De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 336]

Ioseph.

HEB. 11.^*

Door het gheloove melde Ioseph als hy sterf, vanden uytgangh der kinderen Israels, ende^{Regel 1} ghebood van zijne ghebeenten.^{r. 2}

* Heb. 11: brief van Paulus aan de Hebreeuwen hfst. 11 (vs. 22).

Regel 1 melde...: voorspelde hun uittocht uit Egipte; als hy sterf: toen hij stierf (sterf ouwe vorm van stierf).

r. 2 ghebood van: gaf bevelen aangaande.

[p. 337]

Der ionghelinghen spieghel.^*

Ick hadde in 's vaders hert de voorplaetze ingenomen:^{Vs. 1}
Mijn Broed'ren zulcx verdroot: 't geheym van mijne dromen
Haer gramschap feller sleep. waerom als ick ghegaen
Op 't veld quam riepen zy: daer komt de droomer aen,
Dat geld hem zynen kraegh, zo derfhy niet meer zuyghen^{vs. 5}
Uyt zynen duym dat wy, elf sterren, voor hem buyghen,
Slae dood die jonghe wulp! maer Ruben noch bedut^{vs. 7}
Te weegh bracht datze in 't hol my lieten van een put.^{vs. 8}
Hier doock ick totze my goed koop verzek'ren ginghen^{vs. 9}
Den Ismaliten, voor viermael vyf zilverlinghen.^{vs. 10}
Te Memphis omgheveylt zo ras niet, ick gold meer.^{vs. 11}
Doen Pharoos Kamerlingh wierd mynen tweeden heer.
Myn dienstbaerheydt hem bracht een vloed van zeghen inne,^{vs. 13}
Ter tyd op Iosephs jeughd wierp d'ooghen van haer minne^{vs. 14}
In 't afzyn van zyn heer de bruyt van Potiphar,^{vs. 15}
Die op haer bed-spon blonck gelijck de morgenstarr':^{vs. 16}
Recht of God keuren wou wat deugde al t'mynent thuys leyt;^{vs. 17}
Maer zy behiel myn kleed, en ick behiel myn kuyscheyd.^{vs. 18}
Als 't aengebrande wyf myns mantels slippen greep,^{vs. 19}
En door valsche aenklacht my in 's kerckers yzers neep,^{vs. 20}
God op myn onschuld zagh van zyn ghesternde wooningh:
Dies ick droomkundigh voor het aenzicht vanden Koningh^{vs. 22}
Gaf op zyn droomen den Monarch bericht van als,^{vs. 23}
Die rood van goud my wierp een keten om den hals,^{vs. 24}
En om d'hooftslapen my den purp'ren tulband druckte,^{vs. 25}
Zoo dat Egypten 't hoofd voor myn ghenade buckte,^{vs. 26}
Als zeven oegsten ick had 't overschot ghespaert^{vs. 27}
Om d'hongher te verza'en van hongher 't scherpe zwaerd,^{vs. 28}
Dat al de weereld vlood; en onder and're zielen^{vs. 29}
Myn reysb're broed'ren de' voor my op 't marmer knielen^{vs. 30}
Dat van myn zetel droegh de trappen: daer ick bly^{vs. 31}
My hun te kennen gaf, en zy erkenden my:^{vs. 32}
Daer ick myn Vader wenckte, en d'ouwde troostelozen^{vs. 33}
Omhelsde, en gaf te leen de vruchtbaerheyd van Gozen.^{vs. 34}

* spieghel: voorbeeld.

Vs. 1 hadde: ouwe vorm van had; de voorplaetze: de eerste plaats.

vs. 5 zynen kraegh: z'n hals, z'n leven (kraegh oorspr. hals); derfhy: kan hij.

vs. 7 wulp: knaap, onnozelaard; noch bedut....: bracht door beraad, met takt toch nog....

vs. 8 't hol: de holte, de diepte.

vs. 9 doock: schuilde; verzek'ren ginghen: onschadelik maakten (zich van mij verzekerden) door mij over te geven.

vs. 10 Ismaliten: afstammelingen van Ismaël (Izaak's halfbroer), Arabieren.

vs. 11 Zo gauw was ik in Memphis niet te koop gesteld, of ik was meer waard.

vs. 13 Volgens Schepping 39:3.

vs. 14 Ter tyd: totdat (tot de tijd dat).

vs. 15 't afzyn: 't afwezig zijn; bruyt: jonge vrouw; Potiphar: Putiphar, Pharao's kamerling.

vs. 16 bed-spon: bedsponde, bed.

vs. 17 Recht: juist; keuren: beproeven; wat deugde...: welke, hoe grote deugd er in mijn binnenste was; t'mynent: bij mij.

vs. 18 Zij greep Jozef bij z'n kleed, maar hij vluchtte, en zij hield z'n kleed nog in haar handen (Schepping 39:12-vlgg.).

vs. 19 aengebrande: van wellust brandend.

vs. 20 door valsche aenklacht bij haar man; yzers: boeien.

vs. 22 Dies: aldus.

vs. 23 van als: van alles.

vs. 24 rood van goud: roodgoude keten (de gewone kleur van 't goud was vroeger niet geel maar rood; vgl. middeleeuws: roode van gout, root goudyn).

vs. 25 den purp'ren tulband: de roodpurpere koningsmuts.

vs. 26 Egypten in de verbogen vorm, zoals meermalen (vgl. veel plaatsnamen Den Haag enz.).

vs. 27 Toen ik van zeven oogsten... (toen ik in de tijd van zeven oogsten...).

vs. 28 Om de hongerigen te verzadigen van de honger.

vs. 29 Dat al de weereld vlood: heel de wereld vluchtte; zielen: mensen.

vs. 30 reysb're: die naar Egipte waren getrokken.

vs. 31 Dat... droegh: de marmere vloer waarop mijn hoge troonzetel stond ('t marmer voór de trappen van mijn troon); daer: waar.

vs. 32 te kennen gaf: bekend maakte.

vs. 33 wenckte: begroette.

vs. 34 Aan Jacob en zijn afstammelingen werd 't vruchtbare landschap Gozen als woonplaats toegewezen.