De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 342]

Phineas.

ECCLES. 45.^*

Phineas de zone van Eleasar, was de derde in zulcke eere: die yverde inde vreeze Gods:^{Regel 1} ende doen het volck afviel, stond hy trouwelijck vast en koen, en verzoende Israel.

* Eccles. 45: uit 't boek Ecclesiasticus hfst. 45 (vs. 28, 29).

Regel 1 de derde in zulcke eere: de derde in dit ereambt (van hogepriester). - Phineas' geschiedenis in Getallen (d.i. 't 4e boek van Mozes) hfst. 25.

[p. 343]

De priesterlijcke heldt.

Dat Gods Pest-enghel gingh in Israel vernielen,^{Vs. 1}
En aers'linge oversmeet zo menigh duyzend zielen,^{vs. 2}
Die met een geyle vlam ontsteken waren knap,^{vs. 3}
Doen 't puyckjen op haer loeg van Moabs Ionckvrouschap,
Dat haer ghekluystert hiel met minne als eyghen slaven,^{vs. 5}
Zoo datze haer boelschap 't lyf, haer ziel den afgod gaven:^{vs. 6}
Van 't huys van Simeon niet schricken dee' de Vorst,^{vs. 7}
Wien knaegde onkuyscheyds worm als kancker inde borst.
Wat doet d'onkuysche, die ghewaerschouwt, blyft veel steger?^{vs. 9}
Met Casbi gaet hy tre'en door't twalefstammigh leger,
In spyt van Moyses, en de stammen die bedut,
Uytgoten tranen voor de deur van 's Heeren hut,^{vs. 11-12}
En vind de tente wiens verhemelt men uytspande^{vs. 13}
Om veyligher te zijn in 't pleghen van die schande.
Ick zagh 't, en al vol vuyrs, en razende bykans
Nae 't hoerekuf ick schoot, ghewapent met een lans,^{vs. 16}
En spitte pol en snol, door lever, longe en darmen,^{vs. 17}
Datze hartsteeck bleven dood met haer gevlochten ermen.^{vs. 18}
Zoo storf met haer de plage: en onzer vad'ren God^{vs. 19}
Myn yver trooste met het heerlijck Priesterloth,
Dat namaels onghefeylt zou d'Hemel voor my loten.^{vs. 20-21}
Zo haest nu was den tocht op Midian besloten,^{vs. 22-vlgg.}
Ick Veldheer 't heyr aenvoerde, en onverziens op 't lyf
Den vyand viel, en motste haer Vorsten alle vyf.^{vs. 24}
Daer gingh het plond'ren aen: elck paste wat te raken:^{vs. 25}
En ste'en, en sloten wy tot molm, en puyn afbraken,^{vs. 26}
En veeghden stad en land van menschen, en van vee,^{vs. 27}
Dat heuvel, bergh, en dal te bersten scheen van 't wee:
Als wy met roof verla'en, gewrongen vanden bloede^{vs. 29}
We'erkeerden, en bedaert, noch wraeck met koelen moede^{vs. 30}
Afeyschten 't overschot, den maeghden uytgezeyd,^{vs. 31}
Wien noyt gerept was haer gewyde zuyverheyd.^{vs. 32}
Zo vind de gramschap Gods haer die nae's herten wenschen^{vs. 33}
Met afgoon boelen, en met overgeven menschen.^{vs. 34}

Vs. 1 God liet 'n pest woeden onder de Israëlieten om hun zonden met de dochters van Moab en Madian (Getallen 25:8, 9).

vs. 2 aers'linge oversmeet: achterover smeet, neervelde; zielen: levens (volgens 't boek der Getallen 24000).

vs. 3 knap: hevig.

vs. 5 haer: hun; eyghen slaven: onderworpen, volkomen slaven.

vs. 6 Zo dat ze aan hun boelen hun lichamen en aan de afgod (Beëlphegor) in zijn ontuchtige dienst hun zielen overgaven, aan wie ze zich toewijdden.

vs. 7 Dit alles ('t bovengenoemde) schrikte niet af'n vorst uit de stam Simeon, Zambri genaamd, die tot ergernis van heel 't Israelietiese volk ontucht ging plegen met de Madianietiese vorstedochter Cozbi (Casbi), Getallen 25:6 en 14, 15.

vs. 9 ghewaerschouwt: gewaarschuwd (door't doodvonnis over de ontuchtigaards uitgesproken; Get. 25:5); steger: halsstarriger.

vs. 11-12 Hoewel Mozes en vele Israëlieten ontsteld (bedut) over die pestramp, voor 't tabernakel weenden om Gods erbarming.

vs. 13 de tent die men had uitgespannen.

vs. 16 't hoerekuf: 't bordeel (zoals ook de Bijbel geeft).

vs. 17 spitte: stak aan de lans ('t spit); pol: ontuchtige man.

vs. 18 hartsteeck: hartstikke; oorspr. door 't hart gestoken; met haer gevlochten ermen: in hun omarming.

vs. 19 Toen hield de pest plotseling op (Get. 25:8); storf: stierf.

vs. 20-21 Tot beloning voor zijn daad beloofde God 't hogepriesterschap aan Phineas en z'n nakomelingen; voor my loten: mij ten deel laten vallen.

vs. 22-vlgg. Op Gods bevel trokken zij onder Phineas op tegen de Madianieten (Getallen 31); op Midian: tegen Madian.

vs. 24 motste: doodde.

vs. 25 elck paste wat te raken: ieder zorgde wat te krijgen.

vs. 26 ste'en, en sloten: steden en burchten.

vs. 27 veeghden: plunderden.... leeg

vs. 29 Als: toen; verla'en: overladen; gewrongen vanden bloede: stijf van 't bloed.

vs. 30 met koelen moede: met koel gemoed, koelbloedig.

vs. 31 Afeyschten....: straf eisten van de overgeblevenen; de vrouwen nml. hadden ze niet gedood; omdat zij juist de zwaarste schuld van de ontucht droegen, werden ook zij gedood op bevel van Mozes, behalve die maagd gebleven waren.

vs. 32 gerept: aangeraakt; gewyde: heilige.

vs. 33 haer: hun.

vs. 34 afgoon: dit slaat op Beëlphegor's dienst; overgeven: aan 't kwaad overgegeven.