Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Silenus.
Zeste Herderskout.aant.

Inhoudt.

1 In dezen Herderskout voert hy Silenus in, heel verzopen, gelijck Bacchus opvoederr. 1 2 betaemt, doch geleerdelijck, naer het gevoelen der Epikureen, van der dingen oirsprongk2 3 zingende, en dat Quintilius Varus ten gevalle. Voorts dewijl dit met den lagen stijl des3 4 Herderszangs niet wel overeenkomt, zoo ontschuldight hy zich terstont in den beginne,4 5 en hier niet lang op malende, zoo vaert hy terstont tot zijn vertellingen voort.5
 
Sileen, des Wijngodts knaep, in zijne dronckenschap6
 
En ronckende verrascht, en aengeperst tot zingen,7
 
Verheft zijn schelle stem, en zet zijn zinnen schrap,8
 
Ontvouwt hun 's weerelts wiegh, gemengt met vremde dingen.9

10 Onze Thalye gewaerdighde zich d'eerste den toon des Syrakusers na ter. 10 11 spelen, en schaemde zich niet in bosschen te woonen. Toen ick van krijgh11-12 12 en Koningen wou zingen, trock Apollo my by het oor, en sprack: Tityr, een 13 rechtschapen herder moet zijn schapen hoeden, en een veltdeuntje ture- 14 luren. Dewijl het u, o Varus, nu niet wil ontbreecken aen andere dichters,14 15 die lustigh zijn om uwen lof op te halen, en bloedige oorlogen te trompetten;15 16 zoo zal ick nu op een dun riet een veltliet spelen, en Apollos last volgen: 17 zoo iemant nochtans, zoo iemant oock belust zy dit te lezen, die zal hooren,17 18 hoe onze tamarinden en alle wouden van Varus lof gewaegen: Febus ziet18 19 oock geen bladt liever, dan daer hy Varus naem op geschreven vint. Vaert 20 dan voort, o Zanggodinnen.

21 Chromis en Mnasylus, twee jongers, vonden Silenus in een hol leggen21 22 slapen, met zijn aderen noch vol wijns, dien hy 's daeghs te vore gepepen22

Silenus.
Zeste Herderskout.
de dichter.

[Silenus, de leermeester en metgezel van Bacchus, zijn roes uitslapend in een grot, wordt verrast door twee herders, Chromis en Mnasylus, die hem vastbinden met kransen. Om los te komen moet hij voor hen zingen. Wat Vergilius Silenus laat zingen, maakt op 't eerste gezicht een ietwat bonte indruk: na een korte uiteenzetting hoe de wereld is ontstaan, roert hij in weinig woorden enkele der bekendste verhalen uit de mythologie aan, niet in logiese of te verwachten volgorde; Vergilius ziet kans om hier enkele vleiende woorden aan de dichter Gallus tussen te vlechten. Misschien is de hoofdgedachte van deze Ecloga een beeld te geven van de menselike hartstochten, van de liefde in de eerste plaats. Als achtergrond dient dan de in enkele trekken geschetste Cosmogonie. Over andere mogelike bedoelingen, die Vergilius met deze herderskout - die niet een typies voorbeeld is van het genre - mag hebben gehad, moet hier worden gezwegen. Het gedicht is opgedragen aan L. Alfenus Varus (niet aan Quintilius Varus, zoals Vondels Inhoudt vermeldt); deze, een beschermer en vriend van Vergilius, was Pollio's opvolger als proconsul van Gallia Cisalpina (zie blz. 45, r. 27)].
 
Ons Berghthalye liet zich allereerst gevallenvs. 1
 
Des Syrakuzers toon te volgen boven allen,
 
En hielt geen schande dat zy 't bosch bewonen zou.3
 
Toen ick van koningen en oorlogh zingen wou,
5
Trock Febus my by 't oor, sprack: Tityr, eer der knaepen,5
 
Een rechte herder weide en hoede zijne schaepen,
 
En tuureluure een liet op 't velt, en in de hey.
 
Dewijl 't, ô Varus, u nu geensins aen een' rey
 
Van andre dichtren, die de krijghstrompetten steecken,9
10
En zweven op uw' lof en eere wil ontbreecken,10
 
Zoo speel ick op een' halm en dun gesneden riet,
 
Door last van Godt Apol, een velt-en herdersliet.
 
Zoo iemant evenwel belust is dit te lezen,
 
Die zal verneemen hoe gy Varus wort geprezen
15
Van onze tamarinde, en van een ieder woudt.15
 
Apollo ziet oock liefst de blaên, daer hy met gout
 
Den naem van Varus op geprent ziet, en geschreven.
 
O Zanggodinnen, nu eens rustigh aengeheven.18
 
Twee jongers, Chromis en Mnasylus, op den dagh,19
20
Silenus, daer hy vast in slaep gevallen lagh,
 
Zien leggen in een hol, met aderen gezwollen
 
Van klaeren wijn, die hy, een dagh voorheene aen 't hollen,22
 
Gepeepen had, gelijck hy doorgaens opgevult
tekstkritische noten

23 had, gelijck hy altijt vol is: ontrent zijn hooft lagen slechts eenige kranssen23-24 24 gevallen, en daer hing een groote wijnkan aen haer gesleten oor. Deze 25 knapen (overmits de grijzert hen alle beide dickwils met belofte van zingen 26 te leur stelde) treden toe, en knevelen hem wel vast met banden van 27 kranssen. Egle quam op slagh, en de verlege maets te hulp; Egle, de schoon-27 28 ste van alle Veltgodinnen; en juist, toen hy zijn oogen opsloeg, beschil- 29 derdeze zijn troni en voorhooft met roode moerbezien. Hy, om dit bedrogh29 30 lachende, zeide: mijn kinders, waerom kneveltghe my? Laet my los: 't is30-31 31 genoegh, dat ghy my dus betrapt ziet: eischt maer wat liet ghy hooren wilt: 32 u zal ick met een liet, haer met wat anders paejen: met hief hy aen. Daer32 33 had ghy de Saters en het wilt op maet mogen zien trippelen: daer begosten33 34 dicke eicken hun toppen te schudden, zoo dat Parnas min met Febus;34 35 Rodope en Ismarus min met Orfeus vermaeckt zijn: want hy zong, hoe in35 36 dit groote en ledige begrijp alle dingen uit den zade van water en vier en36 37 aerde en lucht te zamen runden: hoe alle dingen uit deze hooftstoffen37 38 sproten, en de weereltkloot eerst in zijnen vorm gegoten wiert. Toen begost38 39 zich de gront te zetten, het water te scheiden, en alles allengs zijn wezen te39 40 krijgen. Nu zagh het aertrijck met verwonderinge eerst de zon schijnen, en40 41 den regen uit d'ontslote wolcken vallen. De bosschen begosten eerst te 42 wassen, en het gedierte liep hier en daer dolen op het geberghte, dat noch42-43 43 nieuw was. Hier na verhaelde hy, hoe Pyrra steenen zaeide; van Saturnus43 44 rijck, Prometheus dieverye, en zijnen Arent op Kaukaes: oock van Hylas,44

 
En vol is. by zijn hooft lagh krans aen krans, gekrult
25
Van wijngert, en men zagh een groote wijnkan hangen
 
Aen haer gesleeten oor. de knaepen uit verlangen
 
(Dewijl de grijzert hen zoo menighmael bedroogh
 
Met zijn beloften,) treên naer hem, die nu zijn oogh
 
Geloocken had, en ronckte, en knevelden met banden
30
Van kranssen hecht en vast zijn voeten, en zijn handen:
 
En Egle quam op slagh de bange maets te baet:31
 
Nymf Egle, d'allerschoonste en fierste van gelaet32
 
Der Veltgodinnen. toen de Godt nu quam t'ontwaecken,
 
Eu d'oogen opsloegh, zoo bemaeldeze zijn kaecken,34
35
De kin en 't voorhooft met een moerbay paers en root.
 
Hy loegh om dit bedrogh, en sprack in dezen noot:36
 
Mijn kinders, laetme los. waerom my dus geknevelt?
 
Het is genoegh dat gy my, dus van 't nat benevelt,
 
Betrapt ziet. eischt nu slechts wat liet gy hooren wilt:
40
U zal ick met een liet, haer met wat anders milt
 
Te vrede stellen. toen heeft hy dus aengeheven.41
 
Daer had gy Saters, en het wilt, van lust gedreven,42
 
Zien tripplen. d'eick begon zijn kruin op zulck een liet
 
Te schudden, dat Parnas met Godt Apollo niet44
45
Zoo zeer gedient is, noch oock Rodope en Ismaren45
 
Met Orfeus zoeten zangk, en liefelijcke snaeren:
 
Want Bacchus schiltknaep zong hoe, in dit overgroot
 
En ledige begrijp, al wat men ziet eerst sproot
 
Uit zaet van water, vier, en lucht, en aerde, t'zamen
50
Geronnen, en hoeze al uit deze hooftstof quamen,50
 
De weereltkloot eerst in zijn' vorm gegooten hing.51
 
Toen zette zich de gront: het water scheide: elck ding52
 
Verkreegh zijn wezen meer en meer, en d'aerde omheenen53
 
Zagh met verwondering zich van de zon bescheenen,
55
En hoe de regen uit ontslote wolcken viel.
 
De bosschen groeiden aen.'t gedierte liep, en hiel
 
Zich hier en daer om hoogh op bergen, eerst gesteegen.57
 
Hier na verhaelde hy hoe Pyrre, om volck verlegen,
 
De steenen zaeide op 't velt; oock van Saturnus rijck,
60
Prometheus diefstuck; van zijn' arent te gelijck60

45 en in welck een bron de maetroozen hem verloren, roepende: Hylas, Hylas, 46 dat'er al het strant van gewaeghde: en hy vertrooste Pasifaë, op den sneeu-46 47 witten stier verlieft: geluckigh waerze, hadde 'r noit vee geweest. Och, 48 rampzalige maeght! wat dolheit gingk u over? Pretus kranckhoofdige48 49 dochters loeiden over al het velt; nochtans verliep geen van deze zich zoo49-50 50 schendigh met vee; hoewel elck op het effen voorhooft dickwils naer de 51 horens voelde, en vreesde het ploeghjuck aen den hals te krijgen. Och, 52 rampzalige maeght, ghy zwerft nu op de bergen; en hy leit met zijnen spier-52 53 witten rugge op een zachte maybloem, en erkaeuwt vast het ingezwolgen53 54 gras, onder eenen bruinen eeckelboom, of zoeckt een vryster onder al den54-55 55 hoop. Veltgodinnen, ay Kretenzer Veltgodinnen, sluit bosschen en beem- 56 den; misschien of wy by geval ergens het spoor van den dwalenden stier56 57 vonden: misschien of zommige koejen hem (die zich in het groene gras57-58 58 vergeet, of een drift ossen volghde) weder te Gortyne in den stal te recht 59 broghten. Daer na zong hy van het maeghdeke, dat zich aen Hesperus appels59 60 vergaepte: oock hoe Faëtons zusters met mosch en een bittere schorsse60 61 overtrocken wierden, en reizigh als elzen, aen d'aerde gewortelt bleven:61 62 oock hoe Gallus, aen Permessus oever omzwervende, van eene der negen62-63 63 zusteren op den bergh Helikon geleit wiert, en Apolloos geheele rey hem 64 daer eerbiedigh toeneegh: hoe Linus, een herder, met den krans van bittere64 65 eppe en bloemen om het hooft, hem met een goddelijck dicht dit toezong:65 66 de zanggodinnen vereeren u, (aenvaertze toch) deze pijpen, te vore den66

 
Op Kaukasus, en oock van Hylas, zoo verkoren61
 
By Herkles; in wat bron maetroozen hem verloren,
 
En Hylas riepen, dat al 't strant hier van gewaeght.
 
Hy troost Pasifaë, van 't minnevier geplaeght
65
Om dien verliefden stier. zy waer gewis geluckigh
 
Waer noit het vee geweest. rampzalige, al te druckigh,66
 
Wat dolheit quam u aen? en Pretus kroost, ontstelt67
 
En kranck van zinnen, dwaelde en loeide alom door 't velt;
 
Maer geen verliep zich oit zoo schendigh met de dieren;
70
Schoon elck op 't effen hooft, met loeien en met tieren,
 
Naer horens voelde, en vreesde een ploeghjuck aen den hals
 
Te krijgen. arme maeght, gy zwerft met veel geschals72
 
Op bergen, en hy leght met zijn spierwitte lenden
 
Op eene Maybloem, zacht van blaên, en kan zich wenden,
75
En kaeuwen, waer 't hem lust, het uitgelezen gras,
 
In bruine schaduw van een eicke, of zoeckt dit pas76
 
Een vryster in den hoop der kudden, die hem minnen.
 
Ay Veltgodinnen, ay Kretenzer Veltgodinnen,
 
Sluit bosch, en beemt: misschien ofwe ergens by geval
80
Het voetspoor van den stier, dus dwaelende overal,
 
Noch vonden: en misschien of koeien in de weiden,
 
Daer hy vast graesde, of volghde een ossendrift, hem leidden82
 
Den stal in te Gortyne. oock zong hy van de maeght,
 
Die zich aen Hespers ooft, het welck haer oogh behaeght,
85
Vergaepte; oock hoe het mosch en boomschors vel en locken
 
Der droeve zustren van Godt Febus zoon betrocken,86
 
En deckten, en hoe elck, die rouw op 't lijck bedreef,
 
Zoo reizigh als een els, aen klay gewortelt bleef:
 
Oock hoe eer Gallus, aen Permessus oever dwaelende,89
90
Van een der drymael dry gezustren, naer hem talende,90
 
Op Helikon den bergh geleit wiert, daer de rey
 
Van Febus hem onthaelde, en toeneegh met geschrey:92
 
Hoe herder Linus, met den krans van eppe en bloemen
 
Om 't hooft, dit goddelijck gedicht, waerop zy roemen,94
95
Hem toezong: ay, aenvaert dees pijpen, om de kunst:95
 
De Zanggodinnen zelfs vereerenze u uit gunst.96

67 ouden Hesiodus van Askra eigen, en waer mede hy harde esschen ten bergh67 68 af plagh te locken: ghy zult hier op den oirsprongk van het Gryneesche68 69 bosch verhalen; zoo dat Apollo geen woudt hooger dan dit zal roemen. Wat 70 wil ick meer vertellen? Van Nisus dochter, Scille? die men zeit, dat beneden70 71 haeren blancken navel met bassende honden omgort, Ulysses schepen 72 plaeghde, en de verbaesde maetroozen, helaes! door haere zeehonden in72 73 den diepen afgront verslont? Of hoe hy verhaelde Tereus gestaltwisseling?73 74 Wat gerecht, wat bancket Filomele hem opdischte? Hoeze de wildernisse 75 in vlughte, en met welcke vlercken die rampzalige eerst over haer hof vloog?75 76 Hy zong al wat Febus eertijts by den geluckigen Eurotas zong, die zijn76 77 laurieren dit voortleerde: de dalen galmden hemelhoog van zijnen zangk;77 78 tot dat d'avont [dien dagh te spijt] vallende, den herderen beval hunne78 79 schapen te tellen, en te koy te drijven.

 
Zy waren 't grijs vernuft van Askra voormaels eigen.
 
De harde woudtesch quam zijn kruin en locken neigen,
 
En daelde op 't pijpspel van den bergh af, vry en los.99
100
Gy zult den oirsprong van 't vermaert Gryneesche bosch
 
Hierop verhaelen, en Apollo zal 't beseffen,101
 
En niet een bosch zoo hoogh als dit door zang verheffen.
 
Wat wil ick nu noch meer vertellen? van de Scil,103
 
De spruit van Nisus, die men zeght dat nimmer stil,104
105
Beneên den navel, hecht met luid gebas van honden105
 
Omgort, de schepen van Ulysses uit de gronden106
 
Der baren plaeghde, en droef en fel, na kreet op kreet,107
 
Den schrickenden maetroos door haere zeejaght beet,108
 
En slickte in 's afgronts keel? of 't geen hy noch vertelde,
110
Hoe Tereus van gestalt verandert? wat d'ontstelde110
 
En dolle Filomeel hem opdischt voor bancket?
 
Hoeze in de wildernis zich bergen most, en met
 
Wat vlercken de bedruckte eerst over 't hof quam zweven?
 
Hy zong wat Febus eer in vaerzen had geweven,114
115
En by Eurotas zong, die zijnen lauwerier
 
Dit voortleert. dal by dal gaf antwoort op den zwier
 
En galm van zijnen zangk, tot d'avont, aen het vallen
 
Den dagh te spijt, beval den herder 't vee te stallen,
 
Te tellen, en te rust te drijven naer de koy.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs