De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 350]

Samson.

IUD. 14.^*

Doen quam hem een jonge brullende leeuw tegen, ende de geest des Heeren werd veerdig over hem, en verscheurde hem, ghelijck alsmen een bocxken van malkanderen scheurd, ende^{Regel 2} en hadde doch gantsch niet in zijner hand.^{r. 3}

* Iud. 14: liber Iudicum: 't boek der Rechters hfst. 14 (vs. 5, 6).

Regel 2 en verscheurde: en hij (Samson) verscheurde.

r. 3 niet: niets; zijner: ouwe 3e n.v. vrouwel. enkelv.

[p. 351]

tekstkritische noten

TEKSTKRITIEK: vs. 29 de oude uitgave heeft achter vermogen geen punt.

De stercke.

Ick was een Nazir Gods. myn locken waren t'edel^{Vs. 1}
Om scheyren, dies noyt scheyr barbierde mijnen schedel.^{vs. 2}
Myn kracht, die zidd'ren dee' een heyrkracht wonderbaer,
Tot haren broeynest had gheheylight mijn dick hayr.^{vs. 4}
Met dees twee ermen ick als leeuw den leeuw de' trillen,
En spliste hem zijnen muyl tot aen zijn achterbillen.
Waer was de sterckheyd van de stercke diemen zagh^{vs. 7}
Zoo onlanghs, als het beest dus in twee riemen lagh?^{vs. 8}
Als op myn feest ick van mijn troetel was verraden,^{vs. 9}
Ick boete myn verlies met drymael thien ghewaden,^{vs. 10}
Die ick den Philistyn gheplondert had van 't lyf,
Als icker op haer rugh ter ne'er ley zesmaal vyf.
't Boeleren van myn helft stond dier in Samsons toren^{vs. 13}
Den vyand, als hy joegh de vossen in het koren,^{vs. 14}
Met vuyrwerck inde swans, ghekoppelt vast en styf:^{vs. 15}
Wat rees de merckt in tarwe, in wyndruyf, in olyf!^{vs. 16}
Doch Lehi uyt om wraeck vergeefs quam tot my juygen,^{vs. 17}
Als hy met kennip myn vermogen dacht te buygen:^{vs. 18}
Als veerdigh mynen geest die vlassen stricken brack,^{vs. 19}
En groet'er duyzend met eens Ezels kinneback:^{vs. 17-20vs. 20}
Die my een bornsprongh streckte, als, om wat te verfresschen,^{vs. 21}
Ick myn versmachten dorst met 't versche nat gingh lesschen.^{vs. 22}
Zo op myn boelschap ick te Gaza was versnot,^{vs. 23}
Men het klincket vergeefs sloot met het grendel-slot:^{vs. 24}
Wy rezen 's middernachts, op dat wy ons verlosten,
En kruyden in 't gheberght de poorte, en d'ys're posten.^{vs. 26}
Maer naemaels stond my dier myn nieuw ghetrouwde bruyt,^{vs. 27}
Die tot myn seha, zoo langh was op haer lagen uyt,^{vs. 28}
Tot dat myn pan ontbloot, ick bloot stond van vermogen.^{vs. 29}
Als d'onbesne'en vergramt 't licht uytbluschte in mijn oogen,
En boeyde my, tot dat myn kuyf volgroeyt bykans,^{vs. 31}
Hy vyerde Dagons feeste, en packte trans aen trans^{vs. 32}
Met menschen, die in plaets van Samsons kunst t'ervaren
Met hem versmachten door 't verwricken der pilaren.
‘Een ander Samson quam verlossen sterck en fel,^{vs. 35}
‘Het menschelijck geslacht van Duyvel, dood, en hel.

Vs. 1 Nazir: Nazareër = toegewijde; alwie zich aan God toewijdde, deed 'n nazirgelofte, o.a. dat hij zich zou onthouden van bedwelmende dranken, en 't hoofdhaar zou laten groeien.

vs. 2 Om scheyren: om te scheren; dies: derhalve; scheyr: scheerder.

vs. 4 M'n kracht had m'n dik haar tot verblijfplaats gekozen, dus: m'n kracht zat in m'n dik haar.

vs. 7 van de stercke d.i. de leeuw.

vs. 8 Zoo onlanghs: kort geleden ; riemen: stukken (vlees); riem: reep vlees; in 't Vlaams nog: stuk rundvlees.

vs. 9 op myn feest: op mijn bruiloftsfeest; troetel: lief, z'n Filistijnse vrouw; verraden: de oplossing van 't raadsel had ze verraden, wat hem 30 onder- en bovenklederen kostte; hij sloeg daarvoor 30 Filistijnen dood.

vs. 10 verlies van z'n weddingschap (Rechters 14:12-19).

vs. 13 stond dier...: kwam de vijand duur te staan (zo ook in vs. 27).

vs. 14 Zie Rechters 15:4-5.

vs. 15 Met vuyrwerck inde swans: met 'n brandende fakkel in de staart gebonden; ghekoppelt: aan elkaar (in koppels) vastgebonden.

vs. 16 Wat werd tarwe enz. duur; tarwe.... alles werd vernield.

vs. 17 uyt om wraeck: uit op wraak.

vs. 18 kennip: hennep, touwen van hennepgaren (zie Dl. 1, blz. 429 op vs. 45).

vs. 19 Toen mijn geest vaardig geworden...

vs. 17-20 De Filistijnen (Lehi) trokken naar Juda om ze te dwingen Samson uit te leveren, en ze legerden op 'n plaats die later Lehi, d.i. kakebeen, werd genoemd. Samson liet zich binden, maar bij de Filistijnen gebracht, brak ie los en sloeg er met 'n ezelskakebeen honderden dood (Rechters 15:9-16).

vs. 20 groet'er: sloeg er neer.

vs. 21 Die: de kinnebak die; hier wel bedoeld de rots op die plaats, die kinnebakshoogte genoemd werd (Rechters 15:19); bornsprongh: springbron, bronwel.

vs. 22 versmachten dorst: versmachtende, benauwde dorst (zie Dl. 1, blz. 509 op vs. 66).

vs. 23 Zo: toen; boelschap: boel; versnot: verzot; toen hij in de stad was, sloten de Filistijnen de poorten; 's nachts stond hij op, lichtte de stadspoorten uit hun posten, en droeg ze op 'n berg (Rechters 16:1-3).

vs. 24 het klincket: kleine toegangsdeur in de stadspoort; grendel-slot: grendel.

vs. 26 posten: poortstijlen of posten.

vs. 27 bruyt: nml. Dálila.

vs. 28 zoo langh was op haer lagen uyt: zo lang er op uit was mij lagen te leggen.

vs. 29 pan: schedel; ontbloot: van haar; bloot stond van vermogen: beroofd stond van m'n kracht.

vs. 31 tot dat myn kuyf...: tot dat, toen mijn haar bijna volgroeid was (Lat. zinsvorm).

vs. 32 Dagon was de afgod der Filistijnen; en packte trans aen trans: en galerij op galerij (in Dagon's tempel) vol pakte met mensen, samen gekomen om Dagon te vieren, en om Samson ‘voor hun te zien spelen’, (zie Vondel's Samson 1660 vs. 657-vlgg., vs. 943-vlgg.) (Rechters 16:23-25).

vs. 35 Een ander Samson d.i. Kristus.