De werken van Vondel. Deel 3. 1627-1640

[p. 298]

Amsterdamsche Kakistorie
Of Mvyt-school,aant.aant.^*

Aen alle geestelijcke doel en dronckvaers, liefhebbers van brassende klassen, en eewich durende slemp-sinoden.

Tap-vol op Doele-ton geseten,^{vs. 1}
Lants beedlers vraecht, die 't volck opeeten²
Wat vetst' en slimste logens zijn?
Of ^* bloet oock smaeckt gemengt met wijn?
Of dwanck van gommers plonder-fielen,
Niet streckt om 't bras-mael te vernielen?
Of suypsuypuyt niet was de schat
Daer gommer om op 't wijnvat sat?
Of oock in wijn-en-cijs-vry steden⁹
Een bier-synodes dient geleden?¹⁰
Of't glas uytdrincken 't volck ontsticht?
Of schincken drincken niet verplicht?
En of sich doelvaers niet verlopen,¹³
Wanneers' om wijn hun siel vercopen?

Wiens doel-feest ongebondenst is,
En gommer hoochst set aen den disch,
Dien sullen KAKISTORI-BEEREN,¹⁷
Met een Synodes-Roemer eeren,
Daer Dordrechts grootsten olyfant¹⁹

* Van 1630. Afgedrukt volgens de tekst van de afzonderlike uitgave in plano. Unger: Bibliographie, Nr. 182. Dit gedicht, dat aan Vondel wordt toegeschreven, is een antwoord op een grof naamloos hekeldicht ‘Amsterdamsche Kakademie ofte Guyt-school, aen alle opeters ende dronckaerts, lief-hebbers van de volle kannen’, dat men in de Aantekeningen achterin dit deel afgedrukt vindt. Daarin werd een Anagramma (letteromzetting) van Joost van Vondelens gemaakt, als Sotje vol van sonden.
In het Opschrift: Kakistorie is een vervorming van Consistorie; Muyt-school: wegens het kweken van oproergeest tegen de overheid; Vgl. voor de beschuldiging van braspartijen gedurende de synode: Medaellie voor de Gommariste kettermeester, vs. 21-24; doel: te verbinden met het volgende vaers (vgl. vs. 13).

vs. 1 Doele-ton (vervorming van Helicon): de synode vergaderde in de Doelen.

2 Lants beedlers: de predikanten; vgl. Stadsbeeld'laer in de Boeren Catechismus, vs. 26.

* [Randschrift:] Neus-doecken in Barnevelts bloet gedoopt in wijn uytghewrongen, en die tot een triomfe uytgedroncken.

9 Vgl. bovengenoemde plaats uit de Medaellie: aldaar ook de vorm Sinodes (vs. 50).

10 geleden: geduld.

13 doelvaers: de vaders (predikanten) die op de Doelen vergaderden; vgl. dronckvaers in het opschrift.

17 Kakistori-Beeren: vervorming van consistorie-heren; Beeren: lomperds.

19 Dordrechts grootsten olyfant: wellicht is hiermee de voorzitter Bogerman bedoeld.

[p. 299]

20

Mee tart Kalkoentien aerts-bacchant,²⁰

 

Die met karbonkels so gaet prijcken,

 

Dat Bacchus self de vlach moet strijcken.

 

 

Qui curios simulant, et Bacchanalia vivunt.

 

 

Dat is:

 

 

Hy lijckt een sant en dubbel geus²³

 

En voert een roo kalkoense neus.

25

Al speelt de droes de paep in 't swart,²⁵

 

Sijn snuyt verraet hem of sijn start.

 

 

Anagram van^*

 

IAPICK PRIAEP

 

ICK PAI PRIAEP.

20 Kalkoentien aerts-bacchant: Haen Kalkoen (Trigland); vgl. Rommelpot, vs. 61-vlg.

23 De Latijnse aanhaling uit Juvenalis betekent: Die voor heren (eig. leden van het geslacht Curius) spelen, maar dronkaards zijn; een sant: vgl. de Dordtse santen in Geuse-vesper vs. 27.

25 de droes: de duivel. Al verkleedt de duivel zich als een in 't zwart geklede predikant.

* Het Anagram in het naschrift wijst er op, dat de dichter van dit hekeldicht zijn tegenstander vereenzelvigde met iemand die de spotnaam Iapick Priaep droeg. Volgens een ander anoniem hekeldicht (Text; afgedrukt in de Aantekeningen achterin dit deel) was daarmee Jacob Cats bedoeld.