De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 792]

Uitvaert van Orfeus:
en
Speelstryt van Apollo en Pan.

t'AMSTERDAM,

Voor de Weduwe van Abraham de Wees, op den Middeldam, in 't Nieuwe Testament, 1654.

[p. 793]

Uitvaert van Orfeus.aant.^*

Toen Orfeus met zyn keel,^{vs. 1}

Toen Orfeus, met zyn keel, en veêl,²

In 't mastbosch, zong, en speelde,³

Tierelier, tierelier,

Dat schoone lustprieel;⁵

Scheen hemel aerde en zee,

Scheen hemel aerde en zee alree,

Op zang en spel, te danssen,

Tierelier, tierelier,

Gevolght van wilt, en vee.¹⁰

Hy zat op een tapyt,

Hy zat op een tapyt gewyt,¹²

Een' regenboogh van bloemen.

Tierelier, tierelier.

De Deught braveert den Nyt.¹⁵

Een krans van lauwerier,

Een krans van lauwerier, heel fier,

Vereert de heldre locken,¹⁸

Tierelier, tierelier,

Een' Godt gelyck in zwier.²⁰

De lange witte rock,

De lange witte rock, van vlock²²

Gesponnen door zyn moeder,²³

Tierelier, tierelier,

Hielt streeck met boogh en stock.²⁵

* Van 1654. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in 4^o. (Unger: Bibliographie, nr. 541).
In de titel: Uitvaert: uiteinde, dood.

vs. 1 Orfeus: de Thraciese zanger, die door zijn muziek zelfs dieren en onbezielde dingen tot zich trok (Orfeus = Vondel).

2 veêl: in afbeeldingen uit Vondel's tijd hanteerde Orfeus de viool, in plaats van de lier.

3 't mastbosch: Amsterdam, wegens de scheepsmasten in de haven, of de heipalen in de grond. Dat beide opvattingen mogelik zijn, blijkt uit de vergelijking van Inw. van 't Stadthuis, vs. 559 met vs. 852.

5 lustprieel: lusthof (Ned. Wdb. VIII, 3341).

10 wilt, en vee: wilde en tamme dieren (vgl. vs. 60).

12 gewyt: te verbinden met tapyt.

15 De Deught: zijn voortreffelikheid (vgl. vs. 190); braveert: trotseert.

18 Vereert: siert; heldre: blinkende.

20 zwier: bevalligheid.

22 vlock: wol.

23 zyn moeder: Orfeus was de zoon van Calliope (Muze van het Heldendicht) en van Apollo (vgl. vs. 97-98).

25 Hielt streeck met: bewoog zich op de maat van boogh en stock: de gebogen strijkstok.

[p. 794]

 

Hy zong wat Reuzerot,²⁶

 

Hy zong wat Reuzerot den Godt

 

Iupyn aen boort durf klampen,²⁸

 

Tierelier, tierelier,

30

Bestormen 't hemelsch slot;

 

 

Hoe elck zyn krachten verght,³¹

 

Hoe elck zyn krachten verght, en terght;³²

 

Hoe zy, een stormkat bouwen,³³

 

Tierelier, tierelier,

35

Van steenrots en geberght;

 

 

Hoe zy met torts, en knods,

 

Hoe zy met torts, en knods, en rots,

 

De Goden zelfs matteeren,³⁸

 

Tierelier, tierelier,

40

In 't Ryck des Dondergodts;

 

 

En hoe Iupyn in 't lest,

 

En hoe Iupyn in 't lest dees pest,⁴²

 

Met blixemstrael en donder,

 

Tierelier, tierelier,

45

Begraeft in 't helsche nest.⁴⁵

 

 

Terwyl hy speelde, en zong,

 

Terwyl hy speelde, en zong, ontsprong

 

Een bron van melck, en honigh,

 

Tierelier, tierelier,

50

Gevloeit van zyne tong.^48-50

 

 

De boomen in het ront,

 

De boomen in het ront terstont

 

Vergaren om den Zanger,^51-53

 

Tierelier, tierelier,

55

En kussen zynen mont.

 

 

De wiltzang tiereliert,⁵⁶

 

De wiltzang tiereliert, en zwiert

 

Rondom den Speelman heene,

26 Reuzerot: bende van Reuzen, Titanen.

28 aen boort durf klampen: durft aanvallen.

31 verght: inspant.

32 terght: prikkelt, aanzet.

33 stormkat: belegeringswerktuig, hier de opeengestapelde rotsen, waarmee zij de Olympus konden naderen.

38 zelfs: zelf; matteeren: afmatten, vermoeien (Ned. Wdb. IX, 321).

42 pest: misdadige bende (Ned. Wdb. XII, 1374).

45 't helsche nest: de onderwereld.

48-50 Vergelijking van de welluidende klanken met vloeiende honing, navolging van het Latijnse mellifluus, d.i. honingvloeiend.

51-53 De bomen rukten zich met de wortel uit de grond om Orfeus te volgen.

56 wiltzang: in 't wild levende zangvogels.

[p. 795]

 

Tierelier, tierelier,

60

Oock wilt, en tam gediert.⁶⁰

 

 

De nachtegael ontsteeckt,

 

De nachtegael ontsteeckt en breeckt

 

Zyn' toon aen Orfeus gallem,^61-63

 

Tierelier, tierelier,

65

Die duizent zangers queeckt.

 

 

De leeu zyn brullen staeckt,

 

De leeu zyn brullen staeckt en blaeckt.⁶⁷

 

De duiven treckebecken,

 

Tierelier, tierelier.

70

Wat Godt blyft ongeraeckt!⁷⁰

 

 

Maer onder spel en zang,

 

Maer onder spel en zang eerlang⁷²

 

Een Rey van Boschbachanten,⁷³

 

Tierelier, tierelier,

75

Nam derwaert haren gang.

 

 

Daer zagen zy Godts Helt,

 

Daer zagen zy Godts Helt in 't velt,

 

En 't bosch; en d'elementen.⁷⁸

 

Tierelier, tierelier,

80

Bekoort door 't zoet gewelt.⁸⁰

 

 

Zy holden door den dranck,

 

Zy holden door den dranck, doot kranck

 

Van zinnen en van zeden,^82-83

 

Tierelier, tierelier,

85

Dat bleeck aen haren gang.

 

 

Zy bulckten overluit,

 

Zy bulckten overluit vol uit:

 

Wat plaeght ons al dit speelen!⁸⁸

 

Tierelier, tierelier,

90

Daer Bachus vreught op stuit.⁹⁰

 

 

Dees speelman wou zyn oor,

 

Dees speelman wou zyn oor ons koor

60 Wilde dieren legden zich bij hem neer.

61-63 ontsteeckt zijn' toon aen: begint te zingen in navolging van; breeckt: moduleert.

67 blaeckt: ontbrandt in liefde (Ned. Wdb. II, 2776).

70 blyft ongeraeckt: wordt niet ontroerd.

72 eerlang: weldra.

73 Boschbachanten: zinspeling op de predikanten, die geërgerd worden door de Dichter, Godts Helt, als zoon en gunsteling van Apollo.

78 d'elementen: de gehele natuur.

80 't zoet gewelt: de macht van de liefelike muziek.

82-83 Mogelik een zinspeling op de oude beschuldiging tegen Trigland; doot kranck: dodelik verzwakt, verslapt.

88 plaeght: kwelt, ergert.

90 stuit: verhinderd wordt.

[p. 796]

 

En wyngertspiets noit gunnen.⁹³

 

Tierelier, tierelier,

95

Hy houdt Apolloos spoor.

 

 

Al is 't Apolloos zoon,

 

Al is 't Apolloos zoon, en kroon;

 

Trots Kallioop zyn moeder,⁹⁸

 

Tierelier, tierelier,

100

Hy zit ons nu te schoon.

 

 

Valt aen, als dol en doof.

 

Valt aen, als dol en doof: dien roof¹⁰²

 

Zal niemant ons ontrucken,

 

Tierelier, tierelier,

105

Wat hulp men hem beloof.

 

 

Dus raest de Wyngodts Rey.

 

Dus raest de Wyngodts Rey: hey, hey,

 

Valt aen: hy moet 'er onder.

 

Tierelier, tierelier.

110

Valt aen met veltgeschrey.¹¹⁰

 

 

Met worpt de Menas snel,¹¹¹

 

Met worpt de Menas snel en fel

 

De Speelmans borst met kaien,¹¹³

 

Tierelier, tierelier,

115

In wasch verkeert door 't spel.¹¹⁵

 

 

Een andre breeckt uit wrock,

 

Een andre breeckt uit wrock een' stock

 

Op 't beckeneel des zangers.¹¹⁸

 

Tierelier, tierelier.

120

Het brein bespat den rock.¹²⁰

 

 

De vedel rolt daer heen,

 

De vedel rolt daer heen beneên,

 

En Wilt en vlught verstroien.¹²³

 

Tierelier, tierelier,

125

Hoe lillen al zyn leên!

 

 

Schoon hy den jammerpoel,¹²⁶

 

Schoon hy den jammerpoel en stoel¹²⁷

93 wyngertspiets: de thyrsus, het wapen van de Bacchanten, met wingerdloof omwonden.

98 Zie bij vs. 23.

102 roof: buit.

110 veltgeschrey: krijgsroep.

111 Met: tegelijkertijd; worpt: werpt; Menas: Bacchant.

113 kaien (met Amsterd. ai-klank): rotsblokken.

115 In wasch verkeert: geheel week geworden, gekneusd; 't spel: het werpen met stenen.

118 beckeneel: hersenpan.

120 Het brein: de hersenen.

123 vlught: vogels; verstroien: stuiven uiteen.

126 jammerpoel: onderwereld, als plaats van kwelling.

127 stoel: troon.

[p. 797]

 

Van Pluto had bewogen,¹²⁸

 

Tierelier, tierelier,

130

In 't onderaertsch gewoel;

 

 

Euridice en haer ziel,¹³¹

 

Euridice en haer ziel, wiens hiel¹³²

 

Van d'adder was verbeten,¹³³

 

Tierelier, tierelier,

135

Hem weêr in d'armen viel;

 

 

Schoon hy den wiltsten aert,

 

Schoon hy den wiltsten aert hier paert,¹³⁷

 

En breidelt 's tigers toren,

 

Tierelier, tierelier,

140

De wynkroes niemant spaert.¹⁴⁰

 

 

Zy rucken met gewelt,

 

Zy rucken met gewelt dien Helt,

 

En spreien al zyn leden,

 

Tierelier, tierelier,

145

Gesleurt verscheurt, langs 't velt.

 

 

Daer rolt de schelle keel.¹⁴⁶

 

Daer rolt de schelle keel en veêl,

 

Voor wint geplompt in 't water,¹⁴⁸

 

Tierelier, tierelier,

150

Valt Hebrus kil ten deel.¹⁵⁰

 

 

De vedelgallem zucht,

 

De vedelgallem zucht, en vlught.

 

De keel en vingers beven.

 

Tierelier, tierelier.

155

't Geluit verdwynt in lucht.

 

 

Toen schreide al wat 'er was,

 

Toen schreide al wat er was een' plas,

 

Een heele beeck van tranen,

 

Tierelier, tierelier,

160

Die vloeiden over 't gras.

128 Door zijn spel had hij Pluto, de God van de onderwereld, bewogen om hem zijn gestorven vrouw Euridice (vs. 131) terug te geven.

131 Euridice: niet met e te lezen, want het smelt samen met het volgende en.

132 wiens: wier.

133 was verbeten: een dodelike beet gekregen had.

137 Ofschoon hij de van nature wildste dieren vreedzaam samenbrengt.

140 wynkroes: als attribuut van de Bacchant.

146 schelle: luid klinkende.

148 Voor wint: zodat hij met de wind wegdreef. Toen Orfeus gedood was, dreven zijn hoofd en zijn lier op de golven van de Hebrus en de zee naar het eiland Lesbos (zie vs. 203).

150 Hebrus: een rivier die in de Egeïese zee uitstroomt; kil: diepte; hier: de bedding, de wateren.

[p. 798]

 

De beeck- en boomgodin,

 

De beeck- en boomgodin niet min

 

Betreurden haeren zanger,

 

Tierelier, tierelier,

165

Met eenen droeven zin.

 

 

De Wyngodt strafte voort,¹⁶⁶

 

De Wyngodt strafte voort dien moort

 

Aen alle Boschbachanten,

 

Tierelier, tierelier,

170

Zoo straf als oit gehoort.¹⁷⁰

 

 

Apollo van Parnas,

 

Apollo van Parnas quam ras

 

Met negen Zanggodinnen,

 

Tierelier, tierelier,

175

Daer 't lyck gemartelt was.

 

 

Zy zamelden 't gebeent,

 

Zy zamelden 't gebeent besteent,¹⁷⁷

 

En zoncken 't lyck met klaghten,

 

Tierelier, tierelier,

180

In 't graf, van elck beweent.^178-80

 

 

De Vader treckt een' schicht,¹⁸¹

 

De Vader treckt een' schicht van licht

 

En straelen, uit zyn' koker,

 

Tierelier, tierelier,

185

En schryft dit grafgedicht:

 

 

Gun ORFEUS, hier geblust,¹⁸⁶

 

Gun ORFEUS, hier geblust, nu rust,

 

Myn zang- en spelorakel.

 

Tierelier, tierelier,

190

Hy plantte deught met lust.¹⁹⁰

 

 

Apollo veêl en boogh,

 

Apollo veêl en boogh, om hoogh,

 

Ten toon hing in de starren;¹⁹³

 

Tierelier, tierelier,

195

Een trots voor 't nydigh oogh.¹⁹⁵

166 voort: dadelik.

170 straf: streng.

177 besteent: beweend, beklaagd.

178-80 zoncken in 't graf: deden zinken, begroeven.

181 schicht: pijl, blijkens de volgende regel een bliksemstraal.

186 geblust: uitgedoofd, gedood.

190 Het was zijn lust, de deugd aan te kweken (vgl. vs. 15).

193 Orfeus' lier werd in een sterrebeeld verheerlikt.

195 trots: uittarting; nydigh: afgunstig, vijandig gestemd.

[p. 799]

 

Terwyl voer Orfeus geest,

 

Terwyl voer Orfeus geest op 't feest

 

Der zielen, by Godts reien,

 

Tierelier, tierelier,

200

Daer vreught den rou geneest.²⁰⁰

 

 

Het hooft, voor ty in zee,²⁰¹

 

Het hooft, voor ty in zee, alree

 

Te Lesbos aengedreven,

 

Tierelier, tierelier,

205

Broght tyding van dit wee.

 

 

Een zeeslang, wit van tong,

 

Een zeeslang, wit van tong, zich wrong,^206-7

 

Om 't bloedigh hooft te licken,

 

Tierelier, tierelier,

210

Te slicken op een' sprong.²¹⁰

 

 

Apollo quam op slagh,

 

Apollo quam op slagh, en zagh

 

De slang afgryslyck gaepen,

 

Tierelier, tierelier,

215

Noch wyder danze plagh.

 

 

De Godt hier door onteert,²¹⁶

 

De Godt hier door onteert, verkeert²¹⁷

 

Gebit en beck in marmer,

 

Tierelier, tierelier,

220

En 't byten haer verleert.²²⁰

 

 

Nu vrees geen' haet en nyt,

 

Nu vrees geen' haet en nyt, noch stryt.

 

Wat kan een dier ons schaden,

 

Tierelier, tierelier,

225

Dat gaept, maer niet en byt!²²⁵

200 rou: smart (Ned. Wdb. XIII, 1482).

201 voor ty: met de stroom mee (vergelijk voor wint in vs. 148).

206-7 Met de woorden wit en wrong zinspeelt Vondel op de naam van Ds. Wittewrongel (zie het vorige gedichtje).

210 slicken: verzwelgen; op een' sprong: plotseling.

216 onteert: gekrenkt, geërgerd.

217 verkeert: verandert.

220 haer: de slang.

225 Duidelike zinspeling op Vondel's tegenstanders, die een grote mond opzetten zonder hem te kunnen deren.

[p. 800]

Speelstryt van Apollo en Pan.aant.^*

De Godt Apollo wert,

De Godt Apollo wert heel hardt,

Om tegens Pan te zingen,^{vs. 3}

Tin tin tin tin tin tin,

Geterght, en uitgetart.⁵

Zy quamen beide in 't perck,

Zy quamen beide in 't perck, heel sterck,

Met herderen, en Nimfen,

Tin tin tin tin tin tin,

In Godt Apolloos kerck.

De rechter hoorde toe.

De rechter hoorde toe, noit moe

Om spel en zang te hooren,

Tin tin tin tin tin tin.

Toen loeide stier noch koe.

Apollo hief eerst aen.

Apollo hief eerst aen, met blaên

Van lauwerier belommert.¹⁸

Tin tin tin tin tin tin.

Hy zong gelyck een zwaen.

Toen Herkles uit den stoel,

Toen Herkles uit den stoel en poel

Des jammers op quam dondren,^22-23

Tin tin tin tin tin tin,

Wat zagh men een gewoel!

't Was middagh by de klock,

't Was middagh by de klock, en kock,²⁷

* Van 1654. Afgedrukt volgens de tekst van de voorafgaande uitgave.

vs. 3 tegens: in wedstrijd met.

5 Geterght: geprikkeld; uitgetart: uitgedaagd.

18 belommert: omkranst. De laurier was aan Apollo gewijd.

22-23 poel des jammers: vgl. vs. 126 van het vorige gedicht; op quam dondren: plotseling, indrukwekkend te voorschijn kwam.

27 by de klock, en kock: volgens de klok en de etenstijd.

[p. 801]

 

In Pallas stadt, Athene,

 

Tin tin tin tin tin tin,

30

Toen al de lucht betrock.

 

 

Een ieder riep: gewis,

 

Een ieder riep: gewis wat is

 

Wat wil dit yslyck voorspoock?³³

 

Tin tin tin tin tin tin,

35

Wie schept dees duisternis?

 

 

Zy liepen naer de mert.³⁶

 

Zy liepen naer de mert benart,

 

Daer zagen zy den wachter,³⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

40

Den Helhont met zyn' start.

 

 

Zy hoorden veel geschals.

 

Zy hoorden veel geschals, een valsch⁴²

 

Geluit in drie geluiden,

 

Tin tin tin tin tin tin,

45

Drie hoofden, eenen hals.

 

 

De Wilde dreef dien gast,⁴⁶

 

De Wilde dreef dien gast, heel vast

 

Gebonden aen zyn keten.

 

Tin tin tin tin tin tin.

50

Wie schrickt niet, als hy bast!

 

 

Hy quam in Platoos school.

 

Hy quam in Platoos school. de kool⁵²

 

In 't backhuis glom als fackels;⁵³

 

Tin tin tin tin tin tin,

55

Dat stonck, als een giool.⁵⁵

 

 

De wyze en gryze baert,

 

De wyze en gryze baert vervaert

 

Wert gryzer om dit monster.⁵⁸

 

Tin tin tin tin tin tin.

60

De school kroop achterwaert.⁶⁰

33 wil: beduidt; voorspoock: voorteken.

36 mert (markt) rijmt op benart (37): benauwd.

38 den wachter is de Helhont, de Cerberus.

42 een (met accent): de drie koppen gaven elk een geluid dat onharmonies samenklonk.

46 De Wilde: Hercules; gast: rare klant.

52 de kool: het oog.

53 glom als fackels: door de plotselinge schrik?

55 giool: gevangenishok (Ned. Wdb. IV, 2386); vgl. Inwydinge van 't Stadthuis, vs. 1242.

58 Wert gryzer: verbleekte, als 't ware, nog van vrees.

60 De school: de leerlingen.

[p. 802]

 

Nu zwyght het schoolkrackeel,⁶¹

 

Nu zwyght het schoolkrackeel geheel,

 

En klooft geen hair in zeven;⁶³

 

Tin tin tin tin tin tin.

65

De Droes ziet al te scheel.⁶⁵

 

 

Die in den tabbert zat,⁶⁶

 

Die in den tabbert zat vergat

 

Zyn boeken, en zyn schriften,

 

Tin tin tin tin tin tin,

70

En wist niet hoe hy 't had.

 

 

En Thales sprack in 't lest,⁷¹

 

En Thales sprack in 't lest: o pest,⁷²

 

Ghy steurt ons goude lessen.⁷³

 

Tin tin tin tin tin tin.

75

Loop heen naer 't helsche nest.

 

 

Hy ging van deur tot deur.

 

Hy ging van deur tot deur, recht veur

 

Den Wildeman, zyn' temmer.

 

Tin tin tin tin tin tin,

80

De stadt verschoot haer kleur.⁸⁰

 

 

Het geemlyck kint kyckt bril.⁸¹

 

Het geemlyck kint kyckt bril, zwygt stil.

 

Het gaet nu vroet te bedde,⁸³

 

Tin tin tin tin tin tin,

85

En volght zyn moeders wil.

 

 

Hy quam in 't heilighdom.⁸⁶

 

Hy quam in 't heilighdom. hoe stom

 

Zat Pallas op het outer!

 

Tin tin tin tin tin tin.

90

Al d'uilen keecken om.

 

 

Nu zogen zy niet meer.

 

Nu zogen zy niet meer, als eer,

61 schoolkrackeel: de twistgesprekken van de filosofen.

63 Houdt op met haarkloverij.

65 De Droes: het helse wezen.

66 Die in den tabbert zat: de leermeester in ambtsgewaad.

71 Thales (600 v. Chr.) een der zeven wijzen van Griekenland, vader van de Ioniese wijsbegeerte. Hij leefde dus twee eeuwen vóór Plato.

72 pest: schurk (vlg. het vorige gedicht, vs. 42).

73 goude: kostbare, voortreffelike.

80 verschoot haer kleur: verbleekte van schrik.

81 geemlyck: knorrig, lastig (Ned. Wdb. IV, 1414); kyckt bril: kijkt beteuterd (Ned. Wdb. III, 1387).

83 vroet: zoet, gehoorzaam.

86 't heilighdom: de tempel van Pallas Athene, waar de wetenschap beoefend werd. Zijn met d'uilen de geleerde predikanten bedoeld?

[p. 803]

 

Den oly uit de lampen,⁹³

 

Tin tin tin tin tin tin,

95

Noch vlogen heene en weêr.

 

 

Toen schreeude een halve roes,⁹⁶

 

Toen schreeude een halve roes: wat droes⁹⁷

 

Versteurt de Hierofanten!⁹⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

100

Hoe staet hun hooft zoo kroes!¹⁰⁰

 

 

Meduzaes slangenhooft,¹⁰¹

 

Meduzaes slangenhooft berooft

 

Geen' mensch zoo van zyn zinnen.

 

Tin tin tin tin tin tin.

105

't Gebas ons stem verdooft.^21-105

 

 

Dus zong Apollo voor;

 

Dus zong Apollo voor, in 't koor,

 

En Pan begon in 't ende.

 

Tin tin tin tin tin tin.

110

Een ieder gaf gehoor.

 

 

Hy zong verwaent en stout.¹¹¹

 

Hy zong verwaent en stout van woudt

 

En tempel, by Dodone,

 

Tin tin tin tin tin tin,

115

Daer zich Iupyn onthoudt.^113-15115

 

 

Daer hy orakels queeckt.

 

Daer hy orakels queeckt, en breeckt,¹¹⁷

 

Door 't korren van zyn draeiers,¹¹⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

120

Als 't volck hem bidt, en smeeckt.

 

 

Daer boomen, groen als palm,

 

Daer boomen, groen als palm, door galm¹²²

93 Den oly uit de lampen: Van Lennep denkt hierbij aan de inkomsten die zij genoten.

96 een halve roes: in dit verband niet duidelik. Is wellicht het Oostfriese woord roes: verwarde massa, bedoeld? (vgl. Ned. Wdb. XIII, 819).

97 wat droes: welke helse geest.

98 Versteurt: breng in verwarring; de Hierofanten: de priesters. Eigenlik de hoofdpriesters van de tempel van Demeter te Eleusis, bij wie de erfelike macht berustte om de geheimenissen te onthullen.

100 Waarom maken ze zich zo boos?

101 Meduzaes slangenhooft: het Medusahoofd met het slangenhaar deed ieder die het aanschouwde, verstenen.

21-105 bevatten het lied van Apollo op de avonturen van Hercules, die de driekoppige hellehond Cerberus uit de onderwereld naar boven gesleept heeft; stoel: troon, d.w.z. het rijk.

111 verwaent: vol zelfbesef; stout: brutaal.

113-15 Het aan Zeus gewijde orakel te Dodona, een oude stad in Epirus, was het oudste en eerwaardigste in Griekenland.

115 zich onthoudt: zich bevindt.

117 queeckt: voortbrengt; breeckt is mij in dit verband niet duidelik.

118 't korren van zyn draeiers: het gekoer van de twee heilige duiven, waaruit het orakel werd opgemaakt.

122 door galm: door het geruis in het gebladerte. Volgens andere schrijvers waren het eiken die de orakels gaven.

[p. 804]

 

Verlege vraegers raeden,¹²³

 

Tin tin tin tin tin tin,

125

Geluit slaen als een halm.

 

 

Daer klinckend koperspel,¹²⁶

 

Daer klinckend koperspel en bel

 

Hun' klanck verdubbeleeren,¹²⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

130

En klincken hel en schel.¹³⁰

 

 

Oock wou zyn zangk hunliên,

 

Oock wou zyn zangk hunliên bediên

 

Hoe zommigh slagh van beesten,¹³³

 

Tin tin tin tin tin tin,

135

Met kracht geen wit magh zien;¹³⁵

 

 

Een ander aert zich stoot,¹³⁶

 

Een ander aert zich stoot aen 't root,¹³⁷

 

Een verf by d'olifanten,¹³⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

140

Gehaet, gelyck de Doot;

 

 

En hoe zich 't buffelsvelt,¹⁴¹

 

En hoe zich 't buffelsvelt ontstelt

 

Om 't root, en roode rocken,

 

Tin tin tin tin tin tin,

145

Bezuurt van menigh helt.¹⁴⁵

 

 

Wie niet ontrennen kan,

 

Wie niet ontrennen kan, wort van¹⁴⁷

 

De buffels doot geknuffelt,¹⁴⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

150

Al waer 't een oorloghsman.

 

 

Nu zweegenze alle bey.

 

Nu zweegenze alle bey; elck zey:

 

Apollo wint de pryzen,

123 Verlege: in moeielikheid verkerende.

126 klinckend koperspel: ook koperen bekkens, op de top van twee hoge kolommen, door de wind bewogen, hadden door hun geluid voorspellend vermogen.

128 verdubbeleeren: verdubbelen.

130 schel: luid.

133 zommigh slagh van beesten: zinspeling op de predikanten.

135 Met kracht: hoe zeer ze er toe aangespoord worden (?); geen wit magh zien: niet vrolik kunnen worden (vgl. Dl. 3, blz. 396).

136 Een ander aert: een andere soort.

137 't root: de kleur van 't bisschoppelik gewaad.

138 verf: kleur; by: door; d'olifanten: de predikanten (wegens de sombere kleur van hun kleding?).

141 't buffelsvelt: het kamp van de buffels (synoniem met de olifanten).

145 Waarvoor menig held (d.w.z. de priesters die als martelaren vielen of verdrukt werden) heeft moeten boeten.

147 van: door.

148 geknuffelt: gedrukt.

[p. 805]

 

Tin tin tin tin tin tin,

155

Bestemt van rey by rey.¹⁵⁵

 

 

Maer Midas, tegens reên,¹⁵⁶

 

Maer Midas, tegens reên, alleen

 

Gaf Pan den prys van 't zingen,

 

Tin tin tin tin tin tin,

160

En daerme ging hy heen.¹⁶⁰

 

 

De plompert, by een' vliet,

 

De plompert, by een' vliet, beziet

 

Zyn' eigen schyn in 't water,¹⁶³

 

Tin tin tin tin tin tin,

165

En zucht, van groot verdriet.

 

 

Hy ziet, van zin berooft,

 

Hy ziet, van zin berooft, zyn hooft

 

Verciert met ezels ooren.

 

Tin tin tin tin tin tin.

170

Wie had dit oit gelooft!

 

 

Eer 't iemant wort gewaer,¹⁷¹

 

Eer 't iemant wort gewaer hy 't hair

 

Met eenen hoedt gaet decken.

 

Tin tin tin tin tin tin,

175

Noch loopt de schant gevaer.¹⁷⁵

 

 

De scheerder merckt het ras,

 

De scheerder merckt het ras, toen was

 

Het melden hem verboden,¹⁷⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

180

Hoe sterck men hem belas.¹⁸⁰

 

 

Hy groef, op dat hy 't zweegh,

 

Hy groef, op dat hy 't zweegh, om leegh¹⁸²

 

Een' diepen put in d'aerde,

 

Tin tin tin tin tin tin,

185

Waer in hy nedersteegh.¹⁸⁵

 

 

Daer riep hy overluit,

 

Daer riep hy overluit recht uit:

155 Bestemt van: hem toegedacht door.

156 tegens reên: tegen recht en billikheid.

160 daerme: daarmee, daarop.

163 schyn: gedaante.

171 wort: werd.

175 Toch loopt hij gevaar dat zijn schande bekend wordt.

178 melden: verraden.

180 Deze regel zal als uitroep bedoeld zijn: Hoe ernstig drukte men hem dit op het hart!

182 om leegh: in de diepte.

185 nedersteegh: afdaalde.

[p. 806]

 

Zwygh stil van Midas ooren,

 

Tin tin tin tin tin tin,

190

Te lang en ruigh van huit.¹⁹⁰

 

 

Hy stopt na dit gehuil,

 

Hy stopt na dit gehuil, den kuil

 

Met zant en aerde weder:

 

Tin tin tin tin tin tin,

195

Noch ging de schant niet schuil.

 

 

De herder leert dit haest.¹⁹⁶

 

De herder leert dit haest. hy blaest

 

Op 't riet, hier uit gesproten,¹⁹⁸

 

Tin tin tin tin tin tin,

200

Dees' klanck, die hem verbaest:²⁰⁰

 

 

Wie u naer Midas vraeght,

 

Wie u naer Midas vraeght, hy draeght

 

En roert twee ezels ooren.

 

Tin tin tin tin tin tin,

205

Met recht aldus geplaeght.²⁰⁵

 

 

I. v. VONDEL.

190 Te lang: zeer lang.

196 leert dit haest: vernam dit spoedig.

198 't riet: een fluit, gemaakt van het riet dat op deze plek gegroeid was.

200 Dees' klanck: de volgende woorden; verbaest: doet ontstellen.

205 geplaeght: gestraft.