De werken van Vondel. Deel 2. 1620-1627

[p. 322]

Enoch.

ECCLES. 44.^*

Enoch behaeghde den Heere wel, en is wech ghenomen, op dat hy der wereld een^{Regel 1} vermaninge ter boete ware.^{r. 2}

* Eccles. 44: Ecclesiasticus (Wijze Onderrichting) hfst. 44 (vs. 16).

Regel 1 is wech ghenomen: werd (levend) opgenomen (in 't Paradijs, zie Schepping 5:24)

r. 2 ter boete ware: (tot de) tot boete zou zijn (zijn wonderbare verdwijning moest aan de mensen de boete prediken, zoals bij zijn leven z'n woord had gedaan.

[p. 323]

Die 't graf versmade.

Myn Meester Seth 'tgezet des Hemels op my ente,^{vs. 1}
En Gods geheymwet in myns herten tafel prente,^{vs. 2}
En goot my in 't gemoed een Goddelycken reuck,^{vs. 3}
En perste my, zoo dat myn ziel van jonghs een kreuck^{vs. 4}
Behield van vreeze Gods, die zoo heeft toegenomen^{vs. 5}
Dat myne wandel streckte een spoore d'and're vromen:^{vs. 6}
Die weynigh in getal, schier wierden afgemat^{vs. 7}
Van Kaïns boosheyd, die het heyligh zaed vertrad.^{vs. 8}
Ick speurende hoe hy gaf Godvruchtigheyd ten roove,^{vs. 9}
Met Seth oprechten hielp den standaert van 't geloove:^{vs. 10}
Met ongel, en laeuw bloed des altaers plat beslaen:^{vs. 11}
En met gebeen om hoogh nae 't sterren welf opgaen.^{vs. 12}
Van waer de drymael groote, en heyl'ge God der Goden
My ziende groeijen in veel deughden ongeboden:^{vs. 14}
En hoe myn lyf myn ziel streckte een gewyde kerck,^{vs. 15}
Dat veel te zuyver achte om decken met een zerck:^{vs. 16}
Dat veel te weerdigh schatte om vande dood verbolgen^{vs. 17}
Te zyn verbeten, en van 's kerckhofs keel verzwolgen.^{vs. 18}
Waerom, ter aerden hy een vuyrge wolcke boogh:^{vs. 19-20}
Waer in hy my als in een koets ten Hemel toogh:
Van waer het sterflyck volck gejond word noch van verren^{vs. 21}
t'Aenzien myn oogen, niet meer oogen, maer twee sterren,^{vs. 22vs. 22-25}
Twee sterren daer ick mede aenschouwe 'tschoon aenschyn,
't Schoon aenschyn Gods met opgeschovene gordyn,^{vs. 24}
Gordyn die hindert dat de sterffelycke menschen^{vs. 25}
Niet zien het geen ick zie met eyndelooze wenschen.^{vs. 26}
O licht! o dagh! o schoon! o doel! o weelde! o vreughd!
Wanneer zal u de rest der heyl'gen zien verheughd.^{vs. 28}
O mann', zon, spel, bloem, troost! wanneer in 'sHemels stoelen^{vs. 29}
Zal u elck smaecken, zien, aenhooren, ruycken, voelen.

vs. 1 Seth was Henoch's voorvader, en zijn meester in de deugd; gezet: de wet, gezet woordspeling met Seth; op my ente: in mij plantte.

vs. 2 in myns herten tafel prente: in mijn hart als op 'n wetstafel indrukte (vergelijk: de twee stene wetstafelen van Mozes).

vs. 3 een Goddelycken reuck: 'n geur, 'n balsem van godsvrucht.

vs. 4 perste my: en dwong, vormde mij; een kreuck: 'n indruk.

vs. 5 heeft toegenomen: gegroeid heeft, aan 't groeien bleef.

vs. 6 wandel: levenswijs.

vs. 7 schier: geheel en al.

vs. 8 Door de boosheid van Kaïn's afstammelingen, die de vromen (de afstammelingen van Seth) onderdrukten, en tot de zonde brachten (zie Schepping 6:1,2).

vs. 9 hy gaf... ten roove: hij (Kaïn en zijn geslacht) prijs gaf.

vs. 10 oprechten: oprichten (zie Schepping 5:22, 24).

vs. 11 ongel: vet; des altaers plat beslaen: 't altaar(vlak) bedekken; dus God openlike eer bewijzen (Schepping 4:26).

vs. 12 't sterren welf: 't sterrengewelf, de hemel.

vs. 14 ongeboden: vrijwillig (ook in wat niet onmiddelik geboden was).

vs. 15 myn lyf...: m'n lichaam, mijn ziel diende tot 'n heilige tempel, d.i. dat mijn lichaam alleen diende als 'n heilige verblijfplaats, als 'n middel voor 't geestelik leven van de ziel (vergelijk 1 Cor. 6:19: of weet gij niet dat uw lichaam 'n tempel is van de H. Geest).

vs. 16 Dat nml. mijn lichaam; om decken...: om 't te dekken met 'n grafzerk, om 't te laten sterven.

vs. 17 vande dood verbolgen: door de vijandige (toornige) dood.

vs. 18 Te zyn verbeten: te worden (stuk gebeten), vernietigd; van 's kerckhofs keel: door 't gapende graf.

vs. 19-20 een vuyrge wolcke boogh: van Henoch wordt niet vermeld hoe God hem ‘opnam’, wel aldus van Elias, die in 'n stormwind in 'n wolk van vuur (‘'n wagen van vuur en paarden van vuur’) werd opgenomen (4[2] Kon. 2:11) d.i. door bovenaardse machten (vgl. 4[2] Kon. 6:17).

vs. 21 gejond: gegund.

vs. 22 t'Aenzien... te aanschouwen mijn ogen, die nu als twee sterren voor 't volk zichtbaar zijn.

vs. 22-25 Zogenaamde kettingrijmen, waar de volgende regel telkens met een of twee slotwoorden van de vorige begint; dit is tiepies rederijkers.

vs. 24 met opgeschovene gordyn: met opengeschoven gordijn, waarachter God zich voor ons verbergt, dus: van aanschijn tot aanschijn.

vs. 25 hindert: verhindert (hindert dat [ze] niet zien met de ontkenning na hindert en dergelijke woorden, zoals wij nog doen).

vs. 26 met eyndelooze wenschen: met nooit verzadigde verlangens.

vs. 28 de rest der heyl'gen: de achtergebleven heiligen.

vs. 29 mann': manna, hemels voedsel; 'sHemels stoelen: 's hemels tronen.