, en by nacht in een622 623 helder licht verscheen; gelijck een Godin, en hoedanigh en zoo623 624 groot, als zy zich in den hemel vertoont; en my by de rechte 625 hant vast houdende, en haren roosverwigen mont opdoende,625 626 aldus sprack: wat onmatigh een droefheit, zoon, maeckt u zoo+ 627 bijster verbolgen? Hoe raest ghy dus? Of waer is de zorge ver-627 628 varen, die ghy voor ons droeght? Wilt ghy niet liever eerst gaen 629 zien, waer ghy Anchises, uwen afgeleefden vader, gelaten hebt?

 
Verstack zich, en zat, schuw van elck, by 't outer neêr.
825
Mijn bloet begon te ziên, mijn gramschap op te steecken,825
 
Om my, mijn vaderlant, en zijnen val te wreecken,
 
En dit vervloeckte wijf te straffen. zy quansuis
 
Zal onbeschadight Sparte, en vaders hof en huis,828
 
Aelout Mycene, zien, en veiligh wederkeeren,
830
En, als een koningin na Troje triomfeeren?830
 
Zy weder haer' gemael ontmoeten in zijn hof,831
 
En, met een' langen sleep Iliadinnen, of832
 
Trojaensche knechts, haer kroost en ouders zien, en zegen;833
 
Daer Priam hier in 't stof gevelt leght met den degen,
835
Heel Ilium in d'assche, en Trojes strant, te wreet
 
Getrapt, zoo dickwijl bloet en water heeft gezweet?835-36836
 
Noch zoo niet: want hoewel, met eene vrouw t'ontzeggen,837
 
Te straffen, nimmer eer en prijs is in te leggen;
 
Schoon met haer doot geen roem en lof te halen waer;
840
Men zalme niettemin noch loven, dat ick haer,
 
Dit snoot dit heiloos wijf, verdelge, en doe gevoelen
 
Haer welverdiende straf. mijn' moedt aen haer te koelen,
 
Ten zielzoen van de mijne, is al mijn troost, en lust.
 
Zoo tuimelden al mijn gedachten, ongerust844
845
Van dolle wraeck vervoert, wanneer mijn goedertieren845
 
Vrou moeder, noit voorheen zoo klaer aen haere zwieren846
 
Gekent, zich openbaerde, en dicht voor my verscheen,847
 
In helder licht, by nacht, die voor dien glans verdween.
 
Zy quam, als een Godin, zoo heerlijck voor mijn oogen,849
850
Zoo groot, gelijckze om hoogh zich zelve komt vertoogen.850
 
Zy vatme liefelijck by mijne rechte hant,
 
Ontsluit haer' roozenmont, en spreeckt, in zulck een stant:852
 
Wat maetelooze rouw, ô zoon, uit my geboren,853
 
Ontstelt uw zinnen, dus oploopende van toren?854
855
Hoe raestge dus? waer is uw groote zorgh weleer
 
Voor ons gedraegen? wilt gy nu niet liever weêr
 
Gaen zien waer d'oude man, u vader, is gebleven?

630 Of uw gemalin Kreüse noch in het leven zy, en uw kint Askaen? die 631 al te zamen van Griecksche troepen rontom becingelt, en had631631-32 632 'er mijn zorghvuldigheit niet voor geweest, nu al van het vier en 633 zwaert der vyanden verslonden waeren. Legh de schult niet op 634 de schoonheit van de Spartaensche Helene, die ghy haet; nochte634-35 635 wijt het Paris, maer d'ongenade der Goden, die deze mogentheit+ 636 uitrojen, en Troje, dat zoo hoogh stont, ter neder storten. Zie636 637 toe, want ick zal al de vochtige wolcken (die nu voor uw gezicht 638 geschoven, uwe sterflijcke oogen rontom belemmeren en bene- 639 velen) verdrijven. Vrees nochte weiger uw moeders bevel en639 640 geboden te gehoorzamen. Hier, daer ghy al dit gevaert om verre640 641 geworpen, en de steenen van malkanderen geruckt, en wolcken 642 van roock met stof gemengt ziet opdrijven; daer schud Neptuin 643 met zijnen grooten drietant de muren, doetze uit hunne gront- 644 vesten spatten, en keert de gansche stadt het onderste boven.644 645 Daer staet de felle Juno vooraen, houdt de Sceesche poort in,645 646 en roept al razende, met den degen op zy, de troepen, waer646-47 647 mede zy het houdt, uit de schepen. Zie eens om, daer zit de 648 Tritonische Pallas boven op den burgh, en blinckt in eenen nevel,648 649 met het wreede hooft van Meduse voor haer. Vader Jupijn zelf649 650 moedight de Griecken, steecktze een hart onder den riem, en650 651 ruit zelf de Goden tegens de Dardaensche soldaten op. Pack u 652 ras wech, zoon, en geef het op. Ick zal u nimmermeer begeven,652 653 maer u veiligh in uw vaders huis leveren. Zoo sprackze, en ver- 654 dween in de dicke schaduwe van den nacht. Toen verschenen

 
Of uwe gemaelin Kreüze noch magh leven,
 
En 't kint, de kleene Askaen, die van der Griecken maght
860
En troepen zijn bezet? want hadde ick niet met kracht860
 
Zorghvuldigh hen behoedt, en 's vyants hant gebonden,861
 
Zy waren lang van vier en 's vyants zwaert verslonden.
 
Wat wijtge dit uit haet de schoonheit van Heleen863
 
Uit Sparta, of Paris, die haer quam te schaecken? geen
865
Van beide heeft hier schult. der Goden ongenade,
 
Der Goden gramschap komt ten leste, al komtze spade,
 
En roit de mogentheit, die zoo verheven stont,
 
Het trotse Trojen uit, verdelght het in den gront.868
 
Zie op: wy zullen al de dampen, die u decken,
870
De nevels, die 't gezicht benevlen, en betrecken,
 
Verschuiven van uw oogh: nu schroom noch weiger niet871
 
Te volgen onderdaen wat moeder u gebiet.872
 
Ter stede daer gy die gevaerten ziet in stucken873
 
Ter aerde worpen, steen en muuren ommerucken,874
875
En wolcken, dick van roock en smoock, en stof en puin,
 
Ten hemel wentelen, en drijven, weet Neptuin
 
Met zijn getande vorck de muuren aen te vatten,
 
Te schudden, datze voort uit hunne grontvest spatten.878
 
Hy ruckt de gansche stadt van haeren wortel af.879
880
De felle Juno staet vooraen, tot Trojes straf.880
 
Zy houdt de Sceesche poort bezet, en daeght, met roepen
 
En 't zwaert op zijde, uit wraecke al haer gezwore troepen882
 
Ter poorte in, uit de vloot. zie achter u, daer ziet
 
Gy Pallas op den burg gezeten, in 't verschiet.
885
Zy glinstert, met een wolck bewimpelt, en behangen,885
 
En deckt zich met den schilt, en 't wreede hooft vol slangen.886
 
De vader Jupiter geeft zelf den Griecken moedt,
 
En zetze krachten by, en schent, gelijck verwoet,888
 
De Goden aen op 't spits van Dardans oorloghsknechten.889
890
Voort voort, mijn zoon: hou op, hou op, en staeck dit vechten.890
 
'k Verlaet u nimmermeer, en zal door al 't gedruisch891
 
U leveren gezont en gaef in vaders huis.
 
Zoo sprack zy, en by nacht uit mijn gezicht verdweenen893
 
In dicke duisternisse, en schaduwen, verscheenen
tekstkritische noten

655 my vervloeckte gedaenten, en de groote Goden, die Troje te+655 656 vyant had. Toen zagh ick eerst geheel Ilium aen kolen leggen,656 657 en Neptuins Troje in den gront vergaen: eveneens gelijck wan-657 658 neer d'ackermans, boven op 't geberghte, bezigh zijn om eenen 660 ouden boom, daerze met bijlen slagh op slagh in hieuwen, om660 661 verre te rucken, die daer door staet en waggelt met zijn kroon,661 662 en dreight en helt, of hy vallen wil, tot dat hy allengs doorge- 663 houwen, ten leste kraeckt, en van zijnen stam afgescheurt, in 't 664 vallen eenen grooten slagh maeckt. Ick stijgh naer beneden, en+664 665 red my onder Godts geleide door vier, door vyant: het krijghs-665 666 volck maeckt ruimbaen, en de vlam wijckt voor my.

667 Maer toen ick nu aen vaders huis en het oude hof quam, wou+667 668 vader (om wien ick meest begaen was, en dien ick gaerne eerst 669 boven op het geberghte wou brengen) na Trojes ondergank niet669 670 langer leven, nochte in ballingschap gaen omsuckelen. Ghylieden,+670 671 zeit hy, die noch in het beste van uw leven, en in uw volle kracht 672 zijt, stelt ghy 't op een vlughten. Zoo het den Goden beliefde672 673 my langer in 't leven te sparen, zy hadden oock deze woonplaets 674 om mijnent wil beschermt. Wy hebben meer dan genoegh aen674-75 675 eene verwoesting gezien, en het innemen der stede overleeft. 676 Laet my hier voor doot en berecht leggen, en gaet wech. Ick zal676676-77 677 my zelven met mijn eige hant ombrengen: de vyant my om de

895
Vervloeckte troniën, en groote Goôn, in schijn
 
Gelijckze Troje en 't volck van Troje vyant zijn.895-96
 
Toen zagh ick hoe gansch Troje in d'asch lagh voor mijn oogen,
 
En Ilium, van Godt Neptunus opgetogen,898
 
Verzincken tot den gront: gelijck men d'ackermans
900
Ziet eenen ouden boom, op 't hoogh geberghte, gansch
 
Vernielen, dienze slagh op slagh met bijlen houwen,901
 
En alle om strijt, met kracht en aengebonde touwen,
 
Om verre rucken, dat hy met zijn kroone op 't velt903
 
Vast waggelt, knickt, en dreight, en krom voorover helt,
905
Als een die vallen wil, tot dat allengs door kloven,905
 
En van zijn struick gescheurt, hy kraeckende, van boven,906
 
Ten leste een' harden slagh in 't nederstorten maeckt.
 
Ick stijgh om laegh, en red, door al wat moort en blaeckt,908
 
My, onder Godts geley, wiens hulp en nadruck blijcken,909
910
Daer 't krijghsvolck, daer de brant, en vlammen voor my wijcken.
 
Maer toen men nu aen 't huis en vaders drempel quam,911
 
En 't overoude hof, gebouwt van zijnen stam,911-12
 
Wou vader [wat ick hem uit zorge zocht te vergen,
 
Om eerst vooral zijn lijf op 't hoogh geberght te bergen,]913-14
915
Na Trojes ondergang niet leven in dien stant,915
 
Noch, als 's lants balling, out omsucklen achterlant.916
 
Gylieden, zeght hy, noch in 't beste van uw leven,
 
In uwe volle kracht, mooght u ter vlught begeven.
 
Behaeghde het den Goôn te recken mijnen tijt,919
920
Zy hadden, my ter liefde, oock wel dit huis bevrijt.920
 
Wy zagen hier genoegh, te bitter om verzwelgen,921
 
Aen eenen ondergangk, en hebben het verdelgen922
 
Der rijxstede overleeft. laet my berecht, voor doot,
 
Hier leggen, en vertreckt: ick zal my zelf ter noot
925
Wel met mijne eige hant voorthelpen uit elx oogen;

678 plonderaedje wel voorthelpen. Het graf te derven is van kleen678-79 679 belangk. Ick heb al overlangk in wederwil der Goden geleeft, 680 en ieder in den wegh geweest; sedert de vader der Goden en680 681 Koningk der menschen my met den donder sloegh, en met681 682 den blixem trof. By dit opzet bleef hy stip, en was niet te ver-682 683 zetten. Wy daerentegens, en mijn gemalin Kreüse, en Askaen, 684 en al het huisgezin, met tranen op de wangen, baden vader, hy684 685 zou toch ons al te zamen niet met zich ten val brengen, nochte 686 tegens het perssende nootlot aendringen. Hy slaet het echter686 687 plat af, en blijft by zijn voornemen, en zit daer hy zit. Ick loop+687 688 weder naer de wapens, en wensch in mijn ellende om de doot: 689 want wat raet, of wat uitkomst was 'er nu voorhanden? Meent 690 ghy, vader, dat ick zonder u eenen voet over den drempel zou 691 kunnen zetten? en laet ghy zulck een gruwelwoort uit uwen mont691 692 gaen? Belieft het den Goden, dat'er van deze groote stadt niets 693 overblijve; en hebt ghy dat vastelijck besloten; en lust het u dan693 694 u zelven en d'uwen in den ondergangk van Troje te brocken: door694 695 dien wech kunt ghy lichtelijck aen uwe doot geraecken. Pyrrhus,+695 696 die den zoon in 's vaders gezicht, den vader voor het altaer neder- 697 hieuw, zal noch warm en doornat van Priaems bloet, terstont 698 hier zijn. Hebt ghy, lieve moeder, my daerom door vier en zwaert 699 gered; op dat ick den vyant binnen in 't hof; op dat ick Askaen en699 700 mijnen vader met Kreüse, den eenen in 's anders bloet verslagen 701 zou zien? Wapen, mannen, wapen! ons jongste tijt is gekomen,701

 
De vyant, die my vint, en uittreckt, uit medoogen926
 
Ten minste eens zuchten op het lijck des overleên.924-27
 
Al mis ick d'eer van 't graf, die havery is kleen.928
 
Ick leefde al overlang den grooten Goôn hier boven929
930
In weêrwil, en ten last, van ieder een verschoven,930
 
Al sedert Godt Jupijn, de vader van de Goôn,
 
Die d'aerde wetten stelt, my quam uit 's hemels troon,
 
Met zijnen donder slaen, en met den blixem zengen.
 
Hier stont hy op: hier was hy geensins af te brengen.934
935
Wy daerentegens, en mijn trouwe gemaelin
 
Kreüze, Askaen, en voort het gansche huisgezin,
 
Aen 't bidden altemael, met traenen op de kaken,
 
Aen 't smeecken: vader zou ons t'zamen, in 't genaecken
 
Der vyanden, toch niet, met zich en huis en al,
940
Verreuckeloozen, noch het perssende ongeval940
 
Stijfzinnigh wederstaen: maer vader heeft geene ooren.940-41
 
Hy slaet het echter af, blijft zitten als te voren,
 
En by zijn opzet. ick grijp wederom uit noot
 
De wapens, en verlange uit smerte naer de doot:
945
Want hier geene uitkomst was, noch raet, die ons moght baten.
 
O vader, dochtge dat uw zoon u kon verlaeten,
 
Of zetten buiten 's huis een' voetstap zonder u?
 
Ontviel u zulck een woort, daer billijck elck af gruw?948
 
Indien 't den Goôn belieft, dat van dees groote stede
950
Niets overschiete, en brengt uw vast besluit dit mede,
 
En lust het u uw bloet, en u, dus zwack en kranck,951
 
Te brocken in 't bederf, en Trojes ondergangk;952
 
Gy raeckt door dezen wegh gemacklijck om uw leven.953
 
De wreede Pyrrus, door wiens handt de zoon most sneven,
955
Voor 's vaders aengezicht, en die den vader, daer
 
Ter stede, nederhieuw, voor 't godtgewijde altaer,
 
Zal strax, noch warm en nat van Priams bloet, verwoeder957
 
Opdondren hier ter stê. hebt gy, mijn lieve moeder,958
 
My hierom dus geredt door yzer, vlam, en vier,
960
Op dat ick hier in 't hof den vyant, dat ick hier960
 
Askaen, mijn' vader, en Kreüze zaegh verloren,
 
En in elckanders bloet verslagen, en versmooren?
 
Te wapen, mannen op, te wapen, het is tijdt.

702 nu wy verwonnen zijn. Voert my weder onder de Griecken: laet 703 zien of ick den strijt kan hervatten: wy zullen heden al te zamen 704 niet ongewroken sterven. Daer op gordde ik weder het zwaert+ 705 op zy, hing den schilt aen den slincken arm, en vloogh ten huize 706 uit. Maer zie mijn gemalin Kreüse viel my in de deur om de+706-7 707 beenen, en bleef 'er aen hangen, en hielt den kleenen Julus voor 708 mijn aenzicht. Gaet ghy om te sterven, zoo neem ons mede, 709 overal waer ghy henegaet: of indien ghy, die u des best verstaet,709 710 noch eenige uitkomst door de wapens verwacht, zoo bescherm 711 voor al dit huis: voor wien wilt ghy den kleenen Julus, voor wien711-12 712 uwen vader, en my, die dus lang uw vrouw was, hier laten? Zoo 713 schreeuwende vervuldeze het geheele huis met heur misbaer;713 714 en daer op gebeurde strax iet zeltzaems, dat wonderlijck luit:714 715 want zie, tusschen ons beide, en voor d'oogen van ons, zijn be-715 716 druckte ouders, scheen 'er, boven van Julus kruin af, een licht te+716-17 717 stralen, en een vlam, die zijn hair effen aenraeckte, onbeschadigt717-18 718 leckte, en om zijn hooft weiden gingk. Wy verschrickten, en sid-718 719 derden van vreeze, en zochten den brant uit het hair te slaen,719 720 en 't heilig vier met water te lesschen. Maer vader Anchises sloegh720 721 zijn oogen vrolijck ten hemel, hief zijne handen om hoogh, en 722 sprack: almaghtige Jupiter, zoo ghy door iemants gebedt te be- 723 wegen zijt; sla uwe oogen op ons neder; meer bid ick niet: en 724 zoo onze godtvruchtigheit des waerdigh zy, zoo help ons oock,724 725 o vader, en bevestigh dit voorspoock. Naulix sprack d'oude man725 726 dit, of de donder gaf terstont eenen slagh ter slincke zijde, en726 727 daer verschoot, by duister aen den hemel, een star, die, als een

 
De jongste dagh verdaeght ons naer den lesten strijt,964
965
Nu wy verwonnen zijn. men voerme in 's vyants bende.
 
Gedooght dat ick den strijt hervatte in onze elende:966
 
Wy zullen heden al niet sterven zonder wraeck.967
 
Ick gort het zwaert op zy, na zulck een rede, en raeck
 
Ten huize uit, met den schilt aen mijnen arm gehangen.
970
Maer mijne gemalin Kreüze schut mijn gangen,970
 
En valt en vatme by de beenen in de deur.
 
Zy hangtme om 't lijf, en houdt Askaen, het kleentje, veur
 
Mijne oogen. gaetge heene, en hebtge uw doot alreede973
 
Besloten in uw' geest, zoo neem ons alsins mede,974
975
Oock waerge treckt: of zoo gy, die uw stuck verstaet,975
 
Noch eenige uitkomst stelt in wapenen, en raet,976
 
Beschut dan eerst dit huis. aen wien [wat raeckt u nader?]977
 
Geeft gy dit kleene kint Iülus, uwen vader,
 
En my, uw echtgenoot, dus lang hier voor geacht,979
980
Ten beste, hier ter stê? dus schreeutze, uit al haer maght,
 
En vult het heele huis met luid misbaer, en treuren,
 
Waerop men daetelijck iet zeltzaems zagh gebeuren,
 
Dat wonder luit in 't oor: want tusschen beide ons heen,983
 
En voor het droef gezicht en oogh der oudren, scheen
985
Van kleene Iülus kruine een helder licht te straelen,985
 
Een vlam, die effen 't haer en haerlock, in het dwaelen,
 
Met haere tonge leckt, en zonder zengen weit
 
Rontom het hooft des kints. wy, uit onweetenheit,988
 
Verschricken, sidderen, en poogen ondertusschen
990
Den brant van 't haer te slaen, en 't heiligh vier te blusschen
 
Met water: maer Anchys, mijn vader, hief zijn oogh
 
En aengezicht, met een zijn handen, naer om hoogh
 
Ten hemel op, en sprack, vol blyschap om dien zegen:
 
Almaghtige Jupijn, indienge u laet beweegen
995
Door smeecken, en gebeên, zoo sla uwe oogen neêr
 
Op ons: dat 's al mijn bede: en zoo wy immermeer996
 
Door ons godtvruchtigheit verdienden uw genade,
 
Zoo sterck dit voorspoock: schut, ô vader, onze schade,998
 
En help ons uit den noot. zoo ras als d'oude man
1000
Dit uitsprack, klonck met kracht de felle donder, van
 
De slincke hant, een star verschoot terstont by duister,
 
Om hoogh en aen de lucht, die, als een torts, haer' luister1002

728 fackel, met eenen langen klaren staert voortliep. Wy zagenze+728 729 helder, over het dack van 't huis hene, nederdalen, zich in het 730 bosch van Ide verbergen, en een spoor achter laten, het welck730 731 een lange streeck licht van zich gaf, en overal een lucht van zwavel 732 en roock. Vader dan hier door overtuight, recht zich overendt,732 733 roept de Goden, en bidt het heilige gestarrente aen. Nu nu niet733 734 langer gesammelt; ick ben bereit u te volgen, waer ghy my leiden734 735 zult. O Goden van mijn vaderlant, behoedt mijn huis: behoedt+ 736 mijn neefken: van u komt ons dit voorspoock, en Troje staet in736 737 uw gewoudt. Ick geef het gewonnen, zoon, en weiger geensins 738 u gezelschap te houden. Zoo sprack hy, en men vernam den brant738 739 nu bescheidelijcker langs de vesten, en de viervloet quam al739 740 dichter naer ons toewentelen. Welaen dan, lieve vader, laet ick+ 741 u op mijnen hals nemen. Ick zal u op mijn schouders zetten, en741 742 die last wil my niet zwaer vallen. Het ga zoo 't wil; wy zullen een 743 en het zelve gevaer loopen, en beide eenerleie uitkomst ver- 744 wachten. De kleine Julus magh aen mijn zijde gaen, en mijn ge-+ 745 malin van verre op ons spoor volgen. Ghy dienaers, let op het745 746 geen ick u zeggen zal. Daer leit, wanneer men uit der stadt komt, 747 een heuvel, en oude vervalle kerck van Ceres, waer by een oude 748 cypresseboom staet, dien onze voorouders lange jaren uit godt-748-49 749 vruchtigheit eerden: op die plaets zullen wy langs verscheide749 750 wegen by een komen. Vader, neem ghy het Heilighdom en de750 751 vaderlijcke Huisgoden in uwen arm: het waer een gruwel, dat751 752 ick, nu versch uit zoo zwaer een gevecht en moort gekomen, dit752 753 zoude aenroeren, eer ick in stroomwater afgewasschen ben. Aldus753

 
Met eenen langen staert vast sleepte naer zich heen.1003
 
Wy zagenze, over 't dack van 't huis af, naer beneên1004
1005
Gedaelt, zich in het bosch van Ida gaen versteecken,1005
 
Een vierspoor trecken, en een padt met licht bestreecken,1006
 
Dat overal een lucht van roock en zwavel gaf.
 
Mijn vader overtuight staet van zijn opzet af.1008
 
Hy recht zich overendt, begint de Goôn te smeecken,
1010
En 't heilige gestarnte t'aenbidden, als hun teken:1010
 
Nu langer niet getoeft: nu voort, ick volge u, zoon,
 
Waer gy my leit. behoet, ô vaderlantsche Goôn,
 
Mijn huis, behoet mijn' neef: gy geeft ons uit den hoogen
 
Dit voorspoock: Trojes lot hangt aen uw alvermogen.
1015
Mijn zoon, ick geef het op, en weigre niet dus bloot1015
 
Te volgen uwe baen, gelijck een vlughtgenoot.1016
 
Zoo sprack hy, en men kon den brant en vlam nu hooren
 
Genaecken, langs de veste, en luider dan te vooren,
 
En hoe de viervloet bruischte en rolde naer ons toe.
1020
Mijn lieve vader, laet ick u, dus stram en moê,1020
 
Dan neemen op den hals, en op mijn schouders laden:
 
Die last bezwaertme niet. wy loopen op die paden
 
Alle eenerley gevaer, het zy 't gelucke of niet,
 
Wy wachten beide een lot, eene uitkomst in 't verdriet.
1025
De kleene Iülus ga aen mijne zijde zachter,1025
 
En mijne bedgenoot Kreüze hou van achter
 
Mijn streeck en voetspoor stil van verre in dit geval.
 
Gy dienaers, hoort en let wat ick u zeggen zal:
 
Daer rijst, wanneer men komt ter stede uit, voor de wallen,
1030
Een heuvel, en een kerck, van ouderdom vervallen,1030
 
En Ceres toegewijt: hier staet een oude boom,
 
Een lijckcypres, by ons voorouders lang uit schroom1032
 
Godtvruchtighlijck geviert: hier zullen wy te gader,1033
 
Een ieder langs zijn padt, by een verzaemen. vader,1034
1035
Aenvaert nu heilighdom en haertgoôn in uw' arm.
 
Het waer een gruwelstuck, indien ick, versch en warm
 
Uit zulck een schrickelijck gevecht en moort gekomen,
 
Dit roerde en aenraeckte, eer ick water heb genomen
 
Uit eenen verschen vliet, en afspoel' bloet, en vleck.1039
tekstkritische noten

754 sprekende sla ick een rosse leeuwenhuit om hals en schouders, 755 en vly my onder mijnen last. De kleine Julus geeft my de rechte755 756 hant, en volght vader en mijn gemalin met ongelijcke schreden,756 757 kort op de hielen. Wy spoeden door dicht beplante wegen, en757 758 ick, te vore geen snorrende schichten nochte dicke drommen van758 759 Griecken, die my gemoetten, schroomende, ontstel my nu voor759 760 een kleen windeken, en het ritselen van elck bladt baert achter-760-61 761 docht en vrees, te gelijck voor mijn gezelschap, en voor mijnen761 762 last. Nu was ick al aen de poort, en meende door al 't gevaer te 763 zijn, wanneer my docht dat ick schielijck getrappel van voeten763 764 hoorde; en vader in het doncker omziende, riep: zoon, vlie, zoon,764 765 daer zijnze: ick zie beuckelaers flickeren en harnassen schitteren.765 766 Ick weet niet wat wangunstige Godtheit my, die sidderde, toen766 767 van mijn zinnen beroofde: want terwijl ick buiten 's weeghs ga,767 768 en van het gewoone padt afsla, weet ick, helaes! niet, of mijn 769 gemalin Kreüse, my door den doot ontruckt, achterbleef, dan+ 770 ofze van het padt afdwaelde, of van vermoeitheit ergens gingk 771 nederzitten; naerdien ickze naderhant noit meer met mijn oogen 772 zagh, en niet eens docht om naer heur, die ick nu eerst miste,772772-73 773 eens om te zien, of om te dencken, voor dat wy quamen by den 774 heuvel en de plaets, van outs her aen Ceres toegewijt. Toen wy 775 endelijck hier al te zamen malkanderen by een vonden, ontbrack 776 zy'er alleen, en bedroefde het gezelschap, en haren zoon, en man.776 777 Wat Godt of mensch liet ick zinnelooze ongelastert? wat zagh777 778 ick in 't ondergaen der stede, dat my zoo hardt viel? Ick beveel778

1040
Aldus vermaen ick hem, sla over mijnen neck1040
 
Een rosse leeuwshuit om de schouders, en ter zyen,1041
 
En weet my onder 't pack des grijzen mans te vlyen.1042
 
De kleene Iülus vat my by de rechte hant,
 
En volght zijn vaders tredt, doch ongelijck, in 't zant.1044
1045
Mijn echtgenoote volght van achter al verlegen.1045
 
Wy spoeden te gelijck, langs dicht beplante wegen,
 
En ick, die flus geen buy van schichten, nochte slagh1047
 
Noch dichten Grieckschen troep, die my gemoete, ontzagh,
 
Ontstelme nu om kleen gerucht, om 't minste zuchten
1050
Des wints, en 't ritslen van elck bladt baert vrees, en duchten,
 
En achterdocht in my, die strax in mijnen geest1051
 
Voor al 't gezelschap en mijn halspack ben bevreest.
 
Nu quam ick aen de poort, omtrent de vest, gedropen,1053
 
En docht wy waren nu genoegh 't gevaer ontslopen,
1055
Wanneerme dunckt dat ick hier voeten trapplen hoor,
 
En vader, die te rugh by duister zagh naer 't spoor,1056
 
Begon te roepen: zoon, och, rep u: zoon, zy naecken.
 
Ick zie de beuckelaers vast flickren, wapens blaecken
 
En blickren. och, ick weet nu naulijx, noch kan raên1059
1060
Wat Godtheit, mijn geluck ongunstigh, my, belaên1060
 
En bevende in dien noot, beroofde van mijn zinnen:
 
Want zoo ick buiten 's weghs, om veiligheit te winnen,1062
 
Van 't algemeene padt bezijden afsla, weet
 
Ick niet of mijn Kreüze, en liefste, eilaes, zoo wreet
1065
My door de doot ontruckt, toen achterbleef, of dwaelde
 
Van 't padt af, of vermoeit, op dat zy adem haelde,
 
Zich ergens nederzette, om dat ick sedert noit
 
Haer met mijn oogen quam t'aenschouwen, noch oock oit
 
Eens naer heur omzagh, of dit nadocht, eerwe t'zamen1069
1070
Aen Ceres ouden bergh en offerdrempel quamen.
 
Wy, endelijck aldus vergadert hier by een,
 
Vermisten niemant dan mijn lief Kreüze alleen,
 
Tot hartewee van man en zoone en vlughtgezinde.1073
 
Wat Goôn of menschen liet ick, dolle en gansch verblinde
1075
Van gramschap, ongeschent! wat zagh mijn bange ziel,1075
 
In 't ondergaen der stadt, dat my zo bitter viel!
tekstkritische noten

779 Askaen, mijnen vader Anchises, en de Trojaensche Huisgoden 780 aen mijne spitsbroeders, en verschuilze in een boghtigh dal. Ick 781 schiet het blancke harnas aen, ty weder naer stadt toe, en ben+781 782 getroost my op een nieuw in de zelve zwarigheit te steecken,782 783 gansch Troje op en neêr te loopen, en mijn leven weder in ge- 784 vaer te stellen. Voor eerst ga ick naer de vesten, en by doncker784784-85 785 naer de poort toe, daer ick uitgingk; en volgh by nacht het zelve 786 spoor, waer langs ick quam; en zie rontom. Mijn hart ysde, over-786786-87 787 mits het overal zoo dootsch en naer was. Daer na begeef ick my 788 wederom naer huis toe? ofze misschien, ofze derwaert gegaen788 789 moght wezen. De Griecken waren 'er in gevallen, en hielden789 790 het geheele huis in: de wint joegh het verslindende vier naer+790 791 boven in top: de vlam sloegh ten dake uit, en de voncken vlogen 792 in de lucht. Ick ga voort tot aen Priaems hof, en bezichtige den792 793 burgh. Fenix en de vervloeckte Ulysses, tot wachters gekoren,793 794 bewaerden alree den buit, in de ruime galeryen en Junoos vry-794 795 burgh. Van allen kanten werden hier de Trojaensche schatten, 796 uit de verbrande kercken gerooft, en de tafels der Goden, en796 797 bekers van louter gout, en geplonderde gewaden by een gesleept.797 798 Vrouwen en kinders staen 'er op een lange ry al bevreest rontom:+ 799 ja ick verstout my oock by doncker geluit te slaen, en luitskeels799 800 langs de straet te krijten, en vergeefs t'elckens bedrucktelijck800 801 Kreüse Kreüse te roepen. Terwijl ick haer aldus zocht, en al 802 razende, zonder ophouden, huis in, huis uit, door de stadt liep,802

 
'k Beveel Askaen, Anchys, mijn' vader, en het heiligh,
 
De Troische haertgoôn, aen mijn spitsbroêrs, schuilze veiligh1078
 
In zeker boghtigh dal, en schiet het harnas aen,
1080
Om blanck gewapent weêr noch eens naer stê te gaen.
 
'k Getroostme my noch eens in dezen noot te geven,1081
 
Gansch Trojen op en neêr te loopen, en mijn leven
 
Al weder in gevaer te stellen van dien moort.1083
 
Ick ga ten eerste naer de veste, en donckre poort,
1085
Daer ick, by duister nacht, ben uitgegaen met schroomen,
 
En volgh omzichtigh 't spoor, waer langs ick was gekomen.
 
Mijn hart verschrickt, zoo dootsch, zoo yslijck zagh 't dat heen.1087
 
Ick ga naer huis, misschien misschien of zy alleen1088
 
Haer toevlught derwaert nam. de Grieck, hier in gevloogen,
1090
Bezette 't gansche huis. de wint joegh, voor mijne oogen,
 
Den hongerigen gloet naer boven met der vlught.1091
 
De vlam sloegh uit het dack: de vonck stoof in de lucht.
 
Ick ga naer Priaems hof den burgh terstont bespieden.1093
 
Vervloeckte Ulysses hier en Fenix, om het vlieden
1095
Te schutten, stonden vast hun beurt en nachtwacht uit,1094-951095
 
Om Junoos vryburgh, en de gaelery, vol buit
 
En roof gestapelt, dicht te houden, te bewaeren.1097
 
Men zagh den Troischen schat hier van alom vergaeren,1098
 
Al wat men uit de brant der kercken had gerooft,
1100
De tafels van de Goôn, de kunst, die 't gout verdooft,1100
 
Den kelck, uit louter gout gekloncken, die hier praelde,1101
 
Geplonderde offerkleên, en wat men t'zamenhaelde.
 
Het vrouwentimmer, en de kinders, op een ry1103
 
In 't lange, staen bevreest en bevende hier by;
1105
En ick verstoutme 's nachts mijn klaghten uit te smijten,1105
 
Langs wijck en straet, luits keels te kermen, en te krijten,
 
Te roepen, doch vergeefs, en droever noit dan nu:1107
 
Kreüze, eilaes, Kreüze, och lief, waer vinde ick u?
 
Terwijl ick haer aldus, en zonder rust, loop zoeken
1110
Al razende, huis in, huis uit, in alle hoecken
tekstkritische noten

803 verscheen my Kreüzes ongeluckige geest en gedaente zelf, grooter+803 804 van gestaltenisse, dan ickze gekent hadde. Ick stont verbaest,804 805 mijn hair te bergh, en kon geen geluit slaen. Toen sprackze my 806 dus aen, en benam my de zorge met deze woorden: mijn lieve+ 807 man, wat mooghtge u te vergeefs aldus afslaven? Dit gebeurt807 808 niet zonder wil en beleit der Goden: en ghy mooght Kreüse niet 809 van hier met u nemen: d'opperste hemelvooght laet u dat niet809 810 toe. Ghy moet lang in ballingschap omzwerven, en een wilde 811 woeste zee overvaren. Ghy zult in Hesperie belanden, daer de+811 812 Lydische Tyber langkzaem afvloeit, door het vettelant, dat mannen812 813 uitlevert. Daer zal u weelde, een koningkrijck en Koningklijcke813 814 dochter ten deele vallen. Schrey niet meer om uwe beminde 815 Kreüze: want ick, Dardans afkomst en Venus schoondochter,815 816 zal de trotse gebouwen der Myrmidonen en Dolopen niet zien;816 817 nochte Griecksche Jofferen gaen dienen; naerdien de groote817-818 818 Moeder der Goden my hier in dit gewest met der woon houdt: 819 nu vaer wel, en volhardt in de liefde van ons beider zoon. Toenze 820 dit gezeit hadde, verlietze my, die vast weende, en noch veel820 821 zeggen wou, en zy verdween in de dunne lucht. Driewerf pooghde821 822 ick toen haer t'omhelzen: driewerf greep ick vergeefs naer heuren 823 geest, die my, gelijck een lichte wint en vlugge slaep, ontglipte.+823

824 De nacht aldus doorgebroght, zoo koom ick endelijck weder824

 
En wijcken van de stadt, verscheen Kreüzes geest
 
En schim my, grooter danze in 't leven was geweest,
 
In een gestaltenis, my droever dan, in 't ende1113
 
En voor haer afscheit, ick haer met mijne oogen kende.1114
1115
Ick stont verbaest van schrick, en al mijn haeren staen
 
Te berge, en mijne keel vergeet geluit te slaen.
 
Toen sprackze tegens my, en streeck, in zulck een smarte,
 
Met dezen zoeten troost de zorgen van mijn harte:
 
Wat slaeftge, ô lieve man, u zelven af, om niet?
1120
Hier is niet zonder Godts beleit en wil geschiet.1120
 
Gy mooght Kreüze niet met u uit Troje brengen:
 
De groote hemelvooght wil geensins dit gehengen.1122
 
Gy moet noch lang de wilde en woeste zee alom
 
Beploegen, zwerven in onzeker ballingsdom.1124
1125
Gy zult belanden in 't Hesperische geweste,
 
Daer 's Tybers versche stroom den vetten acker meste,1126
 
En langsaem afdrijft, door het lant dat helden teelt:
 
Daer staet een lot van weelde en 't koningklijcke beelt,
 
Een schoone maeght, en 't rijck, haer bruitschat, u te winnen.1128-29
1130
Nu schrey niet om Kreüze, en zetze eens uit uw zinnen:1130
 
Want ick uit Dardans stam, en Venus aengetrout,
 
Zal niet de gevels zien, van Myrmidons gebouwt,1132
 
En trotse Dolopen, noch Griecksche joffren dienen;
 
Dewijl ick, hier om hoogh in top, by d'ongezienen1134
1135
Voortaen verblijf, en blijf voor eeuwigh met der woon,
 
Onthaelt by Cybele, de moeder van de Goôn.
 
Nu leef gezont, en lang: volhardt in gunste en liefde1137
 
Van uw' en mijnen zoon: zoo sprackze, die my griefde1138
 
In 't scheiden, daer ick weende, en zuchte heel ontstelt,1139
1140
En zy voor 't oogh verdwijnt, aen dunne lucht versmelt.1140
 
Wy pooghden drywerf haer t'omhelzen, al beneepen,1141
 
En drywerf naer heur' geest en schim vergeefs gegreepen,1142
 
Ontglipteze onzen arm, gelijck de wint ontglipt,
 
Die licht is, en gelijck de vlugge slaep ontslipt.
1145
De nacht dus doorgebroght, uit zucht tot mijn beminde,1145

825 by mijn volck, en bevinde met verwondering, dat hier zoo groot+ 826 een menighte en nieuw gezelschap van mannen en vrouwen en 827 jonge jeught by een gekomen is; een deerlijcke hoop, vergadert827 828 om in ballingschap te gaen. Zy waren van alle kanten verzamelt,828 829 bereit goet en bloet by my op te zetten, en over zee te volgen,829 830 in wat lant ick hen voeren wou: en nu rees de morgenstar op830 831 den hoogen top van Ide, en voerde den dagh aen. De Griecken831 832 hielden de poorten bezet; en daer was geen hulp te verwachten; 833 dies nam ick de wijck, en gingk, met mijnen vader op den hals,+833 834 naer het geberghte toe.

 
Geraeck ick weder by mijn spitsbroêrs, en bevinde
 
En sta verwondert dat hier zulck een groot getal
 
Van mannen vrouwen jeught en volck van overal
 
Op nieuw vergadert is; een arme hoop, beneepen1149
1150
Van rouwe, en reede om voort in ballingschap te scheepen.1150
 
Zy waren van alom verzamelt, wel gemoedt,
 
Getroost om, neffens my, te waegen goet, en bloet;1152
 
My over zee en zant te volgen, te bezuuren
 
Zoo lief als leedt, in 't lant waer ick hen heen zou stuuren.1154
1155
Nu rees de morgenstar, die voert den dageraet
 
Op Idaes toppen aen. de Griecksche schiltwacht staet
 
En houdt de poort bezet. hier was geen hulp te hoopen;1156-57
 
Dies nam ick voort de wijck, zagh om, en zocht een open,1158
 
En met mijn' vader op den hals, noit draegens moê,
1160
Begafme naer den bergh, en recht naer Ida toe.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs