De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 360]

Eliseus.

ECCLES. 48.^*

Doen Elias in het onweder wech was, doen quam zijnen geest rijckelyck op Eliseum: te^{Regel 1} zijner tyd verschrack hy voor geen Vorsten, en niemand kost hem overwinnen.^{r. 2}

* Eccles. 48: uit 't boek Ecclesiasticus hfst. 48 (vs 13).

Regel 1 Eliseum (Latijnse buigingsvorm): Eliséus.

r. 2 verschrack: ouwere vorm van verschrok: schrok terug.

[p. 361]

Elyas naevolger.^*

Nae dat myn Meester, die beschaduwt had myn hayren,^{Vs. 1}
Was met zyn zegekoets ten Hemel ingevaren,
Zyn geest ruste op mijn breyn tweevouwdig. met zyn kleed,^{vs. 3}
Dat hem ontviel, 's Iordaens quickzilver ick doorsneed.^{vs. 4}
't Nat wy te Iericho met heylzaem kracht vervulden.^{vs. 5}
Twee beyren onghetemt, die dol van honger brulden,
Wraeck namen vanden smaed die my was aengedaen
Voor Berthel, eer ick quam ter poorten ingegaen.^{vs. 6-8}
Edom, met Iosaphat, en 't hoofd der Isra'liten^{vs. 9}
Verkondige ick 't verderf, en val der Moabiten.
De Weduwe ick ontzet die zat verschuld te zwaer:^{vs. 11}
En zie dat myn weerdin haer zoon kust binnen 't jaer,^{vs. 12-vlgg.}
Dien naemaels ick verweckte, als zyn ghezicht ghebroken,
De dood zyn lichten met zyn schelen had gheloken.^{vs. 14}
De bitt're kompost ick verzoete, als 't jonge roth^{vs. 15}
Roept: help! o help man Gods! de dood is in de pot!
De gerst ick zegen, die de struysmage in gaet slocken,^{vs. 17}
Verzadigh thienmael thien, die walgen van de brocken.^{vs. 18}
De veldheer, die melaets myn onderwys nam aen,^{vs. 19}
Gingh kranck, en liet ghezond de zwalpende Iordaen.^{vs. 20}
Gehasi gierigheyd erft Naemans quale ellendigh.^{vs. 21}
't Gezoncken yzer ick maeck driftigh te behendigh.^{vs. 22}
De lagen der Syriers ondecke ick, die daer nae^{vs. 23}
Geblindhockt zyn verdoold mids in Samaria.^{vs. 24}
Samarien omringht met wagenen, en rossen,^{vs. 25}
Vertrooste ick eer haer d'erm des Heeren quam verlossen.
Ick wake om myn weerdin die 'shongers knaegworm vlood:^{vs. 27}
En boodschap Benhadad zyn leven, en zyn dood.^{vs. 28}
Myn knaep den Iehu zalft tot hoofd van Iacobs stammen,^{vs. 29}
Die Achabs huys uyt veeght door 't Goddelyck vergrammen.^{vs. 30}
Op stervens oever nu van kranckheyd mat en traegh.
Ick Ioas 't hert verbly met d'aenstaende onderlaegh^{vs. 32}
Van Assur: en versche'en, ick noch verweck den genen^{vs. 33}
Die in myn grafste dood, slechts roert myn doode beenen.^{vs. 34}

* Naevolger: opvolger.

Vs. 1 beschaduwt: Elias riep Eliseus tot profeet door z'n mantel op diens hoofd te werpen (3 Kon. 19:19).

vs. 3 tweevouwdig: Eliseus had gevraagd Elias' geest in dubbele mate te ontvangen (4 Kon. 2:9).

vs. 4 Evenals Elias scheidde hij de wateren van de Jordaan met Elias' mantel, en ging door 't droge er over; quickzilver: 't bewegelike zilverwitte water.

vs. 5 't Nat: aan de slechte waterwel gaf hij 'n vruchtbare kracht (4 Kon. 2:19-21).

vs. 6-8 Bij Bethel werd hij uitgejouwd door 'n bende jongens; God zond twee beren, die vele van hun verscheurden (4 Kon. 2:23-vlgg.); ter poorten: in de poort.

vs. 9 Edom....: aan de Edomieten en Iosaphat, koning van Juda en Joram koning van Israël voorspelt hij dat ze de Moabieten zullen overwinnen (4 Kon. 3:18).

vs. 11 Hij vermenigvuldigde wonderbaar haar olie, waardoor zij haar schuld kon betalen (4 Kon. 4:1-7); ontzet: bevrijd; zat verschuld...: in heel zware schuld zat.

vs. 12-vlgg. zie: voorzie; kust: kan kussen; voor de gastvrije ontvangst, beloofde hij dat God haar in haar ouderdom 'n zoon zou geven; toen deze nog als knaap stierf (als zyn ghezicht ghebroken) wekte Eliséus hem weer ten leven (4 Kon. 4:18-19).

vs. 14 lichten: ogen; schelen: oogleden.

vs. 15 Hij maakt 'n moes, dat men vergiftigd meende om z'n bittere smaak, weer eetbaar (4 Kon. 4:39-41); kompost: 'n moes; 't jonge roth: de jonge schaar profetenleerlingen.

vs. 17 De gerst: de gerstebroden; die de struysmage....: die 'n struisvogelmaag alleen wel kan opslokken.

vs. 18 walgen: genoeg hebben van; de 20 broden, te weinig voor de honderd hongerigen, vermenigvuldigde hij; en er schoot over (4 Kon. 4:42-44).

vs. 19 De melaatse krijgsoverste Naäman waste zich op Eliseus' bevel in de Jordaan, en was genezen (4 Kon. 5); onderwys: raadgeving.

vs. 20 liet: verliet.

vs. 21 Gehasi of Giëzi trachtte van Naäman geschenken los te krijgen; hij werd gestraft met melaatsheid (4 Kon. 5:20-vlgg.); gierigheyd: begerigheid.

vs. 22 'n Bijl die in 't water gevallen was liet hij weer boven drijven (4 Kon. 6); driftigh: drijvend; te behendigh: heel gauw.

vs. 23 Hij maakte de hinderlagen van de Syriërs tegen Israël openbaar; en voerde hun nadat ze door God met blindheid waren geslagen tot midden in Samaria (4 Kon. 6:1-20).

vs. 24 Geblindhockt: verblind.

vs. 25 Samaria werd belegerd; Eliseus voorspelde dat in dezelfde nacht God de stad zou verlossen (4 Kon. 7:1-7).

vs. 27 Eliseus' Sunamietiese gastvrouw (zie vs. 12) was de hongersnood van haar land ontvlucht; haar daarom verbeurd verklaarde goederen verkreeg ze door Eliseus terug (4 Kon. 8).

vs. 28 Benhadad: Eliseus voorspelde de zieke koning z'n dood (4 Kon. 8:7-15).

vs. 29 knaep: een profetenleerling; den Iehu: door Elias aangewezen tot koning over Israël (4 Kon. 10:1-10).

vs. 30 uyt veeght: vernietigt; door 't Goddelyck vergrammen: om Gods toorn.

vs. 32 Ioas: Joas, koning van Israël (4 Kon. 13:14-vlgg.); onderlaegh: nederlaag.

vs. 33 Assur: Assyrië (maar van Syrië is hier sprake); versche'en: verscheiden, gestorven; verweck: ten leven opwek; 'n dode in der haast in 't graf van Eliseus gelegd, herleefde (4 Kon. 13:20-21).

vs. 34 beenen: beenderen.