De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 817]

Op den Afstant Der Kroone, en het Reizen
van Koninginne Christine.aant.^*

Virtus, recludens immeritis mori
Coelum, negatâ tentat iter viâ.

Wat Noortstar gunt ons nu haer licht,^{vs. 1}
En voert, in voorhooft en gezicht,²

Een' glans van wyze majesteit

Genade en goedertierenheit,

En straelen van doorluchtigheên,
Het wieroock waerdigh? al verscheen

De Deught, uit haeren hoogen troon,

Zoo fier en onbesproken schoon

Als d'allereêlste pen haer oit
Heeft afgetekent, en voltoit;

Zy zoude, in wezen nochte schyn,¹¹

Niet aengenaemer konnen zyn

Dan deze, die alle oogen treckt,
En heimelyck de harten weckt,

Om aen te bidden, op dit feest,

Een Godtheit, die des menschen geest

In haer bejegent, en verruckt.¹⁷
Terwyl elck nedervalt, en buckt,

Door overtuighden plicht, en zucht,¹⁹

Verneemt men, uit d'omscheene lucht,²⁰

Een aenspraeck, die ons, onbewust

* Van 1654. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano (Unger: Bibliographie, nr. 542).
Op de rijksdag te Upsala deed Koningin Christina van Zweden, 16 Junie 1654, afstand van de regering, en reisde daarna over Hamburg en Munster en Deventer naar Brussel, waar zij heimelik tot de Kath. Kerk overging. Eerst in 1655, op weg naar Rome, deed zij te Innsbrück haar openlike geloofsbelijdenis. Het motto, ontleend aan Horatius' Carmina III, 21, werd door Vondel in zijn prozavertaling vertolkt: ‘De deught, die schimp noch smaet kan lijden, den hemel openende voor dien, die niet behoorden te sterven, streeft door ongebaende wegen’.

vs. 1 Noortstar: schitterend licht uit het Noorden.

2 gezicht: oog.

11 in wezen nochte schyn: noch door gelaat, noch door gedaante.

17 In haer bejegent: in haar persoon tegemoet treedt.

19 Door overtuighden plicht: in het besef dat het zijn plicht is; zucht: neiging, genegenheid (voor haar).

20 omscheene: doorstraald van licht.

[p. 818]

 

Van dees geheimnis, stelt gerust:^21-22

 

Wat speltghe? twyfelt langer niet:²³

 

Het is CHRISTINE, die ghy ziet,

25

De glori van Gustavus Ryck,

 

Die hondert duizent te gelyck,

 

Uit liefde tot den Duitschen pais,²⁷

 

Ontwapent heeft, in haer palais;

 

Zoo veel kortouwen met een woort²⁹

30

De kopre keelen toegesmoort;³⁰

 

Ontelbre zwaerden in de schee

 

Gebonden door den bant van vree.

 

Dit is de trotse, die, vol moedt,

 

Het recht der kroonen, dat geen bloet³⁴

35

Noch maeghschap kent, noch zielen spaert,

 

Durf afstaen, rustigh en bedaert,³⁶

 

In 't allerbloejenst van haer tyt,

 

Den stoel der Wysheit toegewyt.³⁸

 

Is 't wonder dat dees trotse daet

40

De Vorsten voor het voorhooft slaet,⁴⁰

 

En al wat Kroon en Scepter voert

 

Verbaestheit aenjaeght, en beroert?⁴²

 

Dat gansch Europe staet verbluft?

 

Geen aerdtsch geen sterfelyck vernuft

45

Begrypt dees wondren, maer een ziel

 

Als zy, die 's hemels heirbaen hiel,⁴⁶

 

Van kreits in kreits, daer in 't verschiet⁴⁷

 

De weereltkloot in eenen Niet

 

Verdwynt, en 't hemelsch hof vergroot,^48-49

50

Het welck met zynen open schoot

 

Haer wenscht t'ontfangen op Godts troon.

 

Daer is der Wyzen Ryck, en Kroon.

 

 

J.V. VONDEL.

t'Amsterdam, Voor de Weduwe van Abraham de Wees, Boeckverkoopster op den Middeldam, in 't jaer 1654.

21-22 onbewust van dees geheimnis: niet wetende vanwaar die geheimzinnige stem komt.

23 Wat speltghe: Wat verdiept gij u in voorspellingen, in gissingen.

27 den Duitschen pais: de vrede in Duitsland. Vgl. Vondel's lof voor haar vredelievendheid, hiervóór, blz. 498.

29 kortouwen: kanonnen; een: een enkel.

30 toegesmoort: gestopt (eig. verstikt).

34 Het vorstelik recht, dat over leven en dood van de onderdanen kan beschikken.

36 Durf afstaen: afstand durft doen; rustigh en bedaert: geestkrachtig en met zelfbeheersing.

38 stoel: troon.

40 voor het voorhooft slaet: verbaasd doet staan.

42 Verbaestheit: ontsteltenis; beroert: in beroering brengt, ongerust maakt.

46 's hemels heirbaen hiel: de weg naar de hemel koos.

47 kreits: hemelsfeer.

48-49 in eenen Niet verdwynt: onzichtbaar klein wordt.