De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

(1929)–Joost van den Vondel– rechtenstatus



[pagina 708]

De vierde handel. OATES. AJAX. Oates: 1435[regelnummer] O Chalcis! die de strand bekleed met prael van huysen:Ga naar voetnoot1435 En t'elckens sevenwerf hoort in een etmael bruysenGa naar voetnoot1436 Euripus Pekelschuym, so vaeck met sand vermengt,Ga naar voetnoot1437 Hy uyt d'AEgeesche zee geweld van golven brengt, En steeckt sijne hoornen op, en komt uwe hooge muuren,Ga naar voetnoot1439 1440[regelnummer] En Aulis havendiep, en weersijds d'oevers schuuren:Ga naar voetnoot1440 O vaderlijcke stad! hoe luttel voeltghe noch,Ga naar voetnoot1441 Hoe Argos wrock, en wraeck, en 't Cephaleensch bedroghGa naar voetnoot1442 Myn' ongerusten geest afmatten, en vermoeyen: Hoe vrees en hoop in my nu ebben, nu weer vloeyen.Ga naar voetnoot1444 1445[regelnummer] Ach vader Nauplius! uwe afkomst is in nood:Ga naar voetnoot1445 Men dingt hem na den hals: hy worstelt met de dood:Ga naar voetnoot1446 Men toetst de lastering, men schout hem vroom, en echterGa naar voetnoot1447 Men gaet hem na, en stelt syn' vyand tot syn' rechter.Ga naar voetnoot1448 Hy die de tong, de mond, en schild der vryheyd is,Ga naar voetnoot1449 1450[regelnummer] Syn vrydom nu ontbeert, in sware vangenis.Ga naar voetnoot1450 Hoe kan Ulyssis doch een wettigh vonnis spreecken?
[pagina 709]
Wiens haet niet lievers wenschte als sigh aen hem te wreecken, Van zedert dat hy sleepte uytsinnigh 't ploegespoorGa naar voetnoot1453 Aen strand, doen Palameed het kind leyd in de voor:Ga naar voetnoot1454 1455[regelnummer] Waer door hy syne bruyt Penelope most missen, Om, Sparten te geval, de schandvleck uyt te wissenGa naar voetnoot1456 Van Menelaüs bed. en namaels als de ThraxGa naar voetnoot1457 Hem afsloegh syn versoeck, en mynen broeder stracxGa naar voetnoot1458 Afveerdighde met graen, doen 'tschier was omgekomen,Ga naar voetnoot1459 1460[regelnummer] Heeft d'oude wrock allencx in felheyd toegenomen: Meer saecken ick verswygh. wat Tydeus soon belangt,Ga naar voetnoot1461 Dats een soldaet, die gants aen Agamemnon hangt, En van sijne handen vlieght. maer weert voor al, o Griecken!Ga naar voetnoot1463 Dat doch de rasebol, dien niemand quaelyck riecken,Ga naar voetnoot1464 1465[regelnummer] Of luchten magh, en scharp twee woorden spellen kan,Ga naar voetnoot1465 Ter vierschaer niet en ga, nocht over sulck een' manGa naar voetnoot1466 Nocht over sijne daên een onryp oordeel stamer:Ga naar voetnoot1467 Syn domheyd word bereen van onsen vogelraemer:Ga naar voetnoot1468 Thersites buldert wt wat Calches denckt of droomt: 1470[regelnummer] d'Onwetentheyd die maeckt hem stout, en onbeschroomt.Ga naar voetnoot1470 Kortom, loftuytery, en baetsucht sien wy heden,Ga naar voetnoot1471 En loshoofds dommekraght den rechterstoel bekleden.Ga naar voetnoot1472 Dit wichelt my niet goeds, myn broeder is verraen:Ga naar voetnoot1473 Syne haeters meesters zyn. hoe of dit wil vergaen?Ga naar voetnoot1474
[pagina 710]
1475[regelnummer] Maer sie ick herwaers niet den grooten Ajax treden:Ga naar voetnoot1475 Syn aensicht is vol viers: hy mort, en schynt t'onvreden.Ga naar voetnoot1476 Best soeck ick heul aen hem. o soone van Iupyn!Ga naar voetnoot1477 Wat tyding brenght ghy ons? sal heden onder schyn Van recht, d'onnoselheyd myns broeders sneuvlen moeten?Ga naar voetnoot1479 Ajax: 1480[regelnummer] De noyt verdiende peen, en straffe sal hy boeten,Ga naar voetnoot1480 'Ten sy het word geschut.Ga naar voetnoot1481 Oates: Wat sal ick best bestaen? 'Kben raedeloos, wat raed? Ajax: Myn neef de PeleaenGa naar voetnoot1482 Te Lesbos word verlet: 't syn d'Ithakoische treecken:Ga naar voetnoot1483 Men heeft met voordacht door d'Atryden dit besteecken:Ga naar voetnoot1484 1485[regelnummer] Maer sonder dat, wy twee doorhieuwen met ons staelGa naar voetnoot1485 'sGevangens banden, selfs in spyt van logentael, En valscheyd, die doortrapt dit nae haer wensch beschicken, En 'svorsten braeve siel en wackerheyd verstricken Met openbaer geweld, sy willender me voort.Ga naar voetnoot1489 1490[regelnummer] Foey, dat dus Atreus saet de vorsten ringeloort.Ga naar voetnoot1490 Foey, dat so groot een man voor sulck een' snoode vierschaerGa naar voetnoot1491
[pagina 711]
Betrocken, plengt syn bloed: dat naderhand soo dierbaerGa naar voetnoot1492 Sal worden gewaerdeert, als 't klaegen is te laet, En Grieckenland de lucht met droeven weergalm slaetGa naar voetnoot1494 1495[regelnummer] Van klaghten, en gehuyl: wanneer de vlechten hangen, En handen gaen in 't hayr: de traenen langhs haer wangenGa naar voetnoot1495-1496 Af-biggelen bedruckt, en 't schelmstuck word verfoeyt. Maer dat d'aertswiggelaer geveynst hier onderroeyt,Ga naar voetnoot1498 Met sijn' doortrapte tong, en koestert onse plagen,Ga naar voetnoot1499 1500[regelnummer] En baeckert ons bederf: dats sonde te verdragen:Ga naar voetnoot1500 Dat in so fel een' brand hy voedende oly giet: Dat een verloopen Phrygh gants Griecken doet verdriet.Ga naar voetnoot1502 Het lustme ditmael eens sijn leven te doorloopen. Syn vader Thestor hiet: wiens harssen had doorkroopenGa naar voetnoot1504 1505[regelnummer] 't Half levende ingewand der dieren, soo hy sey, En noemde sigh een' soon van Phoebus, en Agley,Ga naar voetnoot1506 En lette op voglesang, op spoock, en ydle droomen,Ga naar voetnoot1507 Op drift van God, en geest, op 't ruyssen van de bóomen,Ga naar voetnoot1508 En 's Hemels aengesicht, in 't aldernaeste dorp,Ga naar voetnoot1509 1510[regelnummer] 't Welck roockte by het leck, ontrent een' slingerworp.Ga naar voetnoot1510 Hier queeckte hy Calches breyn, en leerde hem deftigh klappen,Ga naar voetnoot1511 En grollen mengen in landnutte wetenschappen:Ga naar voetnoot1512
[pagina 712]
En ramen op een hayr, na d'hayren van een dogh,Ga naar voetnoot1513 De korlen van een' vygh, de biggen van een sogh,Ga naar voetnoot1514 1515[regelnummer] Die rond en swangher gingh, na'et maecksel van haer' jonghen:Ga naar voetnoot1515 En oeffende sijn' geest op drie, op sevenspronghen,Ga naar voetnoot1516 En 't wettelyck gebruyck van woord en letterkracht,Ga naar voetnoot1517 Seef, becken, en gebeent. vaeck leyde hy hem by nachtGa naar voetnoot1518 Op Idaes hooge kruyn, en staerende in de starren, 1520[regelnummer] Gaf diepe raedsels uyt, en liet syn' soon ontwarrenGa naar voetnoot1520 Verwarde vragen, en ontstricken knoopen, daer Een Godschalck Arabier, of oud EgyptenaerGa naar voetnoot1522 Of Indiaens Branman om sweeten soude, en hygen.Ga naar voetnoot1523 Hier prachte Calches meê, om nooddrufts eysch te krygen,Ga naar voetnoot1524 1525[regelnummer] En bedelde achter land, gelijck hy was gewent:Ga naar voetnoot1525 Tot dat Laocoön, en Panthus hem in 't entGa naar voetnoot1526 Verworven gunst by 't hof: dit wist hy soo te smeecken,Ga naar voetnoot1527 Door ydel lof, en door 't opproncken der gebreecken,Ga naar voetnoot1528 Dat hy verkoren werd aertswichelaer van 't rijck: 1530[regelnummer] Doen blies hem hoovaerd op: doen achte hy sigh gelijckGa naar voetnoot1530 Een' Hayligh van 't outaer: en die soo korts ging beedlenGa naar voetnoot1531
[pagina 713]
Hoonde alle tempeliers, en bengelde 's lands eedlen.Ga naar voetnoot1532 Sijn' trotsheyd borst terstond tot boose stucken uyt:Ga naar voetnoot1533 Door gaylheyd hy ontmaeghde een streng verloofde bruyt,Ga naar voetnoot1534 1535[regelnummer] Den bruygom te geval: dit tuygt de gryse Nestor.Ga naar voetnoot1535 Den schimmen vloeckte hy toe sijn' ouden vader Thestor.Ga naar voetnoot1536 Eens anders bedgenoot, al t'eerloos van gemoed, Tot schennis hy versocht, en maeckte haer' kuyscheyd vroet,Ga naar voetnoot1538 Dat niemand Minos heeft nocht Cerberus te vruchten:Ga naar voetnoot1539 1540[regelnummer] Dat Styx en Acheron sijn moolocken, en kluchten.Ga naar voetnoot1540 Eurypilus bedeckte het overige vuylGa naar voetnoot1541 Sijns meesters, tot soo lang hy bloo, gelijck een uylGa naar voetnoot1542 Van yeder een verpickt most Ilium begeven.Ga naar voetnoot1543 Doen quam hy al beroyt in Grieckenland gedrevenGa naar voetnoot1544 1545[regelnummer] Aen Agamemnons hof, en vlamde op 't oud genot:Ga naar voetnoot1545 Uytgevende: hoe hy 's nachts door inspraeck van den GodGa naar voetnoot1546 Apollo was vermaent uyt Trojens slot en wallen Te vlieden, om t'ontgaen de dreygende ongevallen, Die 't stamhuys van Dardaen nu hingen over 't hoofd.Ga naar voetnoot1549 1550[regelnummer] Dit nam ons priesterschap soo in, en 't werd geloofdGa naar voetnoot1550 Van 't volck. de faem ging voorts door alle steden stroyenGa naar voetnoot1551 Hoe Calches had gesien den hoogen burgh van TrojenGa naar voetnoot1552
[pagina 714]
Verweldight, en de wacht in 't sluymeren gedood,Ga naar voetnoot1553 En van 't Palladium Minervaes kerck ontbloot:Ga naar voetnoot1554 1555[regelnummer] De Sceesche poort beroofd van wylen konings asschen:Ga naar voetnoot1555 'tPallays met vlam omringt, en 'tGriecksche swaerd verrasschenGa naar voetnoot1556 De stad, van wijn en slaep bedolven op haer' feest:Ga naar voetnoot1557 Ja tot waerteecken noch, hoe sijn ontwolckte geestGa naar voetnoot1558 De vyandlijcke Goon op Ilium gebetenGa naar voetnoot1559 1560[regelnummer] Sagh waeren. Pallas op de kruyn van 't slot geseten,Ga naar voetnoot1560 Met helm en beuckelaer, vast drilde haer' taeye lans,Ga naar voetnoot1561 En schudde haer' Pluym. Belloon die blies van 's toorens trans,Ga naar voetnoot1562 En stack haer moordtrompet. de vader heet ontsteeckenGa naar voetnoot1563 Door wraeck self d'armen steef, en zenuwen der Greecken:Ga naar voetnoot1564 1565[regelnummer] Verschafte hun moed, en dreef de Goon op den Dardaen,Ga naar voetnoot1565 En op sijn wapenen met kracht en yver aen.Ga naar voetnoot1566 Sijn' wreede Juno, met den aengegorden degen,Ga naar voetnoot1567 De Sceese poort besette, en hiel alsins de wegenGa naar voetnoot1568 En toepaen veyligh, langs de zee en waterkant,Ga naar voetnoot1569 1570[regelnummer] En riep met heesche keel de krijgslien van de strand. De vloot gaf drommels uyt den anderen tot bystand.Ga naar voetnoot1571
[pagina 715]
Neptuyn die schudde vast, met sijner gaffel dryetand,Ga naar voetnoot1572 's Muurs oude grondvest, die soo diepe wortels schoot.Ga naar voetnoot1558-1573 Ga naar voetnoot1573 De priesterschap verbaest, en al bestorven vloodGa naar voetnoot1574 1575[regelnummer] Om troost na d'outers toe, na Godgewijde drempels:Ga naar voetnoot1575 Maer al vergeefs, helaes, sy vonden alle tempels Verlaten van de Goon, van haylighdom, het koor:Ga naar voetnoot1577 Sy wieroockten te spa: geen' Godheyd gaf gehoor.Ga naar voetnoot1578 Daer spoockten met haer' toorts de wreede Raseryen,Ga naar voetnoot1579 1580[regelnummer] Met slingerslangigh hayr. men sagh aen alle syen De stad ten val gedoemt. soo raeckte hy in sijne eer:Ga naar voetnoot1581 Wat Ilium ontnam dat gaf hem Argos weer.Ga naar voetnoot1582 De Veldheer most sijn' tong tot groote kosten huuren, En self sijn' wreedheyd en moordadigheyd besuuren 1585[regelnummer] In Aulis aldereerst: doen op der vorsten beêGa naar voetnoot1585 En dwang hy Iphigeen most haylgen Hecate.Ga naar voetnoot1586 Een burger die 't mishaeghde, en aensagh met verwondrenGa naar voetnoot1587 Most vluchten, en bedruct sijne huysgoon noch sien plondrenGa naar voetnoot1588 Door krijslien, heymelijck by Calches opgeruyt:Ga naar voetnoot1589 1590[regelnummer] Die sey noch dat dees straf ontstond door Gods besluyt.Ga naar voetnoot1590 d'Atryden weten 't wel dat Thestors soon een schelm is, En evenwel, vermits hy hun een stalen helm is By dees' gelegentheyd, misbruyckense sijn' dienst,Ga naar voetnoot1593
[pagina 716]
En boosheyd tot hun wit: maer op het ongesienstGa naar voetnoot1594 1595[regelnummer] Soo sullense den boef en booswight eens verschoppen, Gelijck de kinders doen hunne afgesleurde poppen.Ga naar voetnoot1596 Oates: Myn broeder heeft den boef gekeecken door en door,Ga naar voetnoot1597 Van voetsool tot de kruyn, en quam syn' lagen voorGa naar voetnoot1598 Tot der Argiven heyl, en hiel met kracht den teugel,Ga naar voetnoot1599 1600[regelnummer] Tot hy den eenen voet arghlistigh in den beugel,Ga naar voetnoot1600 En door des veldheers heup kreegh steun van stegelreep.Ga naar voetnoot1601 Nu doet hy 't Dorisch ros eens draven na sijn sweep,Ga naar voetnoot1602 En luystren wonder gaeu na'et prickelen sijner sporen:Ga naar voetnoot1603 Nu ryd hy die hem reê, en heeft alree gesworen 1605[regelnummer] By Palamedes dood. wat raed? de tyd is kortGa naar voetnoot1604-1605 En hoemen langer draelt, hoe 't quaet noch arger wort. Ajax: De radeloose neemt het reedste tot sijn voordeel,Ga naar voetnoot1607 Niet so hy wil, maer magh. so Nestor over 't oordeel Mocht sitten, mogelyck viel 't vonnis niet so swaer.Ga naar voetnoot1608-1609 1610[regelnummer] 't Was winst genoegh, indien wat tyds gewonnen waer:Ga naar voetnoot1610 So hem de vierschaer sloegh in endeloose boeyen.Ga naar voetnoot1611 Achilles midlertyd die koster onder roeyen:Ga naar voetnoot1612 d'Oploopentheyd des volcx mocht koelen: 's veldheers haetGa naar voetnoot1613
[pagina 717]
Versachten: Nauplius sou spreken voor syn zaet,Ga naar voetnoot1614 1615[regelnummer] En wettige' erfgenaem, en tredense onder oogen,Ga naar voetnoot1615 Die willens wetens dus uytstroyen dese loogen. Oates 't voeght u best te dingen voor u bloed.Ga naar voetnoot1617 Ga Agamemnon aen, en gryp hem in 't gemoed:Ga naar voetnoot1618 Betuygh hem hoe het stryd met aller rechten orden,Ga naar voetnoot1619 1620[regelnummer] Dat yemand, wie 't oock sy, sal van sijn' vyand wordenGa naar voetnoot1620 Veroordeelt: en versoeck ernsthaftelyck, dat hyGa naar voetnoot1621 Gedoogh dat Neleus soon, met d'overige dryGa naar voetnoot1622 Ter vierschaer ga: misschien sal hy 't uw' beê vergunnenGa naar voetnoot1623 Uyt schaemte, en oock om dat seer licht dry rechters kunnen 1625[regelnummer] Vermeestren 's vierden stem. dits 't naeste dat ick weet.Ga naar voetnoot1625 Oates: Ick spoey my binnen. och d'Atrijden sijn te wreed! Dies ben ick hopeloos, en vrees een droevigh ende. Ajax: Jupyn uw' broeder vrye, en al sijn haters schende.Ga naar voetnoot1628 AGAMEMNON. OATES. LYFKNECHT. Agamemnon: D'Eubeërs krijten vast: wy maecken 't langs hoe grover.Ga naar voetnoot1629 1630[regelnummer] Het moeter evenwel nu onder door of over.Ga naar voetnoot1630 Hier geld geen aerselen. de kans is al gewaeght.Ga naar voetnoot1631 Oates: Ghy die als oppervorst de bijl van 't leger draeght,Ga naar voetnoot1632
[pagina 718]
En sijt geboren tot het staf en scepterswaeyen:Ga naar voetnoot1633 Wilt door uwe heusheyd doch ons onbenoegen paeyen.Ga naar voetnoot1634 1635[regelnummer] De rechters spannen vast de rechtbanck, en te gaerGa naar voetnoot1635 Mijn' broeder dreygen met het uyterste gevaer Van 't leven, en van ouds op hunnen vyand nijdigh, En hatigh, dragen sigh in 't oordeel te partijdigh.Ga naar voetnoot1638 Schut dese onbillijckheyd, en weertse door uw' macht.Ga naar voetnoot1639 Agamemnon: 1640[regelnummer] Ghy spreeckt te spa. de saeck is nu te veer gebracht.Ga naar voetnoot1640 De rechters sijn gelot. hy salse erkennen moeten:Ga naar voetnoot1641 Maer vind ghy 't goed, men sal 't geen strengh schijnt wat versoeten Met noch een' vierde stem. wy stellen 't aen uw' keur.Ga naar voetnoot1643 Kies die u best gevalt, en draeg ons yemand veur. Oates: 1645[regelnummer] Dit ampt voegt Nestor best. Agamemnon: Mijn lijfknecht sonder beydenGa naar voetnoot1645 Seg Nestor aen: dat hy in 't recht den twist help scheyden,Ga naar voetnoot1646 En voeg by d'andre dry sijn' wijsheyd, datter niet Onbillijcx in dit stuck uyt toorne, en sucht geschied.Ga naar voetnoot1648 Sy wanen ons het werck met listen t'onderkruypen,Ga naar voetnoot1649
[pagina 719]
1650[regelnummer] Maer 't is de doodsnack, 't sijn d'Eubeërs laeste stuypen.Ga naar voetnoot1650 De saeck is so doornaeyt, en so beset in all's,Ga naar voetnoot1651 Hy raeckter eer niet af, 't en kost hem sijnen hals.Ga naar voetnoot1652 De kling die moeter deur, het sy men 't recht of krom schout:Ga naar voetnoot1653 Ja eer de rechtbanck sweegh ick goot een tong van stom goud:Ga naar voetnoot1654 1655[regelnummer] Dat honderdoogigh hoofd, die wachter ben ick moe,Ga naar voetnoot1655-vlgg. En Argos Argus haet alwaer 't maer om de koe,Ga naar voetnoot1656 Die tot den buyck toe treed in frissche klaverweyde. Ick sie, ick sie den beul 't swaerd trecken uyt der scheyde:Ga naar voetnoot1658-vlgg. Den ouden hondsvot vast staen zidderen voor den slagh:Ga naar voetnoot1659 1660[regelnummer] Daer leyd de grijse kop, 's Lands uytgedient gesagh. ULYSSES. NESTOR. THERSITES. DIOMEDES. REY VAN PELOPONNENSERS EN ITHAKOISEN. CALCHES. Vlysses: Ghy heeren die te gaer op Agamemnons heeten,Ga naar voetnoot1661 Om Palamedes saeck ter vierschaer sijt geseten, U allen is bekend het grouwelijck verraed, Gebrouwen tot bederf van den gemeenen staet:Ga naar voetnoot1664 1665[regelnummer] En hoe d'Eubeër vorst, uyt Nauplius gesprooten, Het toegesonden goud meyneedigh heeft genooten Van koning Priams spie, en listigh omgekochtGa naar voetnoot1667
[pagina 720]
Vele hoplien, en so 't heyr al meer en meer gebrocht In 't uyterste gevaer, van onder Trojens wallen, 1670[regelnummer] Voor 't kriecken van den dagh te worden overvallen: Dewijl de misdaed dan so klaer en helder blijckt, Ontbreeckter datter voorts een wettigh vonnis strijckt,Ga naar voetnoot1672 En na'et begangen stuck den schuldigen doe boetenGa naar voetnoot1673 Sijn' welverdiende straf. ghy rechters sult dan moeten 1675[regelnummer] Aenwijsen met uw' stem, wat hem word opgeleyd,Ga naar voetnoot1675 Die sigh bewegen liet tot so vervloeckt een feyt. Dat Nestor sigh verklaer.Ga naar voetnoot1677 Nestor: Ick wens, genadige heeren, Dat wy door 't oordeelen nocht quetsen, nocht verseerenGa naar voetnoot1678 Den schoon gebloeyden staet: maer datmen liever hel 1680[regelnummer] Tot matigheyd, als al te streng een vonnis vel. Thersites: Wat seyd de grijse man? ghy suft, o oude vader. Geen' strengheyd is te hard. het is een landverrader,Ga naar voetnoot1682-vlgg. Een overgeven schelm: vind sulck een by u heul?Ga naar voetnoot1683 Laet my' er meê begaen, en haylightme tot beul.Ga naar voetnoot1684 1685[regelnummer] Ick heb voor lang gewenscht den booswicht aen te randen,Ga naar voetnoot1685 En tot elcx schouspel hem te villen met mijn' tanden.Ga naar voetnoot1686 Vlysses: Thersites hou gemack, en spreeck op uwe beurt. Ghy vader Nestor, dat ghy 't leger niet gesteurtGa naar voetnoot1688 Wilt hebben nocht gequetst, is lof en prijsens waerdigh:
[pagina 721]
1690[regelnummer] Dat acht ick sal geschien, indien wy heel rechtvaerdigh Afhandlen dese saeck, en laten 't recht geschien, En niemands bloed, nocht stam, nocht mogentheyd ontsien:Ga naar voetnoot1692 Want sooghe dese straf wilt swacken door verschooning, En door de vingers sien, die 't outer en de wooningGa naar voetnoot1693-1694 1695[regelnummer] Uyt goudsucht heeft belaeght, en dragen u als tolckGa naar voetnoot1695 Van sulck een schendigh stuck: gewisselijck het volck Sal t'samenrotten, en vergaren in veele hoopen, En morren: datmen laet de grootste schelmen loopen, En die handdadigh sijn aen kleene sonden, hardGa naar voetnoot1699 1700[regelnummer] Ter straffe vordert, en de goe' gemeente zart,Ga naar voetnoot1700 En als by d'ooren treckt. het krijgsvolck sal ons hoonen, En roepen: dat wy sijn aensienders van persoonen:Ga naar voetnoot1702 Of dat wy 't met hem staen die sulcke netten breyd.Ga naar voetnoot1703 Diomedes: Daer dient wel opgelet. het geen Ulysses seydGa naar voetnoot1704 1705[regelnummer] Is niet dan al te waer. laet dees sijn' schuld betalen, Eer datwe op onsen hals der hoplien ongunst halen.Ga naar voetnoot1706 Ick sie veel swarigheen, en vind my al bevreest, En ducht niet sonder reên, dat duysendhoofdigh beest,Ga naar voetnoot1708 By dees' gelegentheyd, en onder Trojens vesten.Ga naar voetnoot1709 Thersites: 1710[regelnummer] De vader die word kindsch. men houd'et hem ten besten.Ga naar voetnoot1710 Wat uytspraeck hoeftmen hier? hy brengt sijn vonnis me. Nestor: Om 't heyl van 't vaderland verguntme dese beê:
[pagina 722]
En by u selve proeft, en overweeght mijn seggen,Ga naar voetnoot1713 Of't ongeraden waer d'Eubeër vorst te leggenGa naar voetnoot1714 1715[regelnummer] In eeuwige hechtenis, op datmen niet en maeckGa naar voetnoot1715 Sijn overoud geslacht verblind door heete wraeck. Hy heeft een' langen sleep van hooghgeboren magen.Ga naar voetnoot1717 Sijn vader Nauplius, als wy in Aulis lagen, Sigh in gedienstigheen niet weynigh queet, en bood 1720[regelnummer] Al wat hy bieden mocht tot redding van de vloot,Ga naar voetnoot1720 En Palamedes dienst ging boven elcx vermoeden.Ga naar voetnoot1721 Vlysses: Voorgaende deughden met een schelmstuck te vergoedenGa naar voetnoot1722 Is Griecken ongewent. een' schandelijcke daedGa naar voetnoot1723 Wischt alle weldaên uyt. voorlede vroomheyd baetGa naar voetnoot1724 1725[regelnummer] Geen' mensche, die van aerd verwisselt, en verwandelt,Ga naar voetnoot1725 Sigh aen 't gemeen vergrijpt, en met den vyand handelt.Ga naar voetnoot1726 Noch' reecx van oud geslacht, nocht stam, nocht adeldom,Ga naar voetnoot1727 En word hier aengesien, noch' buyght de wetten krom: Want raeckte dit in swang, en waer die dagh geboren,Ga naar voetnoot1729 1730[regelnummer] Wat souder tegens staen, so liep de staet verloren.Ga naar voetnoot1730 En om in hechtenis te brengen Palameed: 't Heeft veel bedenckens in, en stryd met onsen eed Voor eerst, die ons verbind, dat sulck een mensch moet sterven, Die schuld heeft aen verraed, en al 't gemeen bederven.Ga naar voetnoot1734 1735[regelnummer] Daer na so kan geen' plaets versekeren genoegh Een' vorstelijck persoon: men tracht of spade of vroeghGa naar voetnoot1735-1736
[pagina 723]
Naer sijn' verlossing, en men soeckt de wacht te krencken:Ga naar voetnoot1737 Men houd het vaderland in onrust, en bedencken:Ga naar voetnoot1738 Men graeft de muren door, of draeght hem in een' kistGa naar voetnoot1739 1740[regelnummer] Voor boecken uyt: men veynst, men hangelt, en men vischtGa naar voetnoot1740 Om toorens, en om gracht: of eermen het kan rieckenGa naar voetnoot1741 Kryght een gevangen heer, gelyck een vogel, wiecken,Ga naar voetnoot1742 En over zee en zand sweeft heen door d'ope lucht: Als de Cecropische Dedael sigh gaf ter vlucht:Ga naar voetnoot1744 1745[regelnummer] En van sijn' vangenis, waer in hy sat versteecken,Ga naar voetnoot1745 Ontbonden, past syn leet en ongelijck te wreecken,Ga naar voetnoot1746 Hetgeen hy waent en droomt dat sigh is aengedaen:Ga naar voetnoot1747 En derf al wat hy denckt aengrypen en bestaen.Ga naar voetnoot1748 Meer dingen ick verswygh die stonden te besorgen.Ga naar voetnoot1749 Nestor: 1750[regelnummer] Ontsla u van die vrees, door vaste en wisse borgen. Diomedes: Wat borghe is mans ghenoegh?Ga naar voetnoot1751 Nestor: Achilles gheef sijn woord, En Ajax. wel wats dit? wie komt ons hier aen boord?Ga naar voetnoot1752 Thersites: Het is de goe' gemeent.Ga naar voetnoot1753 Nestor: O Goddeloose treecken!
[pagina 724]
Thersites: Wat seght ghy? 't is het volck dat heefter in te spreecken. 1755[regelnummer] Wat seydter 't leger toe? koomt geef uw oordeel dra.Ga naar voetnoot1755 Sal Palameed de landverrader sterven? Rey: Ja. Calches: Dat is de stemme Goods. ghy rechters neyght uwe ooren, En stemt met uw' gemeent, of vreest der Goden tooren. Vlysses: Men lever hem den volcke.Ga naar voetnoot1759 Diomedes: Ick stem 't. Thersites: Thersites oock. Nestor: 1760[regelnummer] Argivische landou, myne oogen sien den roockGa naar voetnoot1760 Opgaen van uwen brand, en Calches ondertusschen Die wieght het volck in slaep, en niemand tracht te blusschen Het vier, dat in sijne asch vast smeult, en heymlijck smoockt, En die u hoeden sou, die is het, die dit stoockt,Ga naar voetnoot1764 1765[regelnummer] En uyt bysondren wrock geeft voedsel dese vlammen.Ga naar voetnoot1765 Roemt op geen' lange ry van oude vadrenstammen, Op hoven schoon van bou, noch steden trots van muur: Men sloopt men slecht'et al op dese onsalige uur: Men velt geswind ter neêr, wat langsaem is geklommen.Ga naar voetnoot1769 1770[regelnummer] Gaet Griecken ruckt om veer die suyl der vorstendommen,Ga naar voetnoot1770 Den Atlas, die 't gebied met sijne schouders schraeght,Ga naar voetnoot1771 En onverwickelyck dat groot gevaerte draeght:Ga naar voetnoot1772 Die onlangs heeft gevryd uw' dierverpande steden.Ga naar voetnoot1773
[pagina 725]
Gaet Griecken, smoort de siel van uw' gerechtigheden:Ga naar voetnoot1774 1775[regelnummer] Verworght uw' trousten raed in so veel ongevals:Ga naar voetnoot1775 Uw' vryheyds voorspraeck ruckt de tong uyt synen hals.Ga naar voetnoot1776 Myn' siele smelte aen lucht, en Pylus myne beenenGa naar voetnoot1777 Ontfange, eer dat ick hoor der Griecken val beweenen. Rey van Eubeërs: Ach! waer toe of der Goden onbescheydGa naar voetnoot1779 1780[regelnummer] Befaemde deughde hier rust en vreê ontseyd,Ga naar voetnoot1780 En sonder staf, en aerselen doet gaenGa naar voetnoot1781 So steyl een pad, so wilde en woeste een' baen:Ga naar voetnoot1782 Door kreupelbosch, door wegen ruygh begroeyt, En onbestraet: daer elcke stap vermoeytGa naar voetnoot1784 1785[regelnummer] Een' arbeydsaem' hardvochtigh' man geteeltGa naar voetnoot1785 Om barrevoets geschoeyt te gaen met eelt:Ga naar voetnoot1786 Daer vrou natuur gesaeyt heeft scharp gesteent,Ga naar voetnoot1787 Dat sweeten doet selfs reusen langgebeent: Daerme' eensaem dwaelt: daer sonder spoor of pad,Ga naar voetnoot1789 1790[regelnummer] Voor 't oogh geen' spits verrijst van vleck of stad. Soo swaer een' wegh, van 's Hemels hoogen trans,Ga naar voetnoot1791-vlgg. Dreef Junoos wrock den basterdsoon haers mans Geweldigh in: 't geklater van haer' sweepGa naar voetnoot1793 Van kindsbeen af sijn' grove krachten sleep.Ga naar voetnoot1794
[pagina 726]
1795[regelnummer] Voor d'eerste proef't wicht met sijne handjes greepGa naar voetnoot1795 Twee slangen aen, die 't flucx te barsten kneep: De voester schepte haer' doodverw, en sagh stomGa naar voetnoot1797 's Kinds vuystjens swart van adders om en om. Sijn' stiefmoer staegh raest op Alcmene beus:Ga naar voetnoot1799 1800[regelnummer] Als sy hem siet van Hydra, leeu, en reus,Ga naar voetnoot1800-vlgg. Van Diomeed, Busyr, en stier, en beer, En Kakos moord met sege komen weêr:Ga naar voetnoot1802 En gespen, tot verwondring sijner eeu,Ga naar voetnoot1803 Om sijne borst de slang, en fieren leeu:Ga naar voetnoot1804 1805[regelnummer] Geharrenast, onvergeleecken held,Ga naar voetnoot1805 Met die hy vreesde, en moedigh had gevelt. Wat grouwelijck wat schrickelijck gedrocht Lucht, Zee, en aerde in 't licht te voorschijn brocht, Dat leyd gekneust. elck Hercles daeden prijst,Ga naar voetnoot1809 1810[regelnummer] Waer Phoebus glans verguld 's Aerdbodems lijst.Ga naar voetnoot1810 De faem sijn roem voert over alle zeen. Sijn' Godheyd word kerckplechtigh aengebeen:Ga naar voetnoot1812 Van daer de Son de beyde mooren verft,Ga naar voetnoot1813
[pagina 727]
Tot daerse daelt, en in de baeren sterft. 1815[regelnummer] Maer endelijck so breeckt hy met sijn' knodsGa naar voetnoot1815 Ter poorten in des onderaerdschen Gods: Der schimmen ryck na boven open lagh:Ga naar voetnoot1817 't Sprietooghter al geslagen van den dagh.Ga naar voetnoot1818 Van derwaerts hy opdondert onversaeght,Ga naar voetnoot1819 1820[regelnummer] En voor sigh heen den swarten rekel jaeght:Ga naar voetnoot1820 Viert, kort, en vlyd de keten met syne hand,Ga naar voetnoot1821 Waer mede hy fors den dryekop leyde aen band.Ga naar voetnoot1822 Met sweem de Son, en 't licht ontsonck syn' siel,Ga naar voetnoot1823 En als een kleed de nacht op 't Aerdryck viel, 1825[regelnummer] Van schrick en vrees. hy dreef den grouwel voor,Ga naar voetnoot1825 En voerde hem so de Griecksche steden door. So had de vuyst van Hercules geklemt.Ga naar voetnoot1827 Men sagh nu Aerde en onderaerdsch getemt, Als hy syn hoofd door 's Hemels nave stack,Ga naar voetnoot1829 1830[regelnummer] En onderschoorde het licht gestarrent dack.Ga naar voetnoot1830 Alcides deughd genoot dit tot haer' loon,Ga naar voetnoot1831 Dat hy om hoogh met d'eeuwigheyd der Goon Omtogen werd: en slaende 't hoofd om leeghGa naar voetnoot1833 Roock 't wieroock, dat van d'outers opwaerts steegh.Ga naar voetnoot1834 1835[regelnummer] Alcmenaes soon, die sulck een' glori kreegt, Wat baetet dat ghy 't Aerdryck hebt geveegtGa naar voetnoot1836 Van ongediert, van menigen tyran, En dat de Goon u bruyckten tot hunn' wan?Ga naar voetnoot1838 Als zedert uw' vergoding d'Opperhel,Ga naar voetnoot1839
[pagina 728]
1840[regelnummer] Na ouden aerd, wat grousaem is, en fel,Ga naar voetnoot1840 Weêr heeft geteelt, en rockent enckel quaed:Ga naar voetnoot1841 Als 't onkruyd weêr vertreed het edel saed? Och! of ghy noyt van ons gescheyden waert.Ga naar voetnoot1843 Och! had ghy doch gestaeckt uwe Hemelvaert: 1845[regelnummer] So sou ons' borst niet suchten na om hoogh: Noch' tranendou neerbigglen uyt ons oogh. So souden wy niet derven d'oude vreughd: Noch' treurigh sien, hoe d'hooghgemelde deughdGa naar voetnoot1848 Soo overvalsch beticht word en beklat: 1850[regelnummer] Hoe 't hayligh bloed 't meyneedigh sweerd bespat: Hoe d'oppervorst, en aller guyten tolck,Ga naar voetnoot1851 Dat edel breyn ten roove geeft aen 't volck: 't Welck opgeruyt, door vorst en priesterhaet, In syn bederf met blyschap weyen gaet.Ga naar voetnoot1854 1855[regelnummer] Nu raest en woed d'onwetende gemeent, En onse staet voorbochtigh overleent:Ga naar voetnoot1856 Thans alsme' ontwaeckt, en slaet sijn dolheyd ga,Ga naar voetnoot1857 Komt naberou, en klagen veel te spa. T'hans als 's mans deughd na logens mist en dampGa naar voetnoot1859 1860[regelnummer] Opbeurt het hoofd, en blinckt als 's Hemels lamp,Ga naar voetnoot1860 Dan sal 't gehuyl betuygen wie hy was:Ga naar voetnoot1861 Maer te vergeefs bevochtigen syne asch.	voetnoot1435 Chalcis: Chalkis, 'n stad op Euboea, 't eiland van Palamedes; de strand: evenals in 't middeleeuws nog 'n de-woord. voetnoot1436 t'elckens sevenwerf: herhaaldelik; bruysen: de sterke bruising bij de verandering van 't getij. voetnoot1437 Eurípus is 'n zeeëngte tussen Euboea en Boeotië, de tegenwoordige Egribos; die is bekend om z'n onregelmatige vloeden; Pekelschuym: 't zeewater. voetnoot1439 En steeckt sijne hoornen op: en zich verheft (verg. Dl. 1 blz. 181 op vs. 96); sijne hoornen, uitspr. zijn'oornen; uwe hooge, uitspr. uw'oge. voetnoot1440 Aulis 'n havenstad in Boeotië, schuin tegenover Chalkis; van uit Aulis was de Griekse vloot naar Troje gevaren. voetnoot1441 vaderlijcke stad: vaderstad; luttel: weinig. voetnoot1442 Argos wrock: Agememnon's wrok; Agamemnon was koning van Argos; 't Cephaleensch bedrog: de bedriegerij van Ulysses; Cephalénia (Kephallenia) was een van de eilanden van Ulysses; al zijn onderdanen heetten Kephallénen. voetnoot1444 vloeyen: vloeden, komen opzetten. voetnoot1445 afkomst: afstammeling, zoon. voetnoot1446 Men staat hem naar 't leven (dingen: streven naar). voetnoot1447 men schout....: men beschouwt hem als 'n braaf man, en toch.... voetnoot1448 Men onderzoekt al zijn doen en laten alsof hij 'n misdadiger was; de rechters hebben Oldenbarneveld ondervraagd over heel zijn openbaar leven. voetnoot1449 de mond: de verdediger. voetnoot1450 Syn vrydom: z'n vrijheid. voetnoot1453 sleepte: trok; uytsinnigh: als 'n dwaas (zie Inhoud aant. op r. 20-vlgg). voetnoot1454 leyd: (legde), lei. voetnoot1456 Sparten te geval: ter wille van Sparta; Sparten verbogen vorm, 3e n.v. van Sparte. voetnoot1457 bed: huwelik; namaels: later; de Thrax: de Thraciër, de koning van Thracië (zie Inhoud op r. 25-vlgg. en aant. op vs. 227). voetnoot1458 stracx: onmiddelik. voetnoot1459 Afveerdighde: afzond, liet heengaan (Vlaams-Brabantse vorm); doen 'tschier was omgekomen: toen alles bijna verloren was ('t is omgekomen: 't is verloren). voetnoot1461 Over verdere zaken zwijg ik; Tydeus soon: Diomedes. voetnoot1463 En van sijne handen vlieght: en op z'n wenken vliegt; sijne handen, uitspr. zijn'anden. voetnoot1464 de rasebol: de driftkop; Thersítes = van Santen een der rechters wordt hier bedoeld (zie vs. 1472, en vs. 1684-vlgg); quaelyck: nauweliks. voetnoot1465 scharp: op z'n best, nauweliks. voetnoot1466 Ter vierschaer niet en ga: niet in de rechtbank komt. voetnoot1467 stamer: zou stamelen; stameren 'n vorm naast stamelen, ook in 't middeleeuws. voetnoot1468 Zijn domheid wordt bereden, dus gemend, helemaal naar verkiezing gebruikt door onze wichelaar Kalchas; vogelraemer: vogelverklaarder, vogelwichelaar, die uit vlucht of zang van de vogels voorspellingen doet. voetnoot1470 stout: brutaal. voetnoot1471 loftuytery: vleierij (die Agamemnon vleien). voetnoot1472 loshoofds dommekraght: de domme ruwe kracht van 'n loshoofd, verg. aantekening op vs. 452. voetnoot1473 wichelt: voorspelt; niet: niets. voetnoot1474 Syne haeters, uitspr. zijn'aters; wil vergaen: zal aflopen. voetnoot1475 herwaers: herwaarts (met versmelting van ts tot s). voetnoot1476 vol viers: vuurrood (van toorn); maar dit slaat ook op de Heer van Schagen die 'n rood en opgezet aangezicht had; t'onvreden: in onvrede, verstoord (oorspr. vorm van ontevreden). voetnoot1477 heul aen hem: troost, hulp bij hem; soone van Iupyn, al de Griekse helden brachten hun afstamming terug op de goden; Ajax stamde af van Jupiter. voetnoot1479 d'onnoselheyd....: mijn onschuldige broeder moeten terecht gesteld worden (sneuvlen: vallen, gedood worden). voetnoot1480 peen: straf. voetnoot1481 geschut: tegengehouden; bestaen: doen. voetnoot1482 de Peleaen: de zoon van Peleus, Achilles; hiermee schijnt Frederik Hendrik bedoeld te zijn, die niets heeft kunnen doen; volgens anderen wordt bedoeld de gezant van Frankrijk Du Maurier, die herhaaldelik, nog op de morgen van de terechtstelling, gepoogd heeft Oldenbarneveld te redden; in de Amersfoortse uitgave staat, dat hij arglistig in Zeeland was opgehouden, dit is zeker onjuist. voetnoot1483 d'Ithakoische treecken: de sluwheden van Ulysses (Philostratos' Heroïkos X, 6). voetnoot1484 door d'Atryden: door middel van de zonen van Atreus, Agamemnon en Meneláüs; besteecken: bestoken, bekonkeld (besteecken: oorspr. vorm). voetnoot1485 Doelt op de onderneming van de Heren van Asperen en van Schagen, om Oldenbarneveld met geweld te verlossen (zie aant. op vs. 826). voetnoot1489 sy willender me voort: ze willen er mee vooruit, ze willen 't doorzetten. voetnoot1490 Atreus saet: Atreus' zoon, Agamemnon. voetnoot1491 sulck een' snoode vierschaer: zo'n onbekwame en schandelike rechtbank; snood: hier wel in die dubbele beteekenis; onder de 24 rechters waren verschillende niet-rechts-kundigen, en bijna allen waren persoonlike vijanden van Oldenbarneveld. voetnoot1492 Betrocken: getrokken, gebracht; dierbaer: duur, kostbaar. voetnoot1494 slaet: doet klinken. voetnoot1495-1496 't laten hangen van 't haar enz. zijn de bekende rouw-uitingen. voetnoot1498 geveynst hier onderroeyt: dit heimelik aanwakkert. voetnoot1499 doortrapte: geslepen. voetnoot1500 En baeckert ons bederf: en ons verderf zorgvuldig aankweekt; dats sonde: dat is schande. voetnoot1502 verloopen: weggelopen; verloopen Phrygh: afgevallen Trojaan: Kalchas (die echter Griek was); men denkt hier wel aan de renegaat Trigland, die katoliek, en ook aan Fabricius, die monnik was geweest. (Verg. Haec libertatis ergo [1630] vs. 57). voetnoot1504 hiet: heette; harssen: verstand (harssen ook enkelv. = hersens). voetnoot1506 Phoebus: de priesters werden zonen van Phoebus Apollo genoemd; Agley: Aglaia, een der drie Gratiën, n.l. die van de schoonheid en feestelike luister ('t Griekse aglaia betekent schoonheid). voetnoot1507 spoock: verschijning. voetnoot1508 Op drift: op 't aandrijven. voetnoot1509 's Hemels aengesicht: 't voorkomen van de hemel (bewolkt enz.); in 't aldernaeste dorp....: in 't dorp dat 't dichtst bij 't meer lag. voetnoot1510 Dat lag bij 't meer; 't meer van Genève, waar Trigland's geestelike vader, Kalvijn, z'n zetel had gehad; maar de Predikant Trigland meende dat het een steek op hem was, omdat hij te Vianen bij de Lek schoolmeester was geweest. (Amersf. uitg.); het leck (ook de leck) = meer, water; de rieviernaam de Lek (vroeger waarschijnlik ook het Lek) is 't zelfde woord. voetnoot1511 deftigh klappen: plechtig praten. voetnoot1512 grollen: beuzelpraat; landnutte wetenschappen: voor 't land nuttige wetenschappen (zaken betreffende 't landsbestuur). [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1530 blies hem, de oude uitgave heeft blies hij. voetnoot1513 En tot op een haar raden, hoeveel haren 'n hond heeft (naar de haren van 'n hond). voetnoot1514 Hoeveel pitten 'n vijg heeft, en hoeveel biggen 'n zeug zal krijgen. voetnoot1515 na'et maecksel van haer' jonghen: en (raden) naar de vorm van d'r jongen. voetnoot1516 Driesprongen op wegen zijn altijd zeer gezochte plaatsen voor toverkunsten; ze waren ook aan Hékaté, de godin van de onderwereld en van de toverij, gewijd. voetnoot1517 En zich oefende in 't wettige, gepaste gebruik van de kracht van woorden en letters; wettelyck: naar de wet van die letterzifters. voetnoot1518 Seef, becken, en gebeent: zeef, ijzere pot, en beenderen, alle voorwerpen bij die toverkunsten gebruikelik; leyde hy, spreek uit leyd'ij. voetnoot1520 Gaf.... uyt: gaf diepzinnige raadsels op (nog in 't Zuid-Nederl. 'n raadsel uitgeven). voetnoot1522 Een Godschalck Arabier: 'n Arabies priester; Godschalck = knecht, dienaar van God. Vondel speelt wel met 't woord schalk, en dan betekent Godschalck hier schijnheilige, 't zelfde als Godsbedrieger; want de gewone betekenis van schalk was toen sluwerd, bedrieger, boef; oud Egyptenaer: 'n oude Egiptiese tovenaar. voetnoot1523 Of Indiaens Branman: of 'n Indies brahmaan, priester. voetnoot1524 Hier prachte Calches meê: hier bedelde Kalchas mee, met die kunsten te vertonen vroeg hij om z'n brood; nooddrufts eysch: noodzakelike levensbehoefte. voetnoot1525 achter land: 't land door. voetnoot1526 Laocoön en Panthus zijn beide Trojanen; Laokoön is de bekende Trojaanse priester, die om z'n schennis van 't Trojaanse paard door slangen gewurgd werd. voetnoot1527 dit: 't hof; smeecken: vleien. voetnoot1528 door 't opproncken der gebreecken: door de gebreken 'n mooie schijn te geven. voetnoot1530 hoovaerd: de ouwe vorm naast 't nieuwere hoovaardij; achte hy, spreek uit acht'ij. voetnoot1531 Een' Hayligh van 't outaer: 'n godheid van 't altaar (de heilige: de godheid, zie aant. op vs. 1142); een Hayligh de ouwe sterke verbuiging zonder uitgang; korts: kort geleden. voetnoot1532 tempeliers: priesters; bengelde: (ranselde), sarde. voetnoot1533 boose stucken: boze daden. voetnoot1534 De volgende beschuldigingen zullen wel niet ook tegen de predikanten bedoeld zijn. voetnoot1535 Den bruygom te geval: tot genoegen van de bruidegom (is dit ironies bedoeld?). voetnoot1536 Zijn oude vader Thestor, vloekte hij naar de schimmen, verwenste hij naar de dood. voetnoot1538 Tot schennis hy versocht: verleidde tot echtbreuk (verg. ons verzoeking); maeckte haer' kuyscheyd vroet: maakte haar, die nog kuis was, wijs, dat.... voetnoot1539 Minos: de rechter van de onderwereld; Cérberus: de gruwelike hellehond; vruchten: vrezen. voetnoot1540 Styx en Acheron: twee rievieren in de onderwereld, dus de onderwereld zelf; moolocken: afgodsbeelden, ijdele schrikbeelden, vogelverschrikkers (moolock: afgodsbeeld van Moloch); kluchten: malligheden. voetnoot1541 vuyl: schande. voetnoot1542 bloo: verlegen, beschaamd. voetnoot1543 verpickt: weggepikt. voetnoot1544 al beroyt: geheel beroofd, van alles beroofd; in: naar. voetnoot1545 't oud genot: nml. van weer in macht en aanzien aan 't hof te zijn, zoals hij dat in Troje was geweest. voetnoot1546 Uytgevende: bewerende. voetnoot1549 Dardaen: Dárdanos, stamvader der Trojanen. voetnoot1550 Dit nam ons priesterschap soo in: dit pakte onze priesters zo in; dit won onze priesters voor hem. voetnoot1551 Van: door. voetnoot1552 had gesien, nml. in 'n droomgezicht. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1562 van 's toorens trans, de oude uitgave heeft van 't tooren trans. voetnoot1553 Verweldight: overweldigd; in 't sluymeren: in hun slaap. voetnoot1554 't Palladium: 't Pallas-beeld ('t beeld van Pallas of Minerva), aan dit beeld hing 't lot van Troje (zie blz. 93 op vs. 232); ontbloot: beroofd. voetnoot1555 De Sceesche poort: de westelike poort van Troje; van wylen konings asschen: van de as van de gestorven koning (dus, dat zelfs de graven van de koningen verwoest waren). voetnoot1556 en.... verrasschen: en (hij had) 't Griekse leger (zien) overvallen. voetnoot1557 van.... bedolven: overstelpt door. voetnoot1558 tot waerteecken noch: en tot 'n nog duideliker kenteken van de waarheid (vertelde de faam), hoe....; ontwolckte: ontsluierde, voor wie de sluier van Gods geheim plan was weggenomen. voetnoot1559 gebeten: vertoornd. voetnoot1560 waeren: rondwaren; hierachter worden dan die goden opgenoemd: Pallas enz. voetnoot1561 beuckelaer: schild; vast: stevig; taeye lans: omdat de lansen zeer buigzaam waren. voetnoot1562 Pluym: haar bekende wuivende helmbos; Belloon: Bellóna, de krijgsgodin; van 's toorens trans: van de omloop, van 't hoogste van de toren. voetnoot1563 de vader heet ontsteecken: de vader der goden, Jupiter, in woede ontstoken; ontsteecken: oorspr. vorm. voetnoot1564 Door: uit; steef: sterkte; Greecken voor Grieken, naar 't Latijnse Graecus. voetnoot1565 den Dardaen: de Trojaan (zie aant. op vs. 1549). voetnoot1566 yver: drift, onstuimigheid. voetnoot1567 Juno, echtgenote van Jupiter, is in deze strijd voortdurend tegen de Trojanen gekant. voetnoot1568 alsins: aan alle kanten. voetnoot1569 toepaen: paden, wegen er naar toe. voetnoot1571 gaf drommels uyt: stuurde troepen (soldaten) uit; drommel naast drom; den anderen: de anderen die al in Troje waren binnengedrongen (in 't oorspr.: die uit 't Trojaanse paard gekomen waren. Dit vers heeft Vondel tussengevoegd uit vs. 267 van Vergilius). voetnoot1572 vast: voortdurend; met sijner gaffel dryetand: met de drietand van z'n schepter (vork), met z'n schepter-drietand; de drietand was de schepter van Neptúnus. voetnoot1558-1573 Deze verzen zijn 'n vrije vertaling (in andere volgorde) van Vergilius' AEneïs 2:604-618, waar Venus aan AEnéas laat zien, hoe de goden Ilium helpen verderven. voetnoot1573 schoot: had geschoten. voetnoot1574 verbaest, en al bestorven: ontsteld en doodsbleek (geheel bleek). voetnoot1575 troost: bescherming; Godgewijde drempels: aan goden gewijde gebouwen, de tempels der goden (drempels in de betekenis van tempels naar 't Latijnse limina). voetnoot1577 van haylighdom, het koor: en 't koor, 't binnenste van de tempel, verlaten door 't heilige, de godheid ('t godebeeld). voetnoot1578 te spa: te laat, te vergeefs. voetnoot1579 met haer' toorts die ze steeds bij zich hadden (zie vs. 291); Raseryen 'n vernederlandsing van 't klassieke Furiën. voetnoot1581 hy = Kalchas; raeckte hy, uitspr. raakt'ij. voetnoot1582 Argos: 't rijk van Agamemnon, Griekenland in 't algemeen. voetnoot1585 Aulis, de haven in Boeotië, waar de Griekse vloot door windstilte werd vastgehouden; Kalchas verklaarde, dat Iphigeneia, Agamemnoon's dochter, geofferd moest worden aan Diána. voetnoot1586 haylgen: offeren; Hecate: Diana, als godin van de onderwereld. voetnoot1587 Een burger: dit duidt op Rem. Egbertz. Bisschop, 'n voorname Amsterdamse koopman, wiens huis in 1617 geplunderd is door 't opgehitste grauw; in zijn huis vergaderden de Remonstranten. voetnoot1588 sijne huysgoon....: zijn huis (huysgoon voor huis, zie aant. op vs. 1419). voetnoot1589 krijslien met samensmelting van chs (gs) tot s, uit krijgslien; by: door. voetnoot1590 besluyt: beschikking. voetnoot1593 misbruyckense: gebruiken ze tot 'n verkeerd doel. voetnoot1594 wit: doel; op het ongesienst: heel onverwachts. voetnoot1596 afgesleurde: tot flarden gesleurde. voetnoot1597 gekeecken door en door: door en door doorzien. voetnoot1598 quam syn' lagen voor: voorkwam zijn sluwe boosheden. voetnoot1599 Argiven: Grieken (eigenlik inwoners van Argos). voetnoot1600 hy = Kalchas; beugel: stijgbeugel. voetnoot1601 steun van stegelreep: steun om met de stijgbeugel te kunnen opstijgen (met de ene voet in de stijgbeugel, kon ie nog niet alleen te paard komen); dit ziet op 't feit, dat op de eis van Maurits de Kloosterkerk werd ingeruimd voor de Haagse Contraremonstranten; stegelreep: eigenlik riem (reep) waaraan de stijgbeugel hangt, verder stijgbeugel (de gewone betekenis). voetnoot1602 't Dorisch ros: 't Griekse paard, 't Griekse volk. voetnoot1603 wonder gaeu: heel vlug. voetnoot1604-1605 ryd: zweept; gesworen by Palamedes dood: gezworen dat Palamedes gedood zou worden (verg. ons: daar durf ik wel 'n eed op doen, n.l. dat 't gebeuren zal). voetnoot1607 het reedste: 't meest voor de hand liggende. voetnoot1608-1609 magh: kan; over 't oordeel mocht sitten: mee zou mogen oordelen. voetnoot1610 gewonnen waer: zou kunnen gewonnen worden. voetnoot1611 endeloose boeyen: eeuwige (levenslange) gevangenschap (zie aant. op vs. 1715). voetnoot1612 Achilles: de gezant van Frankrijk drong voortdurend op redelike behandeling aan (zie aant. op vs. 1482); koster onder roeyen: zou er heimelik de hand in kunnen steken, om 't tegen te houden; koster: kon er (kost Brabantse vorm). voetnoot1613 moght: zou kunnen. voetnoot1614 syn zaet: z'n zoon. voetnoot1615 en tredense onder oogen: en hun uitdagen. voetnoot1617 te dingen: te pleiten. voetnoot1618 Ga.... aen: ga tot; herhaaldelik hebben Oldenbarneveld's vrouw en kinderen zich tot Maurits gewend, ook vlak voor zijn doodvonnis nog, om 'n rechtvaardige rechtspraak. voetnoot1619 met aller rechten orden: met de orde van alle bestaande rechten, met elke behoorlike rechtsorde. voetnoot1620 van: door. voetnoot1621 ernsthaftelyck: met ernst, met nadruk. voetnoot1622 Gedoogh: toelaat; Neleus soon: Nestor. voetnoot1623 Ter vierschaer ga: onder de rechters zetelen zal. voetnoot1625 't naeste: 't naast, 't eerst voor de hand liggend, 't meest bereikbare. voetnoot1628 vrye.... schende: moge Jupiter uw broeder bevrijden, en zijn vijanden tot schande brengen. voetnoot1629 Met D'Eubeërs worden de Remonstranten bedoeld die voortdurend riepen (krijten vast) dat wij, de Contraremonstranten, 't al langer hoe grover maakten. voetnoot1630 Het moeter.... onder door of over: 't moet nu, hoe dan ook, er onder door of erover heen, 't moet afgewerkt worden. voetnoot1631 We kunnen niet weer terug. We hebben de kans al gewaagd. voetnoot1632 de bijl van 't leger: 't oppergezag over 't leger (de bijl, naar 't Latijnse securis, de bijl die met de fasces: bijlbundels, roedebundels met ingestoken bijl, voor de hoogste magistraten werd uitgedragen; vandaar securis: oppergezag). [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1634, de oude uitgave heeft achter paeyen 'n komma. voetnoot1633 het staf en scepterswaeyen: 't voeren van de heerserstaf (staf en scepter betekenen hier 't zelfde: schepterstaf). voetnoot1634 door uwe heusheyd: door uw welwillendheid; ons onbenoegen paeyen: onze ongerustheid geruststellen; onbenoegen: angst, misnoegdheid; paeyen: te vreden stellen. voetnoot1635 spannen vast de rechtbanck: vormen de rechtbank al, beginnen de rechtzitting al, ('t zelfde als de vierschaar spannen: met vier banken voor de rechters, de ruimte afzetten, waarbinnen de rechtzitting gehouden werd). voetnoot1638 dragen sigh: gedragen zich. voetnoot1639 Schut: hou tegen. voetnoot1640 te spa: te laat; te veer: te ver. voetnoot1641 gelot: door 't lot aangewezen. voetnoot1643 Bij de personenlijst blz. 635 onderaan, is al opgemerkt, dat de 24 rechters van Oldenbarneveld, hier worden voorgesteld door 4 rechters van Palamedes. In de Oldenbarneveldgeschiedenis is herhaaldelik bij de eerste verhoren geprotesteerd tegen de samenstelling van de kommissie van onderzoek, omdat de rechtzaak van de Staten-Generaal uitging, die geen rechtsmacht had over hem. Daarom zijn in de eigenlike rechtbank 12 leden uit Holland benoemd, en 12 uit de overige gewesten. Ook dit was tegen 't recht; daarenboven waren bijna allen persoonlike vijanden van Old.; keur: keus. voetnoot1645 lijfknecht: (persoonlike) dienaar; sonder beyden: zonder te wachten, onmiddelik. voetnoot1646 Seg Nestor aen: bericht Nestor; in 't recht: in 't gerecht; den twist: 't geschil, de rechtzaak; scheyden: beslissen. voetnoot1648 sucht: genegenheid, gunst, niet uyt toorne, en sucht = 't bekende ‘sine ira et studio’ (Tacitus). voetnoot1649 Dit zegt Agamemnon bij zichzelf, nadat Oates en de schildknaap weg zijn. voetnoot1650 doodsnack: de doodsnik, de laatste poging; d'Eubeërs laeste stuypen: de laatste stuiptrekkingen van d'Euboeërs; (d'Eubeërs als een woord beschouwd). voetnoot1651 doornaeyt: stevig in elkaar gezet, goed overlegd; beset in all's: in alles bepaald, van alle kanten geregeld. voetnoot1652 eer: eerder; 't en: of 't (letterlik: als 't hem niet z'n hals kost). voetnoot1653 't Zwaard moet er nu door; in dubbele zin: 't zwaard moet door zijn hals, en: de zaak moet er met geweld door, of men 't nu als recht of onrecht beschouwt. voetnoot1654 ick goot een tong van stom goud: ik zou 't stomme goud laten spreken (letterlik: ik zou 'n tong van goud laten gieten); de rechters en beambten van de rechtbank zijn rijk betaald: men beweert met 70.000 gulden. voetnoot1655-vlgg. Argus was de honderdogige reus die van de godin Juno de opdracht had Io, die in 'n koe veranderd was te bewaken; Holland wordt hier met die koe vergeleken; Oldenbarneveld met Argus; alwaer 't maer om de koe: al was 't maar om 't voordeel (van de hoge ambten enz.). voetnoot1656 Argos: de koning van Argos, Agamemnon. voetnoot1658-vlgg. Men heeft van 't begin af beweerd, dat Prins Maurits uit zijn kwartier tegenover 't schavot, de terechtstelling zou gezien, en deze woorden gezegd hebben. (Hoogstwaarschijnlik heeft de Prins niet toegezien). voetnoot1659 hondsvot: ellendeling; vast: reeds. voetnoot1661 op Agamemnons heeten: op bevel van Agamemnon. voetnoot1664 bederf: verderf; van den gemeenen staet: van de algemene staat, van 't hele land (wel met toespeling op de tegenstelling Staten-Generaal en Staten van Holland). voetnoot1667 spie: spion; spion is van later tijd. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1674 rechters, de oude uitgave heeft rechter. voetnoot1672 Ontbreeckter: ontbreekt er nog; voorts: verder; strijckt: valt (neerstrijkt, gestreken wordt); 'n vonnis strijckt: 'n vonnis komt neer, valt, in 't middeleeuws gewoon. voetnoot1673 En na'et begangen stuck....: en dat men naar, volgens de gepleegde (begane) misdaad de schuldige zal doen boeten; men is niet uitgedrukt, 't onbepaalde ligt nog in onze voorstelling door datter voorts een wettigh vonnis strijckt (verg. aant. op vs. 923, en 1421); begangen: ouwere vorm voor begane. voetnoot1675 wat hem word opgeleyd: wat hem moet worden opgelegd. voetnoot1677 Let hier in deze rechtzitting op de bedoelde 17 d'eeuwse personen. voetnoot1678 verseeren: wonden. voetnoot1682-vlgg. landverrader: hiervoor zou G. Beukelsz. van Zanten Oldenbarneveld gescholden hebben, en hij zou tevens gewenst hebben: beul te mogen zijn en de Advokaat te verscheuren; ook duidt 't op van Zanten's grote tanden. voetnoot1683 Een overgeven schelm: 'n diep boosaardige misdadiger; overgeven: aan de misdaad overgegeven; heul: bescherming. voetnoot1684 Laat 't aan mij over, en wijdt me tot beul. voetnoot1685 voor lang: lange tijd te voren, allang. voetnoot1686 tot elcx schouspel: ten aanschouwe van iedereen. voetnoot1688 gesteurt: gestoord, verstoord, vertoornd. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1692, de oude uitgave heeft achter ontsien geen leesteken. voetnoot1692 bloed: afkomst; mogentheyd: macht. voetnoot1693-1694 swacken door verschooning, en door de vingers sien, die....: verzwakken door (Palamedes) te sparen die....; 't outer en de wooning: 't altaar en 't huisgezin, godsdienst en staat ('t Latijnse arae et foci: [huis]altaren en haardsteden = 't hele famieliehuis; ons huis en haard; Vondel heeft die Latijnse uitdrukking algemener opgevat). voetnoot1695 en dragen u als tolck: en u gedragen, u voordoen als pleitbezorger, verdediger. voetnoot1699 handdadigh: met eigen hand gedaan hebbend, schuldig; sonden: misdaden; hard: streng. voetnoot1700 en de goe' gemeente zart: en 't volk sart. voetnoot1702 dat wy sijn aensienders van persoonen: dat wij naar de personen zien, niet naar de zaak. voetnoot1703 't met hem staen: 't met hem houden, eens zijn. voetnoot1704 Daar mag wel op gelet worden. voetnoot1706 hoplien: eigenl. bevelhebbers van kleine afdelingen, verder soldaten in 't algemeen. voetnoot1708 dat duysendhoofdigh beest = 't leger in z'n grote massa. voetnoot1709 en: en nog wel. voetnoot1710 De vader, de gewone betieteling van Nestor; men houd'et....: men moet hem dit niet kwalik nemen, (men houde et). voetnoot1713 proeft: onderzoekt. voetnoot1714 Of't ongeraden waer: of 't niet geraden zou zijn. voetnoot1715 In eeuwige hechtenis: (uitspr. eeuwig'echtenis): een der rechters, raadsheer Junius, wees op 't onrecht dat ze met 't doodvonnis zouden begaan; ook zochten de meeste rechters 'n tussenweg, 'n voorwaardelik doodvonnis, dat voltrokken zou worden, als de partij van Oldenbarneveld en de Remonstranten nieuwe woelingen zouden veroorzaken. Van 'n voorstel tot levenslange gevangenis is niets bekend. voetnoot1717 magen: verwanten. voetnoot1720 mocht: kon. voetnoot1721 elcx vermoeden: ieders verwachting. voetnoot1722 met een schelmstuck te vergoeden: met 'n schanddaad te betalen. voetnoot1723 Is voor Grieken ongewoon, geen gewoonte; een' met klemtoon. voetnoot1724 weldaên: goede daden (oorspr. betekenis); voorlede vroomheyd: voorbij gegane, voorbije rechtschapenheid. voetnoot1725 verwandelt: verandert (wandelen nog = veranderen, zoals in 't middeleeuws). voetnoot1726 aen 't gemeen: aan de gemeenschap, 't vaderland. voetnoot1727 reecx van oud geslacht: reeks van vele voorvaderen. voetnoot1729 en waer die dagh geboren: en zou die dag aanbreken, (waarop dit gebeurde). voetnoot1730 tegens staen: tegen te doen zijn (dit is 'n tussenzin); so: dan. voetnoot1734 al 't gemeen bederven: en heel 't verderf van 't vaderland. voetnoot1735-1736 Vervolgens kan geen enkele plaats 'n vorstelik persoon zeker genoeg in hechtenis houden; spade: laat. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1746, de oude uitgave heeft achter wreecken 'n punt. voetnoot1737 te krencken: te doen zwichten, om te kopen (letterlik: zwak te maken). voetnoot1738 bedencken: zorg. voetnoot1739 graeft.... door: boort door de muren (graven in de betekenis van graveren: snijden, dat zelf door 't Frans heen van graven komt). voetnoot1740 Voor boecken: als boeken, alsof't boeken zijn; Vondel dacht hier aan Huig de Groot z'n latere ontvluchting uit Loevestein (1621); in Huigh de Groots verlossing (1632) dezelfde manier van zeggen (vs. 21, 22); hangelt: hengelt. voetnoot1741 riecken: de Vlaamse vorm van ruiken. voetnoot1742 heer: vorst; wiecken: vleugels (zie vs. 1744). voetnoot1744 Als: evenals; de Cecropische Dedael: Daedalus (Daídalos), de bouwmeester en kunstige mechanicus, was uit 't door Cecrops (Kekrops) gestichte Athene afkomstig; hij ontvluchtte, volgens de oude sage, met z'n zoontje Icarus uit 't Labyrinth op Kreta door middel van kunstvleugels. voetnoot1745 hy: die vorst; versteecken, oorspr. vorm van verstoken: verborgen, opgesloten. voetnoot1746 Ontbonden: losgekomen, bevrijd; past: is bedacht. voetnoot1747 sigh: hem (sigh voor hem, naar 't Latijn). voetnoot1748 derf: durft. voetnoot1749 besorgen: vrezen, duchten. voetnoot1751 mans ghenoegh: sterk genoeg, van genoeg waarde. voetnoot1752 wie komt ons hier aen boord: wie komt op ons af, wie overvalt ons hier. voetnoot1753 de goe' gemeent: 't volk (gemeent ouwere vorm); treecken: listen. voetnoot1755 Wat seydter 't leger toe: wat zegt 't leger hiertoe, hierop. voetnoot1759 Men lever....: dat Palamedes door 't stoken van de priesters aan 't volk werd overgeleverd, is in geen bron te vinden; ook bij Oldenbarneveld is zo iets niet gebeurd; wel was meermalen 't volk door sommige predikanten fel opgehitst; den volcke ouwe verbuigingsvorm: aan het volk; Ick stem 't: daar ben ik 't mee eens. voetnoot1760 Argivische landou: Griekenland; landou: streek, land. voetnoot1764 die u hoeden sou: Ulysses (ook Agamemnon-Maurits?) en de vorsten, die u hoeden moesten. voetnoot1765 bysondren: persoonlike. voetnoot1769 Men verwoest in een ogenblik de vrije staat, die langzaam is opgebouwd. voetnoot1770 die suyl...: n.l. Palamedes; vorstendommen: vorstelike waardigheden, vorstelik gezag; in de toepassing: de gewestelike Staten (van Holland). voetnoot1771 Den Atlas: Atlas droeg de hemelbol op zijn schouders; de geschiedschrijver Baudius noemde Barneveld Atlantem patriae: de Atlas van 't vaderland; 't gebied: 't land, 't rijk. voetnoot1772 onverwickelyck: onwrikbaar. voetnoot1773 gevryd: bevrijd; die steden zijn Den Briel, Vlissingen en 't slot Rammekens de zogenaamde pandsteden, die aan de Engelsen in pand gegeven waren in 1585 voor de hulp die Engeland ons verschafte met geld en troepen; door 't beleid van Oldenbarneveld zijn ze weer vrij gegeven in 1616. voetnoot1774 de siel van uw' gerechtigheden: de krachtige verdediger van uw rechten en vrijheden. voetnoot1775 raed: raadgever. voetnoot1776 voorspraeck: verdediger. voetnoot1777 Myn' siele smelte aen lucht: laat mijn leven opgaan in lucht, verdwijnen (zie Hecvba vs. 553, 554, blz. 561); Pylus: Pulos, in Elis, zijn geboorteplaats; beenen: beenderen. voetnoot1779 waer toe: waarom; onbescheyd: felheid. voetnoot1780 Befaemde deughde: aan bekende deugd, aan 'n beroemd rechtschapen man (deugde ouwere vorm van deugd of ouwe 3e n.v.); deughde hier, uitspr. deugd'ier. voetnoot1781 En sonder staf: en hem zonder steun. voetnoot1782 wilde en woeste: ouwere middeleeuwse vormen, later nog in 't Zuid-Nederlands. voetnoot1784 daer: waar. voetnoot1785 hardvochtigh': krachtig; geteelt: (geboren), opgegroeid. voetnoot1786 geschoeyt.... met eelt: met eelt tot schoeisel. voetnoot1787 Daer: daar waar. voetnoot1789 Daerme': waar men (me' zwakbetoonde vorm van men); sonder spoor of pad: zonder 'n wegspoor (spoor dat de weg wijst). voetnoot1791-vlgg. Deze verzen doelen op Hérkules, de zoon van Zeus en Alkméne; door Juno, de vrouw van Zeus, werd Herkules tijdens z'n leven in de grootste moeilikheden gedreven; van 's Hemels hoogen trans: van uit de hoogte van de hemel, van haar Olympies verblijf. voetnoot1793 Geweldigh: met geweld, door haar overmacht. voetnoot1794 grove: geweldige; sleep: verscherpte, deed toenemen. [tekstkritische noot]TEKSTKRITIEK: vs. 1805 onvergeleecken, de oude uitgave heeft overgeleecken. voetnoot1795 Toen hij als kind in 'n schild op de grond werd gelegd, zond Juno twee slangen op hem af, na 'n stevige worsteling wurgde hij ze. voetnoot1797 schepte haer' doodverw: kreeg 'n lijkkleur, verbleekte; stom van verbazing. voetnoot1799 Sijn' stiefmoer = Juno; beus: dialektiese vorm voor boos. voetnoot1800-vlgg. Slaat op enkele van de twaalf werken van Herkules op bevel van koning Eurustheus volbracht; Hydra: de Lerniese waterslang (zie Hier. Verwoest aant. op vs. 343 blz. 119); de leeu van Neméa in de Peloponnesus; de reus Geryones (Gerúones) met drie koppen, die Herkules doodde en wiens runderen hij meevoerde; de paarden van Diomédes koning van Thracië (niet Diomedes uit 't beleg van Troje) heeft hij geroofd en hem zelf gedood; Busyr: Busírus de moordenaar-koning in Egipte heeft hij gedood; de vuurspuwende stier van Kreta heeft hij gevangen, en evenzo de beer: 't everzwijn, van 't Erumanthosgebergte in Thessalië. voetnoot1802 Kakos of Cacus was 'n vlammenspuwende rover in 'n hol van de heuvel Aventínus (op de plaats van 't latere Rome); hij is door Herkules gedood; de strijd met Cacus en die met Busírus behoren niet tot de eigenlike 12 werken. voetnoot1803 eeu: tijd. voetnoot1804 Bekend is dat hij zich bekleedde met de huid van de leeuw die hij gedood had; hij had zijn pijlen gedoopt in 't giftige bloed van de slang van Lerna. voetnoot1805 Gewapend met (de huid en 't bloed van) de dieren die hij gedood had, hoeveel vrees ze hem ook aanjoegen; onvergeleecken: met geen ander te vergelijken. voetnoot1809 leyd: ligt. voetnoot1810 Phoebus glans: de zonneglans; 's Aerdbodems lijst: de horizon. voetnoot1812 De Grieken richtten altaren voor hem op en vereerden hem als een godheid. voetnoot1813 Van daer: van waar; de beyde mooren: de zwarte en de gele Moren, dat zijn de Aethiopiërs (de Negers) en de Noord-Afrikanen, en in 't algemeen de bewoners van 't Oosten; verg. Geboortklock (1626) vs. 929; Moren was oorspronkelik de naam van de inwoners van Mauretanië (N.W.-Afrika), dus van de gele Moren. voetnoot1815 Hij vertelt hier hoe Herkules de hellehond Cérberus uit de onderwereld naar de aarde haalt. voetnoot1817 na boven: aan de bovenkant. voetnoot1818 Alles door 't daglicht geslagen, verblind, begint met de ogen te knipperen. voetnoot1819 hy opdondert: komt hij plotseling te voorschijn. voetnoot1820 rekel: hond. voetnoot1821 vlyd: schikt, regelt (voelde Vondel 't woord als vlijden inplaats van vlijen?). voetnoot1822 dryekop: driekop; Cérberus had drie koppen; leyde: lei, had gelegd. voetnoot1823 Meteen bezweek, verdween de zon, en aan 't licht ontzonk het leven. voetnoot1825 den grouwel: de gruwel, 't gruwelik monster; voor: voort, vooruit. voetnoot1827 So had.... geklemt: zoveel klem, kracht had zijn vuist geoefend. voetnoot1829 Als hy....: toen hij...., en daarna stak hij....; nave: middelpunt. voetnoot1830 Tijdelik heeft Herkules voor Atlas de hemel getorst (verg. vs. 1771). voetnoot1831 Alcides: Alceus' (Alkeus') zoon, Herkules. voetnoot1833 om leegh: om laag, naar de aarde. voetnoot1834 De wierook ter ere van Herkules gebrand (wierook vroeger ook 'n het-woord). voetnoot1836 geveegt: schoongeveegd. voetnoot1838 wan: korenwan, 'n werktuig om 't koren van kaf te zuiveren. voetnoot1839 d'Opperhel: 't hoogste deel van de hel, 't hellebestuur; of: de bovenhel, de hel hier boven, hier op aarde? (zoals de hel de onderwereld heet ten opzichte van de wereld, zo omgekeerd de boze aarde, d'Opperhel). voetnoot1840 wat: al wat. voetnoot1841 rockent: berokkent, beraamt. voetnoot1843 of ghy: dat gij. voetnoot1848 hooghgemelde: hooggeroemde. voetnoot1851 aller guyten tolck: de tolk van alle boeven, Kalchas, guyten tolck genoemd in plaats van goden tolk. voetnoot1854 bederf: ondergang; weyen gaet: zich te goed doet, zich vermeit. voetnoot1856 voorbochtigh overleent: helt voorovergebogen (onder de druk). voetnoot1857 Thans: weldra (de ouwere betekenis), zo ook in vs. 1859; alsme': als men. voetnoot1859 na logens mist en damp: na de mist en damp van de leugen, als de mistdamp van de leugen is opgetrokken. voetnoot1860 en blinckt als 's Hemels lamp: en schittert als de zon. voetnoot1861 betuygen: getuigen.

Vorige Volgende

De vierde handel.

Over dit hoofdstuk/artikel

lied