Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

P. Virgilius Maroos
Eneas.aant.aant.aant.

Het eerste Boeck.

Inhoudt.

1 Terwijl Eneas, Anchises en Venus zoon, een man uitmuntende godtvruchtigh en man-r. 1 2 haftigh, na zeven jaren omzwervens, in de Tyrrheensche zee, van Sicilie naer Italie toezeilde,2 3 zoo wert hy van Eool, den wintgodt, op Iunoos verzoeck, door schrickelijck onweder,3 4 aen de kusten van Libye gejaeght; en hier op lant tredende, schoot zeven groote Harten,4 5 en deeldeze uit, onder juist zoo vele schepen, die na het onweder eerst met hem belandden;5 6 vertrooste zijn afgematte reisgenooten met de hoop der aenstaende ruste, en vermaende6 7 hen tot stantvastigheit, om voort d'overige moeite uit te harden. Ondertusschen handelt7 8 Venus met Iupiter, over de zaeck van haren Eneas en de Trojanen; en wijt Iuno alle 9 hunne gelede ellenden. Iupiter, in het tegendeel, de lange ry des nootlots ontvouwende,9 10 verquickt zijn dochters druck, door de hoop der geluckige nakomelingen, en Roomsche10 11 mogentheit. Venus hier door gesterckt, bejegent haren Eneas, die onkundigh van 's lants11 12 gelegenheit, vast herwaert en derwaert doolde, om dit gewest te bezichtigen: zy ver-12 13 kuntschapt den Vorst, hoe zijne verstroide schepen behouden zijn, en toont hem Karthago,13 14 't welck niet verre van hier leggende, vast van Dido gebouwt wiert. Eneas dan, door zijn 15 moeders gunst, van een wolck bewimpelt, gaet te gelijck met Achates naer Karthago toe,15 16 daer hy zijne mackers behouden ziet aenkomen, en van Dido minnelijck gewelkomt wort.16 17 Venus evenwel, overmits zy Iunoos onthael nochte de lichtvaerdigheit eener vrouwe niet17-18 18 te veel toe betrouwde, wieghde Askaen, in het woudt van Idalie, in slaep, en vermomde 19 met haer neefs gedaente Kupido, die onder het omhelzen en kussen de Koningin heimelijck19 20 met Eneas minne vergiftighde.
 
Eneas, de godtvruchte en strijtbare oorlooghshelt,
 
Vervolght van Iunoos wrock, en dolende om te landen22
 
In 't oude Italie, vervalt, door 't woest gewelt23
 
Der Siciljaensche zee, in 't ende aen Didoos stranden.
25
Zijn moeder Venus wijst hem 't onbekende padt,
 
Dat naer Karthago loopt: zy deckt met eene wolcke
 
Achates, en haer' zoon; die vindt de nieuwe stadt,
 
En wint Elyzes gunst, ten troost van zijnen volcke,28
 
Geberght, en wel onthaelt ter tafel, in 't pallais.29
30
Belust om Trojes val te hooren, en hun reis,30

P. Virgilius Maroos
Eneas.
Het eerste Boeck.

[Met enkele woorden moge hier worden aangegeven, welke hoofdgedachte Vergilius geleid heeft bij de samenstelling van zijn epos, waaraan hij heeft gewerkt van 29 v. Chr. tot aan zijn dood in 19 v. Chr. Verschillende Griekse en Romeinse schrijvers uit de Oudheid verhalen - ieder op zijn wijze - de sage van de Trojaanse held Aeneas, die door de wil der Goden met de zijnen vlucht uit het brandende Troje. Reeds vroeg ontwikkelt zich de sage in deze richting, dat Aeneas na veel zwerftochten en ongevallen de voet op Italiaanse bodem zet en daar een nieuw rijk sticht. Daarmee is de grondslag voor alle verdere ontwikkeling gelegd: Rome is de voortzetting van het oude door de Grieken verbrande Troje (Ilium). Een nieuwe, eerst later opgekomen traditie wordt hiermee in verbinding gebracht: Het geslacht der Julii, de gens Julia, een der oudste en aanzienlikste Romeinse families, waartoe onder anderen Julius Caesar behoorde, zou afstammen van Aeneas' zoon Ascanius en dus van goddelike oorsprong zijn; immers de moeder van Aeneas was de Godin Venus. Iülus, de stamvader der Julii, moest daarvoor worden geïdentificeerd met Ascanius, die slechts tot de ondergang van Ilium de bijnaam Ilus, daarna die van Iülus zou gedragen hebben (zie de proza-vertaling, 1ste boek, r. 301-303). Vergilius heeft op meesterlike wijze deze sagen en traditiën tot een sluitend geheel weten te verenigen; zò maakte hij welbewust zijn Aeneïs tot het nationale heldendicht der Romeinen, dat hun in poëtiese vorm schilderde de wording en grootwording van de Romeinse staat. Hij heeft de sage in haar jongste phase dienstbaar gemaakt aan de verheerliking, de apotheose van het keizersgeslacht der Julii, het geslacht waartoe ook de grote Augustus, zijn beschermer, zich mocht rekenen, die in zijn jeugd door Julius Caesar als zoon was aangenomen, die in 31 v. Chr. alleenheerser, Caesar van 't machtige Romeinse rijk was geworden, en reeds bij zijn leven goddelike eer genoot.]

31 Ick speelde wel eer een herdersliet, op een dun riet, en ten bosch+31-32, 32 uitgetreden, broght de gebuurlanden zoo verre, datze door hunne 33 vruchtbaerheit den ackerman, hoe gierigh hy oock waere, ver-33 34 noeghden: een gewenscht werck voor den huisman: maer nu34 35 trompet ick den schrickelijcken oorloogh, en zing van den oor-35 36 looghsman, die eerst door nootlot van de Trojaensche kusten36 37 gevlught, te Lavinie aen den oever belandde; die door het gewelt37 38 der Goden en Junoos onverzetbaren wrock gedreven, zoo lang te+ 39 water en te lande omzworf, en zoo veel in den oorloogh overbroght,39 40 terwijl hy bezigh was met een stadt te stichten, en zijne Goden in40 41 Latium te voeren; waer uit de Latijnen en Vaders van Alba ge-+41 42 sproten, en daer de hooge muren van Rome gebouwt zijn. O 43 Zanggodin, errinner my d'oirzaecken; wat Godtheit men te na+43 44 quam; of waerom de vergramde Koningin der Goden dien over-44 45 godtvruchtigen man aen zoo veele zwarigheden holp. Zijn de45 46 Goden in den hemel oock aen zulck een toornigheit onderhevigh?46

47 De Tyriers hebben gesticht en bewoont het overoude Karthago,+47 48 van verre recht over Italie, en den mont des Tibers gelegen: een48 49 maghtige rijcke en overstrijdtbaere stadt. Men zeit dat Juno geene49 50 landen zoo beminde dan deze stadt alleen, oock zulx, datze min50 51 wercks van Samos, haer geboortestadt, maeckte. Hier hingen haer51 52 wapens: hier stont haer wagen. De Godin begenadighde deze,52 53 en had alree voorgenomen haer (zoo het nootlot dit eenighsins+ 54 gehengde) tot een vooghdes over alle volcken te zetten. Maer zy54

 
Ick heb met lust voorheene een herderswijs gesteltvs. 1
 
Op eenen dunnen halm, en, tredende op het velt
 
Ten bossche uit, brogt allengs al 't lant, hierbij gelegen,
 
Zoo wijt en verre, dat het door zijn' oogst en zegen
5
Het nau verzaetzaem hart des ackermans vernoeght;5
 
Een werck by elck gewilt, die landen bouwt, en ploeght:6
 
Nu eens vervaerelijck de krijghstrompet gesteecken,7
 
Den krijghsman opgehaelt, die, trots en onbezweecken,8
 
Door 't perssend nootlot eerst van 't woest Trojaensche strant9
10
Gevlught, aen d'oevers van Lavinie is belant;
 
Die, door 't gewelt der Goôn en Junoos wrock gedrongen,
 
Zoo lang, te water en te lande, alom besprongen,12
 
Most zwerven, en zoo veel in oorloge overbroght;
 
Terwijl hy pooghde een stadt te stichten door dien toght,
15
En zijne Huisgoôn voerde in Latiums geweste,
 
Van waer 't Latijnsche bloet, d'Albaensche en Roomsche veste
 
Haer' oirsprongk rekenen. ô Zangheldin, ontvou
 
d'Oirzaecken; wat Godin in 't hemelsche gebou
 
Gequetst wiert in haer eere, of by wat recht en reden19
20
Der Goden koningin, zoo toornigh, hier beneden
 
Dat recht godtvruchtigh hooft berockent zoo veel wee,
 
Zoo veele zwaericheên. zijn zelfs de Goden me,
 
Uit hunnen aert, zoo wreet, oploopende, en gebeeten!23
 
Karthage, een oude stadt, van Tyrus volck bezeten,24
25
Leght verre aen d'overzy van 't Italjaensch gebiet,
 
Wiens stroom, de Tyber, hier recht over zeewaert schiet;
 
Een overstrijtbre stadt, vol rijckdom, van vermogen,27
 
En die zoo was gezien en aengenaem in d'oogen
 
Van Juno, dat geen stadt haer ergens meer geviel,29
30
En zy zelf Samos min in eere en waerde hiel.30
 
Hier blonck haer wapenhuis: hier stont haer oorloghswagen.
 
Der Goden koningin nam lust en haer behaegen
 
Dees stadt [zoo 't Godt ter noot gehengde] in ieders oogh33
 
Te bouwen tot een' troon der volcken hemelhoogh:34
tekstkritische noten

55 had gehoort, dat een afkomst uit Trojaenschen bloede gesproten,55 56 namaels de sloten van Tyrus zou verdelgen: dat hier uit een56 57 wijdtheerschende trots en manhaftigh volck zou opstaen, ten val57-58 58 van Lybie. Zoo lagh het by de Schickgodinnen geschoren. Saturnus58-59 59 dochter was hier voor beducht, en noch indachtigh aen den oor- 60 loogh, die zy de voornaemste eertijts, ten dienst van haer getrouwe60 61 stadt Argos, tegens Troje voerde. Oock waren haer d'oirzaecken61 62 van heure verbolgenheit en gramschap noch niet vergeten. Paris62-63 63 oordeel, en 't ongelijck door 't versmaden van haer schoonheit 64 geleden, staecken haer noch diep in den krop. Zy docht noch aen64 65 't gehate bastertbloet Ganymedes, geschaeckt om zoo hoogh te65 66 zetten. Over al deze dingen verbittert, zoo keerdeze de Trojanen, 67 van het zwaert der Griecken en den ongenadigen Achilles noch67-68 68 overgeschoten, en over al de zee gesolt, verre van Latium; zulcks68-69 69 datze van het nootlot gedreven, menigh jaer op zee, langs alle 70 kusten omzworven. Zoo groot een zwarigheit was 'er aen vast, 71 eer men het Roomsche volck kost planten.71

72 Naulix gingenze vrolijck, uit het gezicht van Sicilie, t'zeil, en+72 73 bruisden met de kopere voorstevens door de schuimende zee,73 74 of Juno, van eenen eeuwigen haet in haer harte gewont, mompelde74 75 dit by zich zelve: zal ick dan uit mijn opzet scheiden, en het op-75 76 geven? nochte den Koningk der Trojanen uit Italie kunnen keeren?76 77 quansuis het nootlot belet ons dit. Kost Pallas de vloot der Argiven77 78 in brant steken, en hen in zee verdrencken, alleen om de misdaet78

35
Maer zy hadde al verstaen dat een Trojaen, gesproten
 
Uit Dardans bloet, den burgh, de hooghgeboude sloten36
 
Van Tyrus met gewelt zou sloopen tot ten gront:
 
Dat een wijt heerschende en manhaftige afkomst stont
 
Te spruiten uit dien stam, om Libye te stooren.38-39
40
Zoo lagh het in 't beleit des hemelraets geschoren.40
 
Saturnus dochter, om dien overval ontroert,41
 
Was nog indachtigh hoe zy oorlogh had gevoert
 
Voor Argos, haer beminde en toegewijde wallen
 
By Troje: oock was het haer geheughnis niet ontvallen
45
Wat haer verbolgenheit en gramschap haelde in top.45
 
Prins Paris vonnis stack noch diep haer in den krop,
 
En hoe haer schoonheit wiert verschoven, en verlastert,47
 
Zoo schendigh. haer viel in hoe Godt Jupijn dien bastert48
 
Geschaeckt had, haer te spijt, en boven aen gezet.
50
Verbittert door zoo veel weêrwaerdigheên, belet50
 
Zy 't overschot van Troje, en 't zwaert der Griecksche heeren,51
 
En van Achilles, die zoo streng was, t'huis te keeren;52
 
Terwijl het op de zee, langs alle kusten, vast53
 
Heel wijt van Latium, en jaeren lang in last,
55
Van 't nootlot wiert gesolt, geschockt van alle kanten.55
 
Met dus veel arbeits stont het Roomsche volck te planten.56
 
Sicilje miste naeu de vloot uit haer gezicht,
 
Die bly door 't zeeschuim, als zy 't ancker had gelicht,
 
Vast heenbruischte, of Jupijns gemael, die in het harte59
60
Haer leet geduurigh kaeut en overwrockt met smerte,60
 
Begon by zich alleen te mompelen, en sprack:
 
Hoe nu toe? geef ick 't op? en heeft mijn maght een' krack62
 
Gekreegen? kan ick dan de ballingen en heeren
 
Van Troje en hunnen vorst niet uit Tuskanen keeren?64
65
Het nootlot trouwen is ons tegen. kon wel eer65
 
Minerve d'oorloghsvloot van Argos op het meer66
 
Verbranden, en in zee verdrincken, slechts om eenen,67

79 van eenen dollen Ajax, Oileus zoon? toenze den blixem zoo snel79 80 uit de wolcken smeet, de vloot verstroide, en de zee door storm-80 81 winden overendt zette; en hem, die vier en vlam ter doorschote81 82 borst uitaessemde, met eenen dwarrelwint opgrijpende, tegens82 83 de scharpe steenrots aenklitste: en zal ick, gekent voor Koningin83 84 der Goden, en Jupijns gemalin en zuster, tegens een eenigh volck84 85 zoo menigh jaer oorloogh voeren? Wie zal langer Junoos godtheit 86 aenbidden, of ootmoedigh haer altaren met offerhande vereeren?86

87 De Godin, heet van verbolgenheit, hier over wrockende, komt+87 88 in Eolie, het vaderlant der stormwinden, en een gewest, dat van88 89 razende buien zwanger gaet. Koningk Eool breidelt hier door zijn89 90 gezagh, in een woeste spelonck, worstelende winden en bulderende 91 buien, en tuchtightze met boey en kercker. De bulderaers hier91 92 over gestoort, stormen op het slotwerck, dat 'er al de bergh van92 93 loeit en davert. Eool op den hoogen burgh gezeten, voert hier 94 den scepter, streelt hunne hevigheit, en zet hunne oploopentheit94 95 neder: want zonder dat, zy gingen strijcken met hemel aerde en95 96 zee, en veeghdenze door de lucht hene: maer d'almaghtige96 97 Vader hier over bekommert, slootze in duistere speloncken, en97 98 leide 'r een gevaert van hooge bergen boven op, en steldeze onder 99 eenen Koningk, die volgens zijnen last den toom zou weten te 100 vieren, en aen te halen. Juno gingk hem ootmoedighlijck aldus aen:+100 101 Eool, wien de Vader der Goden en Koningk der menschen maght 102 gaf de golven te streelen, en met winden op te blazen; een volck 103 by my gehaet, bevaert de Tyrrhenische zee; voert Ilium met zijne103

 
Om Ajax dolle daet; toenze, in een wolck verscheenen,
 
Den blixem uit de lucht zoo snel van boven smeet,
70
De gansche vloot verstroide, en zette wijt en breet
 
Het water met gedruis van stormwint overende,
 
En grijpt hem, die vast vier en vlammen, vol elende,72
 
Uit zijn doorschote borst en boezem ademt, snel
 
In eene dwarlinge op, en klitst dien booswicht fel
75
Op eene scherpe rots? en zal ick, hier ter stede,
 
Gekent voor koningin van alle Goden, mede
 
Voor Jupiters gemael en zuster, jaeren langk
 
Een eenigh volck alleen bevechten, zonder dwangk?78
 
Wie zal dan Junoos maght voortaen by 't outer smeecken,79
80
Bewieroocken met geur, en offerhande ontsteecken?
 
De wrockende Godin, die dus van wraeckzucht brant,
 
Komt in Eolië, der buien vaderlant,
 
Een' oort die zwanger gaet van bulderens gezinden.83
 
Eool, de koning, toomt de worstelende winden,
85
En stormen in hun hol, en bystere spelonck,85
 
Door zijn gezagh, en tucht, die hen in d'yzers klonck,
 
En in dit tuchthuis sloot. de buldraers, opgestegen87
 
En toornigh, stormen hier op slot en grendels tegen,88
 
Zoo byster, dat de bergh hier schrickelijck af loeit,
90
En davert. Godt Eool zit boven onvermoeit,
 
Als koning, op zijn' troon, en streelt d'oploopentheden,
 
En zet hun gramschap neêr: want zonder deze reden,92
 
Zy gingen strijcken met den hemel, aerde, en zeen,
 
En veeghdenze met kracht door lucht en wolcken heen:
95
Maer Godts almogenheit, wiens zorgh zy staen bevolen,95
 
Beslootze in duisternisse, en onverlichte holen,
 
En smeet hun een gevaert van bergen voor de borst.97
 
Hy steldeze onder dwangk van eenen heer en vorst,98
 
Die, volgens zijnen last, hun zou den breidel vieren,
100
Den toom aenhaelen, en hen leiden, en bestieren.100
 
De bittre Juno heeft hem smeeckend dit vertooght:101
 
Eool, die van het hooft der Goden, en den vooght
 
Der menschen maght ontfingt de golven, als zy razen,
 
Te streelen, en met wint en stormen op te blazen;
105
Een volck, by my gehaet, bevaert met zijne vloot
 
Het water van Tyrrene, en voert, geperst door noot,
tekstkritische noten

104 gevlughte Huisgoden in Italie. Nu ga hene, en de stormwinden104 105 met kracht aensarrende, jaegh de schepen in den gront, of ver-105 106 stroyze van elckandren, en slinger de lichamen over de zee hene. Ick106 107 heb gebot over zeven paer overschoone Nymfen, en zal Deiopeie,107 108 de goelijckste van allen, u ten huwelijck geven en opdragen, om108 109 ten loon uwer verdiensten, al haere dagen met u over te brengen,109 110 en u vader van een lieve vrucht te maecken. Hier op antwoorde 111 de Wintvooght: o Koningin, ghy hebt slechts te gebieden wat u 112 belieft; ick uw gebodt te gehoorzamen. Ghy zet my in dit gebiedt,112 113 zoo groot en klein het is: ghy helpt my aen den scepter, en Jupiters113 114 gunst: ghy doet my ten banckette by de Goden aenzitten, en 115 schenckt my de vooghdy over wint en weder. Zoo sprekende+ 116 neemt hy zijnen staf, en drijft den hollen bergh op de zijde; en116 117 de stormwinden bersten, als in slaghorde, door d'ope poorte uit,117 118 en blazen door het aertrijck met een schrickelijck gedruisch. Zy 119 storten op zee. De buien van Oosten en Westen, Zuiden en+ 120 Noorden roeren te gelijck al het water om, van den gront op, en 121 jagen de bruizende baren strandewaert aen. Hierop volght het 122 geschrey der mannen, het gonzen der touwen. De wolcken rucken122 123 terstont den hemel en den dagh uit der Trojanen oogen. Een 124 zwarte nacht stort op zee. De hemel kraeckt van donderslagh op 125 donderslagh, en staet reis op reis in lichten brant van weerlicht 126 en blixem; en de mannen worden overal met de doot gedreight, 127 en zien niet dan de doot voor hun oogen. Terstont wort Eneas 128 kout over al zijn lijf, en beide zijn handen ten hemel opheffende, 129 zeit: o duizentmael geluckiger dan wy waren deze, wien het moght129

 
Zijn huisgoôn, nauwelijx den brant van Troje ontvloden,
 
Naer d'Itaeljaensche kust. nu pas op mijn geboden:108
 
Ga daetlijck heene, en hits de stormen op met kracht.
110
Verzinck de gansche vloot: verstroize uit al uw maght,110
 
En slinger schip, en vracht, en menschen op de baren.
 
Ick hebbe alleen de maght, om zeven schoone paeren
 
Van Nimfen te besteên ten huwelijcke, en zal
 
Deïopeia, die de goelijckste is van al,
115
U schencken tot een' loon, op dat zy al de dagen
 
Des levens met u slijte in echt, naer uw behaegen,
 
U vader noeme van eene aengenaeme vrucht.
 
De Wintgodt antwoort haer: ô koningin der lucht,
 
Het staet aen u Eool te heeten, my te hooren,119
120
Te volgen uwen last. gy hebt my uitgekoren
 
Tot deze wintvoogdy, zoo groot en kleen die is.
 
Gy helpt my aen dien staf, en Jovis gunst, en disch,122
 
Daer my gebeuren magh met Goôn te bancketteeren.123
 
Gy laet my over storm en wint en weêr regeeren.
125
Zoo spreeckt hy, neemt den staf, en klinckt de holle rots125
 
Met kracht op haere zy. de stormvlught berst op Godts126
 
Bevel door d'ope poort, en, in slaghorde aen 't razen,
 
Begint al 't aertrijck door met groot gedruisch te blazen.
 
Zy storten op de zee. de buien van het west
130
En oost, en zuid en noort, een ieder roert zijn best
 
Al teffens 't water om, van onder op. zy jaegen131
 
Het bruisschend schuim op strant met ongelijcke vlaegen,132
 
Gevolght van 't naer geschrey der mannen, nu in rouw,133
 
En 't gieren en gegons van takel en van touw.
135
De wolcken rucken flux den hemel en zijn klaerheit,
 
Den dagh uit d'oogen der Trojaenen. eene naerheit136
 
Van nacht en duisternis valt plotseling op 't vlack.137
 
De hemel dondert, slagh op slagh, en krack op krack,138
 
Staet reis op reis in brant, en weêrlicht, door de straelen
140
Des blixems: en het volck, dat pas kan adem haelen,140
 
Wort alsins met de doot gedreight, en in dien noot141
 
Verneemt men niets op zee dan naere en baere doot.142
 
Een kille koude rijdt Enas door de leden.
 
Hy heft zijn handen op ten hemel met gebeden:
145
O duizentwerf en noch geluckiger zijn zy,
tekstkritische noten

130 gebeuren, onder de hooge muren van Troje, in 't gezicht hunner 131 ouderen, te sterven. O Diomedes, ghy braefste van alle Griecken,131 132 moght het my niet gebeuren, voor Ilium, in het velt, om te komen, 133 en van uwe handen te sterven; daer de forsse Hektor door Achilles133 134 geweer; daer de groote Sarpedon sneuvelden? daer Simöis zoo134 135 vele schilden helmen en lichamen van dappere mannen onder 136 het water vat, en met zijnen stroom wechsleept? Terwijl hy dit+ 137 spreeckt, zoo vat een vliegende Noortsche buy recht in het zeil,137 138 en jaeght de golven op tot aen den hemel toe. De riemen springen 139 in stucken, de voorsteven went, en het schip wort over stagh 140 gesmeten: hier op verheft zich het water, gelijck een steile bergh. 141 Zommigen hangen boven op de golven: anderen zien het water141-42 142 gapen, tot op den gront. Het barnt op de platen, dat het bruist. De142 143 Zuidewint ruckt drie schepen op de blinde klippen. D'Italianen143 144 noemen de klippen, midden in zee gelegen, zeeouters. De zee144 145 steeckt haren rugh afgrijsselijck op. D'oostewint drijft 'er drie uit 146 de zee naer het strant toe, op welzant en platen; en slooptze op de146 147 wadden, en beweltze met eenen hoop zants op de drooghten, dat147 148 'er byster zuur uit zagh. Een geweldige zee waters slaet voor zijne148 149 oogen in een schip, het welck Lycius en den trouwhartigen Orontes 150 voerde, van voor den boegh tot in het achterschip, zoo dat 'er de150 151 stuurman, over hals over hooft, in het water uittuimelt. De golf slin- 152 gert het schip driewerf rontom, en de draeistroom slockt het in. Hier 153 en daer ziet men eenige menschen op het diepe water zwemmen, 154 en scheepstuigh, luicken en Trojaensche schatten boven drijven.154

 
Wien 't moght gebeuren voor de poort van Troje, by
 
En onder d'oogen van hunne ouderen te sneven!
 
O Diomedes, die de Griecken hebt gesteven,148
 
Door uwe dapperheit, moght ick, ô braefste helt!
150
Dan niet voor Ilium, van uwe hant gevelt,
 
Ter aerde vallen, daer de vroomen zijn ontslaepen?151
 
Daer Hektor leght gevelt, door helt Achilles wapen?
 
Daer vorst Sarpedon, die zoo groot was, leght gemat?153
 
Daer Simoïs, de stroom, zoo veele wapens vat,
155
Helmetten, en rondas, en lichaemen van braven,155
 
En helden, in zijn kil gewentelt, houdt begraven?156
 
Zoo kermt hy. eene buy, die uit den noorden blaest,
 
Vat recht in 't staende zeil, en jaeght de golven haest
 
Tot aen den hemel toe. de riemen voort in stucken:159
160
De boegh gekeert: het schip raeckte over stach, door 't rucken
 
En perrsen van den vloet, die steil ten hemel vloogh,160-61
 
Gelijck een steile bergh. men ziet een deel om hoogh
 
Op golven in de lucht vast hangen, als een wonder;
 
En andren zien den gront, waer 't water gaept, van onder.
165
Het water barnt op zant, en plaeten, dat het bruischt.
 
Dry schepen worden van den zuidwint, die hier ruischt,166
 
Geruckt op rotsen, die geblint zijn van de baren.167
 
Het Italjaensche volck noemt doorgaens zeealtaeren168
 
De rotsen in het hart der zee, en nimmer droogh.
170
Het water steeckt den rugh afgrijsselijck om hoogh.170
 
De wint van 't oosten drijft 'er dry, als uitgelaeten,171
 
Uit d'ongestuime zee, op welzant, en op plaeten,
 
En slooptze op 't ondiep wad, beweltze met veel zant,
 
Op drooghte en ondiep; een erbarmelijcke stant.174
175
Een vreesselijcke zee, die al haer vinnen roerde,175
 
Sloegh 't schip, dat Lycyus en trouwe Orontes voerde,
 
Van vooren in den boegh, en achteruit, en rooft176-77
 
En ruckt den stuurman wech, die over hals en hooft
 
Neêrtuimelt in de zee. de golf met stercke vingeren
180
Weet drymael 't gansche schip met kracht rontom te slingeren.
 
De maelstroom slockt het in. men ziet nu hier en daer
 
De menschen zwemmen in het yslijck zeegevaer.182
 
Men ziet'er scheepstuigh, luick, Trojaensche kostlijckheden183

155 Het onweêr had alree dat stercke schip van Ilioneus verslonden,155 156 en dat van den dapperen Achates, en de schepen, die Abas en156 157 den stockouden Alethes voerden: alle de naden ter zijde onttornt157-58 158 zijnde, en de voegen gapende, zoo loopenze vol waters.

159 Ondertusschen vernam Neptuin door het groot gedruisch159 160 d'ontsteltenis der zee, en d'uitgelatenheit des onweders, en hoe160 161 het water tot op den bodem toe omgeroert wiert. Hier over zeer+ 162 ontstelt, stack hy zijn hooft, om het onweder te paeien, uit de162 163 diepte om hoogh, en zagh Eneas vloot over de gansche zee ver- 164 stroit, en de Trojanen door water en wint en onweêr in den 165 uitersten noot gebroght; en roock dat dit door zijn zusters Junoos165 166 bedrogh en gramschap byquam: dies riep hy den Oosten en166 167 Westen wint voor zich, en bestrafteze aldus: zijt ghy zoo stout+167 168 en vermeten op uw geslacht? Ghy winden, durft ghy zee en168 169 lucht, zonder mijnen last, onder een mengelen, en zulck een 170 gewelt aenstellen? Ick zweere men zal u: maer het is best eerst170 171 dit bijstere onweder neêr te zetten: hier na zult ghy my dit171 172 gruwelijck ontgelden. Flucks vertreckt, en zeght dit uwen Ko- 173 ningk: het gezagh over zee en fellen drietant zijn niet hem,173 174 maer my by lotinge toegekent. Hy heeft, o Oostewint, over174 175 d'afgrijsselijcke steenrotsen, uwe behuizingen, te gebieden. Laet 176 den Wintgodt in dat hof braveren, en in den gesloten kercker176 177 der winden regeeren. Zoo graeuwt hy, en stilt de holle baren,+ 178 eer het woort uit den mont is, verdrijft de wolcken aen de lucht, 179 en brengt de zon weder te voorschijn. Cimothoë en Triton, te179

 
Vast dobberen. de storm had reede al afgestreden184
185
Ilioneüs schip, zoo sterck en vast gebouwt,
 
De dappre Achates kiel, de schepen, toebetrouwt186
 
Om Abas, en met een Alethes, den stockouden,
 
Door zee te voeren. och, wat kan hier tegenhouden!188
 
De naet, ter zijde onttornt: de voege gaept niet min:189
190
Dus loopenze alle vol, en nemen water in.
 
Neptuin vernam terwijl, door 't groot gedruis der stroomen,191
 
d'Ontsteltenis der zee; hoe 't onweêr, zonder toomen,
 
Dus uitgelaeten was, en 't water, nu vervoert,193
 
Tot op den bodem toe geheel wiert omgeroert.
195
Hy quam, ten hoogste ontstelt, van onder opgedoken,195
 
Stack 't hooft op in de lucht, om storm en wint te stroocken,196
 
En zagh Eneas vloot alom in zee verstroit,
 
Al 't overschot van Troje in zulck een' noot, als noit,
 
Door weêr en wint gebroght. hy rieckt dat dit by 't wrockend199
200
Gemoedt en loos bedrogh van Juno is berockent,
 
En roept den oosten wint en Westen, daer hy zit,201
 
Bestraftze fel aldus: gy winden, wat is dit?
 
Zyt gy op uwen stam zoo stout, en zoo vermeeten?203
 
Durft gy de zee en lucht, oock zonder dat wy 't weeten,
205
Dus brouwen onder een? bedrijven dit gewelt?
 
Ick zweer men zal u dit. maer beter het onstelt
 
En byster onweêr eerst beslecht in zijne paelen.207
 
Gy zult my dit hierna afgrijsselijck betaelen.
 
Vertreckt op staenden voet. zeght uwen koning aen:
210
Ick voer de watervorck. de zeevooghdyen staen210
 
By lotingen aen my: hem zijnze niet bevolen.
 
Hy magh, ô oostenwint, gebiên in uwe holen,
 
En bystre stormspelonck, die kent hem voor haer heer.213
 
Dat Godt Eool voortaen in zulck een hof braveer',
215
En zijn geboden stercke in 't tuchthuis van de winden.215
 
Zoo graeut hy, en betoomt de bulderens gezinden,
 
En 't hollende gewelt, eer 't woort is uit den mont,
 
Verdrijft de wolcken aen de lucht, en brengt terstont
 
De zon en haeren glans ten voorschijn. twee genooten,219

180 gelijck aenduwende, zetten de schepen af van de scherpe rotsen.+ 181 De Zeevooght zelf lichtze met zijnen drietant op, ontdeckt de181 182 groote zantplaten, stilt de zee, en glipt met zijn gladde wielen182 183 over het water hene: en gelijck, wanneer een ontelbare gemeente+183 184 in rep en roer, 't onbeschofte graeuw aen 't hollen is, en steenen184 185 en branthout over straet vliegen, daer een dollicheit haer aen-185 186 voert; indienze dan by geval een' man van eere en aenzien ver- 187 nemen, zoo zwijgenze, en geven gehoor. Hy regeert hun onge-187 188 stuimigheit met beleefde woorden, en streelt hunne hevigheit:188 189 Aldus gingk al dat zeegedruis leggen, zoo ras de Vader de paerden 190 mende, hun den teugel vierde, en op zijnen wagen door de190-91 191 heldere lucht varende en voortvliegende, over de baren henezagh.

192 De vermoeide gasten van Eneas geven zich in aller yl naer het+192 193 lant toe, dat hun naest leit, en zetten het op de kust van Libye193 194 aen. In eenen diepen inham leit een plaets, daer een eilant dwers 195 voor leggende, al het water, dat uit der zee komt, op zijn zijden195 196 schut, en van binnen een haven en krommen boezem maeckt:196 197 van weerzijde staen geweldige steenrotsen, en een dubbele ry van 198 klippen steigert met hare kruin zoo hoogh in de lucht, dat men 199 daer voor storm en onweder veiligh en stil, oock ruim genoech, 200 achter leggen magh: van boven schemert het boschloof, en een200 201 zwart wout helt met zijn nare schaduwe over het water: van vore201 202 duickt een spelonck onder d'overhellende klippen, daer van202 203 binnen zoet water en zitplaetsen, van natuur uit steen gewrocht, 204 in gevonden worden: een verblijf voor de Nymfen. Hier hoeven204-5 205 geen moegevare schepen aen gemaert, of voor ancker te leggen.

220
De nimf Cimothoë en Triton, duwen, stooten
 
En zetten te gelijck nu 't een dan 't ander schip,
 
Dat vast zit, en gestrant, van banck, en scherpe klip.
 
De Zeegodt lichtze zelf met d'ongelijcke tanden223
 
Der vorcke op, stilt den storm, ontdeckt de plaet en zanden,224
225
Glipt luchtigh met de raên op 't effen water heen:
 
En eveneens gelijck, daer 't volck raeckt op de been,
 
Met grooten toeloop, en het woeste graeu aen 't hollen,
 
Men branthout steen en puin ziet wentelen, en rollen,
 
En vliegen; een geweer, waermê de razerny229
230
Haer bende wapent: komt dan by geval hier by
 
Een man van eere en staet, zoo zwijgenze al te gader,
 
En geven hem gehoor. hy toomt, gelijck een vader,
 
Hunne ongestuimigheit met zijn beleefde tong,
 
En streeltze, en zetze neêr. dus zagh men, op een' sprong,234
235
Dit gruwzaem zeegedruis en waterspoock bedaeren;235
 
Na dat de vader komt te wagen op de baren,
 
Zijn waterpaerden ment, hun los den teugel viert,
 
En, d'oogen slaende op 't vlack, door d'ope zeelucht zwiert.238
 
De moede gasten van den vorst Eneas geven
240
Zich voort naer 't naeste lant, en zetten het, en streven
 
Recht toe naer Libyen en d'overzeesche kust.240-41
 
Hier schiet een inham diep naer binnen, die gerust
 
En stil is, aengezien een eilant, dwers gelegen
 
Voor dezen boezem, als de watren zich bewegen,
245
De golven uit der zee op zijne lenden stuit,
 
En loopt, met eene boght gekromt, van binnen uit
 
Op eene haven, daer van weerzy hooge rotsen,246-47
 
Een dubble ry van steen en klippen, wolcken trotsen,248
 
En steigren naer de lucht, daer ieder op de kust,
250
By storm en byster weêr, magh havenen gerust,250
 
En veiligh schuilen. van de toppen scheemren boomen251
 
En boschloof tegens 't licht. de naere schimmen komen252
 
Ten zwarten woude uit, dat naer 't water overdruipt.253
 
Van vore duickt een hol, dat in de steenrots kruipt,
255
Die neêrhangt: binnen is zoet water om te koelen.255
 
Hier wrocht Natuur uit steen natuurelijcke stoelen;
 
Een huis en lustverblijf voor zeenimfe en dien aert.257
 
Hier leght geen moede kiel noch zeejaght aengemaert,

206 Hier quam Eneas aen met zeven zeilen, uit al de vloot by een206-7 207 vergadert: en de Trojanen sprongen graegh op het gewenschte207 208 lant, om ververssing te zoecken, en gingen doornat en zieck van 209 ongemack ter zee geleden, op het strant nederleggen. Achates 210 was d'eerste, die vier uit keien in dorre bladeren klinckende,+210 211 daer drooge tacken en rijs rontom leide, en het tonder ontvonckte.211 212 Toen haelden de vermoeiden het koren, van zeewater bedorven, 213 en 't gereetschap haestigh voor den dagh, om het veltgewas by213 214 't vier te droogen, en met steenen te breken en te malen. Eneas 215 klimt ondertusschen op een steenrots, en ziet eens de geheele 216 zee over, zoo verre als hy zien kan; om te vernemen, waer 217 Antheus ergens van het onweder gesolt wort, of de Frygiaen-217 218 sche galeassen, met dubbele ryen riemen; of Kapys; of waer218 219 Käikus wapens achter op om hoogh hangen. Maer hy verneemt219 220 nochte schip nochte schips gelijck; en ziet op den oever drie220 221 verdwaelde harten, van heele kudden gevolght, en een lange221 222 troep gaet in de dalen weiden. Toen bleef hy staen, nam zijnen 223 boogh en de pijlen, die de getrouwe Achates droegh, en schoot 224 eerst de voorsten, die den kop en getackte horens in de lucht224 225 staken; daer na anderen, en verstroide met zijn schieten al den+ 226 hoop, in het ruige woudt; en ruste niet, eer zeven van de grootsten226 227 ter aerde geschoten, het getal met de schepen overeen quam.227 228 Toen gingk hy naer de haven toe, en deeldeze onder de gasten228 229 om; oock den wijn, van den goeden Helt Acestes op den oever229 230 van Sicilie gevaet, en hun op hun vertreck geschoncken. Toen 231 verzachte hy het hartewee zijner mackeren met dusdanige woor- 232 den: o reisbroeders, die (want ons is noch niet vergeten wat wy+

 
Of rijdt op anckertou. Eneas, na'et bedaeren259
260
Der zee, quam hier, verzelt met zeven schepen, vaeren.
 
De Troischen springen graêgh op 't lang gewenschte lant,261
 
Zien naer ververschinge uit, en rusten op het strant,
 
Heel zieck van ongemack, hun moede leên met eenen.262-63
 
Achates, flux te werck, klinckt vier uit kaizelsteenen,264
265
Ontvonckt de dorre blaên, en tonder, vlijt 'er rijs
 
En drooge tacken om het voedtsel en de spijs
 
Der hongerige vlamm'. toen haelden d'afgezworven265-67
 
Gereetschap voor den dagh, en graen, van 't nat bedorven,
 
Om d'ackervrucht by 't vier te droogen, en met een
270
Te maelen met den kay, te breecken met den steen.
 
Eneas klimt terwijl, uit deernisse en medoogen,271
 
Een zeeklip op, en ziet, zoo wijt een mensch kan oogen,
 
Al 't water over, of hy zien kon waer de plas
 
En 't onweêr Antheus solt, of Troische galeas,
275
Met dubbel roeituigh, voor twee ryen roeiers knaepen;275
 
Of Kapys; ofte waer Kaïkus met zijn wapen,
 
Dat achter uitpraelt, zwerft: maer ziet op deze wijck277
 
Niet een van al de vloot, noch schip, noch schips gelijck.
 
Hy ziet 'er, langs het strant, dry harten afgescheiden,
280
Gevolght van drift by drift; een' langen troep gaen weiden280
 
In dalen. hy staet stil, grijpt flux den boogh, en vat
 
De pylen, die de trouwe Achaet gedragen had,
 
En schiet de voorsten eerst, die hunne horens heffen
 
Met tacken in de lucht. toen ging hij andren treffen,
285
Tot dat hy al den hoop met snorren van zijn riet285
 
Verstroide in 't ruige woudt. de schutter ruste niet
 
Eer 't grootste zevental gevelt lagh, en gegreepen,
 
De hartevangst in 't endt gelijck stont met de schepen.
 
Zoo treet hy havenwaert, en deelt dien verschen buit,
290
De harten, onder 't volck en zijne gasten uit,
 
Oock wijnen, die de helt, de goede Acestes, vaette,
 
Op 't Siciljaensche strant, en, gaefrijck uit der maete,292
 
Hun in 't vertrecken schonck. hierna verzachte hy
 
Der mackren hartewee aldus, getroost en bly:
295
O reisgebroeders, die [want ons is niet vergeeten
tekstkritische noten

233 voor dezen overbroghten) grooter zwarigheden uitstont; Godt233 234 zal ons oock hier in een blijde uitkomst verleenen. Ghy voert 235 dicht langs de bassende Scylle en vreesselijck huilende steenrotsen235 236 hene: ghy bezocht de klippen van Polyfeem, den Reus. Grijpt236 237 weder eenen moedt; zet angst en droefheit aen d'een zijde: het237237-38 238 zal u misschien vermaecken, hier namaels aen te gedencken. Door 239 zoo veelerleie gevallen, door zoo groote zwarigheden streven wy239 240 naer Latium, daer ons een geruste woonplaets by nootlot be-240 241 schoren is: daer het ons vry staet een nieuw Rijck en Troje te241 242 stichten: volhardt slechts, en wacht op een beter. Zoo spreeckt242 243 hy, en ontstelt van geweldige bekommeringen, toont een bly243 244 gelaet, en kropt zijne droefheit in. Zy gaen het wiltbraet en de+244 245 maeltijt bereiden, stroopen het vel van de ribben, en halen 'er 't 246 gewey uit. Zommigen houwen het vleesch in stucken, en steken246 247 het noch lillende aen het spit. Anderen zetten ketels op strant,247 248 en stoken 'er vier onder. Daer na sterckenze 't lijf, en in 't gras 249 leggende, bancketteeren van 't vette wiltbraet, en zetten 'er eenen249-50 250 kroes vernen wijn op. De honger aldus geboet, en de tafels opge-250 251 nomen, zoo beginnenze in 't langk en breet van hun verdoolde 252 mackers te spreken; en twijfelen, tusschen hoop en vrees, ofze 253 levendigh of doot zijn, en ofze hooren, hoemen om hen roepe.253 254 Inzonderheit steent de godtvruchtige Eneas om het ongeval van den 255 dapperen Orontes; nu om Amykus; dan om de schrickelijcke fortuin255 256 van Lykus; nu om den stercken Gyas; dan om den stercken Kloanthus.

257 En nu liep dit ten einde, wanneer Jupiter op de tinne des hemels257 258 stont, en om hoogh uit de lucht de scheeprijcke zee, den vlacken 259 aertbodem, stranden en breetstreckende volcken overziende, op259

 
Hoe wy den tijt voorheene in jammeren versleeten,]296
 
Noch grooter zwaericheên met my hebt uitgehardt;297
 
De hemel zal ons nu oock redden in dees smert.
 
Gy voert kloeckhartigh, langs 't gebas van Scylles honden,
300
Langs 't vreesselijck gehuil van rotse en steene gronden,
 
Den strantreus Polyfeem en zijne klip voorby:
 
Hervat den moedt: zet angst en droefheit aen een zy:
 
Het zal u mogelijck hier namaels noch verquicken
 
Te dencken aen uw leedt. door allerhande schricken,304
305
Door zoo veel zwaericheên genaecken wy de kust
 
Van Latium, daer ons het nootlot stilte en rust306
 
En erf beschoren heeft: daer 't vry sta ons t'onthouwen,307
 
Een ander koningkrijck en Trojen op te bouwen.
 
Volhardt slechts, en verwacht hierna een' beter staet.
310
Zoo spreeckt hy, toont hun alle een rustigh bly gelaet,310
 
Ontveinst zijn zorgh en smert, en houdt de droefheit binnen.
 
Men maeckt het wiltbraet reedt: de maeltijt zal beginnen.
 
Zy stroopen 't vel van 't vleesch, en haelen, naer den eisch
 
't Gewey van binnen uit. een ander houwt het vleisch
315
Aen stucken: d'ander steeckt het lillende aen de speten,
 
Zet ketels op het strant: men ziet'er andren zweeten316
 
Om onder 't kopren vat 't ontsteecken vier te voên.317
 
Daerna het lijf gesterckt, en, leggende in het groen,
 
Het vette wilt gebrast, en wijn, om 't hart te vroomen,319
320
Gedroncken. dus verzaet, de tafel opgenomen,320
 
Begint men van de maets te kouten, die op zee
 
Noch zwerven, tusschen hoop en vrees in hartewee;322
 
Of deze in 't leven zijn, of doot: en ofze oock hooren
 
Hoe ieder om hen roept. Eneas, uitgekoren323-24324
325
Om zijn godtvruchtigheit, beklaeght'er boven al325
 
Orontes, Amykus, dan Lykus ongeval
 
En ramp, ter zee bezuurt, dan Gyas, en Kloanthe,
 
Twee vroome mannen, daer het weêr zich tegens kantte.328
 
Dus endighde het mael, als vader Jupiter
330
Op 's hemels tinne stont, en, uit de lucht van verr',
 
De baren over zagh, die zeil en kielen draegen;
 
Den vlacken aerdtboôm, strant, en kusten, dicht beslagen332

260 het Rijck van Lybie bleef staroogen; en Venus, bedruckt en met260 261 tranen in hare blinckende oogen, hem, die vast over Eneas in zijn+261 262 harte bekommert was, aldus aensprack: o ghy, die eeuwighlijck 263 over Goden en menschen heerscht, en hen met uwen blixem in 264 ontzagh houdt; waer in heeft zich mijn Eneas, waer in hebben 265 zich mijne Trojanen zoo zeer tegens u kunnen vergrijpen, dat men, 266 om hen buiten Italie te houden, hun, die zulck een afbreuck leden,266 267 de geheele weerelt te naeu maecke? Zeker ghy beloofde, dat na 268 verloop van jaren, de Roomsche Vorsten weder van Teucers stam268 269 gesproten, uit hun zouden herkomen, om alleen over zee en aertrijk269 270 te regeeren. o Vader, waerom verandert ghy in uw voornemen? 271 Ick trooste vast my zelve hier mede, over den ondergangk en271 272 droeven val van Troje, en zette hun toekomende geluck tegens272 273 dit ongeluck. Nu treet de zelve wederspoet noch deze mannen273 274 op de hielen, die door zoo menigerleie zwarigheden gedreven 275 komen. O grootmaghtighste Koningk, wat zal het einde van hunne 276 zwarigheden wezen? Antenor midden door Griecken ontslopen,276 277 kost wel tot in den boezem van Illyrikum deurbooren, en veiligh277 278 in 't binnenste van het Rijck der Liburnen, en boven den oirsprongk 279 van Timavus optrecken; daer het meir door negen monden 280 schrickelijck steil uit den bergh geborsten, over ackers en velden280 281 henebruizende, al het lant rontom in eene bare zee zet. Hier 282 stichtte hy evenwel de stadt Patavie, sloegh zich daer met zijne 283 Trojanen neder, noemde het volck naer zijnen naem, plantte daer283 284 de Trojaensche wapens, en gerust neergezeten, leeft 'er in vrede: 285 maer wy, uw eige afkomst, wie ghy den hemel, uw hof, beloofde,285

 
Met volcken, wijdt en zijt alom van een gestroit;
 
En op het Libysch rijck zoo stip bleef zien als oit;334
335
Wien Venus, al bedruckt, met traenen in haere oogen,335
 
[Terwijl de vader met Eneas was bewogen,]336
 
Dus aensprack, daer hy stont: ô goede vader, gy337
 
Die eeuwigh over Goôn en menschen heerschappy
 
Met uwen scepter voert, ontferm u om mijn traenen.
340
Waer heeft Eneas oit, waer hebben mijn Trojaenen
 
Zich dus misgreepen aen de hooghste majesteit,
 
Dat al de weerelt hun te naeu wort, en ontzeit,342
 
Om hen, die stoot op stoot en zulck een neêrlaegh leden,343
 
Te houden buiten 't rijck, en d'Italjaensch steden?
345
Gewis gy had belooft dat, na verloop van tijt,
 
De Roomsche vorsten noch, uit Teucers stam, gewijt346
 
Om over aerde en zee en alle volck en stroomen
 
Alleen te heerschen, weêr te voorschijn zouden komen.
 
O vader, waerom houdt u raetslot geene stê?349
350
Ick trooste mijn gedult van tijt tot tijt hiermê,350
 
Na Trojes ondergangk en jammerlijck verpletten,
 
Om door 't genaeckend heil dien druck van 't hart te zetten:
 
Nu treet het zelve leedt den mannen op den hiel,353
 
Wien vlught en ballingschap alom zoo lastigh viel.354
355
Almaghtige Monarch, waer zal hun jammer enden?
 
Antenor, midden door out Griecken, en hun benden,
 
Ontsloopen, boorde door Illyrikum wel heen
 
Tot in Liburne toe, quam ongestuit met een
 
Noch boven d'ader van Timavus ingetogen,
360
Daer 't schuim door drymael dry vlietmonden komt gevlogen,358-60
 
Uit klippe en steenrots berst, zoo vreeslijck dat het ruischt,
 
En over 't vlacke velt en ackers heenebruischt,
 
Al 't omgelegen lant in 't water zet. hier bouwde
 
Hy zijn Patavien, en sloegh, met zijn vertroude364
365
Van Troje, zich hier neêr. hy noemde dezen oort365
 
En 't volck naer zijnen naem, hing Trojes wapens voort
 
Hier aen de posten op, en leeft'er stil in vrede:367
 
Maer wy, uw eigen bloet, wien gy voorheen de stede368
 
Des hemels, en uw hof beloofde, worden vast369

286 worden na zware schipbreuck, 't is gruwelijck, door den wrock van286-87 287 een eenige verraden, en verre van d'Italiaensche kusten vervoert. 288 Kroont ghy de godtvruchtigheit zoo? Zet ghy ons bloet zoo op288 289 den troon? De Vader der Goden en menschen haer aenlachende+ 290 met zijne oogen, waer mede hy lucht en weder doet opklaren, 291 kuste zijn dochter, en sprack: o Cythereesche Koningin, vrees291 292 niet: al wat den uwen by nootlot beschoren is, dat staet vast. Ghy 293 zult Lavinie, de beloofde stat, met uw eigene oogen zien, en den 294 grootmoedigen Eneas hemelhoogh en tot in de starren verheffen.294 295 Ick blijf noch by mijn voorgaende opzet; en wil wel (naerdien ghy295 296 dit zoo zeer ter harte treckt) ront tegens u gaen, en u in 't breede296 297 ontvouwen, hoe het in mijnen geheimen raet geschoren leit. Hy297 298 zal in Italie een vreesselijck oorloogh voeren, forsse volcken ver-298 299 pletten, en de Rutulen overwonnen, en Latium drie jaren bezeten299 300 hebbende, steden en muren stichten, en zijnen onderzaten goede300 301 wetten voorschrijven. Maer het kint Askaen, nu slechts met eenen301 302 bynaem Iülus genoemt (want het hiet Ilus, zoo lang de staet en302 303 het Rijck van Ilium noch duurden) zal dertigh jaren langk regeeren, 304 den stoel van Lavinie verzetten, en het lange Alba dapper stercken.304. 305 Daer zal Hektors afkomst, drie hondert volle jaren, den scepter305 306 voeren, tot dat Ilia, de Koningklijcke Non, by Mars zwanger, twee306-8 307 kinders t'eener draght voortbrenge. Romulus, van een rosse wol- 308 vinne gezooght en opgekoestert, zal naderhant de heerschappy

370
Na zwaere schipbreuck, och 't is schricklijck, noch belast,370
 
En door den bittren wrock van eene alleen verraeden,
 
Van d'Italjaensche kust vervoert op vreemde paden.
 
Is dit de scepter, dien godtvruchtigen belooft!373
 
Zet gy ons bloet aldus de rijckskroon op het hooft!
375
De vader van de Goôn en menschen, toen bewogen,
 
Zagh zijne dochter aen met blijde en minzaeme oogen,
 
Waermede hy de lucht en hemel heldren kan,377
 
En kuste haer, en sprack: mijn dochter, schutsvrou van378
 
Uw Cyprus, vrees niet meer: al wat zoo lang te voren
380
By nootlot is bestemt, uwe afkomste eens beschoren,
 
Staet vast, en onbeweeght. gy zult, het zal geschiên,381
 
Lavinie de stadt, u toegezworen, zien382
 
Met eigene oogen, en Eneas eer beseffen,383
 
En zelf dien dappren helt met eere en prijs verheffen
385
Tot aen de starren toe. ick blijf by mijn besluit,
 
Als eertijts, en begeer, [naerdien uw droefheit spruit
 
Uit zorge, die u knaeght,] u breet te laeten hooren
 
Hoe dit in mijnen raet hier boven leght geschoren.
 
Hy zal Italie beoorlogen met kracht,
390
Verpletten 't forsse volck, het Rutulers geslacht
 
Verwinnen, Latium, dry jaeren lang bezeten,391
 
Vol steden stichten, en zijne onderdaenen weeten
 
Te stuuren door zijn wet, en zeden, vry van leedt.
 
Maer 't kleene kint Askaen, dat nu Iülus heet
395
Met eenen bynaem, [want het Ilus hiet, zoo lange
 
De staet van Ilium en 't rijck noch was in zwange,]396
 
Zal dertigh jaeren langk regeeren achter een,
 
Den zetel van Lavijn verzetten elders heen,398
 
Lang Alba stercken, en met vestinge bewaeren.399
400
Daer zal dan Hektors bloet dryhondert volle jaeren
 
Den scepter voeren, tot dat Ilia berucht,401
 
Een koningklijcke non, en zwanger van een vrucht
 
By Mars, haer tweelingen zal baeren, door zijn minne:
 
En Romulus, gezooght gequeeckt van een wolvinne,404
405
En ros wolvinnevel, zal na de heerschappy405
tekstkritische noten

309 over het volck rustigh aenvaerden, de strijtbare stadt bouwen, en309 310 de burgers, naer zijnen naem, Romainen noemen; wien ick toelegge310 311 een eeuwighdurende gebiet, van plaetse nochte tijt bepaelt: ja de311 312 verbitterde Juno zelf, die nu, uit angst voor hare stadt Karthago, 313 hemel aerde en zee tegens den Trojaen oprockent, zal zich beter313 314 beradende, het Roomsche volck, tot den tabbert en de heerschappy314 315 der weerelt geboren, met my helpen opqueecken: dat is mijn wil.315 316 Na verloop des tijts zal het gebeuren, dat het huis van Assarakus316 317 Phthie en het doorluchtigh hof van Mycenen onder slavernye 318 brenge, en over 't verwonnen Argos regeere. Julius Cezar, een+318 319 Trojaen, naer den grooten Julus genoemt, en uit dien braven stam319 320 gesproten, zal zijn gezagh met den Oceaen, zijne faem met de320-21 321 starren bepalen: en ghy zult gerust van harte, hem, met den roof321-22 322 van Oosten geladen, namaels in den hemel onder de halve Goden, 323 verwellekomen. Oock zal men hem dan met kerckbeloften paeien,323 324 en na het opschorten der bloedige oorlogen, zachter tijden beleven. 325 Vesta, de grijze Trouw, en de gebroeders, Quirijn en Remus,325 326 zullen de vierschaer spannen: de heilooze poorten des oorlooghs326 327 met yzer en stael wel dicht toegesloten worden: de godtlooze327 328 Razerny, van binnen op wreede wapens gezeten, en met hondert 329 kopere knoopen d'armen op den rugh gevleugelt, zal schrickelijck329 330 schuimbecken met haren bloedigen muil. Zoo sprekende, zent hy 331 Merkuur, Majas zoon, van boven, op dat het lant en nieuwgeboude331

 
Aenvaerden over 't volck. de strijtbre stadt zal hy
 
Dan bouwen, en het volck, op dezen burgh gezeten,407
 
Naer zijnen eigen naem alleen, Romainen heeten,
 
Wien ick bescheere een rijck, dat eeuwigh blinckt, en straelt,409
410
Een eeuwigh hooftgebiet, van grens noch tijt bepaelt:410
 
De bittre Juno, die, bevreest voor haer Karthage,
 
Nu hemel aerde en zee oprockent, plaegh op plaege
 
Den Troischen toedrijft, zal zich endelijck beraên,
 
En 't Roomsche volck, dat, met den staetsitabbert aen,
415
Ter heerschappye van de weerelt is gekoren,
 
Met my aenqueecken. dat 's mijn wil: dus is 't geschoren.
 
Na veele jaeren zal 't gewis gebeuren, dat
 
Assarakus geslacht Mycene, d'oude stadt,
 
En haer doorluchtigh hof, en Pthie zelf verheere,419
420
Den burgh van Argos temme, en over hen regeere.420
 
De dappre JULIUS, of CESAR, een Trojaen,
 
Genoemt naer een' Iul, die stormen uit kan staen,422
 
En uit dien braven stam gesproten, zal de straelen
 
Van zijn gezagh met al den Oceaen bepaelen,
425
Met starren zijne faem. gy zult, gerust en bly,
 
Hem, met den roof van 't ooste en zulck een heerschappy426
 
Geladen, namaels in den hemel by de vroomen,427
 
En onder halve Goôn, om hoogh bewellekoomen.
 
Dan wort hem kerckbelofte en offer toegewijt:
430
Dan rust het bloedigh zwaert, in eenen gouden tijt.
 
Vrou Vesta, oude Trouw, Quiryn en Remus spannen
 
De vierschaer. d'oorlogh wort ter kerckdeure ingebannen,432
 
Die met metael en stael en boom geslooten wort.433
 
De helsche Razerny, niet langer uitgestort,434
435
Zit binnen op 't geweer, getuchtight, en geteugelt,435
 
Met hondert knoopen van metael wel vast gevleugelt,
 
De handen op den rugh, en schuimbeckt, briescht verwoet,
 
En braeckt uit haeren balgh gezopen menschenbloet.438
 
Zoo spreeckt hy, zent Merkuur, nimf Majaes zoon, van boven,
440
Op dat Karthage en 't lant, vol nieugeboude hoven,440
tekstkritische noten

332 Karthago den Trojanen verblijf en huisvestinge gunnen; en Dido,+332 333 des hemelraets onkundigh, hen niet buiten haer grenzen houde.333 334 Hy vlieght door de ruime lucht, op de riemen zijner vleugelen,334 335 strijckt terstont op den bodem van Lybie, en verrichtzijnen last. De 336 Punische ingezeten leit, Godt woud's, zijn onbeschoftheit af, en de336 337 Koningin inzonderheit wort mewarigh, en den Trojanen toegedaen.337

338 Maer de godtvruchtige Eneas, 's nachts met veelerleie bekom- 339 meringen bezigh, neemt voor met de zon, het verquickende licht, 340 op te zijn, om 't onbekende lant te gaen bezichtigen, en te bezien 341 aen welcke kusten het onweder hen vervoerde; of hier menschen 342 of wilde dieren huishouden; naerdien d'ackers ongeploeght leggen;342 343 en dan zijne mackers van alles te verwittigen. Hy verberght zijne 344 vloot rontom in overhellende bosschaedje en nare schaduwe, onder344 345 een uitgehoolde steenrotse, en gaet zelf, met Achates alleen ver-+ 346 gezelschapt, hene, hebbende tot zijn geweer en hantgebaer een346 347 paer schichten, elck met een breet yzer beslagen; als zijne moeder 348 hem midden in het bosch tegenkomt, in de gedaente van een+ 349 Spartaensche dochter, en gekleet en gewapent eveneens als zoo349 350 een maeght; of gelijck de Thracische Harpalice haer paert met350 351 sporen noopende, den snellen Hebrus voorby rent: want gelijck351 352 een jagerin wapperde de handige boogh op hare schouders, het352 353 hair vloogh om 't hooft in den wint, het lange kleet hing om haer 354 lijf opgeknoopt, tot boven de bloote knien. Zy riep eerst: hout354 355 jongelingen, hebt ghy hier niet by geval een mijner zusteren zien 356 dolen, met eenen pijlkoker en gespickelt lossevel op den rugh?356 357 of zaeght ghy iemant een schuimbeckende everzwijn al roepende357

 
Den Troischen geen verblijf noch legerstede ontzegg',
 
En Dido, onbewust van 's hemels overleg,
 
Hun niet de grenzen sluit'. hy vlieght, gelijck een vogel,
 
Door d'ope en ruime lucht, op 't roeien van zijn' vlogel,444
445
En strijckt in Libye, en verricht 'er zijnen last.
 
De Punische, Godt woud's, een fors en onheusch gast,446
 
Leght zijne onheuscheit af. de koningin onzijdigh447
 
Valt den Trojaenen toe, mewaerigh, en melijdigh.448
 
Maer d'overbrave helt Eneas, 's nachts daer aen,449
450
Is met bekommeringe en zorgen overlaên,
 
Vint raetzaem met de zon, 't verquickend licht, te rijzen,
 
Om 't onbekende lant te zien, te laeten wijzen452
 
Aen welck een woeste kust de zeestorm hen verstiet;
 
Of mensch of wilt gediert hier huis houdt: want hy ziet
455
Den acker ongebouwt; en voort zijn volck te mellen455
 
Al wat hem wedervoer. hy berght, in 't overhellen
 
Van bosch en naere schim en rots, de vloot by een,
 
Gaet, met Achates slechts verzelschapt, moedigh heen,
 
En heeft tot hantgebaer twee schichten, scherp beslagen
460
Met yzer, breet van bladt, gelijck men plagh te draegen;
 
Wanneer zijn moeder hem in 't midwoudt tegentreet,
 
Als een Spartaensche maeght gewapent, en gekleet,
 
Of als de Thracische Harpalice, onder 't mennen,
 
Haer paert met sporen noopt, en Hebrus tart met rennen:464
465
Want als een jagerin zy op den rugh haer' boogh
 
Liet wapperen ter vlught. de lock en hairvlecht vloogh466
 
Om 't hooft: het lange kleet hing om het lichaem heenen
 
Kort opgeknoopt: men zagh haer knien en bloote beenen.468
 
Zy riep hem eerst dus toe: houdt jongelingen, zaeght469
470
Gy ergens by geval een jaegerin, een maeght,
 
Mijn zuster doolen, door het jaghtbosch snel en vlugge,
 
Met een' gevlackten losch en koker op den rugge?472
 
Of uit den aessem een schuimbeckende everzwijn473
 
Met maght en groot gekrijsch naerjaegen? magh het zijn,474
tekstkritische noten

358 najagen? zoo wijstme wat wegh zy opsloegh. Aldus sprack Venus, 359 en Venus zoon antwoorde: Ick zagh nochte hoorde geen van uwe 360 zusteren, o maeght, hoe zal ick u noemen? want uw aenschijn en 361 spraeck melden dat ghy geen sterflijck mensch, maer zeker een 362 Godin, of Febus zuster, of een bloetvriendin der Nymfen moet362 363 zijn. Ghy zijt dan wie ghy zijt, ter goeder ure bejegent ghy ons: 364 verlicht onze zwarigheit, en onderrecht ons toch in wat gewest, 365 aen welcke kust wy verzeilt zijn, die door storm en onweêr dus 366 verre gedreven, hier Godt nochte goet mensch kennen. Wy zullen 367 uw altaer rijckelijck met offerhande vereeren. Venus antwoorde: 368 zeker ick ken my zulck een eere niet waerdigh. De Tyrische368 369 maeghden zijn gewoon pijlkokers te dragen, en purpere laerzen369 370 op de schenen te stricken. Ghy zijt hier in 't Punische gebiet, by+370 371 de Tyriers, en Agenors stadt: doch het lant heet Libye, en het371 372 volck is met geene wapenen te dwingen. Dido uit de stadt Tyrus372 373 herwaert getogen, om haren broeder t'ontvlughten, heeft 'er het+ 374 gebiedt over. Het zoude te langk vallen al haer ongelijck, al haer374 375 wedervaren te vertellen: doch ick zal 'er licht over henelopen.375 376 Sicheüs, de rijckste van alle ingelanden, onder die van Fenicie,376 377 was haer man, en d'ongeluckige vrouw had hem dapper bezint.377 378 De vader bestede haer vroegh aen hem, en nam het geluck aen,378-79 379 toenze noch een jonge maeght was: maer Pygmalion, haer broeder, 380 zoo groot een schelm, als 'er uit moght komen, bezat het Rijck380 381 van Tyrus. Een wrock en krackeel rees tusschen de gezwagers:381 382 en de broeder, een godtvergeten mensch, en verblint van gelt- 383 gierigheit, de liefde tot zijn zuster aen d'een zijde zettende, neemt383

475
Zoo wijs ons toch wat padt zy opsloegh, langs wat wegen.
 
Aldus sprack Venus en haer zoon terstont hier tegen:
 
Ick zagh noch hoorde hier uw zuster niet. ô maeght,477
 
Hoe noem ick u? want my uw oogh en spraeck behaeght.
 
Zy melden dat gy niet tot sterven zijt geboren,
480
Maer zeker een Godin, Diane, of uitgekoren,
 
Of bloetvriendin, een nymf van goddelijck geslacht.480-81
 
Gy zijt dan wie gy zijt, gezegent zy uw jaght,
 
Die ons ter goeder uure ontmoet in zwaericheden:
 
Verlichtze, en onderrecht ons toch, op ons gebeden,
485
In wat geweste, en aen wat kust wy zijn verzeilt,
 
Door storm en onweêr, dat ons hier dreef, en verdeilt,486
 
Daer Godt woont noch goet mensch, die ons de paden wijzen.
 
Men zal u voor 't altaer met rijcken offer prijzen:488
 
En Venus antwoort hem, heel zedigh en bedaert:489
490
Gewisselijck ick acht my niet deze eere waert,
 
De maeght van Tyrus jaeght met kokers, dus naer buiten,491
 
En bint de purpre broos met stricken om de kuiten.492
 
Gy zijt gekomen in het Punische gebiet.
 
Agenors nieuwe stadt leght ginder in 't verschiet.
495
Het lant heet Libye, dat, veiligh van bespringen,495
 
Zich met geen wapenen van eenigh volck laet dwingen.
 
Nu heerscht hier Dido, die voor haeren broeder vliet,497
 
Uit Tyrus over zee, en 't gansche lant gebiet.
 
Zou ik haer ongelijck verhaelen in het breede,499
500
En wat haer wedervoer, u zou de lange rede
 
Verdrieten: maer in 't kort ter loop dit opgevat.501
 
Sicheüs, rijcker dan oit een die lant bezat,
 
In ons Fenicie, was man van dees beminde
 
Rampzalige echtgenoot, die krachtigh hem bezinde.504
505
De vader gafze vroegh ten echte aen dezen heer,
 
En nam 't geluck aen, toenze een maeght was, jongk en teêr.506
 
Maer och, Pygmalion haer broeder, zoo vermeeten507
 
En godeloos een schelm, als oit wiert uitgekreeten,508
 
Bezat'er Tyrus stoel. een wrock en helsch krackeel509
510
Rees tusschen deze twee. haer broeder, een geheel
 
Boosaerdigh mensch, verblint door goutzucht, die de liefde
tekstkritische noten

384 onvoorziens zijnen slagh waer, doorstoot Sicheüs heimelijck met384 385 zijnen dolck voor het altaer, en de booswicht door zijne geveinstheit 386 de bedroefde weduwe met ydele hope paeiende, bedeckte het stuck386 387 langen tijt voor haer: maer de geest haeres onbegraven bedde-387 388 genoots verscheen haer zelf in den droom, en zagh 'er bijster bleeck388 389 en dootsch uit om zijn hooft. Hy wees haer het altaer met moort 390 bekladt, en de wonde des moortpriems in zijne borst, en al de 391 heimelijcke schelmery van het hof aen den dagh brengende, riedt 392 haer stracks te vlughten, en het vaderlant te verlaten; en wees392 393 haer eenen heimelijcken schat van gout en zilver, van outs in d'aerde393 394 begraven, om zich op de reis daer van te dienen. Dido, aldus394394-95 395 gewaerschuwt, maeckt zich vaerdigh, om met haer gezelschap+ 396 door te gaen. Zy spannen te zamen, uit schrickelijcken haet, of396 397 schrick voor den wreeden tyran, randen de schepen aen, dieze by397 398 geval vaerdigh vinden, bevrachtenze met den schat, en gaen t'zeil398 399 met den rijckdom van den gierigen Pygmalion, onder het beleit399 400 van een vrouwe. Zy belandden ter stede, daer ghy nu die geweldige+ 401 muren en het hof van 't nieuwe Karthago zult zien rijzen; en kochten401 402 lant, dat nu Byrsa heet, naer den naem van 't werck, en zoo groot402 403 is, als men met een ossenhuit kon beleggen, Maer nu zeght my 404 eens, wat zijt ghy voor volck? van waer komt ghy? waer wilt ghy 405 hene? Hy verzuchte eens op die vrage, uit het binnenste van zijn 406 harte, en antwoorde: o Godin, zoude ick het u al verhalen, van 407 den beginne aen, en moght het u beuren de kronijck van onze407 408 zwarigheit aen te hooren; ick had wel meer dan al den dagh werck, 409 en de zon zou eer aen den hemel ondergaen. Het onweder heeft+409 410 ons, die van het overoude Troje (zoo ghy oit Troje hoorde noemen)

 
Der zuster luttel acht, lagh op zijn luim, en griefde512
 
Sicheüs met den dolck, in 't heimlijck voor 't altaer.
 
De booswicht veinst en speelt den droeven op dees maer,514
515
En houdt het lang bedeckt, en paeit de weduwvrouwe
 
Met ydle hoope: maer de geest van haer' getrouwe516
 
En onbegraven man verschijnt haer in den droom,
 
Heel doots om 't hooft, en wijst haer, bleeck van schrick en schroom,
 
Het outer in den slaep, met moort en bloet bestreecken,519
520
De wonde, met den dolck, hem in de borst gesteecken,
 
Brengt al 't verraet, in 't hof gebroeit, dus aen den dagh,521
 
En waerschuwt haer te vliên, zoo haestigh als zy magh,522
 
En van het vaderlant te scheiden uit de haven.
 
Hy wijst haer eenen schat, van outs hier stil begraven,524
525
Het gout en zilver, dat op reis haer dienen kan.
 
De weeuw geweckt, bereit zich met haer eedtgespan526
 
In 't heimelijck ter vlught. zy spannen al te gader,
 
Te zamen, of uit haet, of schrick voor dien verraeder.
 
Zy randen schepen aen, en wat hier leght gereet,
530
Bevrachtenze met schat, gaen t'zeil, eer 't iemant weet,
 
Met al den rijckdom van dien gierigaert, dien snooden
 
Pygmalion, alleen op eene vrous geboden.
 
Zy landen endelijck ter stede, daer gy voort533
 
De trotse muuren, en Karthagoos nieuwe poort
535
Zult zien opsteigeren. zy kochten, op het meeten,535
 
Hier lant, dat Byrza wort naer dezen koop geheeten,
 
Zoo groot, gelijck men met eene ossenhuit omleght.
 
Maer nu, wie zijtge? wat voor volck? van waer? nu zeght
 
Waerheene leght de reis? hy zucht eens op dit vraegen,539
540
Uit 't binnenst van zijn harte, en zeght: zou ick gewaegen,
 
Van 't eerste tot het leste, ons aller ongelijck,541
 
En ramp, en had gy tijt te hooren de kronijck
 
Van onze zwaericheên, ô maeght, om dit te weeten,
 
Ick zagh de zon gedaelt, en eer den dagh gesleeten.543-44
545
Het onweêr heeft ons van d'aeloude Troische kust,545
 
[Indien u by geval van Troje iet is bewust,]546

411 langs zoo vele kusten omvoeren, by ongeval hier in Libye aen lant411 412 gejaeght. Ick ben de godtvruchtige Eneas, die mijn Huisgoden en412 413 heilighdom, uit den brant geborgen, by my in de vloot mevoer.413 414 Ick ten hemel toe vermaert, en van Jupijns afkomst, zoeck Italie,414 415 mijn vaderlant, en gingk hierom uit Frygie met twintigh schepen415 416 t' zeil, en verzocht mijn avontuur, op het goet geleide der Godinne,416 417 mijne moeder. Naulix zijn 'er van dat bijstere onweêr zeven schepen 418 reddeloos afgekomen: en ick, uit Europe en Asie gedreven, en418 419 hier onbedreven en verlegen, zwerf aldus door de woestijnen van419 420 Libye. Venus kon dit niet langer hooren, en viel aldus in zijn 421 geklagh: wie ghy zijt of niet; ick vertrouw dat de Goden u, die421 422 aen de Tyrische stadt belandde, het leven niet misgunnen. Ga+ 423 slechts voort recht naer de Koningin en het hof toe: want ick 424 verzeker u (indien de kunst van waerzeggen, en tekenbedieden424 425 niet los gaet) dat de wint op zee gekeert, en uw vloot met de425 426 maets geborgen is. Let op deze twalef zwanen, die, na dat Jupijns 427 vogel haer, by klaren zonneschijn, uit den hemel op het lijf viel427 428 en verstroide, zich in eene vlucht vermeien: nu schijnenze, op428-30 429 een ry achter elckandere te strijcken; nu weder van der aerde 430 af te steken. Gelijck zy den vogel ontslipt zijnde, op haer snor- 431 rende pennen drijven, en in eene vlught aen den hemel omtrecken, 432 en rustigh uit de borst opzingen; zoo loopen uw schepen en432

 
Zoo veele kusten langs gevoert, en smeet ten leste
 
De vloot by ongeval aen 't Libyaensch geweste.
 
Gy ziet Eneas, den godtvruchtigen, die hier
550
Met zijn huisheilighdom en Haertgoôn, uit het vier
 
En Trojes brant geberght, de zee komt overvaeren.551
 
Ick d'afkomst van Jupijn, bekent door oorloghsmaeren,552
 
Zoeck dus Italie, mijn eigen vaderlant,
 
En zeilde hierom van het Frygiaensche strant554
555
Met twintigh schepen, om mijn avontuur te zoecken,
 
Op 't goddelijck geley van moeder in dees hoecken:556
 
En zeven schepen, pas in 't zeegevaer geredt,557
 
Belandden reddeloos. ick, hier aen lant gezet,558
 
Uit Asie en Euroop verdreven met den mijnen,
560
Zwerf, onbekent en arm, in Libysche woestijnen.
 
De moeder Venus leedt niet langer dit beklagh,561
 
En viel 'er midden in: gy zijt dan zulck een slagh
 
Van volck als 't wezen wil, ick zet mijn trou te pande
 
Dat alle Goden u, die hier door storm belande
565
Aen Tyrus stadt, geensins misgunnen datge leeft.
 
Nu voort ten hove naer de koningin gestreeft:
 
Want ick verzekere u, zoo niet de wichleryen
 
Het waerzeggen niet los door 's menschen zinnen glyen,568
 
Dat ree de wint op zee gekeert is, en uw vloot
570
En al uw volck geberght. dit zietge naeckt en bloot,570
 
Indienge uw oogen slaet op deze zes paer vogels,
 
Al zwaenen, die [na dat haer d'arent met zijn vlogels572
 
En beck en klaeuwen uit den hemel overviel,
 
By klaeren zonneschijn, en haer gescheiden hiel,]
575
Zich vrolijck in een vlught verquicken, en vermeien.575
 
Nu schijnenze op een ry te strijcken in de weien:
 
Nu stijgenze in de lucht: en eveneens gelijck577
 
Zy hunnen vyant zijn ontglipt, en zegenrijck578
 
Nu drijven op haer pen, in 's hemels hooge plecken,
580
In eene zelve vlught al snorrende ommetrecken,580
 
En zingen uit de borst; zoo loopt uw vloot en jeught,581

433 jonge gasten, voor wint, voor stroom af, den mont van de haven433 434 in, of leggen alree aen den wal. Vaer slechts voort, en volgh 435 het padt, dat voor u leit. Zoo sprekende, gingkze hene, blonck+ 436 over haren roosverwigen neck, het hair gaf een goddelijcke lucht,436 437 als ambrosie, van zich, het kleet sleepte heur na, en haer tret437 438 wees wel uit datze waerachtigh een Godin was. Eneas kende438 439 zijn moeder, en riep haer, terwijlze verdween, aldus aen: o ghy 440 wreede, waerom vermomt ghy u voor uwen zoon zoo menigh- 441 mael met eenen valschen schijn? Waerom magh men u de hant441 442 niet geven, en met kennis in montgemeenschap met u treden?442 443 Zoo beschuldight hy haer, en gaet stewaert aen. Maer Godin+ 444 Venus bedeckteze, onder het henegaen, met eenen donkeren 445 mist, en bewimpeldeze met dicken nevel; op dat niemant hen445 446 zage, nochte aenraeckte, nochte ophielt, of reden van hun aen-446 447 komste eischte. Zy vaert om hoogh naer Pafus, en keert vrolijck447 448 in haer hof, en den tempel, daer hondert altaren van Sabee-448 449 schen wieroock branden, en van versche roozekranssen riecken.

450 Ondertusschen spoedenze wegh, daer hen het padt leide, en450 451 klommen alreede den heuvel op, die een groot stuck over de451 452 stadt hangt, en zijn gezicht heeft op het slot, recht daer tegens 453 over gebouwt. Eneas verwondert zich over het gevaert, daer+453 454 eertijts hutten stonden. Hy verwondert zich over de poorten, 455 en het gewoel, en de gekassijde straten. De Tyriers beyveren455 456 hun werck: Zommigen trecken de muren op, en arbeiden aen 457 het slot, en wentelen steenen opwaert: Zommigen rojen erven,457 458 om huizen te bouwen, en stekenze af: Men kiest 'er Wethouders458 459 en Vroetschap, en stelt wetten in. Anderen delven hier de haven:459

 
Voor wint, voor stroom, den mont der haven in met vreught;
 
Of leght aen lant. ga voort. volgh, zonder om te kijcken,
 
Het padt, 't welck voor u leght. zoo sprack zy, en ging strijcken.584
585
De neck der Schoone blonck, gelijck een roos van kleur.
 
De hairlock gaf een lucht en goddelijcken geur,
 
Gelijck ambrosia. 't gewaet vloeit naer beneden.
 
Haer tredt wijst uit dat zy met recht wort aengebeden,
 
En een Godin is. vorst Eneas kende voort589
590
Zijn moeder, die verdween. hy riep haer al gestoort:590
 
Gy wreede, waerom komt gy u vermomt vertoogen,591
 
En met een' valschen schijn zoo dickwijl voor mijne oogen?
 
Of waerom magh uw zoon niet raecken uwe hant,
 
In montgemeenschap treên, met kennisse, en verstant?
595
Aldus beschuldight hy zijn moeder, gaet met eenen
 
Naer stadt. d'onsterfelijcke, uit hun gezicht verdweenen,
 
Bedecktze in 't heenegaen met eenen donckren mist,
 
Bewimpeltze met damp en nevelen uit list,598
 
Op dat hen niemant zie, noch aenraecke en verhinder,599
600
Of reên eisch van hun komst. zy vaert al weder ginder
 
Naer Pafus toe, en keert blygeestigh in haer hof,601
 
En kerck, daer tienmael tien altaeren haeren lof
 
Bewieroocken met geur van Saba; daer de roozen602-03
 
En roozekranssen, versch ontloocken, voor haer bloozen.
605
Zy spoên terwijl hunn' wegh, en volgen vast het padt,
 
En treên den heuvel op, die over deze stadt
 
Ten deele hangt, en steil het nieuwe slot aenschoude,607
 
Dat Tyrus koningin hier tegens over bouwde.
 
Eneas staet verbaest, als hy 't gevaerte ziet,
610
Daer eerst de hut stont, arm gedeckt met stroo en riet.610
 
Hy staet verwondert om de poorten, en het woelen
 
Van 't volck, en d'effe straet. de Tyrischen krioelen,612
 
Beyveren hun werck. d'een arbeit aen het hof,613
 
Treckt muuren op, rolt steen, en wenteltze op in 't stof.614
615
Een ander roit en merckt het erf, om 't huis te zetten.615
 
Men kiest wethouders, en de vroetschap, en stelt wetten.
 
Een ander delft en graeft een haven uit het velt.

460 Anderen leggen den gront, om den schouwburgh daer op te460 461 zetten, en houwen uit de rotsen heele pijlaren, om de tooneelen461 462 treflijck te vercieren: gelijck de byen, in de lente en zonneschijn,+462 463 op het velt en de bloemen arbeiden; wanneerze hare aenkomende 464 jongen opvoeden, of den klaren honigh stuwen, en de raten464 465 met zoeten nektar opvullen, of d'aenkomenden haren last af- 466 nemen, of in eenen troep, de bommels, dat vuigh gedierte, van466 467 de korven afkeeren. Men is 'er vierigh in 't werck, en de geurige 468 honigh rieckt naer tijm. Eneas ziende hoe hoogh de stadt was, 469 zeide: o hoe geluckigh zijt ghy, die uwe muren alree ziet oprijzen. 470 Toen begaf hy zich, met eenen nevel bedeckt, midden onder+ 471 den drang des volx, en wert, dat wel wonder was, van niemant 472 gezien. Midden in de stadt stont een woudt, dat een aengename 473 schaduwe gaf; daer de Punischen door storm op zee gelant, eerst473 474 een teken uitgroeven, hun van Koningin Juno aengewezen, name-474 475 lijck een paertshooft, beduidende, dat dit een strijtbaer volck475 476 zou zijn, en getroost om het eeuwen langk te harden. Hier stichtte476 477 de Sidonische Dido, Juno ter eere, eenen grooten tempel, rijck477 478 en maghtigh om zijn schenckaedjen en het heilighdom der Godinne:478 479 men klom hier langs kopere drempels de trappen op: De balcken479 480 waren met koper gebonden: De kopere kerckdeuren draeiden en 481 gierden op metale pannen. Hier in dit woudt bejegende hem een481 482 vremdigheit, die eerst zijn vrees verzachte. Hier begost Eneas eerst482 483 een gewenschte uitkomst in zijne zwarigheit te zien, en wat moedts+ 484 te scheppen: want terwijl hy de Koningin in den tempel verwacht,484

 
Een ander leght den gront ten schouburgh met gewelt,618
 
En houwt pylaeren uit de steenrotse, om tooneelen
620
Hierna tot eer en pracht te dienen onder 't speelen:
 
Gelijck de bie, by lente en zonneschijn in 't groen,
 
Op velt en bloemen slaeft, om jongen aen te voên;622
 
Of klaeren honigh stuwt, en vult de honighraten
 
Met zoeten nektar; of d'aenbrengende onderzaeten
625
Van hunnen zwaeren last verlicht; of straf en stout625
 
De bommels, in een' troep, uit haere korven houdt,
 
En keert dat vuigh gediert. men werckt'er, zonder treuren.627
 
De zoete honigh rieckt naer tijm, en lentegeuren.
 
Eneas, die de stadt dus hoogh gerezen ziet,629
630
Sprack: ô geluckigen, die, na geleên verdriet,
 
Hier reede rijzen ziet uw muuren, poort, en gevel!631
 
Daerna begaf hy zich, bedeckt met eenen nevel,
 
In 't midden van den drang der lieden, en, 't is vreemt,
 
Hier is niet een, die hem gewaer wort, en verneemt.
635
Een woudt beschaduwde de middenstadt met boomen,
 
Heel koel, en aengenaem. de Punischen, gekomen
 
Door storm aen dezen oort der stede, groeven hier637
 
Een merck en voorspoock uit, van Juno hun zoo dier638
 
Bevolen, en getoont; een paertshooft: dit wou mellen639
640
Hoe hier een strijtbaer volck zoude opstaen, om te vellen,
 
Veele eeuwen, al wat hun aen boort klampt, stijf en sterck.641
 
Hier stichte Dido, toenze uit Sidon quam, een kerck,
 
Jupijns gemael ten prijze; een werckstuck om te brommen,643
 
Geschenckrijck, groot van maght door Junoos heilighdommen.
645
Men klom de trappen op, langs drempels van metael.
 
Het koper hielt den balck gebonden, tot een prael.646
 
De kopre kerckdeur draeit en knerst op kopre pannen.
 
Hier in dit zelve woudt bejegende den mannen
 
Van Troje en hem wat vreemts, dat eerst zijn vrees verzacht.648-49
650
Hier zagh Eneas eerst eene uitkomst, lang verwacht,650
 
Na veele zwaericheên, dat hem veel heils voorzeide:651
 
Want midlerwijl hy hier de koningin verbeide,

485 elck dingk in 't byzonder bezichtight; terwijl hy zich verwondert 486 over stads welvaert, en de kunst der kunstenaren tegens mal-486 487 kander beziet, en den arbeit hier aen te kost gehangen; zoo ziet+487 488 hy het gevecht voor Troje, 't een na het ander, en den oorloogh,488 489 waer van de gansche weerelt alree gewaeght, en de zoons van489 490 Atreus, en Priaem, en Achilles, even gestoort op hen beide. Hy490 491 bleef staen, begost te weenen, en sprack: o Achates, wat plaets, 492 wat lant in de wijde weerelt heeft den mont alree niet vol van 493 onze ellende? Zie Priaem daer: hier wort de dapperheit noch493 494 haeren lof en loon toegeleit: men beschreit hier noch ons jammer,494 495 en is met ons ongeval begaen. Laet uwe vrees varen; het zal u 496 noch kunnen ten beste dienen, dat men hier van onze gelegen-496 497 heit zoo groot een kennis hebbe. Zoo spreeckt hy, verzaet zijn497497-98 498 droefheit met ydele schilderye, steent reis op reis, en de tranen 499 biggelen langs zijne wangen: want hy zagh, hoe de Trojaensche 500 jeught, aen deze zijde, den Griecken voor Troje vechtende, over500-501 501 den hals quam en voorjoegh: aen d'andere zijde, hoe Achilles, 502 met de pluimaedje op den helm, te wagen den Frygianen najoegh.502 503 Niet wijt van hier verneemt hy al schreiende de sneeuwitte tenten503 504 van Rhesus, die in zijnen eersten slaep overrompelt, geplondert504 505 en vermoort wiert van Diomedes, Tydeus zoon, die de verhitte505 506 paerden naer het leger wendde, eerze het voeder van Troje506 507 geproeft, en uit Xanthus gedroncken hadden. Aen den anderen507 508 kant vlughte Troilus, en gaf zijne wapens ten beste: d'ongeluc-508 509 kige knaep, zich tegens Achilles, een ongelijcke party, verzettende,509

 
In deze groote kerck den rijckdom overschat;653
 
Verbaest staet om het heil der nieuwgeboude stadt,654
655
De kunst des kunstenaers waerdeert met groot verlangen,655
 
En zoo veel arrebeits, hieraen te kost gehangen;
 
Verneemt hy het gevecht voor Troje, na als voor,657
 
Den oorelogh, alree de wijde weerelt door658
 
Gedondert. hy verneemt hier Atreus naer het leven,659
660
Vorst Priam, en Achil, op bey te zamen even
 
Gebeeten, en gestoort. hy bleef met aendacht staen,
 
En weende, en sprack: Achaet, wat oort is niet belaên,662
 
Wat lant ter weerelt waeght nu niet van onze elende!663
 
Zie Priam daer. hier wort de dapperheit in 't ende
665
Met eere en prijs gekroont. hier wort ons leet beklaeght,
 
En niemant vint men, die geen' rouw hier over draeght.
 
Laet vaeren alle uw vrees: dees kennis zal ten leste,
 
[Want elck ons onheil weet,] noch dienen ons ten beste.
 
Zoo spreeckt hy, en verzaet zijn droefheit met de lucht669
670
Van ydle schilderye, en loost'er zucht op zucht,
 
Waerop de traenen langs zijn kaecken nedervallen:
 
Want hy vernam de jeught, aen dees zy van de wallen,672
 
Hoe zy den Griecken, die in 't velt voor Troje slaen,673
 
Komt vallen op den hals, en jaeghtze op 't leger aen:674
675
Van d'andre zijde hoe Achilles, met de pluimen
 
Op zijnen helm, den Fryx te wagen 't velt leert ruimen.676
 
Niet wijt van hier verneemt hy, schreiende en bedruckt,
 
Vorst Resus witte tent, die door den slaep verruckt,678
 
Wort overrompelt, en geplondert, en verslagen,679
680
Van Diomedes, zoon van Tydeus, die den wagen680
 
En heete paerden naer het heir drijft, dat het kraeckt,681
 
Eer 't ros het voêr van Troje, en Xanthus heeft gesmaeckt.
 
De jonge Troilus vlught, aen d'andre zy der veste,683
 
En geeft zijn vyants heir geweer en schilt ten beste:
685
Een ongeluckigh knaep, die tegens Thetis zoon,685

510 wort van de paerden nagesleept, en hangende achter over op510-12 511 den ledigen wagen, houdt den teugel noch, veeght d'aerde met 512 zijn hooft en locken, en sleept zijn omgekeerde speer door het 513 zant. Ondertusschen gingen de Trojaensche vrouwen ootmoedigh-513 514 lijck, met hangenden haire, en sluieren om het hooft, naer den514 515 tempel der ongenadige Pallas, haer gebedt uitstorten, en sloegen515 516 bedrucktelijck voor haere borst. De Godin keerde haer den neck516 517 toe, en sloegh d'oogen neder. Achilles had Hektor driewerf om517 518 de muren van Troje gesleept, en liet het doode lichaem om gout518 519 lossen. Maer zwaerlijck verzuchte de helt, uit het binnenste van519 520 zijn harte, zoo ras hy den buit, den wagen, het lichaem zijnes520 521 vrients zelf, en Priaem zagh, die zijne weerlooze handen uitstreckte.521 522 Oock wert hy zich zelven onder de Griecksche Vorsten gewaer,522 523 en d'Oostersche slaghordens, en de wapens van Memnon, den523 524 Moorjaen. De dolle Penthesilea voert de troepen der Amazonen,524 525 met half ronde schilden gewapent, aen, en weertzich midden onder 526 zoo veel duizent gewapenden. De Heldin gespt den gouden gor- 527 del onder haer bloote borst, en een maeght durf tegens mannen 528 uittreden.

529 Terwijl Eneas, Dardans nakomelingk, zich hier over verwon- 530 dert; terwijl hy verbaest staet en starooght, zonder zijn oogen 531 daer eens af te slaen; zoo komt Dido, d'overschoone Koningin,+531 532 naer den tempel getreden, met eenen grooten stoet jongk-532 533 heeren en Jofferen rontom haer; gelijck Diane, op den oever 534 van Eurotas, of over de heuvels van Cynthus, ten reie gaet, en534 535 aen alle zijden gevolght wort van duizent Berghgodinnen: de535

 
Zich stout verzette, een kans voorwaer niet even schoon.686
 
Hy wort van 't paert gesleept, en hangende verslagen687
 
Van achter over, op den lêgen oorloghswagen,
 
Houdt noch den teugel vast, en vaeght, helaes, het lant689
690
Met hooft en hair: de speer schrabt omgekeert in 't zant.
 
De Troische vrouwen gaen terwijl naer Pallas deuren,691
 
Ten zoen van haeren toorne, in 't hangend hair, en treuren692
 
Met sluieren om 't hooft: 't misbaer den rouw vermeert,693
 
Daer zy haer borsten slaen. Minerve afkeerigh, keert694
695
De droeve schaer den neck, en slaet haere oogen neder.
 
Achilles had het lijck van Hektor, heene en weder,
 
Wel drywerf achter een, gesleurt om Trojes wal,
 
En 't wert om gout gelost. Eneas zuchte uit al
 
Zijn hart, zoo dra hy quam den oorlogsroof t'aenschouwen,
700
Den wagen, en het lijck van zijnen halsgetrouwen,700
 
En Priam, die, bedruckt en weerloos, voor de stadt,
 
Den trotsen vyant met gevouwen handen badt.
 
Hy vondt zich zelven oock, by al de Griecksche heeren,
 
En onder 't oorlogsvolck, dat Troje quam verweeren704
705
Uit oosten, en vernam hier Memnon, den Moorjaen,
 
Met zijne standerden. hy ziet de benden slaen.706
 
Penthesilea sterckt haere Amazoonsche vaenen,707
 
Met schilden toegerust, gewrocht als halve maenen,
 
En, onder duizenden, beschut 'er Priams recht.
710
De goude gordel van de krijghsheldin hangt hecht
 
Gehaeckt beneên de borst, die naeckt is, naer 's lants wetten.710-11
 
Een maeght durf in het velt zich tegens mans verzetten.
 
Terwijl Eneas, neef van Dardan, zich hierom
 
Verwondert, dit beziet, verbaest blijft staen, en stom,
715
En starooght op de kunst, komt Dido, d'overschoone,
 
De brave koningin, ten tempel, en ten troone,716
 
Met eenen grooten stoet van heeren, en 't geley
 
Van jofferen bestuwt. zoo gaet Diaen ten rey,718
 
Op Cynthus heuvels, langs Eurotas waterkanten,
720
Gevolght rontom haer heen van duizent berghverwanten,

536 pijlkoker hangt over de schouder, en over het velt henetredende,536 537 steecktze met hals en hooft boven alle Godinnen uit; waerom 538 Latone heimelijck in haer schick is: zoo had zich Dido; zoo538 539 quamze hier onder hen allen rustigh aengestreken, en dreef het539 540 werck en den bouw des Rijcks voort. Daer na de deuren ingaende, 541 gingze zitten midden in den gewelfden tempel, op eenen hoogen+ 542 troon, omcingelt met hare lijfwacht. Zy schreef den volcke wetten542 543 en Rechten voor, en gaf elck zijn gezet werck, of liet 'er om loten;543 544 wanneer Eneas onvoorziens Anteus, met eenen grooten toeloop,+544 545 zagh aenkomen, en Sergestus, en den stercken Kloanthus, en al 546 d'andere Trojanen, by verwaeit weder op zee van een geraeckt,546 547 en heel verre buiten hun streeck gedreven. Hy stont stom van547 548 verbaestheit, en Achates met hem, en t'effens blijde en verslagen,548 549 verlangden wel om hen te verwelkomen; doch kosten niet vatten,549 550 hoe het met hunne zaecken stont; daerom hieldenze zich noch550 551 binnen, en bewimpelt met de holle wolck, letten hoe het met de551 552 gasten gelegen was; waerze de vloot gelaten hadden; waerom552 553 zy hier quamen: want alle de schepen kozen hen uit tot deze553 554 bootschap: en zy gingen luitruchtigh naer den tempel, om heul554 555 te verzoecken. Zoo ras zy ingetreden, by de Koningin gehoor 556 kregen, hief Ilioneus, de voorbarighste, met een bedaertheit aldus556 557 aen: o Koningin, wie Jupiter inwillighde een nieuwe stadt te+ 558 stichten, en trotse volcken door billijckheit te toomen; wy ellen-558 559 dige Trojanen, langs alle kusten door onweder omgevoert, bidden 560 u, verbie toch het schendigh verbranden onzer schepen: Verschoon560 561 toch het godtvruchtige geslacht, en let wat nader op onze zaecken.561 562 Wy komen hier niet, om Libyaensche Huisgoden met den zwaerde562

 
Al godtheên. haer geweer, de koker op den rugh,721
 
Hangt achter af, en treênde op 't velt, gezwint en vlugh,
 
Munt uit in al den drang der wackre jaghtgodinnen
 
Met hals en hooft. Latoon, de moeder, is van binnen723-24
725
Al heimlijck in haer schick. aldus komt Dido voort,725
 
In 't midden van den stoet, en vordert met haer woort726
 
En wenk den bouw des rijks, en 't werk, genaekt den drempel.
 
Zy zet zich, midden in den overwelfden tempel,
 
Op eenen hoogen stoel, omcingelt van haer wacht.
730
Zy schreef'er wetten voor, gaf elck, naer zijne maght,730
 
Zijn eigen taeck, en werck, of liet'er hen om loten;
 
Wanneer Eneas ziet hoe 't volck komt toegeschoten,732
 
En Anteus, en Sergest, en moedigen Kloanth,733
 
Met een al 't overschot der Troische vloote, aen strant
735
Op zee van een gewaeit, en uit hun streeck gedreven.
 
Hy stont verbaest, en stom, Achates mede, en, even
 
Verslegen als verblijt, verlangden hun de hant737
 
Te geven in der yl, t'omhelzen op het lant:738
 
Doch konden niet bevroên hoe 't met hun was gelegen;
740
Dies zy, met eene wolck bewimpelt, stille zwegen,740
 
En letten in wat staet zy stonden; waer de vloot741
 
Gebleven was, en wat hen hier dreef, na dien noot:
 
Want d'andre schepen hen tot deze bootschap kooren.
 
Luidtruchtigh gingen zy ten tempel, om te hooren
745
Wat heul te vinden was op hun verzoeck, en bê.
 
Zy traden naulijx in, of Dido gafze alree
 
Gehoor. Ilioneus, de treflijckste van allen,
 
Hief met bedaertheit aen: ô koningin, wiens wallen748
 
Nu ryzen, met Jupijns bestemminge en onthiet,749
750
En die dit trotse volck betoomt met uw gebiet;750
 
Wy Troischen, jammerlijck gesolt om alle stranden751
 
Door onweêr, bidden u verbie het schendigh branden
 
Van ons verstroide vloot: verschoon 't godtvruchtigh zaet,
 
En neem wat nader acht op onzen droeven staet.
755
Wy komen niet met maght in dit geweste opdonderen,755
tekstkritische noten

563 te rooven, en met den buit weder in zee te loopen: zeker wy563-65 564 verdrevelingen hebben zoo veel harts nochte maghts niet. Een 565 gewest leit 'er, dat de Griecken Hesperie noemen, een overout565 566 strijtbaer en vet en vruchtbaer lant: d'Oenotrianen hebben het566 567 weleer bewoont: nu zeit men dat de nakomelingen dit Italie, en 568 het volck Italianen, naer den naem van hunnen overste, noemden:568 569 derwaert aen was het gemunt; wanneer de bulderende Orion569 570 schielijck in zee opstekende, ons op de blinde zantplaten joegh;570 571 en de storm in zee te geweldigh aenwassende, de vloot, door de571 572 golven en tusschen de steenklippen door, wijdt en zijt verstroide. 573 Wy, een klein getal, komen hier aen uwe kust gedreven. Wat 574 slagh van volck woont hier? Wat lant is dit, daer men den 575 vremdeling zoo onbeleeft handelt? Met verbiet ons op strant te575 576 vernachten; men rockent de lieden op, en lijdt niet dat wy den576 577 voet effen op het lant zetten. Ontziet ghy geene menschen,577 578 nochte iemants maght; zoo ontziet toch de Goden, die geen goedt 579 onbeloont, geen quaet ongestraft laeten. Wy hadden Eneas tot 580 eenen Koningk, een' man zonder weerga, in rechtvaerdigheit, 581 godtvruchtigheit en dapperheit ten oorloogh. Indien het nootlot 582 hem geborgen, hy 'er 't lijf afgebroght hebbe, en noch niet ter 583 zielen gevaren zy; zoo zorgh niet, of het u moght berouwen, zoo583-84 584 ghy d'allereerste hem door uwe beleeftheit verplicht. In Sicilie 585 worden oock steden en wapens gevonden; en daer regeert de 586 doorluchtige Acestes, gesproten uit Trojaenschen bloede. Gun586 587 ons de gerampeneerde vloot op strant te halen, hout in de bos-587 588 schen te houwen, en riemen te schaven; op dat wy onzen Koningk 589 en mackers weder bekomen hebbende, mogen (magh het ons

 
Om Libysch heilighdom met torts en zwaert te plonderen,756
 
En weder met den buit te streven zeewaert aen.
 
Wy ballingen zijn niet gestelt op dit bestaen.758
 
Een lantstreeck, by den Grieck Hesperie geheeten,
760
Out, strijtbaer, vruchtbaer, vet, en lang voorheen bezeten760
 
Van den Enotriaen, leght ergens, die geroemt759-61761
 
Italie, en het volck, naer 's vorsten naem genoemt,
 
Italianen heet by zijn nakomelingen,
 
Ten minste naer 't bescheit, dat wy hier van ontfingen:
765
Wy zeilden derwaert, als de norsse Orion, snel765
 
In zee opsteeckende, ons afgrijsselijck en fel
 
Op blinde zanden joegh; een buy, die d'een op d'ander767
 
De vloot door golf en rots verstroide van elckander:
 
En wy, een klein getal, verschijnen hier voor u,
770
Gedreven aen uw strant. wat aert van volck, zoo ruw,770
 
Bewoont dees kust? wat lant mishandelt vreemde lieden771
 
Zoo hardt, en onbeschoft? men wil ons hier verbieden772
 
Te rusten op het strant. men schent den lantzaet aen,773
 
En lijt niet dat wy hier een hant breet velts beslaen.774
775
Ontzietge dan noch mensch, noch menschelijck vermogen;775
 
Ontziet ten minste Godt, by wien geen mededoogen,
 
Geen deught blijft ongeloont, geen boosheit ongedacht.777
 
Eneas was ons heer, en koning, van 't geslacht
 
Der Goden, zonder ga, godtvruchtigh, en rechtvaerdigh,779
780
Een dapper oorloghsman. indien hy, eere waerdigh,
 
Door 't nootlot is geberght, het lijf behouden heeft,
 
En niet ter zielen voer, door byster weêr gesneeft;782
 
Zoo vrees geensins of het u namaels moght berouwen
 
Dat gy hem eerst verplicht, door heuscheit, en vertrouwen.
785
Sicilje draeght oock steên, en wapentuigh, en moedt785
 
Op brave Acest, een' vorst geteelt uit Trojes bloet.
 
Vergun ten minste hier d'ontrampeneerde schepen787
 
Op strant te haelen, hout uit bosch en woudt te sleepen,
 
Te houwen, ribbe en riem te schaven, op dat wy,
790
Den koning en ons volck verwervende, noch bly,
tekstkritische noten

590 gebeuren) vrolijck naer Italie en Latium toe trecken. Maer is de590-591 591 hoop met ons uit, en zijt ghy, o allerwaertste vader der Trojanen 592 in de Libyaensche zee vergaen, en is het met Julus omgekomen;592 593 zoo laet ons toch ten minste naer Sikanie, en de stadt, daer alree593 594 gebouwt, en Koningk Acestes, van waer wy herwaert quamen, 595 wederom trecken. Zoo sprack Ilioneus, en Dardans nakomelingen 596 bestemden te zamen mondeling zijn verzoeck. Dido, toen haere+596 597 oogen op hen nederslaende, antwoorde kort aldus: o Trojanen, 598 zet alle vrees en bekommering aen d'een zijde. De benaeutheit598-600 599 van mijnen staet, en de gront mijns Rijcks, noch nieuw en onbe- 600 storven, perssen my overal de grenzen met wacht zoo naeuw te600 601 bezetten. Wie kent Eneas geslacht, wie de stadt Troje, en zulcke 602 dappere mannen niet? of weet van dien oorloogh en brant niet 603 te spreken? Wy Punischen zijn zoo onbeschoft en plomp niet;603 604 nochte het nieuwe Tyrus leit zoo verre niet uit de bekende604 605 weerelt. Het zy ghylieden wenscht in het groote Italie, en aen 606 Saturnus ackers, of Eryx grenzen, en by Koningk Acestes te be-606 607 landen; ick zal u veiligh geleiden, en met raet en daet bystaen: 608 of wilt ghy u hier te zamen op onzen bodem nederslaen: de 609 stadt, die ick bouwe, is voor u ten beste: haelt de schepen op609 610 lant. Trojaen en Tyrier zullen ons even lief zijn: en och, of uw 611 Koningk Eneas met den zelven wint overgewaeit, hier zelf oock 612 tegenwoordigh waere. Evenwel ick zal eenigh volck langs het612 613 strant afvaerdigen, en bevelen de kusten van Libye te doorsnuf-613 614 felen, of hy ergens aen eenige bosschen opgeworpen, of in de614 615 steden omdwaele.

616 Vader Eneas en de kloecke Achates, door deze rede moet grij- 617 pende, verlangden nu al een poos, om uit de wolck voor den617

 
Indien 't geluck ons dien', naer d'Italjaensche plecken,791
 
En 't oude Latium te zamen heenetrecken:
 
Maer mist ons deze hoop, en zijt gy, ô Trojaen,793
 
O waerde vader, in het Libysch diep vergaen;
795
Is 't met Iülus uit, zoo laet ons van dees reede
 
Toch naer Sikanie, en de nieugeboude stede,
 
En vorst Acestes spoên, van waer wy herwaert aen
 
Gezeilt zijn met de vloot. dus sprack hy, al belaên,798
 
En al de Dardaniers bestemden zijne bede.
800
De koningin beziet hem vast op deze rede,800
 
En antwoort kort aldus: Trojaenen, weest gerust.
 
Laet vaeren zorgh, en vrees. dit strant, dees waterkust
 
Wort naeu met wacht bezet, bewaeckt aen alle kanten,
 
Uit angst, om mijnen stoel, die last lijdt, vast te planten,804
805
Tot dat de boom van 't rijck zijn wortels dieper schiet.
 
Wie kent Eneas stam, wie Troje en Troischen niet,
 
Ten oorlogh dus befaemt! wat lant, in alle streecken,
 
Weet van dien krijgh en brant, vol jammers, niet te spreken!
 
Wy Punischen zijn niet zoo ruw, en plomp, en straf,809
810
En 't nieuwe Tyrus leght zoo wilt en woest niet af810
 
Van 's weerelts heirbaen, daer de zedigen verkeeren.811
 
Het zy gylieden eens uw schepen wenscht te meeren812
 
Aen d'Italjaensche kust, Saturnus oude wijck,
 
Of Eryx grenzen zoeckt, en vorst Acestes rijck;
815
Ick zal u veiligh voort afvaerdigen, geleiden815
 
Met raet, en daet, en hulpe: of wiltge hier verbeiden,816
 
U neêrslaen op ons erf; mijn nieuwe stadt, mijn strant
 
Staen open: haelt de vloot en schepen vry op 't lant.
 
Tyrier en Trojer zijn ons even lief, en waerdigh.819
820
En och, of nu de wint uw' koning, zoo rechtvaerdigh,
 
Had herwaert aen gevoert, en ick hem hier zagh staen.
 
Noch wil ick zommigen afvaerdigen te gaen822
 
Bezichtigen de kust, beveelenze al mijn stranden
 
Zorghvuldigh te bezien, te zoecken waerze landden,
825
Of ergens spoelden aen een bosch, en eenzaem woudt;
 
Of waer een Troier zich in stadt of vlecke onthoudt.
 
De vorst Eneas, en de kloecke Achates mede
 
Verlangden nu, vol moedts, gesterckt door deze rede,
 
Om uit de schaduwe der wolcke in 't licht te staen.
tekstkritische noten

618 dagh te komen, en Achates sprack eerst Eneas aen: o Venus618 619 zoon, wat dunckt u nu hier van? Alle dingen zijn buiten gevaer,619 620 en vloot en mackers behouden: een alleen wort 'er gemist, dien 621 wy zelf midden in zee zagen te gront gaen: al het ander komt 622 met uw moeders zeggen overeen. Naulix sprack hy zoo, of de 623 wolck, die hen bewimpelde, borst en verdween haestigh in de+623 624 heldere lucht. Daer stont Eneas toen, en blonck in den klaren 625 dagh, zoo braef van leest, en statigh van opzicht, gelijck een625 626 Godt: want de moeder zelf vercierde haren zoon met blont hair,626 627 en een gloeiende verf, en glinsterende oogen; eveneens gelijck+627 628 des kunstenaers hant het yvoir een bevalligheit geeft; of als zilver 629 en Parischen marmer in gout wort gezet. Onvoorziens aldus voor629 630 hun aller oogen verschijnende, spreeckt hy de Koningin aen:+ 631 hier staet de man, dien ghy zoeckt, Eneas van Troje, uit de baren 632 van Libye geborgen. O ghy, die alleen u ontfermt over de Trojanen632 633 en hunne onuitspreeckbare zwarigheden, en ons (het overschot633 634 des volx, uit der Griecken handen ontslopen, te water en te lande 635 door allerhande rampen uitgemergelt, en van alles behoeftigh)635 636 in uwe stadt, in uw hof opneemt. O Dido, wylieden, nochte al636 637 wat 'er van onze lantslieden, verstroit door de wijde weerelt, noch 638 ergens overschiet, zijn niet maghtigh u dit naer den eisch te ver-638 639 gelden. De Goden (indien Goden noch werck van Godtvruchtigen639 640 maecken; indien rechtvaerdigheit en een oprecht geweten noch 641 ergens plaets hebben) beloonen u dat naer uwe verdiensten. Ter641 642 goeder ure zijt ghy geboren: geluckigh waren uw ouders met 643 zulck een gezegende vrucht. Zoo lang de stroomen in zee loopen; 644 zoo lang de schaduwen rontom de bergen wandelen; zoo lang644

830
Achates sprack toen eerst den vorst Eneas aen:
 
O Venus zoon, wat dunckt, wat dunckt u van die maeren?
 
De vloot, en mackers al is 't vry van zeegevaeren.832
 
Wy missen een' alleen, en zagen schip en mast
 
Recht voor ons zincken. wat wy nu verneemen past834
835
Op moeders wichlery. dit had hy pas gesproken,
 
Of deze lucht en mist, waer in de helden doocken,
 
Borst haestigh, en verdween: de lucht wert klaer en schoon.
 
Daer stont Eneas toen in dezen dagh ten toon,838
 
En blonck, zoo braef van leest, van opzicht, en van zwieren,839
840
Gelijck een Godt: naerdien de moeder hem quam cieren
 
Met blonde locken, en een gloênde blozentheit,841
 
En staetigh opzicht, en een' glans vol majesteit.842
 
Als kunstenaers yvoor vercieren door glad slijpen843
 
Met een bevalligheit, of geven 't gout te grijpen844
845
Het Parosch marmer, of het zilveren metael.
 
Hy, die dus onvoorziens, zoo braef hun altemael
 
Verschijnt, begint mevrouw eerbiedigh aen te spreecken:847
 
Hier staet de man, den storm van 't Libysch meer ontweecken,
 
De Troische Eneas, met bekommering gezocht.
850
O koningin, die dus met onzen droeven toght,
 
En der Trojaenen ramp, die groot is, zit beladen;851
 
Die ons [het overschot des volcks, te schalck verraeden,852
 
En pas het Griecksche zwaert ontsloopen, en hun hant,853
 
Door allerhande ramp, te water, en te lant,
855
Gesolt, en uitgeput, met druck en noot bevangen,]
 
Gewaerdight, in uw stadt, oock in uw hof t'ontfangen:856
 
O Dido, wy met alle ons lantsliên, die verstroit
 
Door al de weerelt, noch geberght zijn, kunnen noit
 
Dees deught, naer heuren eisch, met danckbaerheit beloonen.859
860
De Goden [zooze noch godtvruchtigen verschoonen,860
 
In waerde houden; zoo rechtvaerdigheit, en trouw,
 
En 't vroom geweten noch een ploy ter weerelt hou,]862
 
Beloonen uwe deught en weldaet naer behooren.
 
Gy zijt ter goeder uur gewonnen, en geboren.
865
Geluckigh was uw stam, om zulck een waerde spruit.
 
Zoo lang de stroom in zee zal loopen ongestuit;
 
Zoo lang de schaduwen rontom de bergen dwaelen;

645 de starren aen den hemel gaen weiden; zal men van uwen naem 646 en faem en eere weten te spreken: het zy oock waer wy belanden646 647 mogen. Zoo sprekende geeft hy zijnen vrient Ilioneus zijn rechte,+ 648 Sergestus zijn slincke hant, en voort den stercken Gyas, en stercken648 649 Kloanthus, en daer na alle anderen.

650 De Sidonische Dido zat in 't eerste stom van verwondering 651 om zulck een' man, daer na om zijn avontuur, en sprack aldus:651 652 o Godin Venus zoon, wat ongeval drijft u herwaert aen, na het+652-653 653 uitstaen van zoo veel gevaers? wat gewelt vervoert u in dezen653653-654 654 onbeschoften hoeck? Zijt ghy die Eneas, die de zegenrijcke 655 Venus, by Anchises, Dardans zoon, zwanger, op den kant van655655-656 656 Simois in Frygie, ter weerelt broght? Zeker my gedenckt, dat 657 Teucer, uit zijn vaderlant gedreven, en met Belus hulpe een657 658 nieuw koningkrijck zoeckende, te Sidon quam. Mijn vader Belus 659 verwoeste toen het vette Cyprus, en regeerde over het eilant,659 660 dat hy met den zwaerde veroverde. Van dien tijt af wist ick al 661 van den ondergangk van Troje, en van uwen naem, en de 662 Griecksche Koningen te spreken. De vyant zelf gaf den Trojanen662 663 grooten lof na, en dreef, dat hy uit den overouden stam der663 664 Trojanen gesproten was: weshalve, o jongelingen, neemt onbe-+664 665 schroomt uw verblijf in ons hof. Een gelijck avontuur heeft my 666 oock, na veel omzwervens, ten leste hier op dezen bodem neder- 667 gezet. Ick, die weet hoe het omsuckelen smaeckt, ben genegen667 668 den ellendigen de hant te bieden. Zoo spreecktze, en leit Eneas 669 voort in het Koningklijcke hof: voort beveeltze in alle kercken669 670 den Goden danckoffer te slaghten: en zent oock ondertusschen

 
Zoo lang de hemel weit gestarnte, en zonnestraelen;868
 
Zal elck uw' naem en faem en weldaên, zonder tal,
870
Verheffen, waer hy oock in 't endt belanden zal.
 
Hy gaf hierop de hant den reisbroêrs door elckandere,871
 
Ilioneüs d'een, Sergestus mede d'andere,
 
Voort Gyas, en Kloanth, en al de gasten mê.
 
De koningin zat eerst verstomt op haere stê,874
875
Verwondert om dien man, en om zijne avontuuren.
 
Zy sprack: ô Venus zoon, wat voert u naer ons muuren?
 
Wat drijft u, met gevaer door zoo veel zeeverdriet,
 
Naer dezen woesten hoeck? zijt gy Eneas niet,
 
Dien Venus, zegenrijck, een voester van de weelde,879
880
By Dardans zoon, Anchys, op Xanthus oever teelde,880
 
En in het Troisch gewest wel eer ter weerelt broght?
 
Gewisselijck my heught dat Teucer my bezocht
 
Te Sidon, toen hy, uit zijn vaderlant gedreven,
 
Naer andre rijcken stont, door Belus hulp gesteven.884
885
Mijn vader Belus liep het vruchtbre Cyprus af,885
 
Bezat het eilant, dat zich boogh voor zijnen staf.
 
Ick hoorde sedert al van uwen naem vermaenen,887
 
Van Griecksche koningen, en 't jammer der Trojaenen,888
 
De vyant zelf verhief de Troischen, en hunn' stam,889
890
En rekende dat hy zijn' oirsprong hieruit nam:
 
Weshalve, ô brave jeught, neem uw verblijf ten hove.
 
Een zelve zeefortuin heeft eertijts my, verschove
 
En vreemde ballingin, na allerhande noot,
 
Ten leste in dees landouwe ontfangen met mijn vloot.892-94
895
Ick, die den weêrspoet ken, ben willigh alle lieden
 
In hun verlegenheit en noot de hant te bieden.896
 
Zoo spreeckt de koningin, en leit Eneas voort
 
In 't koningklijcke hof, beveelt aen ieder oort,
 
In alle tempelen te slaghten, en te vieren,899
900
Ter eere van de Goôn. zy zent wel twintigh stieren,
tekstkritische noten

671 den gasten op het strant twintigh stieren toe; hondert geborstelde+671-72 672 ruggen van groote zwijnen, hondert vette lammers met hunne 673 moeders, en de gaven van den verheugenden Godt. Maer het673 674 heerlijcke hof wort van binnen overdadigh en Koningklijck opge-+ 675 pronckt: in het midden recht men de maeltijt aen, en behangt 676 de plaets wel prachtigh met purper en kostelijck tapijtwerck: de676 677 tafels glimmen van al het zilverwerck en gout, waer op der voor- 678 ouderen vrome daden (uitgevoert door zoo veel brave mannen,678 679 uit dien ouden stam gesproten) op een lange ry, gedreven staen.

680 Eneas, wiens vaderlijck gemoedt niet rusten kon, zont Achates+680 681 haestigh vooruit naer de schepen toe, om Askaen van al hun 682 wedervaren verslagh te doen, en hem mede in stadt te brengen. 683 Het vaderlijck hart hangt geheel over den lieven Askaen. Voort683 684 beveelt hy hem te halen de geschencken, uit den brant van Troje+ 685 geborgen; eenen sluier, stijf van gout geborduurt, en een be-685 686 hangsel, geboort met oranje beereklaeuw, waer mede Heleen van686 687 Argos plagh te proncken; want Leda, de moeder, haer deze687 688 kostelijckheden schonck voor wat byzonders, en dieze, van My-688 689 cenen naer Troje en d'ongeoorloofde bruiloft varende, medenam:689 690 behalve dit noch eenen scepter, dien Ilione, Priaems outste dochter, 691 plagh te dragen, en eenen karkant van perlen, en een dubbele691 692 kroon van gout en gesteente. Achates teegh al zijn best naer de692 693 schepen toe, om dit te bestellen.693

694 Maer de Godin van Cyprus lagh op haer luimen, om wat nieuws,+694 695 wat vreemts aen te rechten, en Kupido in den schijn van den695

 
En hondert zwijnen, ruigh van borstelen, naer zee
 
Haer gasten toe, en zoo veel vette lammers mê,
 
En weelige oien, en Godt Bacchus blijde gaven.
 
Maer binnen wort het hof, door hofgezin en slaven,904
905
Heel prachtigh koninglijck en heerlijck toegemaeckt.905
 
Men recht in 't middenhof de maeltijt aen. hier blaeckt906
 
Tapijt, en purper, elck om 't heerlijckste uitgelaeten.907
 
De tafels schitteren van goude en zilvre vaten,
 
Waerop der vaderen doorluchte daeden staen
910
Gedreven op een ry, van haeren oirsprongk aen:910
 
Wat d'overoude stam verricht heeft door de grooten,
 
Door zoo veel dapperen, uit dezen stam gesproten.
 
Eneas [want zijn hart en vaderlijck gemoedt
 
Niet rusten kon,] zont voort Achates heen met spoet,
915
Naer strant toe, en de vloot, om hun bejegeningen915
 
Askaen te melden, en hem mede in stadt te bringen.916
 
Het vaders hart is meest voor 't lieve kint beducht.917
 
Met een beveelt hy hem schenckaedje en schat, ter vlught918
 
Geborgen uit den brant van Troje, in 't hof te haelen;
920
Een' tabbert, stijf van gout en parlen, om te praelen,920
 
En een behangsel, met oranje loof en bloem
 
Geboort, waermê Heleen van Argos, rijck van roem,
 
Zich cierde, een wonderlijck geschenck van moeder Lede;923
 
Toen zy, van out Myceen, haer vaders hof en stede,924
925
Naer Troje en d'onvrye echt ging vaeren voor den wint;925
 
Met noch een' scepter, eer van Priams outste kint,926
 
De dochter Ilioon gedragen, neffens dezen927
 
Een' parlen halskarkant, en noch een uitgelezen
 
Juweel, een dubble kroon van steenen en van gout.929
930
Achates teegh zijn best, daer zich de vloot onthoudt,
 
Op dat hy dezen last, naer zijnen eisch, bekleede.931
 
Maer Cyprus koningin lagh op haer luim, was reede932
 
Om wederom wat nieuws wat zeldtzaems te bestaen,
 
En haeren zoon, in schijn van 't lieve kint Askaen,

696 lieven Askaen herwaert te brengen, om de Koningin, terwijl de 697 giften haer tot razens toe bekooren zouden, met den brant van697 698 minne t'ontvoncken, tot in het mergh van 't gebeente toe: want 699 Venus vreest voor het weifelachtigh hof, en de dubbelhartige699 700 Tyriers: Zy heeft angst voor Juno, en des nachts om die zaeck700 701 bekommert, spreeckt den vluggen Minnegodt aldus aen: mijn701 702 zoon, op wiens maght en vermogen alleen ick my verlaten 703 magh: o zoon, die op het geweer des oppersten vaders, waer+703 704 mede hy de Reuzen verplette, niet past; tot u neem ick mijn704 705 toevlught, en verzoeck ootmoedigh uw goddelijcke hulp. U 706 is bekent, hoe uw broeder Eneas, door Junoos ongerechtigen706 707 haet, over zee langs alle kusten, omzwerft; en ghy waert dickwils 708 met onze droefheit begaen. De Punische Dido heeft hem nu vast, 709 en houdt den man met smekende woorden op: en ick ben beducht709 710 waer Junoos onthael op uitdraeien wil: zy zal op dees gewenschte710 711 gelegentheit niet slapen: weshalve ick toelegh, om de Koningin711 712 by tijts listigh met minne t'ontvoncken, en op mijn hant te krijgen,712 713 op datze door geene Godtheit van opzet verandere, maer Eneas 714 zoo gunstigh een hart toedrage, gelijck wy: vat nu onze meening, 715 hoe ghy dit te wege kunt brengen. Het Koningklijcke kint, mijn715 716 eenige bekommeringe, maeckt zich vaerdigh, om op het gebodt 717 zijns lieven vaders naer de Sidonische stadt te gaen, en de ge- 718 schencken, na den brant van Troje overgebleven, mede te brengen.718 719 Dit kint zal ick, terwijl het slaept, op Cythera, den hoogen bergh,719719-20 720 of Idalie, in de heilige plaetse wechschuilen; op dat het dit bedrogh 721 niet eens riecke, of ons in den wegh loope. Ga, vermom u met721 722 zijn aenzicht niet langer dan eenen nacht: ga, mijn kint, deck uw722

935
Te brengen in het hof, en Dido, daer de giften935
 
Haer hart bekooren, als met zinnelooze driften,
 
t'Ontvoncken door den brant van minne in mergh en been:
 
Want Venus vreest den aert van Tyrus hof en steên,
 
Vol dubbelhartigen en weifelende raeden.939
940
Zy vreest oock Juno zelf, en, 's nachts hierom beladen,
 
Spreeckt dus den Minnegodt, den kleenen vlieger, aen:941
 
Mijn zoon, op wiens gewelt en maght ick vast magh staen;942
 
O zoon, die op 't geweer van Jupiter, waermede
 
Hy reuzen heeft verplet, niet past; ick heb een bede
945
Aen uwe Godtheit, en verzoeck uw' onderstant.945
 
Gy weet hoe Junoos wrock dus, over zee en zant,
 
Langs alle kusten voert Eneas, uwen broeder,
 
t'Onbillijck: en de rouw van uw beminde moeder948
 
Gingk dickwijl u aen 't hart. nu houdt hem Dido vast
950
Met zoeten woorden op. hoe dit onthael den gast950
 
Bekomen moght, heeft my met achterdocht getroffen.951
 
Gewis zy zal by dees gelegenheit niet sloffen,952
 
Maer passen op haer stuck: waerom ick vind geraên,953
 
De koningin, eer zy iet ontrous durf bestaen,954
955
Met list t'ontvoncken, en op mijne zy te winnen,
 
Op dat geen Godtheit haer verandere van zinnen,
 
En zy Eneas blijf van harte toegedaen,
 
Als ick. nu vat mijn' zin, om hier niet mis te slaen.958
 
Het koningklijcke kint, dat ick alleen bezinne,959
960
Rust toe, op vaders last, naer 't hof der koninginne960
 
Te treden, en schenckaedje en overbleven schat,961
 
Uit Trojes brant geberght, te brengen in de stadt.
 
Ick zal dit kint, als 't slaept, in onze heuvelstreecken,
 
Idalie, of Cytheer, my toegewijt, versteecken,964
965
Op dat het dit bedrogh niet riecke, of ons ontmoet'
 
In 't midden van 't bancket. ga heen, vermom met spoet
 
Uw aenzicht eenen nacht, en laet u niet verdrieten
tekstkritische noten

723 aenschijn met de troni en het opzicht van het kint; op dat (wanneer723 724 Dido, onder het Koningklijck bancket, wel in haer schick, en 725 verheught van den wijn, u op haren schoot neme, omhelze en 726 minnelijck kusse) ghy haer het verborgen vier en bedrieghelijck726-27 727 vergift inblaest. De Minnegodt gehoorzaemt den bevele zijner 728 lieve moeder, schudt zijne vleugels uit, en treet vrolijck hene, niet+728 729 anders of het Julus zelf waer: maer Godin Venus schenckt Askaen729 730 eenen liefelijcken slaepdranck, en hem in haren schoot koesterende, 731 voert het kint om hoogh, in het bosch van Idalie, en leit het op731 732 zachte marjolein, die met zijne bloemen en koele schaduwe dit732 733 wicht toeademt. Kupido zijne moeder gehoorzamende, gingk nu733 734 hene, wel gedient met Achates, zijnen leitsman, om de Tyriers734 735 Koningklijcke geschencken te brengen, en daer aenkomende, zoo 736 was de Koningin al op het heerlijck tapijt en de goude sponde,736 737 recht in het midden, aengezeten.

738 De vader Eneas en Trojaensche jongelingen vergaderen vast,+738 739 en men gaet op de purpere banckpeuluwen, voor hun gespreit,739 740 aenleggen. De dienaers geven het hantwater, leggen de weite740 741 uit de korven op den disch, en brengen ruige hantdoecken, om741 742 de handen te droogen. Binnen zijn vijftigh dienstmaeghden bezigh, 743 op een lange ry, met spijze aen te rechten, en de zalen te be-743 744 wieroocken. Hondert andere dienstmaeghden en hondert dienaers, 745 alle even jeugdigh, zetten de gerechten op tafel, en schencken745-746 746 den wijn. De Tyriers komen oock by menighten de poort inge- 747 drongen, en worden mede op de tapijten aengezet. Zy verwonderen747 748 zich over Eneas geschencken: zy verwonderen zich over Julus, 749 en het aenschijn des blakenden Godts, en zijn nagebootste spraeck.749

 
De troni van dit kint naer 't leven aen te schieten,968
 
Op dat [wanneer Elize, op 't koningklijck bancket969
970
Verheught, en by den wijn, die zorgh van 't harte zett',970
 
U neeme op haeren schoot, omhelze, en kusse onendigh,]
 
Gy haer 't verborgen vier en loos vergift behendigh
 
Ten lippen inneblaest. 't gehoorzaem minnekint
 
Gehoorzaemt moeders last, gelijck zy raetzaem vint.
975
Het schiet zijn vleugels uit, en treckt al vrolijck heene,
 
Met zulck een' tredt, als of Iülus zelf verscheene.
 
Maer Venus geeft Askaen een' slaepdranck, streelt en kust
 
En stooft het in haer' schoot, en voert het kint gerust978
 
Op 't hoogh Idalie ten bossche in, leght het kleine979
980
In koele schaduwen van zachten marjoleine,980
 
Op datze met haer bloeme en geuren 't wicht verquick'.981
 
Kupido geeft gehoor, gaet heen, wel in zijn schick
 
Met trouwe Achates, die hem meleit, om de heeren
 
Met koningklijck geschenck en gaven te vereeren.
985
De koningin had, voor zijn komst, zich ten banckett'
 
Op bedspon en tapijt in 't midden aengezet.986
 
De vorst Eneas en de Troischen, zijn geleide,
 
Vergaêren vast; men gaet aenleggen op 't gespreide
 
En purpren tafelbed. de dienaer giet lampet
990
En water op de hant. men drooght de handen met989-90
 
Gebloemden hantdoeck. men leght weite uit teene manden
 
Op tafel. binnen wort gewoelt met hondert handen992
 
Van vijftigh maeghden, die op eene lange ry
 
't Gerecht opdisschen, en de hoofsche leckerny,
995
Het hof bewierroocken: en dan noch hondert anderen,
 
En hondert dienaers van eene oude met elckanderen,996
 
Die rijcklijck op den disch verschaffen wijn, en spijs.
 
De burgery dringt sterck ter poorte in, naer lants wijs.998
 
Men zetze op dischtapijt. zy zien Eneas gaven999
1000
Met groot verwondren aen, verwondert om den braven
 
Iülus, en den Godt, wiens aenschijn gloeit, en straelt,1001
tekstkritische noten

750 en den sluier, en het behangsel, met oranje beereklaeuw gebor-750 751 duurt. Boven alle anderen kan d'ongeluckige Dido van Fenicie, 752 de toekomende minnesmette overgegeven, haren lust niet ver-752 753 zaden, en wort verhit, terwijlze hem belonckt, en te gelijck door753 754 het kint en de giften ontroert. Na dat de knaep, in Eneas armen, 755 hem om den hals hing, en de geweldige groote liefde zijnes ge- 756 waenden vaders verzaet hadde, zoo vloogh hy naer de Koningin+ 757 toe, die druckte het kint aen heur hart, en kost haer oogen niet 758 zadt zien, en d'ellendige koestert het zomtijts op haren schoot, niet758 759 eens denckende, hoe groot en maghtigh een' Godt zy op hare759 760 knien houdt. Maer hy, gedachtigh aen zijn Acidalische moeder,760 761 begint Sicheüs allengs uit haer gedachtenisse te vegen; en pooght761 762 het gemoedt, nu al een poos verkoelt, en het hart van minne ge-+762 763 spaent, door herbore minne t'overrompelen. Na dat het lijf ge- 764 sterckt, en het eerste gerecht opgenomen was, zette men groote764 765 bekers op, en schonck den wijn, dat het schuimde. Het begost765765-766 766 in 't hof te krioelen, en de gasten lieten zich hooren, dat de galm 767 door de ruime zalen heneklonck. De lampen hangen aen de767-68 768 goude balken, en de turcken verdrijven de duisternis by nacht.+768 769 Toen eischte de Koningin eenen wijnkop, zwaer van gout en769 770 gesteente, waer uit Belus en alle zijn nakomelingen gewoon waren 771 te drincken, en liet dien vol wijn schencken; waer na het al zweegh 772 wat 'er was. O Jupiter, sprackze (naerdien men u houdt voor het 773 hooft der gasteryen, en die haer wetten voorschrijft) geef toch,773 774 dat dees dagh den Tyriers en Trojaenschen vlughtelingen een 775 dagh van blijschap zy, en onze nakomelingen hier aen mogen

 
En zijn gebootste spraeck; om sluier en 't gemaelt1002
 
En rijck omhangsel van oranje. geen van allen
 
Kan minder zich verzaên van lust en welgevallen
1005
Aen dit aenminnigh kint, als Dido, die alree
 
Zich deerlijck overgeeft aen 't naeckend minnewee.
 
Zy wort verhit door 't kint, en 't geen haer is geschoncken;
 
Die beide het gemoedt ontstellen, en ontvoncken,1008
 
Na dat de knaep een wijl in vaders armen hangt
1010
Om zijnen hals, die den vermomden zoon ontfangt,
 
En kust tot dat hy heeft verzaet des vaders minne,
 
Zoo zoeckt het kint Elize, en vlieght de koninginne
 
Met yver om den hals. zy druckt het aen haer hart,1013
 
En ziet zich naulijx zat, en Dido, die de smart
1015
Der minne namaels staet zoo jammerlijck te voelen,1015
 
Verneemt niet welck een' Godt zy, om haer' lust te koelen,
 
Aldus in haeren schoot vast koestert, streelt, en mint.1017
 
De zoon, die moeders last uitvoeren wil, begint
 
Allengs Sicheüs uit haer hart en zin te wissen,
1020
En pooght inwendigh 't hart en haer gedachtenissen,1020
 
Nu koeler, en een poos van d'eerste min gespaent,
 
Door een herbore min t'ontsteecken, eer zy 't waent.1022
 
Het eerste dischgerecht is naulijx opgenomen,
 
En 't lijf met spijs gesterckt, of groote kelcken koomen
1025
Ter tafel, en men kranst den wijnkop versch en koel.1025
 
De gasten zijn verheught. het vrolijck gekrioel
 
Verweckt een' wedergalm door al de ruime zaelen.
 
De lamp beschijnt het gout der balcken met haer straelen.
 
De turck brant helder, en verdrijft den duistren nacht.
1030
Nu eischt de koningin een' wijnkelck, daer 't geslacht
 
Van Belus en zijn zaet gewoon was uit te drincken;
 
Een' wijnkelck, zwaer van gout, waerin robijnen blincken:
 
Men schonck dien boordevol. toen zweegh al wat' er zat.
 
Zy sprack: ô Jupiter, naerdien elck een u schat
1035
En eert voor 't heiligh hooft der blijde gasteryen,
 
Die haer oock wetten stelt; laet toch dees dagh gedyen
 
Tot heil van Tyrus, en den Troischen vlughteling,
 
Op dat men na gedenck' hoe Tyrus Troje ontfing:1038
tekstkritische noten

776 gedencken: dat Bacchus, schencker van de vreught, oock de goede 777 Juno zich hier tegenwoordigh, onder 't gezelschap, vinden laten:777 778 en ghy, o Tyriers, begunstight en onthaelt dit vrolijck gezelschap. 779 Zoo sprackze, en plengde d'eerste een luttel wijns, ten dranckoffer779 780 op de tafel, en proefde slechts den kop, en gaf het voort aen Bitias,780 781 hem aenmanende tot drincken. Hy neep met eenen veegh den781 782 schuimenden kop uit, zoo boortvol als die was: Na hem droncken 783 d'andere hoofden. Iöpas, met zijn gekrolt hair, speelde op de gulde783 784 cyther de lessen van den grooten Atlas. Hy zong den loop der784 785 mane, en het verduisteren der zonne: oock waer uit menschen 786 en vee hunnen oirsprongk namen: wat d'oirzaeck zy van blixem,786 787 donder en regen: van den Boer, en de natte Regenstarren, en787 788 beide de Beeren: waerom 's winters de dagh zoo haest onderga,788 789 en de nacht zoo langk valle. De Tyriers verdubbelden het hant-789 790 geklap, en de Trojanen volgen hen. D'ongeluckige Dido broght+790 791 mede den nacht over, met allerhande kout, en dronck de liefde 792 vast in, en hadde het byster drock met vragen, dan naer Priaem,792 793 dan naer Hektor; dan met wat wapenen de zoon van Auroor te793 794 velde quam; dan naer Diomedes paerden; dan wat Achilles voor 795 een helt was geweest. Ten leste sprackze: nu mijn wellekome gast, 796 laet my eens hooren, van den beginne af, het verraet der Griecken, 797 en uw ongeval en omsuckelingen; want het is nu de zevende zomer,797 798 dat ghy over al de weerelt te water omgezworven hebt.

 
Dat Bacchus, schencker van de vreught, ons koom' verblyen,
1040
En Juno zelf verschijne op deze gasteryen.
 
Gy Sidoniers, onthaelt de gasten, blijde en frisch.1041
 
Zoo spreecktze, en plengt en stort wat wijns uit op den disch,
 
Als een danckofferhande, en proeft die met de lippen,1043
 
En roert den wijnkelck pas en effen aen te tippen.1044
1045
Toen gaf zy 't Bitias, die zet het aen den mont,
 
En nijpt den wijnkelck uit, tot onder op den gront.
 
De grooten volgen hem. Iöpas roert de snaeren:1047
 
Die zanger, lang van haer, speelt op al wat d'ervaeren
 
En stercken Atlas leert. hy zingt den loop der maen:1049
1050
Van zonnezwijm: waeruit de mensch en 't vee ontstaen:1050
 
Wat oirzaeck zy van storm en blixem, dondervlaegen:
 
Van Boer, en Regenstar, en groote en kleenen Wagen:1052
 
Wat heete dagen reckt: wat koude krimpt zoo knap.1053
 
De vrolijcke Tyriers verdubblen 't hantgeklap:
1055
De Troischen volgen hen. de koningin, eilaci,
 
Al t'ongeluckigh, broght met kouten deze staetsi,1056
 
Dit nachtfeest over, dronck de min, die heur behaeght;
 
Terwijlze gratigh dan naer koning Priam vraeght,1058
 
Dan weêr naer Hektor, dan naer Memnon; met wat boogen,1059
1060
Wat wapenen hy quam uit Oosten aengetoogen;
 
Dan naer de paerden en 't geridt van Tydeus zoon;1061
 
Dan naer Achilles moedt, en zijnen oorloghstoon.1062
 
Ten leste sprackze: ô vorst, ter goeder uur gekoomen,
 
Verhael ons van 't begin hoe Troje is ingenomen
1065
Door 't Griecksch verraet: verhael uw avontuur in 't bree,
 
En hoe gy ommezworft: want uwe vloot alree
 
Is zeven jaeren langk gesolt op woeste baren,1067
 
En heeft de weerelt en haer kusten omgevaeren.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs