De werken van Vondel. Deel 4. 1640-1645

Op het Pater Noster des zaligen Vaders
en Apostels van OostIndien, Francois Xaveer.aant.aant.^*

Aen het zelve Heilighdom.

O Heiligh Kerckjuweel,^{vs. 1}

Van zaligen Xaveer;

Die in het Oostersch deel

Der weerelt, Jesus eer

Verkondigende, u streeck⁵

Met zijn gewijde hant;

Als hy een Geest geleeck

En Seraphijn, van brant

En yver opgetogen^8-9
Ten hemel, voor Godts oogen:

* Van 1642. Afgedrukt volgens de tekst in Vondels Versch. Ged. 1644, blz. 223. François Xaveer, beter François de Xavier, omdat Xavier (of Xavero) de naam is van het kasteel aan de voet der Pyreneën, waar Franciscus Xaverius in 1506 geboren werd. Hij was een Spaans edelman en geleerde, bevriend met Ignatius van Loyola. In 1534 legde hij de gelofte af om zich aan de bekering der ongelovigen te wijden. Sinds 1542 wijdde hij zich aan de zending in Voor-Indië, Malakka, de Molukken en Japan. Hij stierf op een eiland nabij China (vgl. vs. 35) in het jaar 1552. In 1619 werd hij gelukzalig verklaard en in 1622 gekanoniseerd. Urbanus VIII kende hem in 1623 de titel toe van Apostel der Indiën.

vs. 1 Kerckjuweel: juweel heeft hier de oude betekenis van kostbaar voorwerp.

5 streeck: streelde, langs u ging.

8-9 brant en yver: vurige ijver.

[p. 326]

 

Ter goeder ure quam¹¹

 

Zoo kostelick een schat¹²

 

Als ghy, van Amsterdam¹³

 

In mijn Geboortestadt;

15

Van onsen Amstelvliet

 

Aan d'eere van den Rijn:

 

Daar Medices verliet

 

Des levens zonneschijn,

 

Op 's hemels welbehagen,

20

Vit lust tot schooner dagen.

 

 

Ter goeder ure en tijt

 

Bespreeckt haar Majesteit²²

 

Uw waarde, aan Godt gewijt,

 

(Eer zy van d'aarde scheit)

25

Aan Jesus Maatschappy:

 

Op dat dit overschot²⁶

 

Des Heilighs Keulen zy

 

Een prickel, om met Godt

 

Om hoogh, van hier beneden,

30

In een gespreck te treden.

 

 

Zoo tradt d'Apostel voor,

 

Die Indien doorzworf,³²

 

En kruiste, op Thomas spoor,³³

 

Eer hy ontydigh storf;

35

Daar China voor hem lagh.

 

Hoe worstelde zijn hoop,

 

Om, zonder bloet, en slagh,

 

Te winnen 't nieuwe Euroop.^37-38

 

Men hoort dien Helt noch spreken

40

Door dit Gebedeteken.⁴⁰

11 Ter goeder ure: gezegend zij het uur, toen.

12 kostelick: kostbaar.

13 van Amsterdam: nl. toen Maria de Medicis, in bezit van dit bedesnoer, er mee van Amsterdam naar Keulen reisde. Maria had den Rozenkrans ontvangen van Alb. Koenr. Burgh en liet er zich mede afbeelden op het portret voor de Medicea Hospes, dat we gereproduceerd hebben in Dl. 3, blz. 620.

22 Bespreeckt: belooft.

26 overschot: reliquie.

32 doorzworf: evenals storf (34), oude vorm, uit zwarf en starf.

33 op Thomas spoor: volgens de overlevering zou de apostel Thomas in Parthië en Indië het evangelie verkondigd hebben.

37-38 Om door een onbloedige overwinning Oost-Azië tot een nieuw, christelik Europa te maken.

40 Gebedeteken: door Vondel gevormd woord voor pater noster (niet in Ned. Wdb.; wel gebedenteller, dat Hooft en Vondel gebruiken).