Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen (1932)

De werken van Vondel. Deel 6. Vondels Vergilius-vertalingen

(1932)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

De teksten der proza-vertaling van 1646 en der verzen-vertaling van 1660, naar de eerste uitgaven, naast elkander afgedrukt en toegelicht

P. Virgilius Maroos Herderszangen.

Tityr.
Eerste Herderskout.aant.aant.aant.

[Vergilius is de eerste dichter in de Romeinse literatuur die de bukoliese poëzie, het herdersdicht, beoefent; hij staat onder invloed van de Griekse dichter Theocritus (3de eeuw voor Chr.), de schepper van het bukoliese genre. Het is waarschijnlik dat zijn X Eclogae, die hij te zamen uitgaf onder de titel Bucolica (Gr. βουκολιχός = herderlik), tussen 42-39 (37) v. Chr. zijn gemaakt. De volgorde is niet zuiver chronologies: Het herdersdicht dat vooraan staat, is niet het eerst gemaakt, maar door V. vooropgesteld, omdat het keizer Augustus - al wordt diens naam niet genoemd - verheerlikt. De historiese grondslag van Ecl. I is de volgende: Na de slag bij Philippi, 42 v. Ch., die een eind maakte aan de derde Burgeroorlog, deelde Octavianus (de latere keizer Augustus) aan de veteranen land uit, o.a. om Cremona en toen die landerijen niet toereikend bleken, viel ook de grond om Mantua en 't nabijgelegen Andes, Vergilius' geboorteplaats, hun ten deel. Vergilius wordt uit zijn bezit verdreven en trekt naar Rome om zijn zaak te bepleiten bij Octavianus. Deze is hem wel in alle opzichten ter wille, maar V. schijnt op verzet gestuit te zijn bij de nieuwe eigenaar van zijn vroeger bezit. Hoe het verloop van de zaak is geweest, staat niet vast (vgl. blz. 45, r. 25); uit de IXe Ecl. volgt, dat hij ten tweden male naar Rome moest om zijn recht te krijgen.
Van de twee herders die in Ecl. I optreden, leeft de een in onbezorgde rust door de gunst van Octavianus, de andere is uit zijn bezit verdreven. In de eerste heeft men vroeger Vergilius zelf willen zien, die onder de naam Títyrus zijn dank brengt aan Octavianus. In de laatste tijd is deze allegorie (die tot allerlei moeilikheden aanleiding geeft) altans gedeeltelik losgelaten: Títyrus ís niet Vergilius, al ligt het voor de hand, dat V. in die figuur persoonlike gevoelens en ervaringen verwerkt heeft.]

Inhoudt.

1 Virgilius, wiens persoon hier van Tityr, een' herder, bekleet wort, zijn lant, aen Kremoner. 1 2 gelegen, quijt zijnde, quam te Rome, daer hy, naerdien zijn dichten hem by Mecenas, en 3 door Mecenas by August, gunst verworven, zijn lant weder kreeg. Melibeus, een herder3 4 (waer onder oock d'andere Mantuaensche herders begrepen worden) acht dan Tityr den 5 herder geluckigh, terwijl Melibeus van het oude krijghsvolck uit zijn lantschap gejaeght,5 6 zijn ellende beschreit: maer Tityr bekent, dat hy den schencker van zoo groot een weldaet6 7 altijt zal eeren en dienen.
 
Daer Tityr, onder 't loof, van Amaryllis speelt,8
 
En veilighlijck gebruickt zijn have en vaders erven,9
10
Klaeght Melibeus vast, die van 't geluck misdeelt,10
 
Zijn weiden missen moet, en balling 's lants gaen zwerven.

P. Virgilius Maroos Herderszangen.
Tityr.
Eerste Herderskout.
Melibeus. Tityr.

12 Mel. Tityr, ghy leght en duickt vast onder den breeden beuckeboom, enr. 12 13 speelt een veltliet op een dun riet: wy moeten de grenzen onzes vaderlants13 14 en onze lieve ackers verlaten: wy moeten van ons vaderlant scheiden: Tityr 15 magh op zijn gemack, in de schaduwe, van zijn schoone Amaryl zingen, 16 dat 'er het bosch naer luistere, en op wedergalme.

17 Ti. O Melibeus, een Godt holp ons aen deze gerustheit: ick zal hem oock17 18 eeuwigh voor mijnen Godt houden, en menighmael met een jongk lam uit18 19 onze schaepskoien zijn altaer besprengkelen: want hy laet my aldus, gelijck 20 ghy ziet, mijn ossen weiden, en op de herderspijp spelen al wat my lust.

21 Me. Waerachtigh dat beny ick u niet, maer verwonder my eer hier over,21 22 naerdien al het lant dus in rep en roer is. O Tityr, zie eens, hoe kommerlijck22 23 ick mijne geiten, zoo verre van hier, voortdrijve, en dit dier ter nauwer noot23 24 voortkrijge: want het worp onlangs hier onder de dichte hazelaers een paer24 25 jongen, den zegen mijner kudde, en liet het, ocharm! daer op de bloote25 26 steenrots leggen. My gedenckt [hadden mijn zinnen niet averechts gestaen]26 27 dat d'eicken, van den donder geslagen, ons dickwils deze rampen speldden;27 28 een kraey, ter slincke zijde van den hollen eeckelboom, dickwils dit spelde.28 29 Evenwel Tityr, zegh ons: van wat Godt spreeckt ghy?

30 Ti. O Melibeus, ick slecht mensch meende dat de stadt Rome ons30

P. Virgilius Maroos Herderszangen.
Tityr.
Eerste Herderskout.
Melibeus. Tityr.

 
Gy, Tityr, leght en duickt gerust en zonder schroom,
 
En speelt in schaduw van den breeden beuckeboom,
 
Op eenen dunnen halm, een veltliet, blyde en wacker:vs. 3
 
Wy moeten 't vaderlant verlaeten, en den acker:
5
Wy moeten scheiden van ons vaders huis, en hof.
 
Gy, Tityr, mooght, dus stil in lommer, vry den lof6
 
Van goelijcke Amaril verheffen met een' hallem,7
 
Zoo dat 'er 't bosch naer luistre, en zoet op wedergallem.
 
Ti. Een Godt, ô Melibé, verleende ons deze rust.
10
Ick zal hem eeuwigh oock voor mijnen Godt met lust10
 
Aenbidden, menighmael een lam ten outer brengen
 
Uit onze koie, en met dat bloet zijn' disch besprengen:12
 
Want hy genadigh laet my hier, gelijck gy ziet,
 
Mijn ossen weiden, en op een gesneden riet
15
Al speelen wat my lust, en 't hart streelt met verblijden.
 
Me. Waerachtigh ick kan u dit leven niet benijden,16
 
Maer sta hierom te meer verwondert: dus is 't velt17
 
En al het lant rondom in rep en roer gestelt.
 
O Tityr, zie toch eens hoe lastigh en verlegen19
20
Ick mijne geiten drijf naer onbekende wegen,
 
Dit dier ter nauwer noot eens voortkrijgh, en zoo schaers:21
 
Want onlangs worp dees geit, in 't loof des hazelaers,
 
Twee jongen, al de hoop der kudde, en mostze beide
 
Op eene bloote rots zien leggen, toenze scheidde.
25
't Gedencktme (had my 't hooft niet averechts gestaen),
 
Dat d'eicken, van het weêr getroffen, stadigh aen26
 
Dit onheil spelden; dat de kraey, ter slincke zijde
 
Des hollen ollembooms, dit spelde, en wel te tijde.28
 
Maer Tityr, zegh: wat Godt verheft gy naer uw' wensch?29
30
Ti. O Melibé, mijn vrient, ick, slecht eenvoudigh mensch,
 
Had geen gedachten dan dat Rome een stadt was, even31

31 Mantua gelijck was, daer wy herders dickwils onze zoghlammers naer toe 32 plaghten te drijven. Zoo geleeck ick wulpen by volwasse honden; bocken32 33 by de moeders; groote by kleene zaken. Maer deze stadt steeckt het hooft 34 zoo hoogh uit boven andere steden, als de cypresseboomen boven het34 35 lage lijnenkruit uitkijcken.

36 Me. En wat beweeghde u zoo zeer om Rome te zien?

37 Ti. Mijn vryheit, hoewel ickze traegh en langkzaem verworf; toen mijn37 38 grijze baert geschoren wiert: ick verworfze nochtans ten lange leste, na 39 dat Galatea ons afsloegh, Amaryl de kroon in 't harte spande: want recht39 40 uit gezeit, zoo lang Galatea in 't hart lagh, was 'er geen hoop om vryheit 41 te verwerven, nochte ick bekommerde my met geene have: hoewel mijn41 42 koien menig offerlam uitleverden, en ick vette kaes voor de vrecke stadt42 43 perste, nochtans quam ick noit met de hant vol gelts t' huis.43

44 Me. Ick verwonderde my, waerom ghy, o bedruckte Amaryl, de Goden 45 aenriept: voor wien ghy uwe appels op den boom spaerde: Tityr was van 46 huis: deze pijnboomen, deze boomgaerden, deze bronnen riepen al om Tityr.46

47 Ti. Wat zoude ick doen? Het juck der slavernye kost ick niet afschudden,47 48 nocht elders zulcke genadige Goden vinden. O Melibeus, hier vondt ickvgl. r. 48 49 eerst dien jongelingk, wien ter eere onze altaren jaerlijcks twalef dagen49 50 smoocken. Hier willighde hy eerst mijn bede met deze woorden in: knapen,50 51 gaet hene: weit uwe ossen; spant uwe stieren voor den ploegh, gelijck 52 ghy gewoon zijt.

53 Me. O hoe geluckigh zijt ghy in uw oude dagen, die uw lant mooght be- 54 houden, dat u wel voeden kan, hoewel de weide tusschen barre steenrots54

 
Als Mantua, waarheen wy dick ons lammers dreven,32
 
De lammers, van de melck gestooten, en het zogh.33
 
Aldus geleeck ick 't jongk by een' volwassen dog,
35
Den bock by zijne moêr, een groote zaeck by kleene:
 
Maer deze hooftstadt steeckt het hooft zoo hoogh alleene36
 
Om hoogh, en boven al de groote steden uit,
 
Als een cypres verscheelt van 't laege lijnen kruit.
 
Me. En wat beweeghde u toch om Rome te bekijcken?
40
Ti. Mijn vryheit, schoon ick spa met dezen prijs ging strijcken,40
 
Toen my de grijze baert geschoren wiert, zoo grijs.41
 
'k Verworfze niettemin, en streeck in 't endt dien prijs,
 
Na dat ons Galaté haer gunst ontzey met smerte,43
 
En Amaril de kroon alleene spande in 't harte:
45
Want zoo ick waerheit en mijn hart uitspreecken magh;
 
Zoo lang my Galaté dus diep in 't harte lagh,
 
Was nergens hoop om rust en vryheit te verwerven,
 
Noch ick bekreunde my met have, noch met erven;
 
Hoewel mijn schaepskoy rijck zoo menigh offerlam
50
Uitleverde, ick met kaes ter vrecke merreckt quam,50
 
Noch keerde ick met geen hant vol gelts naer mijnen drempel.
 
Me. Ick stont verwondert om wat reên gy voor den tempel,
 
O druckige Amaril, de Goôn aenriept uit schroom;53
 
Voor wien gy d'appels spaerde op uwen appelboom:
55
Want Tityr was van huis. dees bronnen, deze boomen,
 
En boomgaerds riepen al dat Tityr t'huis most komen.
 
Ti. Wat zoude ick doen, helaes? het juck der slaverny
 
Kon ick niet schudden van mijn schoudren, nergens my
 
By goden gunst en troost verwerven op mijn bede.58-59
60
Ick zagh, ô Melibé, dien jongling, daer ter stede,
 
Voor wienwe, eerbiedigh, en godtvruchtigh, het altaer
 
Wel twalef dagen lang, ontsteecken jaer op jaer.
 
Hier willighde hij eerst mijn bede in met dees rede:
 
Gaet knaepen, gaet, en weit uwe ossen vry in vrede,
65
En spant uw stieren in den ploegh, gelijck men plagh.
 
Me. O hoe geluckigh zijtge in uwen ouden dagh,
 
Die al uw lant behoudt, dat rijcklijck u kan voeden!
 
Hoewel de weide leght omheint, zoo veele roeden,68
 
Van barre rots, en slijm, en biezen, en moerasch.69
tekstkritische noten

55 en slijmigh moerasch, vol biezen, inleit. Het vee, dat jongen draeght, zal 56 geen ongezont gras eten, nochte van 's nagebuurs kudde besmet werden.56 57 O hoe geluckigh zijt ghy in uw oude dagen, die u hier, aen uw eige beecken57 58 en gewijde bronnen, in koele schaduwe, mooght verquicken. Hier zal uw 59 nagebuurs willigeboome heininge, wiens bloessem de byen van Hybla ge-59 60 durigh uitzogen, u dickwils al brommende zacht in slaep sussen: hier zal60 61 de boomsnoeier u, onder een steile steenrots, toezingen, dat het klincke: 62 en evenwel zullen de tortels op den luchtigen olm, en de heesche ringel-62 63 duiven, uw tijtverdrijf, ondertusschen niet ophouden van korren.63

64 Ti. Het snelle Hart zal eer in de lucht vliegen, de visch op het drooge64 65 lant weiden; de Persiaen en Duitsch, beide uitheemsch en balling 's lants,65 66 d'een den Arar, d'ander den Tiger drincken, dan ick zijn minnelijcke be-66 67 jegeninge uit mijnen zin zal stellen.67

68 Me. En wy mogen een deel van hier naer Libye trecken, daer men van68 69 dorst versmacht; een deel in 't Noorden; zommigen naer den gezwinden 70 Oaxes, die het klay afspoelt; zommigen naer Britanje, dat zoo verre van al de70 71 werelt afleit. Och, zal ik wel immermeer, na zoo lang eenen tijt, de grenzen71-72 72 van mijn vaderlant, en na eenige jaren, het zodendack en mijn arme hut, 73 daer ick als een heer leefde, met verwonderinge weder zien? Zal de godt- 74 looze soldaet zulcke welgebouwde en nieuwe aengewonne landen bezitten?74 75 de baldadige vreemdeling dien schoonen oegst maeien? Ay, bezie eens,75 76 waer brengt tweedraght de schamele burgers toe? Ay, bezie eens, voor wien76 77 wy onze ackers bezaeiden? O Melibeus, ga, ent nu peeren: plant wijngert.77 78 Voort voort mijn geitjes, die eertijts zoo wel tierde. Ick, in een groen hol78 79 uitgestreckt, zal u hier na niet meer, van verre, aen de heggen van een79

70
Het vee, dat jongen draeght, zal geen quaetaerdigh gras70
 
Afweiden, om geen smet van nabuurs kudde klaegen.71
 
O hoe geluckigh zijt gy in uwe oude dagen,
 
Die u, aen uwe beeck, en uw gewijde bron,
 
In koele schaduw mooght verquicken, vry van zon!
75
Uw nabuurs heininge van blijde wilgeboomen,
 
Waer naer de byen zelfs van Hyble om bloeisel komen,76
 
Zal menighmael u hier al brommende in den slaep
 
Betoveren. hier zal de boomgaertsnoeiers knaep
 
U, onder eene rots, met zang en spel vermaecken,
80
Zoo luide dat het klincke: en ondertusschen staecken
 
De tortels op den olm, de ringelduif en krack,81
 
Uw tijtverdrijf, 't gekor op boom, noch groenen tack.
 
Ti. Het snelle hart zal eer zich door de lucht vermeiden,83
 
De visch uit baere zee op 't drooge lant gaen weiden,84
85
De Persiaen, en Duitsch, gebannen van 's lants boôm,
 
Dees d'Arar drincken, die uit Tigris klaeren stroom,
 
Eer ick zijn weldaên en genade zal vergeeten.85-87
 
Me. Wy mogen nu een deel van hier de zee gaen meeten88
 
Naer Libye, daer 't volck van hitte en zon versmacht;
90
Een deel in 't noorden; en een deel daer d'oude gracht90
 
Oax den klaygront spoelt; een ander deel zich spreiden
 
In groot Britanje, van de weerelt afgescheiden.
 
Och, zal ick immermeer, en na een' langen tijt,
 
De grenzen van mijn lant, eer 't vliênde leven slijt,
95
Het zodendack, mijn kleene en arme hut, aenschouwen,
 
Daer ick, gelijck een heer, my weeligh plagh t' onthouwen?96
 
Een godeloos soldaet en krijghsman zal die stout
 
Bezitten 't nieuwe lant, zoo schoon, en wel gebouwt?
 
Een snoode vreemdling zal die dan onze oogsten maeien?
100
Bezie, ay zie, waer brengt de tweedraght, quaet te paeien,100
 
De schaemle burgers toe. Bezie, ay zie, ô schant,
 
Voor wien bezaeiden wy ons vruchtbaer ackerlant.
 
O Melibé, ga heene, ent peeren, plant de wijnen.
 
Voort voort, mijn geitjes, eer zoo weeligh, nu aen 't quijnen.104
105
Ick, in het groene hol gemacklijck uitgestreckt,
 
Zal u aen geene heg van verre zien gereckt105-6
 
Afhangen aen een klip, noch hier geen vaerzen zingen.107
 
Gy geiten zult niet meer voor my ter koje uitdringen,
 
Gedreven daer de wilge en 't klavergras u voên.
110
Ti. Gy mooght te nacht by my wel rusten hier in 't groen:
 
Wy hebben kaes genoegh, kastanje, en appels mede.
 
Oock roockt van verre om hoogh de boerestulp alreede,
 
En d'avont (want de zon gaet onder in het meer)
 
Valt van het steil geberght met grooter schaduw neêr.

80 steenklip zien hangen: ick zal geene vaerzen meer zingen; en ghy geitjes 81 zult van my niet meer in groene klaver en bittere willigen gedreven werden.

82 Ti. Ghy mooght dezen nacht wel by my in het groen rusten: wy hebben82 83 rijpe appels, nieuwe kastanien, en stremmel genoegh. Oock roocken ginder83 84 om hoogh de boere huizen alree, en d'avont valt met grooter schaduwe84 85 van de hooge bergen.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs