De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 372]

Ieremias.

ECCLES. 49.^*

Jeremias was in 'smoeders lijf uytverkoren tot een Propheet, dat hy uytroeyen, breken, en verstooren, en wederom oock bouwen en planten zoude.

* Eccles. 49: Ecclesiasticus hfst. 49 (vs. 9).

[p. 373]

De vroeghpredicker.^*

Vraeght ymand my van waer, van wie quam Ieremia?
Myn wiegh was Anathoth: myn vader was Hilkia^{Vs. 2}
D'Aertspriester, die o heyl! het wetboeck wel te pas^{vs. 3}
Vond, dat zoo langh gewenscht te wyd om zoecken was.^{vs. 4}
Iehova die my voor myn tijd hadde uytgezondert,^{vs. 5}
My zalfde tot zyn knecht, zoo vroegh, dat elck verwondert^{vs. 6}
Myn jongelinghschap met d'ontzichlyckheyd bekleed^{vs. 7}
Zagh van een Predikant, en Goddelijck propheet.
't Lijck van Iosias ick bedouwde met myn tranen.^{vs. 9}
Het twalefstammigh volck met dagelijcx vermanen,
En dreygementen ick te weren zocht van 't quaed:
Helaes! maer al vergeefs: zy hielden 't al voor praet.^{vs. 12}
Met scherpe diamant, en ys're griffe o smerte!^{vs. 13}
De zond' geprent was in de tafel van haer herte.
D'aenstaenden ondergangh des stads, die te ghemoet^{vs. 15}
Ick in 's geests spiegel zagh, bekeeringh wrocht, noch boet
In ymands ziel, maer elck voor ander bleef halsstercker:^{vs. 17}
De waerheyd vond geen heul: zy smetenze in de kercker,^{vs. 18}
Schoon Babel drymael met haer sabel hecht van sne^{vs. 19}
Ierusalem beancxst haer vlaggen strycken de'.
Myn woord en golter niet, voor dat de stadt ghewonnen^{vs. 21}
Den Koning wierd ontrooft 't schoon aengezicht der zonnen,^{vs. 22}
Nae dat zyn afkomst, die gehoopt hadde op zyn leen,^{vs. 23}
Voor hem gesneuvelt viel in 't yzer der Chaldeen,^{vs. 24}
En hy geketent aen d'Euphraet zat op het oever,^{vs. 25}
En hoorde 't guychelspel zijns vyands langhs hoe droever.^{vs. 26}
Genaecken ick van verr' zagh over dal, en bergh,
Als Isr'els heyland, en verlosser, den Monarch
Die Persen hiel te leen van God: dies ick voor henen^{vs. 29}
Het volck vertrooste dat de boey droegh voor de schenen:^{vs. 30}
Doch niet zo zeer met hem, als met die Siloa^{vs. 31}
Die held, die geestelijck zou volgen David nae,
En 't hooft vermalen van d'erfvyand, die de zielen^{vs. 33}
Der menschen boeyde die in 's Hemels ban vervielen.

* vroeghpredicker omdat hij zo jong was uitverkoren (zie vs. 5 vlgg).

Vs. 2 Anathoth in 't land van Benjamin; Hilkia: Helkias; volgens Clemens van Alexandrië was hij de hogepriester uit Josias' tijd die 't wetboek terugvond (4 Kon. 22:4); zie Iosias blz. 369 op vs. 7.

vs. 3 wel te pas: juist van pas.

vs. 4 wyd: ver.

vs. 5 uytgezondert: uitverkoren; ‘eer gij waart voortgekomen uit moeders lichaam, heiligde ik u’ (Jeremias 1:5).

vs. 6 zoo vroegh: op 20 jarige leeftijd ongeveer werd hij tot profeet geroepen.

vs. 7 d'ontzichlyckheyd: 't ontzag.

vs. 9 Zie Iosias blz. 369 vs. 32; tranen: treurdichten.

vs. 12 't al: alles.

vs. 13 griffe: stift.

vs. 15 des stads: van Jeruzalem.

vs. 17 maar d'een voor d'ander bleef halsstarrig, bleef halsstarriger dan d'ander.

vs. 18 smetenze: smeten ze, nml. Jeremias die de waarheid verkondigde (Jeremias 37:14).

vs. 19 hecht: straf.

vs. 21 De koning geloofde 't woord van Jeremias niet (Jerem. 37:2); de stadt ghewonnen: toen de stad was ingenomen.

vs. 22 En de koning, Sedekias van z'n ogen werd beroofd (4 Kon. 25:7; zie Hier. Verw. op vs. 1910).

vs. 23 zyn afkomst: z'n zonen, zie 't bovenaangehaalde vs.; leen: erfrijk.

vs. 24 't yzer: 't zwaard; Chaldeen: Chaldeeuwen, Babiloniërs.

vs. 25 ‘Blind zette hij zich in 't kerkerhuis tot aan de dag van z'n dood’ (Jeremias 52:11).

vs. 26 't guychelspel: de bespotting.

vs. 29 Die Persen hiel te leen van God: die Perzië in leen kreeg van God, nml. Cyrus.

vs. 30 Ook in de Babiloniese gevangenschap bleef hij hun vertroosten en vermanen.

vs. 31 met hem d.i. met Cyrus; Siloa: Kristus (Schepping 49:10) zie Hier. Verw. blz. 204 vs. 2131.

vs. 33 vermalen: verbrijzelen.