De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 482]

Op de Nederlantsche Oorlogen
van den doorluchtigen Romain, Famiaen Strada.aant.^*

Wat zijn vele Nederlanders
In hun letterwijsheit anders
Dan een veder, uit de wieck
Van een grijs Romain of Grieck
En den ouden tijt getogen?^{vs. 3-5}
Wat van verre komt gevlogen,
Wort hier wonderlijck onthaelt.⁷
Wie met anders vonden praelt,⁸
Laet zich duncken 't is zijn eigen.⁹
Onze schrijfgedachten neigen
Wilt te weiden buiten duin.^10-11
Kruiden in eens anders tuin,
Poelen, velden, en moerassen
Over menige eeuw gewassen,¹⁴
Geven aengenamer geur
Dan het groen voor moeders deur.
Kies op 't vreemt en afgesleten,¹⁷
Wy de nieuwe draght vergeten,¹⁸
En verzuimen aen den haert¹⁹
't Geen ten spiegel dient bewaert.²⁰
STRADA, een Romain geboren,
En van Klio uitgekoren,²²

* Van 1649. Afgedrukt volgens de tekst in P. Famianus Strada, Het Tweede Deel der Nederlandsche Oorlogen, Amsterdam 1649, 8^o, voorwerk ongepag. (blz. 11).
De geschiedschrijver Strada (1572-1649) was een Italiaanse Jezuïet. Ten onrechte stelt Vondel het voor alsof hij de eerste was die het tijdperk van Alexander Farnese beschreef: de Nederlanders Orlers, Van Meteren en Bor waren hem reeds voorgegaan (Zie Mr. A.D. de Vries Dietsche Warande, Nieuwe Reeks I, 1876, blz. 389-93).

vs. 3-5 Dan klakkeloze navolgers van klassieke voorbeelden; grijs: overoud, klassiek.

7 wonderlijck onthaelt: met bewondering ontvangen.

8 vonden: vondsten.

9 Laet zich duncken: verbeeldt zich.

10-11 Als wij onderwerpen zoeken voor onze geschriften, dan hebben wij de neiging, stof en stijl ver te gaan zoeken buiten ons land.

14 Over menige eeuw: menige eeuw geleden.

17 Kies op: kieskeurig; biezonder gesteld op (Ned. Wdb. VII, 2803).

18 draght: produktie, voortbrengsels.

19 aen den haert: in eigen land, in onze eigen historie.

20 ten spiegel: dit slaat op de nuttige lessen die de geschiedenis leert (vgl. vs. 24).

22 van Klio: door de Muze der geschiedenis.

[p. 483]

 

Leert ons dit gebreck verstaen;

 

Wijst die vuile vlecken aen;

25

Komt, als Cezar, aengetogen,

 

Afgerecht op oorelogen,²⁶

 

In den boezem, van het lant,

 

Dat de kroon der landen spant.

 

Onder zijnen Alexander²⁹

30

Draeft zijn pen in 't velt, zoo schrander

 

Dat hy Kurtius niet wijckt,³¹

 

En den prijs der pennen strijckt.³²

 

Neêrlant, trots op nieuwe vaerten,³³

 

Krijght van hem de beste kaerten

35

Van zijn' bodem velt en strant,

 

Waar hy vaen en leger plant.

 

Ieder Raetslot sluit hy open.³⁷

 

Ieder aenslagh wort doorkropen

 

En doorsnuffelt van dit brein,

40

Van dien deftigen Romain.⁴⁰

 

Zoeck uit Griecksche burgertwisten

 

Noch Romainsch krackeel geen listen

 

Nochte treken: hier is 't al⁴³

 

Wat een krijghsman leeren zal,⁴⁴

45

En een Raetsheer, en bezorger

 

Van den huisman en den borger:⁴⁶

 

Hier is oordeel en beleit,

 

En het zekerste bescheit.⁴⁸

 

Parma, roem met kopre monden⁴⁹

50

Dat uw krijghstoght heeft gevonden

 

Zulck een' glans in zwarten inckt

 

Van de schacht, die eeuwigh blinckt,⁵²

 

En de weerelt toe zal stralen

 

In het licht van alle talen.

 

 

J.V. VONDEL.

26 Afgerecht op: met veel ervaring ten opzichte van.

29 Alexander: Alexander Farnese, hertog van Parma (vgl. 49). Het werk begint met zijn stadhouderschap, terwijl zijn portret voorafgaat.

31 Kurtius: Q. Curtius Rufus, die onder de regering van Keizer Nerva de geschiedenis van Alexander de Grote schreef.

32 strijckt: behaalt.

33 op nieuwe vaerten: op ontdekkingsreizen ter zee.

37 Van ieder besluit verklaart hij de motieven.

40 deftigen: voor zijn taak berekende (Ned. Wdb. III, 2354).

43 treken: listen.

44 zal: moet.

46 huisman: boer.

48 zekerste bescheit: betrouwbaarste inlichtingen.

49 met kopre monden: door de donder van uw geschut.

52 schacht: pen.