De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

O lyftack van zijne Heiligheit Innocent de Tiendeaant.aant.^*

Ramis insignis olivae.^*

Pamphilius, die dertigh ronde jaren^{vs. 1}

Bewaerde 't heiligh Recht,²

En streeck 't oneffen slecht,³

En zette allengs, van zorge, grijze hairen;⁴

Die 's Roomschen Herders mont

Verstrekte, by den scepter van Sicilje;^5-6
En, in Madril, den zetel van Kastilje

Aen 's Tybers stoel verbont;^7-8

En waerdigh was den rooden Hoet te dragen,⁹

En 't purperen gewaet,

In 't midden van den Raet

Der Vaderen, die 't Hooft der weerelt schragen;¹²

De zelve voert, in 't endt,¹³

(Geheven op den opperste aller troonen,
En ingewijt met drie gewijde Kroonen)¹⁵

Den naem van Innocent:

Het tiende licht, op 't spoor van d'andre negen.

* Van 1644. Afgedrukt volgens de tekst van de uitgave in plano op de volgende bladzij verkleind weergegeven (Unger: Bibliographie, nr. 404). [Verbetering: In de noot 18-20 ‘afbeelding onder het portret’ te verbeteren in: ‘afbeelding volgende bladzij’].

* In 't opschrift: Ramis insignis olivae: kenbaar aan de olijftakken, die hij voert (ontleend aan Virgilius' Aeneis VI, 808).

vs. 1 Pamphilius: Kardinaal Giovanni Battista Pamphili (1574-1655) werd de 16de Sept. 1644 tot Paus gekozen en kreeg de naam Innocentius X.

2 Bewaerde: handhaafde.

3 streeck slecht: streek vlak, effende.

4 zette: kreeg.

5-6 Onder Gregorius XV was hij nuntius te Napels (mont: woordvoerder, vertegenwoordiger).

7-8 Onder Urbanus VIII was hij in het gezantschap te Madrid (Madril is een 17de-eeuwse naam); 's Tybers stoel: het pauselike Rome.

9 den rooden Hoet: na zijn terugkeer werd hij tot Kardinaal verheven.

12 Vaderen: kardinalen.

13 De zelve: hij.

15 drie gewijde Kroonen: de drievoudige pauselike kroon (zie de afbeelding boven het wapen).

[p. 580]

 

Hy daelt, van 't hemelsch dack,

 

Met den Olyventack,

20

Gelijck een Duif, en deelt ons Kristus zegen.^18-20

 

Wy zien den hoogen vloet

 

Des oorlooghs haest, op zijnen wenck, gezoncken,²²

 

En gansch Europe, in Kristensch bloet verdroncken,

 

Belant uit zoo veel bloet.²⁴

25

Sint Peters schip, dat boven op de baren

 

Van tweedraghts springvloet hing,²⁶

 

En schier te gronde ging,

 

Gevoelt den storm van 's hemels wraeck bedaren.^25-2828

 

Aldus blijft, op de rots

30

Van Vatikaen, 't gevaert der Kercke rusten,³⁰

 

Tot 's Tarters spijt, tot schrick der Turcksche kusten,³¹

 

En 's afgronts haet ten trots.³²

 

Dan bloeit d'Olijf, en Pauselijcke Leli³³

 

(Zoo ras het onweêr stilt)

35

In 't velt van 's Vaders schilt,

 

Tot eere en roem van Godt en 't Euangeli,

 

Noch meer dan Salomon,

 

Den Vredevorst, bepaelt met enge palen;³⁸

 

Naerdien de pais van Kristenrijck wil stralen

40

Zoo wijt gelijck de zon.

18-20 Zinspeling op de duif bij Noach's ark, maar tevens op de duif met de olijftak in zijn wapen (zie de afbeelding onder het portret).

22 haest: weldra.

24 Belant: aangeland (in veilige haven), gered.

26 springvloet: hoogst oplopende vloed.

25-28 Deze verzen slaan op de woelingen der Jansenisten, wier leer in 1653 door Innocentius X veroordeeld werd.

28 's hemels wraeck: zich openbarend in die tweedracht onder de Christenen.

30 't gevaert der Kercke: hetzelfde als Sint Peters schip: (vs. 25).

31 's Tarters: van de Tartaren, die anders, evenals de Turken, de Christenen konden aanvallen.

32 's afgronts: van de hel.

33 In het pauselike wapen ziet men, boven de olijftak, drie lelieën.

38 bepaelt: begrensd binnen enge grenzen.

[p. 581]

Verkleinde weergave van het folio-blad met de door het pauselik wapen gedekte titel Olyftack van zijne Heiligheit Innocent de Tiende.
(In het bezit van de Universiteitsbibliotheek te Gent).