De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 378]

De twaelf propheten.⁺

ECCLES. 49.⁺

Ende der twaelf Propheten gebeenten groenen noch daer zy liggen: want zy hebben Iacob⁺ getroost, en verlossinge toegezeyd, die zy ghewisselyck hopen zouden.

+ De twaalf profeten, de kleine profeten genoemd in tegenstelling met de grote profeten: Isaïas, Jeremias, Ezechiel, Daniel.

+ Eccles. 49: Ecclesiasticus hfst. 49 (vs. 12).

+ groenen noch: mogen zij uit hun graf (daer zy liggen) opnieuw uitgroeien; d.i. moge hun voorbeeld ook na hun dood mannen opwekken van gelijke geest.

[p. 379]

tekstkritische noten

TEKSTKRITIEK: vs. 6 weyde, de oude uitgave heeft wey de.

De rey der zienders.

Hoseas zyt gegroet, die met uw prophecye^{Vs. 1}
't Huys Iacobs zuyv'ren wilt van zyn afgoderye:
Met Ioël, die van verre afdalen zagh den Geest
Als een slaghregen ne'er op Sions pincxsterfeest.^{vs. 3-4}
Leeft lange o Amos! die vlood uw gewolde vliezen,^{vs. 5}
En weyde zielen als u d'Hemel quam verkiezen.^{vs. 6}
Obadja zyt gelooft! die Edom al voorlangh^{vs. 7}
De roede hebt laten zien van zynen ondergangh.
Ghy Ionas, uwen lof steeds bruyzen moet en vlieten,^{vs. 9}
Vermids ghy hebt bekeerd tot God de Niniviten.
Micheas u zy heyl! die Bethlems boerewal^{vs. 11}
Doet iuychen, om dat God zich legert inde stal.
Ghy Naüm prys behaelt, die Ninive bewaeckte,^{vs. 13}
En waerschouwde eer haer val rechtveerdelyck genaeckte.
O Habacuc! dat doch uw lofkrans eeuwigh bloey,^{vs. 15}
Om dat ghy los zaeght gaen de stammen zonder boey.
Zephanja, uwen roem worde altyd we'er geboren,^{vs. 17}
Vermids ghy naecken zaeght Ierusalems verstoren.
Haggai niemand wyck', die't Ioodsch gebouw versmaed,^{vs. 19}
Om Christus kerck die in zyn geest getimmert staet.
Maer Zacharias o! wat zullen wy u wyden?
Die aller vorsten Vorst zaeght op een ezel ryden?^{vs. 21-22}
Met Malachias, die na zijn verschulde plicht^{vs. 23}
Een Engel henen zond voor 's Heeren aengezicht.
O heyl'ge zienders Rey! vermids ghy boos noch nydigh
Te zamen komt, heel goed van inborst, onpartydigh,
Onnoozel, ongeveynst, en niemands aenzien smeeckt,^{vs. 27}
Maer, wat u d'heyl'ge geest inluystert, tot ons spreeckt^{vs. 28}
Met lippen zonder smet: ick op u woord wil bouwen,
En in dees duyst're nacht die valsche leeraers schouwen^{vs. 30}
Wiens pad ter hellen leyd, en Christus mynen Heer,^{vs. 31}
En heyland zoecken by de klaerheyd van uw leer,
Het rechtsnoer des geloofs, het held're licht der blinden,^{vs. 33}
De leydstarr' die oyt blonck voor alle Gods beminden.^{vs. 34}

Vs. 1 Hoseas: Osee, hij leefde in de tijd nà Jeroboam II.

vs. 3-4 Joël voorspelde de nederdaling van de H. Geest op 't Pinksterfeest (Joël 2:28, 29; zie Hand. der Apost. 2:16-vlgg. waar St. Pieter op deze profetie gewezen heeft).

vs. 5 Amos was schaapherder in de woestijn van Juda; God riep hem om op te treden in 't Noorden van Israël onder Jeroboam II; vliezen: schapen.

vs. 6 als: toen.

vs. 7 Obadja: Abdías; preekte tegen 't onrecht dat de Edomieten aan Juda bedreven hadden.

vs. 9 Ionas: Jonas, zie de prent hiervoor.

vs. 11 Micheas voorspelde, dat uit Bethlehem de Messias zou opstaan; boerewal: boeredorp, nederig dorp.

vs. 13 Naüm: Nahum; prys: roem, om z'n hoge profetiese ziening; hij waarschuwde tot bekering door de schildering van de aanstaande val van Ninive.

vs. 15 Habacuc voorspelde de bevrijding van Israel's stammen uit Babilon.

vs. 17 Zephanja: Sophonias, voorspelde 't algemeen godsgericht over heel de wereld en vooral over Jeruzalem (Soph. 1:4-13).

vs. 19 Haggai: Aggeüs, bevorderde de herbouw van Jeruzalem's tempel, maar stelde die tempel beneden (versmaed) de toekomstige Kerk van Kristus, waarvan de tempel de voorafbeelding was (Aggeüs 2:24).

vs. 21-22 Zacharías voorspelde o.a. de koninklike intocht van Kristus (op 'n ezel) in Jeruzalem (Zach. 9:9).

vs. 23 Malachías, z'n naam betekent ‘mijn gezant’ of ‘engel des Heren.’ Hierop wordt gezinspeeld in Malachias 3:1, waar God de profeet laat zeggen: ‘Ik zend mijn engel, en hij zal de weg bereiden voor mijn aangezicht’ (deze engel is St. Jan de Doper, voorloper van Kristus).

vs. 27 Onnoozel: onschuldig; smeeckt: vleit.

vs. 28 inluystert: ingeeft.

vs. 30 in dees duist're nacht slaat op Vondel's tijd en op z'n eigen zieletoestand; schouwen: schuwen.

vs. 31 Wiens: wier.

vs. 33 rechtsnoer: richtsnoer, leidraad.

vs. 34 oyt: altijd.