De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 338]

Moses.

HEB. 11.^*

Door het gheloove weygherde Moses, als hy groot gheworden was, een zone der Dochter^{Regel 1} Pharao ghenaemt te zijn: verkiezende liever met Gods volck quaed te lyden, dan tydlijcke^r.2-3 nuttigheyd der zonden te ghebruycken.

* Heb. 11: Brief van Paulus aan de Hebreeuwen hfst. 11 (vs. 24, 25).

Regel 1 een zone der Dochter Pharao: hij weigerde voor 'n zoon van Pharao's dochter gehouden te worden (die hem had opgevoed).

r.2-3 quaed: kwellingen; tydlijcke nuttigheyd.... te ghebruycken: 't tijdelike genot van de zonde te genieten (tydlijck: voor de korte tijd van 't aardse leven). Op de prent: de 10 Geboden in 't Latijn naar de Vulgaat (Uittocht 20:2-vlgg.).

[p. 339]

De wetgever.

Ghedenckt eens in wat pers dat Moyses ouwd'ren waren,^{Vs. 1}
Als my de bitt're nood te wiegen gaf den baeren,^{vs. 2}
En weder wat een vreughde opdaeghde in hare ziel,
Doen veyl ick inde schoot van 's Koninghs dochter viel:^{vs. 4}
Die my te baeck'ren gaf aen Iuff'ren, en Vorstinnen,^{vs. 5}
En aen myn koest'ren ley te kost haer schrand're zinnen:^{vs. 6}
Dan't was verloren moeyt': zulcx toonde ik haer wel plat^{vs. 7}
Doen Pharoos Diadem ick met de voeten trad,
Ghelijck ick naemaels dede, en eenzaem gingh beschudden^{vs. 9}
By Horeb, met myn mack, mijn afghedwaelde kudden,^{vs. 10}
Tot dat my God verscheen in vlamme, op wiens gheley^{vs. 11}
Ick Iacobs slaverny den Vorst des Nyls ontzey:^{vs. 12}
Die dreef eer langh in 't meyr met al zijn pracht verzoncken,^{vs. 13}
Als te veel hovaerds hy en pekels had ghedroncken.^{vs. 14}
Doch die ons leydstarr' bleef die 't hier toe had gebrocht,^{vs. 15}
Die 't water tapte uyt steen, en 't Mann' bieck inde locht,^{vs. 16}
Die Amaleck verdempte, en eyslijck, en vervaerlijck,^{vs. 17}
Ons gaf van Sinaï zijn wetten wonderbaerlijck.
Maer 't achtelooze volck dreef met zijn naem den spot,
Als 't juychte om 't snoode goud van een gegoten God.^{vs. 20}
Ick yverde om haer heyl, en waeckte al steeds in 't midden
Van haer en God, of ick haer plagen mocht verbidden.^{vs. 21-22}
Wat koste 't my al zweets! wat druckte my een kruys,
Eer God mijn trouwe toetste in 't twalefstammigh huys:^{vs. 24}
Eer God mijn uytvaerd vierde op 't Hemels hoogh ghesteente^{vs. 25}
Door d'Eng'len, die den Droes ontzeyden mijn ghebeente,^{vs. 26}
Daer hy mee' spoken wouw in Israël voor mom,
Om God t'ontvremden zyn verkoren eyghendom.^{vs. 27-28}
Ick sliep in't graf, ter tyd ick vrolijck met Elyas^{vs. 29}
Verzelde op Thabors pruyck den Hemelschen Messias,^{vs. 30}
Wien ick had voorghelicht, en ick nu kennen kon^{vs. 31}
Als ick opklaren zagh zijns aenzichts gulde zon,^{vs. 32}
Die namaels zo mismaeckt aen't hout droop tusschen d'ermen^{vs. 33}
Dat zich een steenen hert daer over most erbermen.^{vs. 33-34}

Vs. 1 in wat pers: in wat verdrukking, benauwing; ouwd'ren: ouders.

vs. 2 den baeren: aan de baren, de wateren van de Nijl.

vs. 4 veyl: veilig.

vs. 5 baeck'ren: verzorgen.

vs. 6 Voor mijn opvoeding haar scherp verstand heeft ingespannen.

vs. 7 Dan: tenslotte; wel plat: heel duidelik.

vs. 9 Omdat Mozes zijn broeders verdedigd had tegen 'n Egiptenaar, vluchtte hij weg van 't hof en ging de kudden hoeden in de woestijn (Uittocht 2:11-vlgg. en 3:1); beschudden: hoeden (zie blz. 249 op vs. 315).

vs. 10 Horeb 'n berg op 't Sinaïtiese schiereiland tussen Egipte en Azië; mack: herderstaf, schaperschup.

vs. 11 op wiens gheley: onder wiens bescherming.

vs. 12 ontzey: opzei; weigerde de Joden als zijn slaven te erkennen.

vs. 13 eer langh: spoedig daarna, weldra; 't meyr: de (Rode) zee.

vs. 14 Als: toen; hovaerds: hovaardij; pekels: zout water.

vs. 15 Doch die: Maar (God) die; leydstarr' met zinspeling op de wolk- en vuurzuil waarin God hun vooruitging; die.... gebrocht: die ons ('t) zo ver had gebracht.

vs. 16 Die.... tapte: die 't water uit de rots deed ontspringen; bieck ouwere vorm voor bakte.

vs. 17 Amaleck: 't volk van Amalec, de Amalekieten, 'n volk dat van Ezau afstamde; verdempte: vernietigde (letterlik: verstikte, ons dempte), Uittocht 17:14.

vs. 20 Terwijl Mozes op de Sinaï met God vertoefde, dansten de Joden voor hun afgod, 't goude kalf, uit hun goude sieraden gegoten; 't snoode goud: 't verachtelike goud.

vs. 21-22 en waeckte....: ik was de waakzame middelaar tussen hun en God, of ik de rampen die God over hun zond, mocht verbidden.

vs. 24 toetste: beproefde, volledig beproefd had, onder de twaalf stammen van de Joden.

vs. 25 mijn uytvaerd vierde: mij deed sterven en begroef; op 't Hemels hoogh ghesteente: op de hemelhoge bergrots, de berg Nebo.

vs. 26 Michael streed met de duivel om 't lijk van Mozes; den Droes: de duivel; ontzeyden: weigerden, afhielden van.

vs. 27-28 Waarmee hij vermomd in Israël wilde rondwaren; d.i. onder de schijn van eerbied voor Mozes wilde de duivel de Israelieten brengen tot afgodiese verering van Mozes' lijk.

vs. 29 ter tyd: totdat; 't volgende slaat op de verheerliking van Kristus op de berg Thabor, waarbij ook Mozes en Elias verschenen (Matth. 17:1-5).

vs. 30 pruyck: kruin.

vs. 31 Wiens lichtende voorafbeelding ik geweest was; die ik als 'n licht was voorgegaan (dat de Israelieten Kristus enigsins deed kennen)..

vs. 32 Matth. 17:2: ‘en zijn aangezicht schitterde als de zon.’

vs. 33 aen't hout....: tussen de armen van 't kruishout bloedend neerhing.

vs. 33-34 ermen.... erbermen voor armen.... erbarmen (zie blz. 110 aant. op vs. 168).