De werken van Vondel. Deel 5. 1645-1656

[p. 364]

Vredezangaant.^*

Onder de Regeringe der Heeren
Geeraert Schaep,
Garbrant Pankras,
Kornelis de Graef,
Wouter Valckenier,
Burgemeesteren t'Amsterdam

Nu de Nederlandtsche Leeuwen,

In het strijtperck afgerecht,

Staken dit verwoet gevecht,

En de goude d'yzere eeuwen^{vs. 4}

Sluiten, past het dat ons Y⁵

Deze blyschap innewy:

Dat men 't Vredejaer eendraghtigh

Onder SCHAEP en PANKRAS vier',

En DE GRAEF, en VALCKENIER.

Amsterdam was noit zoo krachtigh¹⁰

Op gewonnen slagh of ste,¹¹

Als op d'inkomst van den Vre:

Want men trof, na zoo veel slagen,

't Wit van 't uitgetrocken zwaert,¹⁴

Nu Borgonje u Vry verklaert,¹⁵

En ghy op den Vredewagen

Roemt op Vryheit, 't waertste pant

Van 't verdadight Vaderlant.¹⁸

* Van 1648. Afgedrukt volgens de tekst in de tweede druk van De Getemde Mars (Unger: Bibliographie, nr. 442).

vs. 4 de goude (eeuwen): de periode van geluk en voorspoed, tegenover d'yzere eeuwen, als een periode van onrust en strijd (ontleend aan de Oudheid).

5 Sluiten: een einde maken aan.

10 krachtigh: fier.

11 ste: vesting.

14 't Wit: het einddoel.

15 Borgonje: Spanje ontleende zijn rechten op het grootste deel van de Nederlanden aan Maria, de laatste erfdochter van het Bourgondiese huis.

18 verdadight: naast de Oosteliker vorm: verdedigt.

[p. 365]

 

Neerlants Vrede schrijft nu wetten

20

Allen Vorstendommen voor,

 

Lichtze veur op 't heilzaem spoor

 

Met lantaernen, en trompetten.

 

Ieder volge ons witte vlagh

 

In het kriecken van den dagh.

25

't Hol en 't hongerigh Europe²⁵

 

Hijght met smerte en open mont

 

Naer 't gemeene vreverbont,²⁷

 

Afgepijnt van lange hope²⁸

 

Op den toevoer van dit lant,²⁹

30

Voester van zoo menigh strant.³⁰

 

Hoor de zeeliên en maetroozen

 

Danssen op den waterstroom,

 

En uw vloten, zonder toom,

 

Dondren, en kortouwen lozen,³⁴

35

Daerze brommen op de ree,³⁵

 

Toghtigh naer de rijcke zee.³⁶

 

Zie de Batavieren trecken

 

Naer een' nieuwen Oceaen,

 

Langs een noit bezeilde baen,

40

Om meer weerelden t'ontdecken,⁴⁰

 

En te booren door een as,⁴¹

 

Zonder graetboogh, en kompas.

 

Overvloet met vollen horen,⁴³

 

Zwanger van gewas en schat,⁴⁴

45

Baert een weerelt in uw Stadt,⁴⁵

 

Op het steigren van haer' toren,⁴⁶

 

Daer 't gestarrent voor verschiet,⁴⁷

 

Als het naer den grontbouw ziet.

 

Teffens steigren lant en erven⁴⁹

50

In waerdy: de Pais is milt,

 

Dies verrijcktze kunst, en gilt.⁵¹

 

Neering, leggende op haer sterven,⁵²

25 Hol: vermagerd, uitgehongerd.

27 gemeene vreverbond: het algemene vredesverdrag.

28 Afgepijnt: door pijn, smart afgemat.

29 toevoer: aanvoer van levensmiddelen. Men denke aan de graanschepen uit de Oostzeelanden, en aan de produkten uit de tropen.

30 strant: aan zee gelegen staat.

34 kortouwen: scheepsgeschut; lozen: lossen, afschieten.

35 brommen: pronken, zich trots vertonen.

36 Toghtigh: verlangend.

40 meer weerelden: dit kan slaan op de ontdekkingsreizen van Abel Tasman naar Australië.

41 door een as: in de richting van de Zuidpool; vgl. de Zuidas in de volgende Bouwzang, vs. 75.

43 De horen des overvloeds.

44 schat: geld.

45 Baert een weerelt: brengt de gaven van de gehele wereld.

46 steigren: zich verheffen. In Julie 1647 was de eerste steen gelegd van de nieuwe toren van de verbrande Sint Katharijnekerk, die de hoogste toren van het gehele land had moeten worden.

47 verschiet: verbleekt.

49 steigren: stijgen; erven: bebouwde grond, woningen.

51 gilt: gilde, ambacht.

52 leggende: liggende.

[p. 366]

 

Springt ten bedde uit, en ontluickt

 

Met dat zy de teervlam ruickt.⁵⁴

55

Bouw nu zolders boven zolders.

 

Legh de kelders in tiras.⁵⁶

 

Spaer noch kranen, noch windas.

 

Legh verdroncke weide in polders.

 

Mael het Haerlemsch meir tot lant,

60

Nu de vette teerton brant.

 

Zie al 't platte lant eens barnen⁶¹

 

Op de grens, en overal,

 

Met een' galm en dorpgeschal.

 

Melcker valt aen 't botter karnen,⁶⁴

65

En oom buisman vaert gerust⁶⁵

 

Visschen op zijn buurmans kust.

 

Laet den krijgsman dit benijden,

 

En zijn hant slaen aen den ploegh,

 

Zaeien maeien, spade en vroegh:

70

Hollant schept geen' lust in strijden.

 

't Oorlogh heeft te lang geduurt,⁷¹

 

Dat al 't Kristendom bezuurt.⁷²

 

Hollant voelt zijn' rugh verlichten

 

Van het lastigh oorloghspack,⁷⁴

75

Scheurt den schultbrief met gemack,⁷⁵

 

Daer zoo vele steên voor zwichtten,⁷⁶

 

En het stijft met Aemstels raet⁷⁷

 

Dus de zenuw van den Staet.⁷⁸

 

Draegh ons VIERTAL op uw handen,

80

't Welck, als 't nutste Vredelit,

 

Op 't gekruiste kussen zit,⁸¹

 

En 't Gewelt schutte op zijn tanden,⁸²

 

Dat den Landpais steuren quam.⁸³

 

Eer zy Gode, en Amsterdam.

 

 

J.V. VONDEL.

54 de teervlam: van de feestelik brandende teertonnen (vs. 60).

56 tiras (samengetrokken tot tras): cement.

61 barnen: vreugdevuren ontsteken.

64 Melcker: pastorale naam voor de veeboer.

65 buisman: de visser (buis: vissersvaartuig; Ned. Wdb. III, 1764).

71 't Oorlogh: bij Vondel vaak onzijdig.

72 Dat.... bezuurt: waarvoor boeten moet.

74 het lastigh oorloghspack: de drukkende last van de oorlog.

75 Delgt zijn schulden.

76 voor zwichtten: onder gebukt gingen.

77 stijft: versterkt.

78 de zenuw van den Staet: de geldmiddelen van de staat.

81 't gekruiste kussen: de kussens met het stedelik wapen, op de banken van de magistraat.

82 schutte: afweerde.

83 steuren: verstoren.