Logo DBNL
De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640 (1929)

De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

(1929)–Joost van den Vondel–rechtenstatus Auteursrecht onbekend

Vorige Volgende

Ridderlyck Bancket,
Voor Heer Adam van Lochorst, Ridder, Heer van de Lier, en Ioffer Cornelia Paavw, eenige Dochter van Heer Michael Paavw, Ridder van sint Marco, Heer van Achtienhoeven, &c.aant.

t' Amsterdam,
By Iohan en Cornelis Blaev.
CIƆ IƆ C XXXIX.



illustratie

Ridderlyck Bancket.*

 
Myn Zanggodin verleert van Hymens torts te blaecken:vs. 1
 
Noch kan een heusch verzoeck haer voeten gaende maecken,2
 
Om, buiten 't spoor der oude, een' luchten sprong te doen.3
 
Zoo kan men om de kunst verandren het saizoen.
5
Dan bloeit de herbst: dan kan de lente druiven perssen:5
 
Dan valt des zomers sneeuw; dan draeght de winter karssen.6
 
Mijn jaeren danssen traegh op zulck een dartle pijp.7
 
Indien ick my vergrijp, het is een licht vergrijp;8
 
Daer, midden in een feest, de bruiloftszaelen schateren
10
Van Venus vreughd, waer naer der Goden tanden wateren.
 
Mijn Zoon, sprack Venus, vliegh in 't huis, dat opgehaelt11
 
Ten hemel, met zijn' schild in 't witte voorhoofd praelt;12
 
Van waer ghy hooren kunt, hoe speelnoots zich bereiden,
 
Om 't eenigh Dochterken, de Bruid, te bed te leiden.
15
Ga heenen, quijt u daer in 't bruidsbedde, al den nacht.15
 
Volweef't begonnen web. onthael, naer uwe maght,16
 
Dees twee Gelieven, die den dienst van Min behoeven,
 
En legh een' vasten band om Lier, en Achtienhoeven.18
 
De wufte Dwergh vergramde, en keerde haer den neck,19
20
En sprack: 't zal beter zijn, dat Moeder 't werck voltreck,20
 
Het welck zy zelf begon. wat hoef ick op te haelen21
 
De moeder dezer Bruid? de moeder, die de straelen
 
Van uw gezicht verdooft met haer aenminnigh oogh,
 
En onder 't voorhoofd spant een' goddelijcken boogh,24
25
Die andre wondren baerde, als uwe of mijne peezen.
 
De spraeck ging eens, dat ghy uw aangebede wezen
 
Bedeckte met dat beeld van levendigh albast,26-27
 
En hechte uw' gouden troon aen Aemstels veenzoom vast.28
 
De spraeck ging, dat haer jeughd den appel veer zou winnen,29
30
Zoo zy ter vierschaer quam met d'andere Godinnen.30
 
Werd 's Bruidgoms moeder niet, in 't bloeienst van haer tijd,
 
Voor Pallas aengezien? van Pallas zelf benijd?32
 
Het schorte alleen aen helm, en speer, en schild, vol slangen,
 
De Goden hadden haer voor een Bellone ontfangen.34
35
Maer dat is noch van 't minst. dees fiere en eedle Maeghd,35
 
Voor welcker ledekant uw goedheid zorge draeght,
 
Niet eens vernoeght, dat zy den appel heb gestreecken,37
 
Durf dartel naer de kroon van uwe godheid steecken.38
 
't Is uit met al uwe eere, en d'eer van uwen Dwergh,
40
Nu Holland Cyprus streckt, zy Cypris, en de bergh,40
 
Den Heilgen Bergh genoemt, Idael, daer heele schaeren41
 
Bewieroocken haer beeld, en kercken, en autaeren;
 
Of vlechten roozenhoên, en offren duif, en zwaen,
 
En musch, en musschebrein, om in haer gunst te staen:43-44
45
Gelijck dees Ridder oock zoo lang op haer genade45
 
Most leven; 't zy hy troost ging zoecken t'Alckemade,
 
Of Wavren, of ter Horst; of zocht zijn lieflijck kruis,46-47
 
En hiel om 't jawoord aen, te Heemstede op het huis:48
 
Of met een quijnend hart, geperst van minneschroeven,
50
Ging adem scheppen, in 't gewest van Achtienhoeven;
 
Of aen den Vyverbergh, in bosch, en lindelaan,51
 
Die menigh groen hart deckt met loof en groene blaen:52
 
Dan koos hy voor die koon noch roozeblad, noch lely,
 
Noch moerbay, voor den mond en lippen van Corneli;
55
Die, als de geest ontlaet, op noten zangmaet slaen;55
 
Of spreecken Spiegels spraeck; of volgen den Tuscaen,56
 
En Fransman, aen de Seine, en Arno, rijck van geesten.57
 
Zoo dickwils Lochorst zagh de beelden, schoon van leesten,58
 
Landouwen, en gedierte, en vogelen, gemaelt
60
Van haer begaefde hand, die zelve Arachnes naeld,60
 
En al die potlood, pen, penseel, en verf hanteeren,
 
Met schrift, en teeckeninge, en trecken durf braeveeren;
 
Dan sprack hy Pallas zelve, en Proserpijn te na;63
 
En bad de vingers aen, en achte zulck een ga
65
Alleen dees godheên waerd, die blixemstraelen slingeren;65
 
En kuste, op eene knie, het sneeuw van zulcke vingeren,
 
En riep: geluckigh, o geluckigh, boven al,
 
Maer veel geluckiger, die eenmael trouwen zal
 
Dees vingers, deze hand, verkrachtster van 't gevoelen,69
70
Vijf toortzen, die mijn vier, in bloed en adren, koelen,70
 
Gelijck haere oogen doen; zoo dickwils alsze my
 
Begunstight met een' lonck, al is het van ter zy:
 
Maer alsze, in wit satijn, by 't schijnzel van de maene,
 
Met eenen zilvren staf quam treên, gelijck Diane,
75
Van haer' gewijden Bergh, den Hohorst, over 't veld;75
 
Dan vloôn de Saters voor, en vreesden 't kuisch geweld,76
 
Dat geile berghgoôn haet, en boschgoôn, en godinnen:
 
En Lochorst, buiten hoop van yet op 't hart te winnen,78
 
Lagh ergens in een haegh, en kerremde al den nacht;
80
Om dat zijn hart geen deel moght hebben aen die jaght.
 
Hoe dickwils wenschte hy dien zilvren staf te draegen;
 
Of, haer ten dienst, het wild te steuren uit zijn laegen;82
 
Te rennen, in den schijn van windhond, of van brack;83
 
Of zelf het Hart te zijn, het welck zy schoot of stack:84
85
Hoewel het Ridders hart haer pijlen, tot de veeren,85
 
Gevoelde in zijne borst, en 't onheil niet zou keeren;
 
Maer lagh al lang vernielt van een verliefde dood,87
 
Had ghy hem niet belooft te zalven in haer' schoot.88
 
Om 't steecken van zijn zon voor eene poos t'ontschuilen,89
90
Onthiel hy zich te Lier, of op het huis te Zuilen,
 
En, in de schaduw van een' uitgestreckten boom,91
 
Verlette al raezende de schepen, en den stroom.92
 
De Nymphen van de Vecht, verlegen met zijn karmen,93
 
Vermaenden hem, hy zou uw hair, uw mond, uwe armen,94
95
Vw kaecken, uwen hals, om 't naeckende ongemack,
 
Toch spaeren, wat hy deê: dan viel hy zomtijds vlack,96
 
En bad uw schoonheid aen, en 't lastren werd vertogen;97
 
Tot dat zijn heete koorts, aen al te krachtige oogen98
 
Ontsteecken, wederom ontvonckte in mergh en bloed,99
100
En weêrquam op haer tijd, gelijck, na'et eb, de vloed.100
 
Nu sta dees Bruid ten dienst; om wie, van alle zyen,
 
De Hohorst heeft den loop van zulcke afgoderyen;102
 
Terwijl uw Rijck vervalt, 't welck Cyprus 't hoofd ophiel.103
 
Zoo morde Min, tot dat zy in zijn rede viel.104
105
Het voeghd geen willigh kind zijn moeder te bedillen.
 
Mijn wil verstrecke uw wet. hier passen geen geschillen.
 
Vliegh heen in 't bruiloftsbedde, en als de speelgenoot
 
De Bruid heb toegedeckt, dan geef u zelven bloot,108
 
En offer haer uw' dienst, met troosten en vermaenen,109
110
En wisch met linnen af de teere en eerbre traenen,
 
Die zy, voor 't lest, noch schreit, in maeghdelijcken staet.
 
Verhef ten hemel toe het vrouwelijck gewaed,112
 
Dat op de tafel haeckt, om heur herbore leden,113
 
Niet morgen vroegh, maer op den middagh, te bekleeden,
115
Wanneer de middaghzon bestrael de jonge vrouw,
 
Die in een nacht vergeet den overbroghten rouw:116
 
En als de Bruigom heb al stormende ingenomen117
 
De kamer van zijn lief, dan pas zijn vier te toomen.118
 
Of als hy matigh kus zijn versche wederga;119
120
Dan kus vry dat het klappe, en baeuw de kuskens na,120
 
En prickel hem; of speel zomtijds den liefdelooze;121
 
Of loer al heimelijck hoe zedigh 't aenschijn bloze,
 
Van bloodigheid besterve, en weêr zijn verwe krijgh.123
 
Beluister hun gespreck; maer dat men dit verzwijgh,
125
Op peen van ongena. ghy kent al d'eigenschappen125
 
Der nachtgeheimenisse; en wat een tong met klappen
 
Van mijn verborgentheên (die overheiligh zijn,
 
En niet alleen de zon, maer zelf de maneschijn
 
Vervloecken) al verbeurt: en hoe wy niet gedoogen129
130
Als twee paer t'effens, en noch halfgelokene oogen,130
 
En zachte mompling van twee monden, zomtijds stom.
 
Men gaet niet dan beschroomt tot zulck een heilighdom.
 
Vier ooren zijn genoegh. verjaegh de rest. wij haeten
 
Niet die 't verstaen, maer die 't geheim van 't bed verpraeten.
135
De zon, die 't al bespied, zoo stout en onbeschaemt,
 
Was oirzaeck, dat ick raed en middel heb geraemt,
 
Om endelijck een schut te schieten voor zijn schijnen,137
 
En 't bed met schaduwen van zwijgende gordijnen
 
Te decken; nademael 't bekooren van mijn wet139
140
Mijn ridders op den dagh in 't worstelperck verlet.140
 
Ghy kunt oock, onder ebbe en vloed der bruiloftskortsen,141
 
Hun dienen tot vermaeck, en speelen met twee tortsen,
 
Ontvonckenze aen 't gezicht der lodderlijcke Bruid,143
 
En blaezenze by beurt dan aen, en dan weêr uit:
145
Of kruissen torts met tortse: of knoopenze aen malkander
 
Met zuiver parlesnoer; of't eene licht aen 't ander
 
Ontsteecken; of de koets beroocken met een' roock,147
 
Die hen aen 't sluimren helpe, op dat ghy, als een spoock,148
 
Doch niet verschrickelijck, verschijnende in het droomen,
150
Hun toont hoe d'eerste maeghd haer' oirsprong heb genomen,150
 
En hoe Prometheus vier ging haelen by de zon,151
 
En leven broght in 't beeld, dat eer niet leven kon.152
 
Vertoon hun oock, hoe ick uit zeeschuim werd geboren,153
 
En wat ick nu verzwijgh, dat fluister hun in d'ooren.
155
Doorsnuffel eerst, vermomt gelijck een sterflijck kind,
 
Den maeghdelijcken disch, en waer ghy joffers vind,
 
Die killer zijn dan ys, en vryers heele jaeren
 
Doen loopen achteraen, op ydle hoop van paeren;
 
Bekoor die met een' lach; ghy kunt het toch van als:159
160
En neemtze u op den schoot; zoo vliegh haer om den hals,
 
En hang 'er voor een poos, en smet haer, onder 't kussen,
 
Met een vergiftigh vier, 't welck nergens zy te blussen,
 
Als in het bruiloftsbed; want in der Goden Raed
 
Besluit men Amsterdam, ten steun van Hollands Staet,
165
Met aenwas van meer volcx te proppen, en te bouwen;165
 
Dat nu verhindert word, door al te langsaem trouwen.
 
Vliegh heen, mijn Zoon. 't is tijd. ick ry naer mijn paleis;
 
En, als ghy keert, verhael my dan uw bruiloftsreis.

Lierdicht.aant.

 
De vreughd van Venus in haer kracht
170
Verkracht al 't menschelijck vermogen.170
 
Zy treckt al 't sterfelijck geslacht
 
Tot zich, gelijck een zon elx oogen.
 
Zy treckt het aerdrijck niet alleen
 
Om hoogh, maer Goden naer beneden
175
En, twee versmeltende tot een,
 
Streelt ziel, en lijf, en al de leden.
 
'k Had dus Cornelia en Lier177
 
Met mijne lier te bed gezongen,
 
Maer al de kamer raeckte in vier
180
Door 't spel, en al mijn snaeren sprongen.
 
 
I.v. Vondel.

Vorige Volgende

Over het gehele werk

titels


auteurs