De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 364]

Ionas.

Matth. 12.^*

Gelyck Ionas was inde buyck des walvisch drie dagen en drie nachten, alzo zal de Zone des menschen wezen in het herte der aerden, drie daghen en drie nachten.

* Matth. 12: Evangelie van Mattheüs, hfst. 12 (vs. 40).

[p. 365]

De boetprediker.

Zo ick d'Alomheyd vlood, die alsins uytgegoten,^{Vs. 1}
Als in zyn ingewand de wereld draeght besloten,
En Iapho t'ooghe ontschool, en viel als in een flaeuwt',^{vs. 3}
Nae dat het langhe in zee hadde in 'tverschiet gheblaeuwt:^{vs. 4}
De brand van 's Hemels toorn de pekel flucx dee' zwillen,^{vs. 5}
Dat zelf den stuyrman 't herte in 't lyf bestond te schrillen,^{vs. 6}
En ancxst zyn hayren rechte, al eermen toezagh voort,^{vs. 7}
Lagh zeyl, en treyl, en mast, en boegh-spriet over boord.^{vs. 8}
't Gebulder steurt mijn ruste: elck jammert ongeduldigh:^{vs. 9}
Men loot na d'oorzaeck: 't loth op my valt, die ben schuldigh^{vs. 10}
Aen 't algemeen gevaer. noch roeytmen, maer o wee!^{vs. 11}
Vergeefs, dus word elcx vloeck een offer inde zee,^{vs. 12}
En 't aes eens walvisch haest, die zonder zich te belgen,^{vs. 13}
Myn levend' gorg'len kan, verdouwen, en verzwelgen^{vs. 14}
Huysvestingh gunnen me dry dagen al geheel,^{vs. 15}
En braecken we'er aen strand met opgespalckte keel.^{vs. 16}
Verrezen zynde, 't lof wy brenghen die wy zochten^{vs. 17}
In 's afgronds afgrond diep, in 't monster vol ghedrochten,^{vs. 18}
En ginghen Ninive d'aenstaenden ondergangh^{vs. 19}
Verkondigen, die God zoude eyndigen eer langh.^{vs. 20}
Het volck beroert [zo flucx het merckte hoe God haer lieden^{vs. 21}
Quijtscheldingh van't vergryp, en 't leven aen quam bieden:
En datter hoop was om door boete zich t'ontslaen
Die dreygementen, en den Hemel t'ondergaen]^{vs. 24}
Hun smette in traenen van bekeeringh af gingh wasschen:
Zijn marmor de Monarch zelf vloeren gingh met asschen:^{vs. 26}
Bloots hoofds hy assche in plaets droegh van een diadem:
Zyn handt was scepterloos: erbarmelijck zyn stem:^{vs. 28}
Een hayrekleed zyn zyde, en purper: zyn hoveeren^{vs. 29}
Hy schorste, en vaste, en riep de goedheyd aen des Heeren,
En zijn barmhertigheyd, die als zy zagh beschreyt
Het aengezicht des volcx, van Gods gerechtigheyd
Het uytgetogen stael stack weder in de schede,^{vs. 33}
En hun trompetten liet den aengenamen vrede.^{vs. 34}

Vs. 1 Jonas vluchtte van 't aangezicht des Heren (d'Alomheyd) weg over zee vanuit Joppe, omdat hij Gods toorn had opgewekt. Iapho: Joppe, 't tegenwoordige Jaffa aan de Middell. zee; Zo: toen.

vs. 3 En vanuit Jaffa mij aan Zijn oog ging onttrekken; als in een flaeuwt': in onmacht (volgens Jonas 1:5, viel hij in slaap).

vs. 4 langhe: lange tijd.

vs. 5 de pekel: de zee; zwillen: zwellen.

vs. 6 schrillen: trillen, benauwd worden.

vs. 7 rechte: oprichtte, deed rijzen; toezagh voort: er verder erg in had.

vs. 8 zeyl, en treyl: 't hele tuig; treyl: treklijn(en).

vs. 9 steurt: stoort.

vs. 10 Zij lieten door 't lot aanwijzen, wie van hun Gods toorn had opgewekt.

vs. 11 noch roeytmen want zij schrokken ervoor terug hem over boord te werpen als zoenoffer voor Gods toorn.

vs. 12 elcx vloeck d.i. Jonas.

vs. 13 walvisch: volgens Jonas 2:1 'n grote vis (wschl. 'n reuzehaai); haest: spoedig; zich te belgen: zich in te spannen.

vs. 14 Myn: mij; gorg'len: door de keel (gorgel) slikken; verdouwen: verduwen, verteren.

vs. 15 me: mee, ook.

vs. 16 opgespalckte: opengesperde.

vs. 17 't lof...: de lof, 'n lof- en danklied aan God, die wij (gezocht) gevonden hadden.

vs. 18 In 's afgronds afgrond diep: in de diepe afgrond van de afgrond, d.i. in de diepste diepte van de zee, in die geweldige diepte (in 't monster) vol zee-gedrochten.

vs. 19 Ninive: God droeg hem op aan 't verdorven Ninive de aanstaande ondergang te gaan preken (Jonas 3); maar zij bekeerden, en God spaarde hun.

vs. 20 eyndigen: voltrekken.

vs. 21 beroert: geroerd, geschokt; haer lieden: hun.

vs. 24 den Hemel t'ondergaen: onder (de toorn van) de Hemel door te komen.

vs. 26 zelf: zelfs.

vs. 28 erbarmelijck: erbarming wekkend.

vs. 29 hoveeren: feest vieren.

vs. 33 Het uytgetogen stael: 't uytgetrokken zwaard.

vs. 34 trompetten: bazuinen, verkondigen.

TEKSTKRITIEK: vs. 2, de oude uitgave heeft achter besloten een punt.