Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Palemon.
Derde Herderskout.aant.

Inhoudt.

1 Menalkas en Dametas, beide herders, schimpen en krakeelen eerst onderling: Palemon 2 ondertusschen op slagh komende, draeght zich als scheitsman, terwijlze by beurte omr. 2 3 prijs zingen, daer het geen van beide wint, en Palemon elck even hoogh zet.3
 
Terwijl Menalkas en Dametas in geschil,
5
Malkander met de fluit verbluffen, in de weide,5
 
Gemoet Palemon hun, die met der buren wil,6
 
Dit pijpgeschil beslecht, en looft hen alle beide.7

Menalkas. Dametas. Palemon.

8 Men. Zeg my, Dametas, wiens vee is dit? behoort het Melibeus toe?

9 Da. Neen, 't is Egons kudde: Egon bevalze my korts.r. 9

10 Me. Och altijt ongeluckige kudde, zoo lang hy Neëre vrijt, en ducht datze10 11 my boven hem stelle; want dees vreemde harder melckt de schapen twee-11 12 mael in een uur; en tapt het vee zijn melk af, en onttreckt den lammeren 13 het zogh.

14 Da. Ghy most dat een' rechtschapen man evenwel zoo niet toeduwen: 15 want wy weten wel wie u; toen de bocken zoo lelijck grimbeckten, en in15 16 wat kapelle: doch de Nymfen loegen, en belghden zich des niet.16

17 Me. Zoo meen ick, toenze my met een krom snoeimes Mykons boom-17 18 gaert en nieuwe wijngertrancken zagen snoeien.

19 Da. Of toen ghy hier, by d'oude beuckeboomen, Dafnis hoogh en pijlen 20 in stucken braeckt, en dat u, o wrevelige Menalkas, zoo moeide, toen ghy20 21 zaeght datze den knaep gegeven waren: en waer hem dit leedt niet weder-21 22 varen, ghy had van spijt geborsten.

23 Me. Wat zullen Heerschappen niet aenrechten, naerdien dieven dit23

Palemon.
Derde Herderskout.

[Het onderwerp van deze Ecloga is een landelike zangwedstrijd; dergelike wedstrijden worden door Theocritus in zijn Idyllen verschillende malen geschilderd. Dametas, die Egon's kudde hoedt, en Menalcas, die het vee van zijn vader weidt, prikkelen en plagen elkaar eerst enige tijd en dan begint het wedgezang. Vergilius laat eerst Dametas een distichon zingen, waarop een van Menalcas volgt, dat zich naar zijn inhoud daarbij aansluit. Zo ontstaan 12 paren disticha, die onderling zeer los, of niet, verbonden zijn. Na de aanroep der goden bezingen beide hun liefdesavonturen (bij Menalcas knapenliefde; bij Dametas niet). Aan het slot komen plagerige herdersgrapjes. Alleen het middengedeelte bevat actuele toespelingen op tijdgenoten van Vergilius, die voor een deel niet meer na te vorsen zijn. Pollio, Vergilius' beschermer wordt genoemd en ook Bavius en Maevius, twee pruldichters uit Vergilius' tijd.]

Menalkas. Dametas. Palemon.

 
Me. Ay zegh, wiens vee is dit? is 't Melibees, Dameet?vs. 1
 
Da. Neen, Egons, die 't my korts beval te hoên voor leedt.
 
Me. Och, altijt arrem vee, zoo lang Neëer hem quelle,
 
Hy zorge datze my in 't minnen hooger stelle:4
5
Want dees, een vreemdling, melckt de schapen, al te straf,3-5
 
Wel tweewerf op een uur, en tapt hun melleck af,
 
Onttreckt het vee en 't lam hun zogh, waer naer zy gaepen.7
 
De. Ghy most dat evenwel zoo bits niet een' rechtschapen8
 
Toeduwen, neen bylo: want ons is het wel bekent9
10
Wie u noch onlangs, toen de bocken hier omtrent
 
Zoo dwers grimbeckten, en, ô schande, in wat kapelle:10-11
 
Doch d'outergodtheên zelfs beloegen dien gezelle,12
 
En belghden zich niet eens om 't misdrijf, daer ter ste.
 
Me. Zoo meen ick, toenze met een snoeimes, stomp van sne,
15
My Mykons jonge ranck en boomgaert zagen snoeien.14-15
 
Da. Of toen gy, al te stout, daer d'oude beucken groeien,
 
De pijlen en den boogh van Dafnis braeckt in twee,
 
En dat, ô wrevelaert Menalk, u trof met wee,18
 
Toen gy vernaemt datze aen den knaep gegeven waren:
20
En, waer hem zulck een smaet en schimp niet wedervaeren,
 
Gy waert misschien van spijt geborsten, en vergaen.
 
Me. Wat zal de heer niet doen, durf dit een dief bestaen?22

24 durven bestaen? Ghy schalck, zagh ick u niet Damons bock heimelijck wech-24 25 slepen, terwijl Hontwolf zoo vreesselijck baste? En toen ick riep: waer ver-25 26 steeckt hy zich nu? Tityr, pas op uw kudde: zoo doockt ghy achter de liezen.26

27 Da. Behoorde hy, die den zangstrijt verloor, my niet de geit te leveren, 28 die ick met mijne fluit won? Weet ghy het niet? het was mijn geit: en 29 Damon zelf bekende het tegens my; doch dorstze niet leveren.

30 Me. Hebt ghy het hem met zingen afgewonnen? of uw leven wel een30 31 pijp gestelt? Plaght ghy, onbedreven mensch, met uwe valsche pijp niet 32 menigen deun, op de driesprongen, jammerlijck den hals te breecken?32

33 Da. Lust het u dan, dat wy een proef nemen, en eens tegens elckander33 34 aengaen? ick zal dees jonge koe (op dat ghyze niet te kleen acht) die twee-34 35 mael 's daegs gemolcken wort, en twee jongen zooght, tegen u opzetten:35 36 nu zeg op, wat zet ghy hier tegen?

37 Me. Ick zou niet een schaep van de kudde tegens u durven opzetten: 38 want mijn vader en stiefmoeder, die boos genoegh is, tellen beide, wanneer38-39 39 ick t'huis kome, tweemael 's daeghs het vee, d'een de schapen, d'ander de 40 bocken. Doch naerdien ghy uw koe quijt wilt zijn, zoo zal ick een paer 41 beucke kroezen, (die ghy zelf bekennen moet meer waerdigh te wezen) daer41 42 tegens zetten: kunstige Alcimedon sneet 'er een' taeien wijngert op, daer42 43 bleeck veil en beziën van eickloof zich met eenen luchtigen zwier omkrullen:43 44 in het midden staen twee beelden, 't een is Konon; en wie is d'ander, die44 45 de gansche weerelt, ten dienst der menschen, met den graetboogh afmat;4545-47 46 en in wat saizoen men zaeien en maeien moet? Ick hebb 'er noch noit mijnen 47 mont aengezet, maer bewaerze in mijn kevi.47

48 Da. Ick heb oock een paer kroezen, van dien zelven Alcimedon ge-48

 
Zagh ick u Damons bock niet achteromme haelen,23
 
Toen Hontwolf vreeslijck baste, en ick zoo menighmaelen
25
U toeriep: waer of zich de schalck nu bergen wil?
 
O Tityr, pas vry op uwe kudde; doock gy stil26
 
In riet, en liezen, op datze u niet vinden zouden.
 
Da. Was die den zangstrijt had verloren niet gehouden28
 
De geit te leveren, die ick met fluiten won?29
30
Wel weet gy 't niet? het was mijn geit, en Damon kon
 
Het niet ontkennen, doch hy dorstze my niet geven.
 
Me. Hebt gy 't met zang, die dus op zingen zijt bedreven,
 
Hem afgewonnen? of hebt gij uw leven wel
 
Een pijp gestelt? plaght gy, onafgerechte op spel,34
35
Niet menigh veltliet op den drysprong ('t is gebleecken
 
In 't wedtspel,) jammerlijck, helaes, den hals te breecken?
 
Da. Belieft het u dat wy 't beproeven, en bestaen37
 
Eens rustigh tegens een in 't wedtspel aen te gaen?38
 
Ick zet dees jonge koey (die, dat gy haer, als andre,39
40
Niet al te laegh schat, 's daeghs wel tweemael na elckandre
 
Gemolcken wort, en noch twee jongen zooght, dus vet,)
 
Nu tegens u. zegh op wat gy hier tegens zet.
 
Me. Ick durf geen enckel schaep uit al de kudde waegen:
 
Want vaêr, en stiefmoêr, boos van aert, elck alle dagen
45
Zoo dick ick t'huis koom', telt uit achterdocht het vee,45
 
Dees 't schaep, en die den bock: doch nu gy my zoo ree44-46
 
En veil schijnt met uw koey, zal ick twee beucke nappen,46-47
 
Die gy bekennen moet dat om de meesterschappen
 
Der kunste waerder zijn, opzetten met uw gunst.49
50
Alcimedon sneet hier zoo geestigh en met kunst,
 
Een' taeien wijngert op rondom, om 't ruim te vullen,51
 
Daer veil en bezien van eickloof zich om krullen,52
 
Met eenen luchten zwier: en in het midden staen53
 
Twee beelden: Konon wil het een zijn, zoo ick waen;
55
En wie is d'ander, die, vermaert, en noit vergeeten,
 
De wijde weerelt met den graetboogh heeft gemeeten,
 
En elck saizoen van 't jaer, wanneer men zait en maeit?
 
Ick heb noch noit mijn' dorst uit dezen nap gepaeit,58
 
Maer hou dien in mijn kasse en kevi opgesloten.59
60
Da. 'k Heb oock twee nappen, van Alcimedon, den grooten60

49 sneden, met zacht beereklaeuw om d'ooren, en daer hy Orfeus, die bosschen49 50 na zich sleepte, in het midden zette. Ick hebb 'er noch noit mijnen mont aen-50 51 gezet, en bewaerze in mijn kevi: maer wat mogen kroezen by een koe halen?

52 Me. Ghy mooght deze reis niet af: wedt waerom ghy wilt; ick sta u vast.52 53 Laet het zeggen, wie slechts kome. Zie, daer is Palemon: ick wil maecken53 54 dat ghy voortaen niemant met zingen verguizen zult.54

55 Da. Begin slechts, kunt ghy wat: ick zal my niet t'zoek maecken, nochte55 56 van iemant laten verbluffen. Palemonbuur, luister slechts met al uw vijf 57 zinnen toe; dit is bylo geen slecht wedtspel.57

58 Pa. Zingt op: dewijl wy hier gemackelijck in 't gras zitten, en alle beemden58 59 en boomen en bosschen nu groeien en bloeien, en het jaer te prijck zit.59 60 Dametas beginne: Menalkas volge. Zingt by beurte: Zanggodinnen zijn60 61 met beurtzangen beholpen.

62 Da. O Zanggoddinnen, laet ons van Jupijn beginnen: Jupijn vervult het62 63 al: hy onderhout de weerelt, en vermaeckt zich met mijnen zangk.63

64 Me. Maer Febus bemint my: ick heb altijt gaven voor Febus, laurier en 65 geurige maybloemen.65

66 Da. Galatea, dat dertele meiske, worpt my eenen appel naer het hooft,66 67 loopt in de willigen schuilen, en wou wel dat ick haer eerst zaege.67

68 Me. Maer Amyntas, mijn stoockebrant, komt my van zelf in den mont68 69 geloopen, eer dan de brack een lucht van Diane wech hebbe.69

70 Da. Ick weet nu wat ick mijn liefste schencken zal: want ick heb het70 71 nest gevonden, daer de ringelduiven zoo hoogh nestelen.71

72 Me. Ick pluckte tien goutappels in 't bosch, dat 's al wat ick heb, om72 73 mijnen knaep te sturen; morgen zal ick hem meer appels sturen.73

 
Aertskunstenaer, gesneên, met zachte beereklaeu
 
Om d'ooren, en daer hy den speelman, die niet flaeu62
 
De bosschen naer zich sleepte, in 't midden zet te proncken.
 
Dus lange heb ick noit uit dezen nap gedroncken,64
65
En spaer dien in mijn kas zorghvuldighlijck: maer hoe?
 
Wat is een houte nap in waerde by een koe!
 
Me. Gy kunt het deze reis niet weigren, noch ontleggen.67
 
Nu wedt waerom gy wilt, ick sta u vast: laet zeggen
 
Wie d'eerste koom'. zie daer, Palemon komt'er juist.68-69
70
'k Wedt dat gy niemandt met uw' zang voortaen verguist.
 
Da. Begin slechts, kuntge wat: ick ben niet verr' te zoecken.71
 
Geen zanger zal my trots verbluffen, noch verkloecken.72
 
Palemonbuur, nu hoor met alle uw zinnen toe.
 
Dit wedtspel is niet slecht: het gelt een' nap, en koe.
75
Pa. Zingt op, dewijl wy hier, gemackelijck gezeten
 
In 't gras, geboomte, en beemt, en bosschen, niet vergeeten75-76
 
Te bloeien, en de lent te prijck zit, blijde en schoon.
 
Dametas heffe eerst aen: Menalkas volgh' zijn' toon.
 
Houdt beurte, en zingt by beurte, op hoop van prijs te winnen.79
80
Het beurtgezang verquickt oock zelfs de Zanggodinnen.
 
Da. Men heffe van Jupyn, ô Zanggodinnen, aen.
 
Jupijn vervult het al. hy hoedt voor 't ondergaen
 
De weerelt, en verheught zijn' geest met mijn gezangen.
 
Me. Maer Febus acht my waert, en wil mijn gifte ontfangen.
85
'k Hebbe altijt gaven om Apolloos gunst te voên,85
 
Den geur der Maybloeme, en den geur van lauwergroen.86
 
Da. De dertle Galate worpt my uit appelstruicken
 
Met appelen naer 't hooft. zy loopt in wilgen duicken,
 
En wou dat ickze eerst zagh, en greep met mijne hant.
90
Me. Amynt, mijn minnevier, en heete stoockebrant,
 
Komt zelf my in den mont gevlogen, als met wiecken,
 
Noch sneller dan een brack Dianes lucht kan riecken.92
 
Da. Nu weet ick eerst wat ick mijn liefste schencken wil.
 
Ick vondt het nest, waerin de ringelduiven stil
95
En hoogh in nestelen, om eiers uit te broeien.94-95
 
Me. Tien gouden appels pluckte ick, daerze in 't ooftbosch groeien.
 
Dat is 't al wat ick heb te stuuren aen mijn min.
 
Meer appels stuur ick hem op morgen naer mijn zin.98

74 Da. Och, hoe menighmael sprack my Galatea zoo minnelijck toe! o 75 winden, luistert hier den Goden iet van in.75

76 Me. Amyntas, wat baet het, dat ghy my in uw hart wel mooght lijden, 77 indien ick, terwijl ghy wilde zwijnen jaeght, de netten moet bewaren?77

78 Da. Iölas, 't is heden mijn geboortedagh: zent Fyllis by my: koom zelf,78 79 wanneer ick een vaerze voor de vruchten offere.

80 Me. Fyllis bemin ick boven al: want toen ick van haer scheide, schreide-80 81 ze, en sprack: Iölas, leef lang, leef lang, mijn schoone.81

82 Da. De stal verschrickt voor den wolf, d'oeghst voor regen, de boom-82 83 gaert voor wint, ick voor Amaryls ongenade.

84 Me. Het gewas verlangt naer regen, de gespeende bock naer haegh-84 85 appels, het draghtbaere vee naer taeie willegeblaên, ick alleen naer Amyntas.85

86 Da. Pollio bemint onzen zangk, al luit die boersch. O Zanggodinnen,86 87 weit een vaerze voor uwen lezer.

88 Me. Pollio dicht zelf nieuwe vaerzen: weit eenen stier, die alree stoots88 89 is, en met zijne klaeuwen het zant in den wint schrabt.

90 Da. O Pollio, dat hy, die u beminne, zich oock met u verblijde; van90 91 honigh overvloeie, en de Syrische roos op zijn doorne hage bloeie.91

92 Me. Wie Bavius vermagh, die bemint Mevius dichten, en magh wel92 93 vossen onder het juck spannen, en bocken melcken.93

94 Da. O knapen, die bloemen en aerdtbeziën leest, vlucht van hier; want 95 de waterslang schuilt in het groene gras.95

96 Me. Keert de schapen, datze niet verder gaen: d'oevers zijn gevaerlijck: 97 nu drooght oock zelf de ram zijn vel.97

98 Da. Tityr, drijf al de geitjes, die langs den oever weiden, te rugge: ick98 99 zalze in de bron afspoelen, wanneer het tijt zy.99

 
Da. Hoe dick sprack Galaté, mijn liefste, mijn beminde,
100
My zoet en minzaem toe, als die my wel bezinde!100
 
O winden, luistert hier de Goden iet van in.
 
Me. Amynt, wat baet dat gyme uit hartelijcke min
 
Wel lijden mooght in 't hart, indien ick, rijp van jaeren,103
 
Als gy de zwijnen jaeght, de netten moet bewaeren.
105
Da. Iölas, heden is het mijn geboortedagh.
 
Zent Fyllis toch by my. Koom zelf, zoo 't wezen magh,
 
Terwijl ick eene vaers opoffre voor de vruchte.
 
Me. 'k Min Fyllis boven al: want zy, van ongenughte,105-08108
 
Most schreien, toen ick scheide, en sprack, bedroeft, en bang:
110
Iölas, och mijn lief, leef lang: mijn lief, leef lang.
 
Da. De schaepstal vreest den wolf, en d'oogst den dichten regen,
 
De boomgaert storm en wint, benijder van dien zegen,112
 
Ick dat schoone Amaryls gestoortheit my niet wraeckt.113
 
Me. 't Gewas op regen hoopt: 't gespeende boxke haeckt
115
Naer ons haeghappels: 't vee, dat draeght, naer wilgebladen:
 
Ick haecke naer Amynt, met zuivre min beladen.
 
Da. De goede Pollio bemint ons veltgezangk,
 
Al luit het plomp, en boersch: hy neemt het aen in danck.
 
O Zanggodinnen, weit een vaers voor uwen zanger.
120
Me. De goede Pollio gaet zelf van vaerzen zwanger.
 
Men weide een' forssen stier, die, reede stootsgezint,121
 
Met zijne klaeuwen zant en stof schrabt in den wint.
 
Da. O Pollio, dat uw beminner zich vermaecke123
 
Met u, van honigh vloey': d'Assyrsche veltroos blaecke124
125
Op zijne doornehaegh, en bloze in 't blijde licht.
 
Me. Wie Bavius vermagh, minn' Mevius gedicht,
 
Spann' vossen onder 't juck, en laetze heene trecken,
 
En melcke bocken, magh het melcken hem verstrecken.126-28128
 
Da. Gy knaepen, die de bloem en rijpe aerdtbezi leest,
130
Vlught haestighlijck van hier: want 't geen een wijze vreest,
 
De waterslange schuilt in 't gras, en onder meien.131
 
Me. Nu keert de schaepen flux, dat zy niet verder weien:
 
Aen d'oevers is gevaer: men hoê zich voor gevaer.
 
Nu drooght de ram zijn vel, en vlies, en 't ruige haer.
135
Da. O Tityr, drijf de geit te rugge, van de kanten,
 
En oeveren, bedeckt met schaduwen, en planten:136
 
Als 't tijt is zal ick haer afspoelen in de bron.

100 Me. Ghy knapen, drijft de schapen te koy: want de melck drooght op100 101 van hitte, zoo dat wy, gelijck lest, te vergeefs zullen melcken.

102 Da. Och, hoe mager is mijn stier, in zulck een vette weide! vee en 103 herder quijnen van een zelve minne.103

104 Me. Zeker dit spruit niet uit minne: hy valt schier van de beenen: ick104 105 weet niet wie met zijn nijdige oogen mijn teere lammers betovert.

106 Da. Zegh my in wat gewest (en ick zal u voor een' grooten waerzegger 107 houden) de hemel pas drie ellen langk zy.107

108 Me. Zegh my in wat gewest de Koningsbloemen wassen; en behou108 109 Fyllis alleen.

110 Pa. Ick ben niet wijs genoegh, om over dat zwaere geschil te zitten: ghy110 111 verdient de koe zoo wel als hy; en al wie voor zoete minne vreeze, of wienze111 112 bitter valle. Ghy knapen stopt nu de beecken toe; de beemden zijn nat112 113 genoegh.

 
Me. Gy knaepen, drijf het schaep te koie: want de zon
 
Verdrooght de melck en 't zogh, zoo dat wy weder telcken,139
140
Gelijck voorheen, vergeefs den uier zullen melcken.
 
Da. Hoe mager is mijn stier in zulck een vette wey!
 
De herder, en het vee, van 't minnen alle bey
 
Getroffen, quijnen, door een' zelven pijl aen 't steenen.
 
Me. Dit spruit uit minne niet: hy valt schier van de beenen.
145
Nu weet ick naulijx met wat nijdigh oogh dit dier144-45
 
Mijn teere lammers heeft betovert, als met vier.
 
Da. Ay, zeghme in wat gewest [gy zult van my na dezen,147
 
Gelijck een groot poeet ten hooghste zijn geprezen,]148
 
Men 's hemels grootte meet, die op dry ellen past.149
150
Me. Ay, zeghme in wat gewest de schoonste bloem nu wast,
 
Genoemt de koningsbloem, met 's konings naem beschreven:
 
En hou dan Fillis vry alleen, voor al uw leven.
 
Pa. Ick ben niet wijs genoegh te rechten een geschil,
 
Zoo wightigh, en zoo zwaer. gy, zoo men 't vatten wil,154
155
Verdient de koey, als hy, en wie voor zoete treken155
 
Van minne vreest, af dat zy bitter op moght breecken.156
 
Gy knaepen, stopt de beeck: het is nu niet te vroegh:
 
De beemden zijn voor 't vee oock zadt en nat genoegh.158

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs