De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 324]

Noah.

HEB. 11.^*

Door het geloove Noe van God vermaend, van het gene datmen noch niet en zagh, vreesde,^{Regel 1} ende maeckte de Arcke tot zijns huysgesins behoudinge: door de welcke hy de wereld oordeelde, ende is der gerechtigheyd, die nae den geloove is, erfgenaem gheworden.^{r. 3}

* Heb. 11: Brief van de Apostel Paulus aan de Hebreeuwen, hfdst. 11 (vs. 7).

Regel 1 Noe = 't Hebreeuwse Noah; vermaend van....: ingelicht over wat de mensen nog niet zagen (de zondvloed).

r. 3 oordeelde: veroordeelde; gerechtigheyd: rechtschapenheid; die nae den geloove is: die volgens, uit 't geloof is.

[p. 325]

D'ouwdste schipper.^*

Hoe 't menschelyk geslacht meer wies, meer wies de boosheyd:^{vs. 1}
De weereld wierd een poel vol stancx en Goddeloosheyd.^{vs. 2}
De Ionff'ren snoerden op met goud hun gouden hayr:^{vs. 3}
En timmerden haer pruyck met transsen wonderbaer:^{vs. 4}
Haer halzen blanck als sneeuw zy preuts en opgheblazen^{vs. 5}
Omkransten, mars op mars, met krauwels portefrazen:^{vs. 6}
Haer roo fluweele keurs sleepte als een achterswans:^{vs. 7}
Haer lendenen omgorde een ronde toren-trans:^{vs. 8}
Zo ginghen zy op 't goud van haer ermboeyen snurcken,^{vs. 9}
En zooltjens gheborduert al kraeckende van 't kurcken:^{vs. 10}
En pronckten dagh op dagh als poppen toeghemaeckt,^{vs. 11}
Zo lang der heyl'gen jeughd wierd met haer min geblaeckt,^{vs. 12}
Gevangen, en verlockt. help God! ick zagh 't te voren,^{vs. 13}
Wat wierd uyt's weerelds echt een Godloos zaed gheboren!^{vs. 14}
Veel snooder noch als 't eerste, ick predickte, maer laes!
Zy sloeghent inde wind: zy riepen: arme dwaes!
Gaet razen na uw Arck, zo zuldy niet bedruypen^{vs. 17}
Van 's pekels overloop als wy te hoop verzuypen.^{vs. 18}
Men dronck men kloncker steeds, men hieldet al voor boerd,^{vs. 19}
Ter tijd in mijn gesticht, van alles wat zich roert^{vs. 20}
Ick huysde, paer by paer, en die van mijnen zade,
En aen mijn zaed verknoopt, ick mee te vluchten rade.^{vs. 20-22vs. 22}
Den Hemel stelde flucx zijn sluyzen op altoos,^{vs. 23}
Tot ick der berghen kruyn uyt mijn ghezicht verloos.^{vs. 24}
Den naem des Heeren wy gheherberght hier aenriepen,
Tot 's Hemels toorn ghekoelt de stroomen weer verliepen:^{vs. 26}
En 't groote Galioen, ontslaghen van het nat,^{vs. 27}
Zijn bodem stiet, en strande op 't hooft van Ararat:^{vs. 28}
Daer leg'rende tot dat, van boven aengesproken,^{vs. 29}
Wy op 't bemoscht altaer de'en onzen offer smoken,^{vs. 30}
Die d'Hemel zo geviel, dat hy met heyl'ghe e'en
Zwoer met geen Zendvloed meer het aerdrijck te vertre'en,^{vs. 32}
En tot verzeegh'lingh ons te hoen van zulck verderven,^{vs. 33}
Hy inde wolcken spande een boogh van duyzend verven.^{vs. 30-34}

* D'ouwdste schipper naar du Bartas ‘le pilote premier’.

vs. 1 Hoe.... meer.... meer: hoe meer.... des te meer.

vs. 2 stancx en Goddeloosheyd: stank van goddeloosheid.

vs. 3 De Ionff'ren: de juffers, de vrouwen (zie blz. 101 onder de ‘treurspeelders’); snoerden op....: maakten hun haar op met 'n goude snoer. Vondel beeldt ze zo uit op 't voorbeeld van Isaïas 3:16.

vs. 4 En bouwden hun kapsel met verwonderlike kringen boven elkaar gelegen; (trans is omloop, omgang, kring).

vs. 5 preuts: trots; opgheblazen: pralend.

vs. 6 mars op mars: de ene kraag boven de andere (zie aant. achterin); met krauwels portefrazen: met haken, gebogen ijzere steunen voor de brede kragen; krauwels eigenlik haken, hier spottend.

vs. 7 roo: rood; keurs: lang vrouwekleed; achterswans: staart, sleep (swans uit 't Nederduits).

vs. 8 toren-trans: 'n breeduitstaande gordel als 'n torentrans.

vs. 9 ermboeyen: armbanden; snurcken: (snorken) bluffen.

vs. 10 zooltjens gheborduert: geborduurde muiltjes; 't kurcken: 't kurk (kurcken eigenlik 't stoffelik bijv. naamw.: van kurk).

vs. 11 toeghemaeckt: uitgedost, opgedirkt.

vs. 12 Zo lang totdat de zonen der deugdzamen ontstoken werden door liefde tot hun (voor die verdorven vrouwen) zie Schepping 6:2 (der heyl'gen jeughd: de jongelingschap van de deugdzamen).

vs. 13 help God: God helpe, helaas; te voren: van te voren al.

vs. 14 Wat werd uit 't huwelik met die wereldse vrouwen 'n goddeloos geslacht geboren (zie Schepping 6:4, 5).

vs. 17 zuldy niet bedruypen: zul je niet nat worden.

vs. 18 's pekels overloop: 't overlopen van de pekel ('t zeewater); te hoop: te samen.

vs. 19 voor boerd: voor 'n grap, voor malligheid (boerd van boerde).

vs. 20 Ter tijd: tot de tijd dat, tot dat; gesticht: bouwwerk, de ark; zich roert: zich beweegt, leeft.

vs. 20-22 Van alles wat zich beweegt huisde ik bij paren in mijn ark, en mijn zonen en hun vrouwen spoorde ik eveneens aan te vluchten (Schepping 7:7-9).

vs. 22 aen mijn zaed verknoopt: aan mijn zonen verbonden (door 't huwelik).

vs. 23 op: open; altoos: aanhoudend (Schepping 7:11).

vs. 24 verloos oorspr. vorm van verloor; het water stond vijftig el boven de bergen (Schepping 7:20).

vs. 26 's Hemels toorn ghekoelt: toen 's hemels toorn gekoeld was (Latijnse zinsvorm); verliepen: wegstroomden.

vs. 27 't Galioen: 't galjoen, de ark; galjoen: 'n groot zeilschip.

vs. 28 Ararat: de hoogste bergtop in Noord-Armenië.

vs. 29 van boven aengesproken: door God toegesproken (dat we uit de ark mochten treden; Schepping 8:15-17).

vs. 30 bemoscht: met mos begroeid, van moszoden opgebouwd.

vs. 32 Zendvloed: zondvloed (zendvloed zie Dl. 1 blz. 484 aant. op vs. 180); vertre'en: verwoesten.

vs. 33 hoen: hoeden. - Voor

vs. 30-34 zie Schepping 8:20-21; 9:11-16.