De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

Aen de BEVRS van Amsterdam.aant.^*

O vruchtbare acker, gront van steen,^{vs. 1}

Die zich, ten oorbaar van 't gemeen,²
Laat alle middagen bezaeien
Met koopzaat, eêl en milt van aart,⁴
Dat goude en zilvere oesten baart,⁵
Daar duisenden genot van maeien;⁶

Het gansche jaer is uw saizoen:

En of geen licht verwelckend groen⁸
Vw heiningen en pylers kleede,⁹
Noch teelen die, in d'Amstellucht,
Een overkostelijcker vrucht
Dan Atlas boomgaart eertijts dede:¹²

Want ghy hebt weêr en wint te vrient,

* Van 1643. Afgedrukt volgens de tekst in Vondels Verscheide Gedichten, 1644, blz. 218.

vs. 1 gront van steen: vernuftspel: een bodem van stenen, en toch zoo vruchtbaar.

2 ten oorbaar van 't gemeen: ten algemenen nutte.

4 koopzaat: de op de Beurs gedreven handel wordt vergeleken met uitgestrooid zaad; dat als oogst klinkende munt oplevert.

5 oesten: oogsten (in Vondel's taal zonder g en met oe-klank).

6 genot van maeien: voordeel van trekken.

8 of: ofschoon.

9 heiningen: omheining, muur.

12 Atlas boomgaart: waar de Hesperiden gouden appels bewaakten.

[p. 550]

 

[p. 551]

 

En zon en dauw, en wat u dient.

15

Jupijn daalt met een gulden regen

 

In uwen schoot van boven neêr:^15-16

 

En ieder zegen smaackt naar meer.

 

Wat ghy omhelst gedijt tot zegen.

 

De schellen van uw appels zijn

20

Van gout, de korlen klaar robijn,

 

Het loof saphier en esmerouden.²¹

 

Hier rieckt men wat het hart verfraait,²²

 

En van vier winden overwaait²³

 

Door 't water, dat uw stuurmans bouwden.²⁴

25

Der Mooren opperste gezagh

 

Strijckt voor uw vloten en uw vlagh.²⁶

 

De watergoden duicken onder,

 

Als ghy, van d'een aan d'ander reê,

 

Het oorlooghsonweêr voert op zee,²⁹

30

En volght den blixem, en den donder.

 

Vw veder, op 't pappier gewent,³¹

 

Vlieght van het een en 't ander endt

 

Des aartboôms, en beschaduwt d'assen

 

Des hemelkloots van wederzy.^33-34

35

Zy vlieght de weerelt zelf voorby,³⁵

 

En ziet den dagh vergaan, en wassen.

 

O achtste weereltswonderstuck!³⁷

 

Kan slechts uw voet zijn aartsgeluck³⁸

 

En weelde gelijckmoedigh dragen,³⁹

40

Zulck een onwanckelbaar gemoedt

 

Gaat boven al het weereltsch goet:

 

Want deught kan steên en muren schragen.

15-16 Zinspeling op de gouden regen, die Jupiter (Zeus) deed neerdalen in de schoot van Danaë om haar te bevruchten. De vergelijking wordt voortgezet in omhelst (vs. 18).

21 saphier: een hemelsblauwe edelsteen; esmerouden: smaragd, groen.

22 verfraait: vervrolikt, verheugt.

23 van vier winden: uit alle windstreken.

24 bouwden: bevoeren (vgl. zee bouwen).

26 Strijckt: moet bukken (beeld ontleend aan het strijken, d.i. neerhalen, van de vlag).

29 oorlooghsonweêr: de donder van het geschut.

31 op 't pappier gewent: het papier beschrijvend, d.w.z. de van u uitgaande schriftelike bevelen.

33-34 beschaduwt d'assen des hemelkloots: dringen door tot de beide polen.

35 de weerelt: nl. de bewoonde wereld, door in de poolstreken door te dringen, waar de poolnacht het daglicht doet vergaan (vs. 36) en dan weer ongewoon verlengt.

37 achtste weereltswonderstuck: aan de zeven wereldwonderen die de Oudheid kende, heeft Amsterdam een achtste toegevoegd.

38 uw voet: de basis waarop gij rust. Zinspeling op het spreekwoord: 't zijn sterke benen die de weelde dragen; aartsgeluck: buitengewone voorspoed.

39 gelijckmoedigh: met onverstoorde gemoedsrust.